Είναι Έπαινος ή Κολακεία;

ΚΑΠΟΙΟΣ σας λέει: «Το καινούριο σου χτένισμα είναι φοβερό!» Είναι έπαινος ή κολακεία; «Αυτό το κουστούμι σού πάει πάρα πολύ!» Έπαινος ή κολακεία; «Δεν έχω ξαναφάει πιο νόστιμο φαγητό στη ζωή μου!» Είναι έπαινος ή κολακεία; Όταν δεχόμαστε τέτοιες φιλοφρονήσεις, ίσως αναρωτιόμαστε αν είναι πράγματι ειλικρινείς και ανταποκρίνονται στην αλήθεια ή αν αυτός που τις απηύθυνε το έκανε απλώς και μόνο για να μας ευχαριστήσει χωρίς κατ’ ανάγκη να εννοεί αυτά που είπε.

Πώς μπορούμε να ξέρουμε αν αυτό που μας λέει κάποιος είναι έπαινος ή κολακεία; Έχει κάποια σημασία; Δεν μπορούμε απλώς να δεχόμαστε αβασάνιστα αυτά που λέγονται και να απολαμβάνουμε την ευχαρίστηση που μας προσφέρει αυτό; Τι θα λεχθεί για τους επαίνους που δίνουμε εμείς σε άλλους; Έχουμε εξετάσει ποτέ τα κίνητρά μας; Το να κάνουμε σκέψεις γύρω από τέτοια ερωτήματα θα μας βοηθήσει να έχουμε διάκριση και να χρησιμοποιούμε τη γλώσσα μας έτσι ώστε να δίνουμε αίνο στον Ιεχωβά Θεό.

Ορισμός του Επαίνου και της Κολακείας

Η αγγλική λέξη praise, η οποία σημαίνει έπαινος ή αίνος, ορίζεται από το Λεξικό του Γουέμπστερ (Webster’s Dictionary) ως μια έκφραση επιδοκιμασίας ή αναγνώρισης, και η λέξη μπορεί επίσης να υποδηλώνει λατρεία ή απόδοση δόξας. Είναι σαφές ότι οι τελευταίες δύο έννοιες αναφέρονται μόνο στον αίνο που απευθύνεται στον Ιεχωβά Θεό. Αυτό αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αληθινής λατρείας, σύμφωνα με την προτροπή του θεόπνευστου ψαλμωδού: «Γιατί είναι καλό . . . είναι ευχάριστο—αρμόζει αίνος». «Καθετί που έχει πνοή ας αινεί τον Γιαχ».—Ψαλμός 147:1· 150:6.

Εντούτοις, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να δοθεί έπαινος σε ανθρώπους. Μπορεί να δοθεί με την έννοια της αναγνώρισης, της επιδοκιμασίας ή της ευνοϊκής κριτικής. Σε μια παραβολή του Ιησού, ο κύριος λέει στον υπηρέτη του: «Πολύ καλά, αγαθέ και πιστέ δούλε!»—Ματθαίος 25:21.

Από την άλλη μεριά, η κολακεία ορίζεται ως ο ψευδής, ανειλικρινής ή υπερβολικός έπαινος, όπου ο κόλακας έχει συνήθως ιδιοτελή κίνητρα. Ο επιτηδευμένος ή ο δουλοπρεπής έπαινος δίνεται για να κερδίσει το άτομο την εύνοια κάποιου ή για να αποκομίσει υλικά οφέλη από αυτόν ή για να δημιουργηθεί ένα αίσθημα υποχρέωσης απέναντι στον κόλακα. Άρα, οι κόλακες υποκινούνται από ιδιοτέλεια. Σύμφωνα με το εδάφιο Ιούδα 16, είναι «έτοιμοι να κολακεύουν άλλους όταν διακρίνουν ότι υπάρχει κάποιο όφελος από αυτό».—Η Βίβλος της Ιερουσαλήμ (The Jerusalem Bible).

Η Άποψη της Αγίας Γραφής

Ποια είναι η άποψη της Αγίας Γραφής όσον αφορά τους επαίνους προς τους συνανθρώπους μας; Ο Ιεχωβά θέτει σε αυτόν τον τομέα ένα πρότυπο για να το ακολουθήσουμε. Η Αγία Γραφή μάς λέει ότι θα λάβουμε έπαινο αν κάνουμε το θέλημα του Ιεχωβά. Ο απόστολος Παύλος λέει ότι «στον καθένα ο έπαινος θα έρθει από τον Θεό». Ο Πέτρος μάς λέει ότι η δοκιμασμένη ποιότητα της πίστης μας μπορεί «να αποδειχτεί αιτία για αίνο». Έτσι, το γεγονός ότι ο Ιεχωβά θα δώσει έπαινο σε ανθρώπους μάς δείχνει ότι ο γνήσιος έπαινος είναι μια καλοσυνάτη, στοργική και ωφέλιμη ενέργεια, η οποία δεν θα πρέπει να παραβλέπεται.—1 Κορινθίους 4:5· 1 Πέτρου 1:7.

