Πλησίον, Γείτονας — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

ΠΛΗΣΙΟΝ, ΓΕΙΤΟΝΑΣ

Άτομο που ζει κοντά, είτε φίλος είτε εχθρός· ή, από πνευματική άποψη, όποιος εκδηλώνει στους άλλους την αγάπη και την καλοσύνη που παραγγέλλουν οι Γραφές, έστω και αν ζει μακριά ή δεν είναι συγγενής ή στενός φίλος. Η εβραϊκή λέξη σαχέν αποδίδεται «γείτονας· γειτονικός» και έχει ως σημείο αναφοράς τη γεωγραφική θέση, είτε πόλεων είτε ατόμων, περιλαμβάνει δε φίλους και εχθρούς.—Ιερ 49:18· Ρθ 4:17· Ψλ 79:4, 12.

Άλλοι συναφείς εβραϊκοί όροι με ελαφρώς διαφορετική χροιά μάς δίνουν μια ευρύτερη εικόνα των σχέσεων που εκτίθενται στις Εβραϊκές Γραφές. Η λέξη ρέα‛ σημαίνει «συνάνθρωπος, σύντροφος, πλησίον, φίλος» και μπορεί να υποδηλώνει στενή σχέση, αλλά γενικά σημαίνει το συνάνθρωπο ή το συμπατριώτη κάποιου, είτε αυτός είναι στενός φίλος είτε μένει κοντά είτε όχι. Στις περισσότερες περιπτώσεις στις οποίες χρησιμοποιείται στις Γραφές εφαρμόζεται σε έναν ομοεθνή, εντός της κοινοπολιτείας του Ισραήλ, ή σε κάποιον που κατοικούσε στον Ισραήλ. (Εξ 20:16· 22:11· Δευ 4:42· Παρ 11:9) Η λέξη ‛αμίθ αποδίδεται «πλησίον» και εννοεί συνήθως το άτομο με το οποίο έχει κανείς μερικές δοσοληψίες. (Λευ 6:2· 19:15, 17· 25:14, 15) Η λέξη καρώβ, που σημαίνει «κοντά, σύντομα, συγγενής», χρησιμοποιείται για τόπο, χρόνο ή πρόσωπα. Μπορεί να υποδηλώνει στενότερη σχέση από ό,τι η λέξη «πλησίον» και, ως εκ τούτου, αποδίδεται «στενός γνώριμος». (Εξ 32:27· Ιη 9:16· Ψλ 15:3· 38:11· Ιεζ 23:5) Δεν υπάρχει μία και μόνη ελληνική λέξη που να εκφράζει πλήρως όλες αυτές τις νοηματικές αποχρώσεις.

Παρόμοια με το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο, στο πρωτότυπο κείμενο των Ελληνικών Γραφών υπάρχουν τρεις λέξεις με ελαφρώς διαφορετική χροιά οι οποίες αποδίδονται «γείτονας» ή «πλησίον»: η λέξη γείτων, «αυτός που ζει στην ίδια γη» (Λου 14:12· Ιωα 9:8)· η λέξη περίοικος, «ο πέριξ κατοικών», που χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό (πληθυντικού αριθμού) στο εδάφιο Λουκάς 1:58· τέλος, η λέξη πλησίον, «κοντά», που χρησιμοποιείται με το άρθρο ὁ, εννοώντας κατά κυριολεξία «ο κοντινός». (Ρω 13:10· Εφ 4:25) Το Ερμηνευτικό Λεξικό των Λέξεων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, του Βάιν (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words), λέει για τις εν λόγω λέξεις του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου: «[Αυτές οι λέξεις] καλύπτουν ευρύ εννοιολογικό φάσμα. Στην ύπαιθρο της Παλαιστίνης δεν υπήρχαν διεσπαρμένες αγροικίες. Οι πληθυσμοί ήταν συγκεντρωμένοι σε χωριά, και από εκεί πηγαινοέρχονταν στη σκληρή εργασία τους. Επομένως, η διευρυμένη αυτή γειτνίαση επηρέαζε κάθε πτυχή της οικογενειακής ζωής. Γι’ αυτό, οι όροι που δήλωναν το γείτονα ή τον πλησίον ήταν πολύ περιεκτικοί. Αυτό διαφαίνεται από τα κύρια χαρακτηριστικά των προνομίων και των καθηκόντων που περιλαμβάνονταν στη γειτνίαση, όπως αυτά εκτίθενται στις Γραφές: (α) η αρωγή, π.χ., . . . Λουκ. 10:36· (β) η οικειότητα, π.χ., Λουκ. 15:6, 9 . . . Εβρ. 8:11· (γ) η ειλικρίνεια και η ιερότητα αυτής της σχέσης, π.χ., . . . Ρωμ. 13:10· 15:2· Εφεσ. 4:25· Ιακ. 4:12».—1981, Τόμ. 3, σ. 107.

