Σάββατο — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

ΣΑΒΒΑΤΟ

Ημέρα ξεχωρισμένη από τον Θεό για ανάπαυση από τις τακτικές εργασίες. Το Σάββατο δόθηκε από τον Ιεχωβά ως σημείο ανάμεσα σε εκείνον και στους γιους του Ισραήλ. (Εξ 31:16, 17) Η εβραϊκή έκφραση γιωμ χασσαμπάθ παράγεται από το ρήμα σαβάθ το οποίο σημαίνει «αναπαύομαι, παύω». (Γε 2:2· 8:22) Στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο χρησιμοποιείται η έκφραση ἡ ἡμέρα τοῦ σαββάτου.

Το ιστορικό της τήρησης εβδομαδιαίου εικοσιτετράωρου σαββάτου αρχίζει όταν το έθνος του Ισραήλ βρισκόταν στην έρημο το δεύτερο μήνα μετά την Έξοδό τους από την Αίγυπτο το 1513 Π.Κ.Χ. (Εξ 16:1) Ο Ιεχωβά είχε πει στον Μωυσή ότι η θαυματουργική προμήθεια του μάννα θα ήταν διπλάσια την έκτη ημέρα. Όταν αυτό πραγματοποιήθηκε, οι αρχηγοί της σύναξης το ανέφεραν στον Μωυσή και τότε αναγγέλθηκε η διευθέτηση του εβδομαδιαίου Σαββάτου. (Εξ 16:22, 23) Το γεγονός ότι ο Ισραήλ είχε την υποχρέωση να τηρεί το Σάββατο από τότε και στο εξής φαίνεται από τα λόγια του Ιεχωβά στα εδάφια Έξοδος 16:28, 29.

Το εβδομαδιαίο Σάββατο ενσωματώθηκε σε ένα σύστημα σαββάτων όταν λίγο αργότερα εγκαινιάστηκε επίσημα η διαθήκη του Νόμου στο Όρος Σινά. (Εξ 19:1· 20:8-10· 24:5-8) Αυτό το σαββατιαίο σύστημα αποτελούνταν από πολλών ειδών σάββατα: την 7η ημέρα, το 7ο έτος, το 50ό έτος (Ιωβηλαίο), τη 14η Νισάν (Πάσχα), τη 15η Νισάν, την 21η Νισάν, την 6η Σιβάν (Πεντηκοστή), την 1η Εθανίμ, τη 10η Εθανίμ (Ημέρα της Εξιλέωσης), τη 15η Εθανίμ και την 22η Εθανίμ.

Το γεγονός ότι το Σάββατο δεν επιβλήθηκε σε κανέναν από τους υπηρέτες του Θεού παρά μόνο μετά την Έξοδο καταδεικνύεται από τη μαρτυρία των εδαφίων Δευτερονόμιο 5:2, 3 και Έξοδος 31:16, 17: «Δεν τη σύναψε με τους προπάτορές μας ο Ιεχωβά αυτή τη διαθήκη, αλλά με εμάς». «Οι γιοι του Ισραήλ θα τηρούν το σάββατο . . . στη διάρκεια των γενεών τους. . . . Ανάμεσα σε εμένα και στους γιους του Ισραήλ είναι σημείο που θα παραμένει στον αιώνα». Αν ο Ισραήλ τηρούσε προηγουμένως το Σάββατο, τότε αυτό δεν θα τους θύμιζε ότι ο Ιεχωβά τούς απελευθέρωσε από την Αίγυπτο, όπως φαίνεται στο εδάφιο Δευτερονόμιο 5:15. Το γεγονός ότι μερικοί Ισραηλίτες βγήκαν να μαζέψουν μάννα την έβδομη ημέρα, παρά τη ρητή εντολή για το αντίθετο, σημαίνει ότι η τήρηση του Σαββάτου ήταν κάτι καινούριο. (Εξ 16:11-30) Το ότι δεν ήταν βέβαιοι πώς έπρεπε να χειριστούν την περίπτωση του πρώτου καταγραμμένου παραβάτη του Σαββάτου αφότου δόθηκε ο Νόμος στο Σινά δείχνει επίσης ότι το Σάββατο είχε θεσπιστεί μόλις τότε. (Αρ 15:32-36) Ενόσω οι Ισραηλίτες ζούσαν στην Αίγυπτο, δεν θα μπορούσαν να τηρούν το Σάββατο έστω και αν βρίσκονταν τότε υπό τέτοιον νόμο, εφόσον ήταν δούλοι. Ο Φαραώ διαμαρτυρήθηκε ότι ο Μωυσής ανακατευόταν σε ξένες υποθέσεις επειδή εκείνος ζήτησε απλώς να τους δοθούν τρεις ημέρες για να θυσιάσουν στον Θεό. Πόσο περισσότερο θα αντιδρούσε αν οι Ισραηλίτες είχαν επιχειρήσει να αναπαύονται κάθε έβδομη ημέρα! (Εξ 5:1-5) Μολονότι αληθεύει ότι οι πατριάρχες προφανώς μετρούσαν το χρόνο με βάση μια εβδομάδα εφτά ημερών, τίποτα δεν αποδεικνύει ότι ξεχώριζαν με οποιονδήποτε τρόπο την έβδομη ημέρα. Ωστόσο, ο αριθμός εφτά ήταν σημαντικός επειδή συνήθως δήλωνε πληρότητα. (Γε 4:15, 23, 24· 21:28-32) Η εβραϊκή λέξη σαβά‛ («ορκίζομαι») προέρχεται προφανώς από την ίδια ρίζα με τη λέξη που σημαίνει «εφτά».