Μια άλλη πηγή από την οποία μπορεί να δεχτούμε έπαινο, σύμφωνα με την Αγία Γραφή, είναι οι κυβερνητικές αρχές οι οποίες παρατηρούν την καλή διαγωγή μας και μας επαινούν με ειλικρίνεια. «Κάνε το καλό», μας λέγεται, «και θα έχεις έπαινο από αυτήν». (Ρωμαίους 13:3) Μπορεί επίσης να λάβουμε έπαινο από ανθρώπους που εννοούν πραγματικά αυτά που λένε και οι οποίοι δεν έχουν υστεροβουλία όταν μας επαινούν. Οι θεόπνευστες Γραφές λένε στο εδάφιο Παροιμίες 27:2: «Ας σε επαινεί ξένος, και όχι το στόμα σου». Αυτό δείχνει ότι είναι κατάλληλο να δεχόμαστε έπαινο από άλλους ανθρώπους.

Δεν ισχύει όμως το ίδιο για την κολακεία, είτε την απευθύνουμε σε άλλους είτε τη δεχόμαστε εμείς. Γιατί δυσαρεστείται τόσο πολύ ο Ιεχωβά με τα κολακευτικά λόγια; Πρώτον, είναι ανειλικρινή, και ο Ιεχωβά καταδικάζει την ανειλικρίνεια. (Παράβαλε Παροιμίες 23:6, 7.) Επίσης, δεν είναι έντιμα. Περιγράφοντας τα άτομα που επισύρουν την αποδοκιμασία του Θεού, ο ψαλμωδός λέει: «Το μόνο που κάνουν είναι να λένε ψέματα ο ένας στον άλλον, κολακευτικά χείλη, λόγια από διπλή καρδιά. Είθε ο Γιαχβέ να εκκόψει κάθε κολακευτικό χείλος».—Ψαλμός 12:2, 3, Η Βίβλος της Ιερουσαλήμ.

Πάνω από όλα, η κολακεία δείχνει έλλειψη αγάπης. Το κίνητρό της είναι η ιδιοτέλεια. Μιλώντας για τους κόλακες, ο ψαλμωδός Δαβίδ παραθέτει τα λόγια τους: «Με τη γλώσσα μας θα υπερισχύσουμε. Τα χείλη μας τα έχουμε. Ποιος θα γίνει κύριός μας;» Ο Ιεχωβά περιγράφει τέτοια ιδιοτελή άτομα ως “λεηλατητές των ταλαιπωρημένων”. Χρησιμοποιούν την κολακευτική γλώσσα τους, όχι για να εποικοδομούν άλλους, αλλά για να τους λεηλατούν και να τους ταλαιπωρούν.—Ψαλμός 12:4, 5.

Κολακεία—Μια Παγίδα

«Ο ακμαίος άντρας που κολακεύει το συνάνθρωπό του απλώνει δίχτυ για τα βήματά του». Αυτά λέει ο σοφός Βασιλιάς Σολομών, και πόσο αληθινά είναι τα λόγια του! (Παροιμίες 29:5) Οι Φαρισαίοι προσπάθησαν να παγιδέψουν τον Ιησού χρησιμοποιώντας κολακείες. Είπαν: «Δάσκαλε, ξέρουμε ότι είσαι φιλαλήθης και διδάσκεις την οδό του Θεού με αλήθεια και δεν σε νοιάζει για κανέναν, επειδή δεν κοιτάζεις την εξωτερική εμφάνιση των ανθρώπων». Πόσο αφοπλιστικά ακούγονταν αυτά τα λόγια! Αλλά ο Ιησούς δεν ξεγελάστηκε από τα μελιστάλακτα λόγια τους. Γνώριζε ότι αυτοί δεν πίστευαν στη διδασκαλία του η οποία ήταν αληθινή, αλλά απλώς προσπαθούσαν να τον παγιδέψουν με τα λόγια του στο ζήτημα της πληρωμής φόρου στον Καίσαρα.—Ματθαίος 22:15-22.