Κακοί Γείτονες. Ωστόσο, ορισμένοι από όσους ζουν κοντά μπορεί να είναι κακοί γείτονες, όπως ήταν τα γειτονικά έθνη γύρω από τον Ισραήλ. Όταν καταστράφηκε ο ναός της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλωνίους το 607 Π.Κ.Χ., εκείνα τα έθνη, για παράδειγμα ο Εδώμ, χάρηκαν και μάλιστα παρέδωσαν φυγάδες Ιουδαίους στους εχθρούς τους. (Ψλ 137:7· Αβδ 8-14· Μιχ 4:11) Ο ψαλμωδός υποκινήθηκε να γράψει: «Γίναμε όνειδος στους γείτονές μας [πληθυντικός της λέξης σαχέν], χλευασμός και κοροϊδία στους γύρω μας», και προσευχήθηκε: «Ανταπόδωσε στους γείτονές μας [πληθυντικός της λέξης σαχέν] εφταπλάσια μέσα στον κόρφο τους τον ονειδισμό τους με τον οποίο σε ονείδισαν». Επειδή ο Ιεχωβά «κατοικούσε» ανάμεσα στον Ισραήλ, χαρακτήρισε τα έθνη που εναντιώνονταν στο λαό του ως “όλους τους κακούς γείτονές του, που άγγιζαν την κληρονομική ιδιοκτησία την οποία είχε δώσει στην κατοχή του λαού του τού Ισραήλ”.—Ψλ 79:4, 12· Ιερ 12:14· παράβαλε Ψλ 68:16.

Η Αγάπη για τον Πλησίον Αποτελεί Εντολή. Η Αγία Γραφή, από την αρχή ως το τέλος, διδάσκει την αγάπη, την καλοσύνη, τη γενναιοδωρία και την αρωγή προς τον πλησίον, ανεξάρτητα από το αν ο πλησίον είναι γείτονας, σύντροφος, συνάνθρωπος, στενός γνώριμος ή φίλος. Ο Νόμος έδινε την εξής εντολή: «Με δικαιοσύνη πρέπει να κρίνεις τον πλησίον σου [τύπος της λέξης ‛αμίθ]. . . . Δεν πρέπει να μισείς τον αδελφό σου μέσα στην καρδιά σου. Πρέπει εξάπαντος να ελέγξεις τον πλησίον σου, ώστε να μη βαστάξεις αμαρτία μαζί με αυτόν . . . και πρέπει να αγαπάς το συνάνθρωπό σου [τύπος της λέξης ρέα‛] όπως τον εαυτό σου». (Λευ 19:15-18) (Στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα η λέξη ρέα‛ μεταφράζεται εδώ με τη φράση ὁ πλησίον.) Ο Δαβίδ επαινεί τον άνθρωπο που «δεν έχει συκοφαντήσει με τη γλώσσα του. Στο συνάνθρωπό του [τύπος της λέξης ρέα‛] δεν έχει κάνει τίποτα κακό, και με ονειδισμό ενάντια σε στενό του γνώριμο [τύπος της λέξης καρώβ] δεν έχει ασχοληθεί». (Ψλ 15:3) Νουθετούμαστε επανειλημμένα να μην κάνουμε κακό στο συνάνθρωπό μας (ρέα‛), ούτε και να τον καταφρονούμε ή να επιθυμούμε οτιδήποτε ανήκει σε εκείνον.—Εξ 20:16· Δευ 5:21· 27:24· Παρ 14:21.

Ο απόστολος Παύλος είπε: «Αυτός που αγαπάει το συνάνθρωπό του έχει εκπληρώσει το νόμο». Έπειτα παραθέτει μερικές από τις εντολές του Νόμου, καταλήγοντας: «Και οποιαδήποτε άλλη εντολή υπάρχει, συνοψίζεται σε αυτόν το λόγο, δηλαδή στο “Πρέπει να αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου”. Η αγάπη δεν εργάζεται το κακό στον πλησίον· άρα η αγάπη αποτελεί εκπλήρωση του νόμου». (Ρω 13:8-10· παράβαλε Γα 5:14.) Ο Ιάκωβος αποκαλεί «βασιλικό νόμο» την εντολή σύμφωνα με την οποία πρέπει να αγαπάει κάποιος τον πλησίον του όπως τον εαυτό του.—Ιακ 2:8.