Το Σάββατο γιορταζόταν ως ιερή ημέρα (Δευ 5:12), ημέρα ανάπαυσης και χαράς για όλους—τους Ισραηλίτες, τους υπηρέτες, τους πάροικους και τα ζώα—καθώς έπαυε κάθε εργασία. (Ησ 58:13, 14· Ωσ 2:11· Εξ 20:10· 34:21· Δευ 5:12-15· Ιερ 17:21, 24) Γινόταν ειδική προσφορά ολοκαυτώματος, μαζί με προσφορά σιτηρών και σπονδή, εκτός από τη «μόνιμη προσφορά ολοκαυτώματος» που γινόταν τακτικά σε ημερήσια βάση. (Αρ 28:9, 10) Το ψωμί της πρόθεσης ανανεωνόταν στο αγιαστήριο, και νέα υποδιαίρεση ιερέων αναλάμβανε τα καθήκοντά της. (Λευ 24:5-9· 1Χρ 9:32· 2Χρ 23:4) Τα ιερατικά καθήκοντα δεν περιστέλλονταν το Σάββατο (Ματ 12:5), ακόμη δε και βρέφη περιτέμνονταν τότε, αν το Σάββατο ήταν η όγδοη ημέρα της ζωής τους. Μεταγενέστερα, οι Ιουδαίοι χρησιμοποιούσαν το ρητό: «Δεν υπάρχει σάββατο στο αγιαστήριο», εννοώντας ότι τα ιερατικά καθήκοντα συνεχίζονταν κανονικά.—Ιωα 7:22· Λευ 12:2, 3· Ο Ναός (The Temple), του Ά. Έντερσχαϊμ, 1874, σ. 152.

Σύμφωνα με ραβινικές πηγές, όταν ο Ιησούς ήταν στη γη η σάλπιγγα ηχούσε τρεις φορές την ένατη περίπου ώρα της Παρασκευής, δηλαδή στις τρεις το μεσημέρι, πράγμα που σήμαινε ότι πλησίαζε το Σάββατο. Τότε σταματούσαν κάθε εργασία και επαγγελματική δραστηριότητα, άναβαν το λυχνάρι του Σαββάτου και φορούσαν γιορτινά ενδύματα. Στη συνέχεια, άλλα τρία σαλπίσματα υποδείκνυαν ότι το Σάββατο είχε αρχίσει. Η απερχόμενη υποδιαίρεση των ιερέων πρόσφερε την πρωινή θυσία του Σαββάτου, ενώ η εισερχόμενη τη βραδινή, άρα και οι δύο υποδιαιρέσεις περνούσαν το Σάββατο στο αγιαστήριο. Καθεμιά από αυτές έδινε στον αρχιερέα το μισό από το ψωμί που της αναλογούσε. Το ψωμί το έτρωγαν στη διάρκεια του Σαββάτου μέσα στον ίδιο το ναό οι ιερείς που βρίσκονταν σε κατάσταση καθαρότητας. Οι κεφαλές των οικογενειών της εισερχόμενης υποδιαίρεσης καθόριζαν με κλήρο ποιες οικογένειες θα υπηρετούσαν την κάθε ειδική ημέρα της εβδομάδας κατά την οποία πρόσφεραν τη διακονία τους και ποιοι θα εκτελούσαν τα ιερατικά καθήκοντα το Σάββατο.—Λευ 24:8, 9· Μαρ 2:26, 27· Ο Ναός, σ. 151, 152, 156-158.

