Μακροζωία και Ευεξία

ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ τη ζωή του ανθρώπου σαν έναν αγώνα δρόμου μεγάλης απόστασης στον οποίο οι δρομείς χρειάζεται να πηδούν εμπόδια. Όλοι οι δρομείς ξεκινούν τον αγώνα ταυτόχρονα· αλλά καθώς πηδούν τα εμπόδια και μερικές φορές χτυπούν πάνω τους, οι δρομείς επιβραδύνουν, και ολοένα περισσότεροι εγκαταλείπουν τον αγώνα.

Παρόμοια, η ζωή του ανθρώπου έχει ένα σημείο εκκίνησης καθώς και ψηλά εμπόδια κατά μήκος της διαδρομής. Στη διάρκεια της ζωής του, ο άνθρωπος συναντάει το ένα εμπόδιο μετά το άλλο. Ύστερα από κάθε εμπόδιο γίνεται πιο αδύναμος, και με τον καιρό εγκαταλείπει τον αγώνα. Όσο ψηλότερα είναι τα εμπόδια τόσο γρηγορότερα εγκαταλείπει τον αγώνα, δηλαδή πεθαίνει. Αν ένα άτομο ζει στον αναπτυγμένο κόσμο, εγκαταλείπει τον αγώνα περίπου σε ηλικία 75 ετών. Αυτή η χρονική περίοδος ονομάζεται μέση διάρκεια ζωής του ανθρώπου—κάτι αντίστοιχο με την απόσταση που καλύπτουν οι περισσότεροι δρομείς σε έναν αγώνα.a (Παράβαλε Ψαλμός 90:10.) Ωστόσο, μερικοί άνθρωποι αντέχουν περισσότερο, και ορισμένοι φτάνουν την ανώτατη διάρκεια ζωής που πιστεύεται ότι είναι 115 ως 120 χρόνια—επίτευγμα τόσο σπάνιο ώστε αποτελεί παγκόσμια είδηση.

Προσδιορισμός των Εμποδίων

Οι άνθρωποι σήμερα καταφέρνουν να «μένουν στον αγώνα» διπλάσιο χρόνο από ό,τι στις αρχές αυτού του αιώνα. Γιατί; Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι ο άνθρωπος μπόρεσε να χαμηλώσει τα εμπόδια. Αλλά ποια είναι αυτά τα εμπόδια; Και θα μπορούσαν άραγε να χαμηλώσουν ακόμη περισσότερο;

Ένας ειδικός σε ζητήματα δημόσιας υγείας ο οποίος εργάζεται για την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) εξήγησε ότι μερικά από τα κυριότερα εμπόδια, ή αλλιώς παράγοντες, που επηρεάζουν την αναμενόμενη διάρκεια ζωής του ανθρώπου είναι οι συνήθειες, το περιβάλλον και η ιατρική περίθαλψη.b Άρα, όσο πιο ωφέλιμες είναι οι συνήθειές σας, όσο υγιέστερο είναι το περιβάλλον σας και όσο καλύτερη είναι η ιατρική σας περίθαλψη τόσο χαμηλότερα είναι αυτά τα εμπόδια και τόσο περισσότερο μπορεί να διαρκέσει η ζωή σας. Μολονότι οι περιστάσεις των ανθρώπων διαφέρουν πάρα πολύ, ουσιαστικά όλοι—από ένα διευθυντή τράπεζας στο Σίντνεϊ μέχρι και έναν πλανόδιο πωλητή στο Σάο Πάολο—μπορούν να κάνουν κάτι για να χαμηλώσουν τα εμπόδια στη ζωή τους. Πώς;

Συνήθειες που Επηρεάζουν τις Επιδόσεις Σας

«Οι άνθρωποι που έχουν καλύτερες συνήθειες στον τομέα της υγείας, όχι μόνο ζουν περισσότερο, αλλά επίσης, στην περίπτωσή τους, η σωματική αδυναμία αργεί να εμφανιστεί και διαρκεί λιγότερα χρόνια, προς το τέλος της ζωής τους», αναφέρει Το Ιατρικό Περιοδικό της Νέας Αγγλίας (The New England Journal of Medicine). Πράγματι, το πρώτο εμπόδιο μπορεί να χαμηλώσει αν αλλάξετε ορισμένες συνήθειες όπως το φαγητό, το ποτό, ο ύπνος, το κάπνισμα και η άσκηση. Παραδείγματος χάρη, εξετάστε τις συνήθειες που έχετε όσον αφορά την άσκηση.