Η δεύτερη σε σπουδαιότητα εντολή. Απαντώντας σε έναν Ιουδαίο που ρώτησε: «Τι αγαθό πρέπει να κάνω για να αποκτήσω αιώνια ζωή;» και ο οποίος ήθελε να μάθει ποιες εντολές έπρεπε να ακολουθεί, ο Ιησούς κατονόμασε πέντε από τις Δέκα Εντολές και πρόσθεσε αυτήν που αναφέρεται στο εδάφιο Λευιτικό 19:18, λέγοντας: «Πρέπει να αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου». (Ματ 19:16-19) Επίσης, κατέταξε αυτή την εντολή ως τη δεύτερη σε σπουδαιότητα στο Νόμο—μία από τις δύο στις οποίες κρεμόταν όλος ο Νόμος και οι Προφήτες.—Ματ 22:35-40· Μαρ 12:28-31· Λου 10:25-28.

Ποιος είναι ο πλησίον μου; Ο Ιησούς έκανε επίσης βαθύτερη την κατανόηση των ακροατών του ως προς τη σημασία της λέξης πλησίον όταν ένας άλλος άνθρωπος, επιζητώντας να αποδειχτεί δίκαιος, ρώτησε: «Ποιος είναι, όμως, ο πλησίον μου;» Ο Ιησούς, στην παραβολή του για τον ελεήμονα Σαμαρείτη, τόνισε ότι, έστω και αν κάποιος ζει μακριά ή δεν είναι συγγενής ή στενός φίλος, μπορεί να είναι πραγματικός πλησίον αν εκδηλώνει στον άλλον την αγάπη και την καλοσύνη που προστάζουν οι Γραφές.—Λου 10:29-37.

Στην Κοινοπολιτεία του Ισραήλ. Στο εδάφιο Εβραίους 8:11 εμφανίζεται στα περισσότερα πρωτότυπα ελληνικά κείμενα η λέξη πολίτης στην αιτιατική πτώση, ενώ μερικά μεταγενέστερα χειρόγραφα έχουν τη λέξη πλησίον. Εδώ, ο Παύλος παραθέτει από την προφητεία αποκατάστασης που αναφέρεται στο εδάφιο Ιερεμίας 31:34, η οποία απευθύνθηκε σε όσους ανήκαν στην κοινοπολιτεία του Ισραήλ: «“Και δεν θα διδάσκουν πια ο καθένας το σύντροφό του [τύπος της λέξης ρέα‛] και ο καθένας τον αδελφό του, λέγοντας: «Γνωρίστε τον Ιεχωβά!» γιατί όλοι τους θα με γνωρίζουν, από τον μικρότερό τους ως και τον μεγαλύτερό τους”, λέει ο Ιεχωβά». Ο Παύλος το εφαρμόζει αυτό στο πνευματικό «άγιο έθνος», τον «Ισραήλ του Θεού», λέγοντας: «Και δεν πρόκειται να διδάσκουν ο καθένας το συμπολίτη του και ο καθένας τον αδελφό του . . . ». Σε αυτή την περίπτωση, η χροιά των πρωτότυπων γλωσσών μεταφέρεται καλύτερα με τις λέξεις σύντροφος (για τη λέξη ρέα‛) και συμπολίτης, παρά με τη λέξη πλησίον.—1Πε 2:9· Γα 6:16.

Συμβουλή από τις Παροιμίες. Μολονότι κάποιος πρέπει να βοηθάει και να αγαπάει τον πλησίον του, εντούτοις πρέπει να είναι προσεκτικός ώστε να μην προσπαθεί να γίνει ο πιο στενός γνώριμος του πλησίον του ή του συνανθρώπου του—να μην επιβάλλεται στον πλησίον του ή να μην τον εκμεταλλεύεται. Η παροιμία διατυπώνει αυτή τη σκέψη ως εξής: «Βάζε σπάνια το πόδι σου στο σπίτι του συνανθρώπου σου [τύπος της λέξης ρέα‛], για να μη σε βαρεθεί και σε μισήσει».—Παρ 25:17.

Εντούτοις, οι Παροιμίες συμβουλεύουν να έχει κάποιος πίστη και εμπιστοσύνη σε έναν φίλο και να στρέφεται σε αυτόν σε περίπτωση ανάγκης: «Μην εγκαταλείπεις το φίλο σου ούτε το φίλο του πατέρα σου, και μην μπεις στο σπίτι του αδελφού σου την ημέρα της συμφοράς σου. Είναι καλύτερος ο γείτονας [σαχέν] που βρίσκεται κοντά παρά ο αδελφός που βρίσκεται μακριά». (Παρ 27:10) Εδώ ο συγγραφέας φαίνεται να λέει ότι ένας στενός οικογενειακός φίλος είναι πολύτιμος, και πρέπει να προστρέχει κανείς σε αυτόν για βοήθεια μάλλον παρά σε κάποιον τόσο κοντινό συγγενή όσο είναι ένας αδελφός, αν αυτός βρίσκεται μακριά, επειδή ο αδελφός μπορεί να μην είναι τόσο διαθέσιμος ή τουλάχιστον σε τόσο πλεονεκτική θέση να προσφέρει βοήθεια όσο ο οικογενειακός φίλος.