Οι απαιτήσεις για το κανονικό εβδομαδιαίο Σάββατο διέφεραν από τις απαιτήσεις για τα Σάββατα, ή αλλιώς τις «άγιες συνελεύσεις», που συνδέονταν με τις γιορτές. (Λευ 23:2) Γενικά, το εβδομαδιαίο Σάββατο ήταν πιο περιοριστικό, καθώς δεν μπορούσε να γίνει καμιά εργασία—είτε κοπιαστική είτε όχι—παρά μόνο στο αγιαστήριο. Απαγορευόταν ακόμη και το μάζεμα ξύλων ή το άναμμα φωτιάς. (Αρ 15:32-36· Εξ 35:3) Επίσης περιορίζονταν τα ταξίδια, προφανώς με βάση το εδάφιο Έξοδος 16:29. Παρόμοια, η Ημέρα της Εξιλέωσης ήταν καιρός ανάπαυσης από κάθε είδους εργασία. (Λευ 16:29-31· 23:28-31) Ωστόσο, τις ημέρες των γιορτών, κατά τις οποίες γίνονταν άγιες συνελεύσεις, ενώ δεν επιτρεπόταν οποιαδήποτε κοπιαστική εργασία και εμπορική ή επαγγελματική δραστηριότητα, επιτρεπόταν το μαγείρεμα, οι εορταστικές προετοιμασίες, και ούτω καθεξής.—Εξ 12:16· Λευ 23:7, 8, 21, 35, 36.

Μερικές φορές δύο προσδιορισμένα από το Νόμο Σάββατα έπεφταν το ίδιο εικοσιτετράωρο, και τότε εκείνη η ημέρα ονομαζόταν “μεγάλο” Σάββατο, όπως όταν η 15η Νισάν (ημέρα σαββάτου) συνέπιπτε με το κανονικό Σάββατο.—Ιωα 19:31.

Τα Οφέλη και η Σημασία του Σαββάτου. Η αποχή από κάθε εργασία και η τήρηση άλλων θεόδοτων απαιτήσεων για το Σάββατο δεν εξασφάλιζαν μόνο σωματική ανάπαυση αλλά, το σπουδαιότερο, παρείχαν στο άτομο την ευκαιρία να εκδηλώσει την πίστη και την υπακοή του τηρώντας το Σάββατο. Έδιναν στους γονείς την ευκαιρία να ενσταλάξουν τους νόμους και τις εντολές του Θεού στη διάνοια και στην καρδιά των παιδιών τους. (Δευ 6:4-9) Το Σάββατο ήταν συνήθως αφιερωμένο στην απόκτηση γνώσης για τον Θεό και στην κάλυψη των πνευματικών αναγκών, όπως φαίνεται από την απάντηση που έδωσε στη Σουναμίτισσα ο σύζυγός της όταν αυτή ζήτησε την άδεια να πάει να δει τον Ελισαιέ, τον άνθρωπο του Θεού: «Γιατί πηγαίνεις σε αυτόν σήμερα; Δεν είναι ούτε νέα σελήνη ούτε σάββατο». (2Βα 4:22, 23) Επίσης, οι Λευίτες που ήταν διασκορπισμένοι σε όλη τη χώρα επωφελούνταν αναμφίβολα από το Σάββατο για να διδάξουν το Νόμο στο λαό του Ισραήλ.—Δευ 33:8, 10· Λευ 10:11.