Συνήθειες σωματικής άσκησης. Η μέτρια σωματική άσκηση μπορεί να αποδειχτεί πολύ επωφελής. (Βλέπε το πλαίσιο «Πόση και Τι Είδους Άσκηση;») Οι μελέτες δείχνουν ότι απλές ασκήσεις που γίνονται μέσα ή κοντά στο σπίτι βοηθούν τους ηλικιωμένους, περιλαμβανομένων και των υπέργηρων, να ανακτήσουν τη δύναμη και τη ζωτικότητά τους. Λόγου χάρη, μια ομάδα ηλικιωμένων ηλικίας 72 ως 98 ετών διαπίστωσαν ότι μπορούσαν να περπατάνε γρηγορότερα και να ανεβαίνουν σκάλες ευκολότερα, αφού πρώτα έκαναν ασκήσεις άρσης βαρών επί δέκα μόνο εβδομάδες. Και αυτό δεν είναι καθόλου παράξενο! Τα τεστ που έγιναν ύστερα από αυτό το πρόγραμμα άσκησης έδειξαν ότι η μυϊκή δύναμη των συμμετεχόντων είχε υπερδιπλασιαστεί. Μια άλλη ομάδα που αποτελούνταν κυρίως από γυναίκες ηλικίας μέχρι και 70 ετών, οι οποίες έκαναν καθιστική ζωή, άρχισε να ασκείται δύο φορές την εβδομάδα. Ένα χρόνο αργότερα, είχε αυξηθεί η μυϊκή τους μάζα, καθώς και η δύναμή τους, η ισορροπία τους και η πυκνότητα των οστών τους. «Όταν αρχίσαμε, φοβόμασταν ότι θα είχαμε ρήξεις συνδέσμων, τενόντων ή μυών», είπε η φυσιολόγος Μίριαμ Νέλσον, η οποία διεξήγαγε τις μελέτες. «Αλλά το μόνο που συνέβη ήταν ότι τα άτομα έγιναν δυνατότερα και υγιέστερα».

Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα αρκετών επιστημονικών μελετών σχετικά με τη γήρανση και την άσκηση, ένα εγχειρίδιο δηλώνει: «Η άσκηση επιβραδύνει τη διαδικασία της γήρανσης, επιμηκύνει τη ζωή και μειώνει το διάστημα κατά το οποίο ο ηλικιωμένος εξαρτάται από τους άλλους, μια κατάσταση που συχνά προηγείται του θανάτου».

Συνήθειες διανοητικής άσκησης. Η αρχή που λέει «ή χρησιμοποιείς κάτι ή το χάνεις» δεν εφαρμόζεται μόνο στους μυς, αλλά και στη διάνοια. Μολονότι η γήρανση συνοδεύεται από εξασθένηση της μνήμης, ορισμένες μελέτες που διεξήγαγε το Αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο για τη Γήρανση δείχνουν ότι ο εγκέφαλος ενός ηλικιωμένου ατόμου παραμένει αρκετά προσαρμοστικός ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει τις συνέπειες της γήρανσης. Γι’ αυτό, ο καθηγητής νευρολογίας Δρ Αντόνιο Ρ. Νταμάσιο συμπεραίνει: «Οι ηλικιωμένοι μπορούν να εξακολουθήσουν να ζουν μια εξαιρετικά πλούσια και υγιή διανοητική ζωή». Σε τι οφείλεται η παρατεινόμενη προσαρμοστικότητα του εγκεφάλου των ηλικιωμένων;