Εκ διαμέτρου αντίθετος με τον Ιησού ήταν ο Βασιλιάς Ηρώδης του πρώτου αιώνα. Ενώ έβγαζε λόγο δημόσια στην πόλη της Καισάρειας, οι άνθρωποι ανταποκρίνονταν ως εξής: «Θεού φωνή και όχι ανθρώπου!» Αντί να επιπλήξει το λαό για αυτόν τον αισχρό, ψεύτικο έπαινο, ο Ηρώδης δέχτηκε την κολακεία. Ο άγγελος του Ιεχωβά έφερε άμεση ανταπόδοση, καθώς ο Ηρώδης πατάχθηκε γεμίζοντας σκουλήκια, με αποτέλεσμα να πεθάνει.—Πράξεις 12:21-23.

Ο ώριμος Χριστιανός είναι άγρυπνος ώστε να διακρίνει την κολακεία. Οι πρεσβύτεροι των εκκλησιών θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν κάποιος που εμπλέκεται σε μια δικαστική υπόθεση εκδηλώνει υπερβολικό θαυμασμό, φτάνοντας ίσως στο σημείο να συγκρίνει έναν πρεσβύτερο με κάποιον άλλον και να του λέει πόσο πιο καλοσυνάτος και συμπονετικός είναι αυτός στον οποίο μιλάει.

Η Αγία Γραφή δείχνει καθαρά άλλη μια παγίδα την οποία μπορεί να στήσει η κολακεία όταν περιγράφει πώς δελεάζεται ένας νεαρός από κάποια πλανεύτρα ώστε να διαπράξει ανηθικότητα. (Παροιμίες 7:5, 21) Αυτή η προειδοποίηση σχετίζεται με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα. Πολλοί από εκείνους που αποκόπτονται από τη Χριστιανική εκκλησία κάθε χρόνο είναι άτομα τα οποία εκδιώκονται εξαιτίας ανήθικης διαγωγής. Θα μπορούσε αυτό το κατρακύλισμα στη χονδροειδή αμαρτία να έχει αρχίσει από την κολακεία; Εφόσον οι άνθρωποι επιθυμούν τόσο πολύ να ακούν φιλοφρονήσεις καθώς και καλά λόγια για τον εαυτό τους, τα μελιστάλακτα λόγια που προέρχονται από κολακευτικά χείλη μπορούν να εξασθενίσουν την αντίσταση ενός Χριστιανού ως προς την ακατάλληλη διαγωγή. Αν δεν παίρνουμε τις ανάλογες προφυλάξεις, θα μπορούσαν να προκύψουν σοβαρές συνέπειες.

Προφύλαξη από την Κολακεία

Η κολακεία ικανοποιεί τη φιλαυτία ή τη ματαιοδοξία εκείνου που τη δέχεται. Τείνει να προσδίδει στο άτομο υπερβολική ιδέα για την αξία του, κάνοντάς το να νιώθει κατά κάποιον τρόπο ανώτερο από τους άλλους. Ο φιλόσοφος Φρανσουά ντε Λα Ροσφουκό παρομοίασε την κολακεία με τα πλαστά χρήματα, «που βρίσκονται σε κυκλοφορία λόγω ματαιοδοξίας και μόνο». Έτσι, για να προφυλάξουμε τον εαυτό μας, πρέπει να δίνουμε προσοχή στη ρεαλιστική νουθεσία του αποστόλου Παύλου: «Λέω σε όποιον είναι ανάμεσά σας να μη σκέφτεται για τον εαυτό του κάτι παραπάνω από όσο είναι απαραίτητο να σκέφτεται· αλλά να σκέφτεται έτσι ώστε να έχει σωφροσύνη, ο καθένας ανάλογα με το μέτρο πίστης που του έχει μοιράσει ο Θεός».—Ρωμαίους 12:3.