Ήταν σημαντικό για τον κάθε Ισραηλίτη ατομικά να θυμάται να τηρεί το Σάββατο επειδή η παραβίασή του θεωρούνταν στασιασμός εναντίον του Ιεχωβά και τιμωρούνταν με θάνατο. (Εξ 31:14, 15· Αρ 15:32-36) Η ίδια αρχή ίσχυε και σε εθνικό επίπεδο. Η ολόκαρδη τήρηση όλου του σαββατιαίου συστήματος—ημερών και ετών—ήταν ζωτική προκειμένου να συνεχίσουν να υπάρχουν ως έθνος στη θεόδοτη γη τους. Το ότι δεν τίμησαν τους νόμους του Σαββάτου συνέτεινε πολύ στην πτώση τους και στην ερήμωση της γης του Ιούδα επί 70 χρόνια, ως αντιστάθμισμα για τα Σάββατα που είχαν παραβιαστεί.—Λευ 26:31-35· 2Χρ 36:20, 21.

Ραβινικοί Περιορισμοί για το Σάββατο. Το Σάββατο προοριζόταν αρχικά να είναι καιρός χαράς και πνευματικής εποικοδόμησης. Ωστόσο, οι Ιουδαίοι θρησκευτικοί ηγέτες, ιδιαίτερα μετά την επιστροφή από τη βαβυλωνιακή εξορία, λόγω του ζήλου που είχαν να ξεχωρίζουν από τους Εθνικούς όσο το δυνατόν περισσότερο, κατέστησαν σταδιακά το Σάββατο βαρύ φορτίο υπεραυξάνοντας τους περιορισμούς του σε 39 και προσθέτοντας αναρίθμητους μικρότερους περιορισμούς. Όταν αυτοί οι περιορισμοί συντάχθηκαν, γέμισαν δύο μεγάλους τόμους. Για παράδειγμα, απαγορευόταν να πιάσει κανείς έναν ψύλλο διότι αυτό θεωρούνταν κυνήγι. Δεν μπορούσε να δοθεί βοήθεια σε πάσχοντα, εκτός αν κινδύνευε η ζωή του. Δεν μπορούσε να γίνει ανάταξη οστού ούτε επίδεση εξαρθρωμένου μέλους. Αυτοί οι Ιουδαίοι θρησκευτικοί ηγέτες ακύρωσαν τον πραγματικό σκοπό του Σαββάτου, διότι υποδούλωσαν το λαό στην παράδοση αντί να φροντίσουν να υπηρετεί το Σάββατο τους ανθρώπους προς τιμήν του Θεού. (Ματ 15:3, 6· 23:2-4· Μαρ 2:27) Όταν οι μαθητές του Ιησού μάζεψαν σιτηρά και τα έτριψαν στα χέρια τους για να τα φάνε, κατηγορήθηκαν προφανώς για δύο αδικήματα, συγκεκριμένα για θερισμό και αλώνισμα το Σάββατο. (Λου 6:1, 2) Οι ραβίνοι είχαν το ρητό: «Οι αμαρτίες όποιου τηρεί αυστηρά κάθε νόμο του Σαββάτου, ακόμη και αν είναι ειδωλολάτρης, συγχωρούνται».