Ο εγκέφαλος αποτελείται από 100 δισεκατομμύρια εγκεφαλικά κύτταρα, ή αλλιώς νευρώνες, και από τρισεκατομμύρια συνδέσεις που υπάρχουν ανάμεσά τους. Αυτές οι συνδέσεις λειτουργούν σαν τηλεφωνικές γραμμές δίνοντας τη δυνατότητα στους νευρώνες να «μιλούν» ο ένας με τον άλλον, δημιουργώντας μεταξύ άλλων τη μνήμη. Καθώς ο εγκέφαλος γερνάει, ορισμένοι νευρώνες πεθαίνουν. (Βλέπε το πλαίσιο «Μια Νέα Άποψη για τα Εγκεφαλικά Κύτταρα».) Ωστόσο, ο εγκέφαλος των ηλικιωμένων έχει τη δυνατότητα να αντισταθμίζει την απώλεια νευρώνων. Όταν παύει να λειτουργεί ένας νευρώνας, οι γειτονικοί νευρώνες αντιδρούν δημιουργώντας καινούριες συνδέσεις με άλλους νευρώνες και αναλαμβάνοντας την εργασία που επιτελούσε ο νευρώνας που χάθηκε. Με αυτόν τον τρόπο, ο εγκέφαλος στην πραγματικότητα μεταθέτει την ευθύνη μιας συγκεκριμένης εργασίας από τη μια περιοχή στην άλλη. Έτσι, πολλοί ηλικιωμένοι εκτελούν τις ίδιες διανοητικές εργασίες με τους νεότερους ανθρώπους, αλλά ενδέχεται να χρησιμοποιούν διαφορετικά τμήματα του εγκεφάλου για αυτό. Από ορισμένες απόψεις, ο εγκέφαλος του ηλικιωμένου ενεργεί ως ένα βαθμό όπως κάποιος τενίστας μεγαλύτερης ηλικίας, ο οποίος αντισταθμίζει τη μειωμένη του ταχύτητα καταφεύγοντας σε τεχνικές που ίσως να μη γνωρίζουν οι νεότεροι παίκτες. Ωστόσο, μολονότι χρησιμοποιεί τακτική διαφορετική από εκείνη των νεοτέρων του, ο μεγαλύτερος τενίστας εξακολουθεί να κερδίζει πόντους.

Τι μπορούν να κάνουν οι ηλικιωμένοι για να εξακολουθούν να «κερδίζουν πόντους»; Αφού μελέτησε πάνω από 1.000 άτομα ηλικίας από 70 ως 80 ετών, η γεροντολόγος-ερευνήτρια Δρ Μέριλιν Άλμπερτ διαπίστωσε ότι η διανοητική άσκηση αποτελεί έναν από τους παράγοντες που καθορίζουν ποιοι ηλικιωμένοι θα καταφέρουν να διατηρήσουν τις νοητικές τους ικανότητες. (Βλέπε το πλαίσιο «Πώς να Διατηρήσετε την Προσαρμοστικότητα της Διάνοιας».) Η διανοητική άσκηση κρατάει ζωντανές τις “τηλεφωνικές γραμμές” του εγκεφάλου. Αντίθετα, λένε οι ειδικοί, η διανοητική παρακμή αρχίζει «όταν οι άνθρωποι αποσύρονται από την ενεργό δράση, αποφασίζουν να μειώσουν τη δραστηριότητά τους και παύουν να ενδιαφέρονται για όσα συμβαίνουν γύρω τους».—Στο Εσωτερικό του Εγκεφάλου (Inside the Brain).

Άρα, όπως εξηγεί ο γεροντολόγος Δρ Τζακ Ρόου, τα καλά νέα είναι ότι «παράγοντες που βρίσκονται υπό τον έλεγχό μας ή τους οποίους έχουμε την ικανότητα να τροποποιήσουμε θα πρέπει να μας καθιστούν ακόμη πιο ικανούς να απολαμβάνουμε ευτυχισμένα γηρατειά». Εκτός αυτού, ποτέ δεν είναι αργά για να αρχίσει κάποιος να υιοθετεί καλές συνήθειες. «Ακόμη και αν στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής σας είχατε κακές συνήθειες στον τομέα της υγείας, και κάνατε αλλαγές σε προχωρημένη ηλικία», λέει ένας ερευνητής, «και πάλι μπορείτε να αποκομίσετε τουλάχιστον μερικές από τις ανταμοιβές του υγιεινού τρόπου ζωής».

Το Περιβάλλον Παίζει Σημαντικό Ρόλο

Αν ένα κορίτσι που γεννιέται σήμερα στο Λονδίνο μεταφερόταν στο μεσαιωνικό Λονδίνο, η αναμενόμενη διάρκεια της ζωής του θα ήταν μικρότερη από τη μισή της σημερινής. Αυτή η διαφορά δεν θα προκαλούνταν από κάποια ξαφνική αλλαγή της σωματικής κατάστασης του κοριτσιού, αλλά από μια απότομη αλλαγή στο ύψος δύο επιπρόσθετων εμποδίων—του περιβάλλοντος και της ιατρικής περίθαλψης. Πρώτα, εξετάστε το περιβάλλον.