Αν και η φυσική μας τάση είναι να θέλουμε να ακούμε αυτό που είναι ευχάριστο στα αφτιά μας, εκείνο που χρειαζόμαστε πραγματικά τις περισσότερες φορές είναι οι συμβουλές και η διαπαιδαγώγηση που έχουν ως βάση την Αγία Γραφή. (Παροιμίες 16:25) Ο Βασιλιάς Αχαάβ ήθελε να ακούει μόνο αυτά που τον ευχαριστούσαν· οι υπηρέτες του ζήτησαν μάλιστα από τον προφήτη Μιχαΐα να είναι ο λόγος του “σαν το λόγο ενός από αυτούς [τους προφήτες που κολάκευαν τον Αχαάβ] και να πει καλά πράγματα”. (1 Βασιλέων 22:13) Αν ο Αχαάβ ήταν διατεθειμένος να ακούσει λόγια ευθύτητας και να αλλάξει τις στασιαστικές οδούς του, θα μπορούσε να είχε εμποδίσει τις φοβερές ήττες που υπέστη ο Ισραήλ, καθώς και τον ίδιο του το θάνατο. Για τη δική μας πνευματική ευημερία, θα πρέπει να ανταποκρινόμαστε γρήγορα στις σταθερές, αλλά και στοργικές, συμβουλές των διορισμένων Χριστιανών πρεσβυτέρων, οι οποίοι θέλουν να μας βοηθήσουν να μείνουμε στον ευθύ δρόμο της αλήθειας, αντί να αναζητούμε ανθρώπους που μας λένε πόσο εξαιρετικά άτομα είμαστε, γαργαλώντας τα αφτιά μας με κολακευτικά λόγια!—Παράβαλε 2 Τιμόθεο 4:3.

Οι Χριστιανοί δεν πρέπει ποτέ και για κανένα λόγο να καταφεύγουν στην κολακεία. Όπως και ο πιστός Ελιού, προσεύχονται σταθερά: «Ας μην προσωποληπτώ υπέρ οποιουδήποτε, και ας μην κολακεύω κανέναν· επειδή δεν ξέρω να κολακεύω, αλλιώς σύντομα θα με άρπαζε ο Δημιουργός μου». Τότε, όπως και ο Παύλος, θα μπορούν να λένε: «Ούτε με κολακευτικά λόγια παρουσιαστήκαμε ποτέ . . . ούτε με προσποιητή εμφάνιση λόγω πλεονεξίας».—Ιώβ 32:21, 22, Μια Αμερικανική Μετάφραση (An American Translation)· 1 Θεσσαλονικείς 2:5, 6.

Έπαινος Εκεί Όπου Αρμόζει

Η ακόλουθη θεόπνευστη παροιμία δείχνει ότι ο έπαινος μπορεί να χρησιμεύσει ως λυδία λίθος, λέγοντας τα εξής: «Το χωνευτήρι είναι για το ασήμι και το καμίνι για το χρυσό, αλλά ο έπαινος είναι η δοκιμή του χαρακτήρα». (Παροιμίες 27:21, Η Νέα Αγγλική Βίβλος [The New English Bible]) Ναι, ο έπαινος μπορεί να καλλιεργήσει αισθήματα υπεροχής ή υπερηφάνειας, οδηγώντας το άτομο στην πτώση. Από την άλλη μεριά, μπορεί να αποκαλύψει τη μετριοφροσύνη και την ταπεινοφροσύνη του, αν το άτομο παραδεχτεί πως οτιδήποτε έκανε για το οποίο έλαβε έπαινο το οφείλει στον Ιεχωβά.

Ο ειλικρινής έπαινος για την αξιοθαύμαστη διαγωγή ή τα επιτεύγματα κάποιου είναι εποικοδομητικός τόσο για αυτόν που τον δίνει όσο και για αυτόν που τον λαβαίνει. Συμβάλλει σε ένθερμη και κατάλληλη αλληλοεκτίμηση. Ενθαρρύνει τις προσπάθειες για την επίτευξη αξιέπαινων στόχων. Ο έπαινος που δίνεται στους νεαρούς, όταν το αξίζουν, ίσως τους κάνει να θέλουν να καταβάλλουν μεγαλύτερες προσπάθειες. Μπορεί να βοηθήσει στη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους καθώς επιδιώκουν να ζουν σύμφωνα με τα αναμενόμενα από αυτούς πρότυπα.

Ας αποφεύγουμε, λοιπόν, την κολακεία—ούτε να την απευθύνουμε στους άλλους ούτε να τη δεχόμαστε. Ας είμαστε ταπεινοί όταν λαβαίνουμε έπαινο. Και, με γενναιόδωρο και ολόψυχο τρόπο, ας αινούμε τακτικά τον Ιεχωβά στη λατρεία μας και ας επαινούμε ειλικρινά τους άλλους, δείχνοντας κατάλληλη αναγνώριση και εκτίμηση, καθώς θυμόμαστε ότι «λόγος που λέγεται στην κατάλληλη στιγμή πόσο καλός είναι!»—Παροιμίες 15:23.