Δεν Επιβλήθηκε στους Χριστιανούς. Ο Ιησούς, ως Ιουδαίος που υπόκειτο στο Νόμο, τηρούσε το Σάββατο όπως όριζε ο Λόγος του Θεού (όχι οι Φαρισαίοι). Γνώριζε ότι ήταν νόμιμο να κάνει κάποιος καλά έργα το Σάββατο. (Ματ 12:12) Ωστόσο, τα θεόπνευστα Χριστιανικά συγγράμματα δηλώνουν ότι «ο Χριστός είναι το τέλος του Νόμου» (Ρω 10:4) και, ως εκ τούτου, οι Χριστιανοί έχουν «απαλλαχτεί από το Νόμο». (Ρω 7:6) Ούτε ο Ιησούς ούτε οι μαθητές του έκαναν κάποια διάκριση ανάμεσα στους λεγόμενους ηθικούς νόμους και στους εθιμοτυπικούς. Παρέθεταν τόσο από τα άλλα μέρη του Νόμου όσο και από τις Δέκα Εντολές και τα θεωρούσαν όλα εξίσου δεσμευτικά για όσους βρίσκονταν υπό το Νόμο. (Ματ 5:21-48· 22:37-40· Ρω 13:8-10· Ιακ 2:10, 11) Οι Γραφές δηλώνουν με σαφήνεια ότι η θυσία του Χριστού «κατάργησε . . . το Νόμο των εντολών που αποτελούνταν από διατάγματα» και ότι ο Θεός «εξάλειψε το εναντίον μας χειρόγραφο, το οποίο αποτελούνταν από διατάγματα . . . και το έχει βγάλει από τη μέση καρφώνοντάς το στο ξύλο του βασανισμού». Ολόκληρος ο Μωσαϊκός Νόμος “καταργήθηκε”, “εξαλείφθηκε”, “βγήκε από τη μέση”. (Εφ 2:13-15· Κολ 2:13, 14) Επομένως, όλο το σύστημα των Σαββάτων, είτε επρόκειτο για ημέρες είτε για έτη, τερματίστηκε μαζί με τον υπόλοιπο Νόμο από τη θυσία του Χριστού Ιησού. Έτσι εξηγείται γιατί οι Χριστιανοί μπορούν να θεωρούν ότι «μια ημέρα είναι όπως όλες οι άλλες», είτε αυτή η ημέρα είναι Σάββατο είτε οποιαδήποτε άλλη, χωρίς να φοβούνται ότι κάποιος θα τους κρίνει για αυτό. (Ρω 14:4-6· Κολ 2:16) Ο Παύλος έκανε το ακόλουθο σχόλιο σχετικά με όσους τηρούσαν με σχολαστικότητα «ημέρες και μήνες και εποχές και έτη»: «Φοβάμαι για εσάς, μήπως έχω μοχθήσει άσκοπα σε σχέση με εσάς».—Γα 4:10, 11.

Μετά το θάνατο του Ιησού, οι απόστολοί του ουδέποτε διέταξαν να τηρείται το Σάββατο. Το Σάββατο δεν περιλήφθηκε ως απαίτηση για τους Χριστιανούς στα εδάφια Πράξεις 15:28, 29 ή αργότερα. Ούτε θέσπισαν νέο σάββατο, κάποια «ημέρα του Κυρίου». Παρότι ο Ιησούς αναστήθηκε την ημέρα που ονομάζεται σήμερα Κυριακή, πουθενά δεν υποδηλώνει η Γραφή ότι η ημέρα της ανάστασής του έπρεπε να γιορτάζεται ως «νέο» σάββατο ή κάπως αλλιώς. Μερικοί χρησιμοποιούν τα εδάφια 1 Κορινθίους 16:2 και Πράξεις 20:7 για να υποστηρίξουν ότι η Κυριακή πρέπει να τηρείται ως σάββατο. Ωστόσο, το πρώτο εδάφιο δείχνει απλώς ότι ο Παύλος παρήγγειλε στους Χριστιανούς να αποταμιεύουν στο σπίτι τους κάποιο ποσό κάθε πρώτη ημέρα της εβδομάδας για τους άπορους αδελφούς τους στην Ιερουσαλήμ. Τα χρήματα αυτά δεν έπρεπε να τα παραδώσουν στο χώρο όπου συναθροίζονταν, αλλά να τα φυλάξουν μέχρι να έρθει ο Παύλος. Όσο για το δεύτερο εδάφιο, ήταν λογικό να συναντηθεί ο Παύλος με τους αδελφούς στην Τρωάδα την πρώτη ημέρα της εβδομάδας, εφόσον έφευγε την αμέσως επόμενη.

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι η κυριολεκτική τήρηση σαββατιαίων ημερών και ετών δεν αποτελούσε γνώρισμα της Χριστιανοσύνης του πρώτου αιώνα. Μόλις το 321 Κ.Χ. ο Κωνσταντίνος όρισε να είναι η Κυριακή ημέρα ανάπαυσης για όλους εκτός από τους γεωργούς. Στο διάταγμά του όμως η ημέρα αυτή αναφέρεται ως η ημέρα του Ήλιου (λατ., dies Solis, παλιός τίτλος της πρώτης ημέρας της εβδομάδας συνυφασμένος με την αστρολογία και την ηλιολατρία) και όχι ως η ημέρα του Κυρίου [λατ., dies Domini] ή το Σάββατο [Sabbatum]. Στην αγγλική η Κυριακή ονομάζεται «ημέρα του ήλιου» (Sunday).