Φυσικό περιβάλλον. Στο παρελθόν, το φυσικό περιβάλλον του ανθρώπου—λόγου χάρη, το σπίτι του—αποτελούσε πηγή τεράστιου κινδύνου για την υγεία. Αλλά στις τελευταίες δεκαετίες, οι κίνδυνοι που προκαλούνται από το φυσικό περιβάλλον έχουν μειωθεί. Οι καλύτερες συνθήκες υγιεινής, το πιο καθαρό νερό και η μείωση των επιβλαβών ζωυφίων μέσα στο σπίτι έχουν βελτιώσει το περιβάλλον του ανθρώπου, έχουν καλυτερέψει την υγεία του και έχουν αυξήσει τη διάρκεια της ζωής του. Ως αποτέλεσμα, σε πολλά μέρη του κόσμου, ο άνθρωπος μπορεί τώρα να ζει περισσότερο.c Ωστόσο, για να χαμηλώσει αυτό το εμπόδιο δεν φτάνει απλώς να φτιάξετε μια υδραυλική εγκατάσταση μέσα στο σπίτι σας. Απαιτείται, επίσης, να παραμένει υγιές το κοινωνικό και θρησκευτικό περιβάλλον.

Κοινωνικό περιβάλλον. Το κοινωνικό σας περιβάλλον αποτελείται από ανθρώπους—εκείνους μαζί με τους οποίους ζείτε, εργάζεστε, τρώτε, αποδίδετε λατρεία και διασκεδάζετε. Το φυσικό σας περιβάλλον βελτιώνεται όταν έχετε πρόσβαση σε καθαρό νερό· παρόμοια, το κοινωνικό σας περιβάλλον μπορεί να βελτιωθεί όταν έχετε πρόσβαση σε αξιόλογους συντρόφους, για να αναφέρουμε ένα μόνο βασικό παράγοντα. Το να μπορείτε να μοιράζεστε με άλλους τις χαρές και τις λύπες σας, τα όνειρα και τις απογοητεύσεις σας, μειώνει το ύψος του εμποδίου που ονομάζεται περιβάλλον και σας βοηθάει να ζείτε περισσότερο.

Ωστόσο, ισχύει και το αντίστροφο. Η έλλειψη συντροφικότητας μπορεί να επιφέρει μοναξιά και κοινωνικό θάνατο. Ο άνθρωπος μαραζώνει αν οι γύρω του σταματήσουν να του εκφράζουν το ενδιαφέρον τους. Μια γυναίκα που ζει σε γηροκομείο έγραψε σε κάποια γνωστή της: «Είμαι 82 χρονών και βρίσκομαι σε αυτό το γηροκομείο 16 ολόκληρα χρόνια. Μας συμπεριφέρονται καλά, αλλά μερικές φορές η μοναξιά γίνεται αβάσταχτη». Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί ηλικιωμένοι των οποίων η κατάσταση είναι παρόμοια με αυτής της γυναίκας, κυρίως στο Δυτικό κόσμο. Συχνά ζουν σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που τους ανέχεται μεν, αλλά τους εκτιμά ελάχιστα. Ως αποτέλεσμα, «η μοναξιά αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες που απειλούν διαρκώς την ευημερία των ηλικιωμένων στον αναπτυγμένο κόσμο», λέει ο Τζέιμς Καγιέκα, του Διεθνούς Ινστιτούτου για τη Γήρανση.

Είναι αλήθεια ότι ίσως δεν μπορείτε να εξαλείψετε τις συνθήκες που σας κάνουν ευάλωτους στη μοναξιά—όπως η αναγκαστική συνταξιοδότηση, η μειωμένη κινητικότητα, η απώλεια παλιών φίλων σας ή ο θάνατος του συντρόφου σας—ωστόσο, μπορείτε να κάνετε ορισμένα βήματα προκειμένου να χαμηλώσετε αυτό το εμπόδιο τόσο ώστε να είστε σε θέση να το υπερπηδήσετε. Πρώτα-πρώτα, να θυμάστε ότι η μοναξιά δεν οφείλεται στα γηρατειά· υπάρχουν και νεαρά άτομα που νιώθουν μοναξιά. Η αιτία του προβλήματος δεν είναι ότι γεράσατε—είναι ότι απομονωθήκατε κοινωνικά. Τι μπορείτε να κάνετε για να αντισταθείτε στην απομόνωση;