Είσοδος στην Ανάπαυση του Θεού. Σύμφωνα με τα εδάφια Γένεση 2:2, 3, μετά την έκτη δημιουργική ημέρα, ή αλλιώς περίοδο, ο Θεός «άρχισε να αναπαύεται την έβδομη ημέρα», σταματώντας να κάνει δημιουργικά έργα όσον αφορά τη γη, όπως περιγράφεται στο 1ο κεφάλαιο της Γένεσης.

Ο απόστολος Παύλος δείχνει στην επιστολή προς τους Εβραίους, κεφάλαια 3 και 4, ότι οι Ισραηλίτες στην έρημο δεν εισήλθαν στην ανάπαυση, ή αλλιώς στο σάββατο, του Θεού λόγω ανυπακοής και απιστίας. (Εβρ 3:18, 19· Ψλ 95:7-11· Αρ 14:28-35) Όσοι εισήλθαν τελικά στην Υποσχεμένη Γη υπό τον Ιησού του Ναυή βρήκαν ανάπαυση, αλλά όχι την πλήρη ανάπαυση που θα είναι εφικτή υπό τον Μεσσία. Επρόκειτο μόνο για εξεικονιστικό τύπο, ή αλλιώς σκιά, της πραγματικότητας. (Ιη 21:44· Εβρ 4:8· 10:1) Ωστόσο, όπως εξηγεί ο Παύλος, «απομένει μια ανάπαυση σαββάτου για το λαό του Θεού». (Εβρ 4:9) Έτσι λοιπόν, όσοι είναι υπάκουοι και ασκούν πίστη στον Χριστό απολαμβάνουν «ανάπαυση σαββάτου» από «τα έργα» τους, έργα με τα οποία επιδίωκαν προηγουμένως να αποδειχτούν δίκαιοι. (Παράβαλε Ρω 10:3.) Επομένως, ο Παύλος δείχνει ότι το σάββατο, ή αλλιώς η ανάπαυση, του Θεού συνεχιζόταν στις ημέρες του και οι Χριστιανοί εισέρχονταν σε αυτό, πράγμα που υποδηλώνει ότι η ημέρα ανάπαυσης του Θεού διαρκεί χιλιάδες χρόνια.—Εβρ 4:3, 6, 10.

«Κύριος του Σαββάτου». Ενόσω βρισκόταν στη γη, ο Ιησούς Χριστός αποκάλεσε τον εαυτό του “Κύριο του σαββάτου”. (Ματ 12:8) Το κατά γράμμα Σάββατο, το οποίο είχε σκοπό να φέρνει στους Ισραηλίτες ανακούφιση από τις εργασίες τους, ήταν «σκιά των μελλοντικών πραγμάτων, αλλά η πραγματικότητα ανήκει στον Χριστό». (Κολ 2:16, 17) Σε σχέση με αυτά τα “μελλοντικά πράγματα” υπάρχει ένα σάββατο του οποίου Κύριος πρόκειται να είναι ο Ιησούς. Ως Κύριος κυρίων, ο Χριστός θα κυβερνήσει όλη τη γη χίλια χρόνια. (Απ 19:16· 20:6) Κατά την επίγεια διακονία του, ο Ιησούς εκτέλεσε μερικά από τα εξοχότερα θαυματουργικά του έργα το Σάββατο. (Λου 13:10-13· Ιωα 5:5-9· 9:1-14) Αυτό δείχνει σαφώς το είδος της ανακούφισης που θα φέρει ανυψώνοντας τους ανθρώπους σε πνευματική και σωματική τελειότητα στη διάρκεια της ερχόμενης Χιλιετούς Διακυβέρνησής του, η οποία επομένως θα μοιάζει με περίοδο σαββατιαίας ανάπαυσης για τη γη και την ανθρωπότητα.—Απ 21:1-4.

Για πληροφορίες σχετικά με τον όρο Απόσταση Οδοιπορίας Σαββάτου, βλέπε ΤΑΞΙΔΙ.