«Όταν βρίσκεστε με άλλους, να τους κάνετε να νιώθουν ευχάριστα μαζί σας», συμβουλεύει μια ηλικιωμένη χήρα. «Ελάχιστοι άνθρωποι χαίρονται να κάνουν παρέα με έναν γκρινιάρη. Πρέπει να προσπαθείτε να είστε κεφάτοι. Είναι αλήθεια ότι αυτό απαιτεί προσπάθεια, αλλά η προσπάθεια που καταβάλλετε αποφέρει οφέλη. Η καλοσύνη γεννάει καλοσύνη». Η ίδια προσθέτει: «Για να έχω κοινά πράγματα να συζητάω με τους ανθρώπους που συναντώ, είτε νέους είτε ηλικιωμένους, προσπαθώ να πληροφορούμαι για τα τρέχοντα γεγονότα διαβάζοντας ενημερωτικά περιοδικά και παρακολουθώντας τις ειδήσεις».

Ακολουθούν μερικές ακόμη υποδείξεις: Να μάθετε να δείχνετε ενδιαφέρον για τα πράγματα που αρέσουν στους άλλους. Να κάνετε ερωτήσεις. Όσο είναι δυνατόν, να είστε γενναιόδωροι. Αν δεν έχετε αρκετά υλικά αγαθά, να προσφέρετε από τον εαυτό σας· υπάρχει ευτυχία στο να δίνει κάποιος. Να γράφετε γράμματα. Ασχοληθείτε με κάποιο χόμπι. Να είστε δεκτικοί όταν οι άλλοι σας προσκαλούν να τους επισκεφτείτε ή να βγείτε μαζί τους. Να διατηρείτε το σπίτι σας ευχάριστο και ελκυστικό για τους επισκέπτες. Να πλησιάζετε άτομα που έχουν ανάγκη και να τα βοηθάτε.

Θρησκευτικό περιβάλλον. Αυξάνονται διαρκώς τα στοιχεία που δείχνουν ότι οι θρησκευτικές δραστηριότητες βοηθούν τους ηλικιωμένους να βρουν «σκοπό και νόημα στη ζωή» και να αποκτήσουν «ευτυχία», «το αίσθημα ότι είναι χρήσιμοι», «μεγαλύτερη ικανοποίηση στη ζωή» και «ένα αίσθημα κοινωνικότητας και ευεξίας». Γιατί; Το βιβλίο Προχωρημένη Ηλικία—Οι Πραγματικότητες των Γηρατειών (Later Life—The Realities of Aging) εξηγεί: «Η θρησκευτική πίστη παρέχει στους ανθρώπους μια φιλοσοφία για τη ζωή καθώς και ένα σύνολο από νοοτροπίες, αξίες και πεποιθήσεις που τους βοηθούν να ερμηνεύσουν και να κατανοήσουν τον κόσμο ο οποίος τους περιβάλλει». Επιπλέον, οι θρησκευτικές δραστηριότητες φέρνουν τους ηλικιωμένους σε επαφή με άλλους ανθρώπους και έτσι «μειώνουν την πιθανότητα της κοινωνικής απομόνωσης και της μοναξιάς».

Για τη Λουίζ και την Έβελιν, που είναι και οι δυο χήρες ηλικίας 80 ετών και ανήκουν σε κάποια εκκλησία των Μαρτύρων του Ιεχωβά, αυτές οι μελέτες απλώς επιβεβαιώνουν κάτι που γνωρίζουν εδώ και δεκαετίες. «Στην Αίθουσα Βασιλείας μας,d χαίρομαι να μιλάω με τους άλλους, ηλικιωμένους και νέους», λέει η Λουίζ. «Οι συναθροίσεις είναι διδακτικές. Και όταν κάνουμε παρέα μετά τις συναθροίσεις, πολλές φορές γελάμε με την καρδιά μας. Περνάμε ευχάριστα». Η Έβελιν, επίσης, ωφελείται από τις θρησκευτικές της δραστηριότητες, και εξηγεί: «Το γεγονός ότι βγαίνω και μιλάω στους γείτονές μου για την Αγία Γραφή με βοηθάει να μην απομονώνομαι. Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι με κάνει ευτυχισμένη. Το να βοηθάς άλλους να βρουν το πραγματικό νόημα της ζωής είναι ένα έργο που δίνει ικανοποίηση».

Είναι προφανές ότι η Λουίζ και η Έβελιν έχουν σκοπό στη ζωή τους. Το αίσθημα ευεξίας που νιώθουν λόγω αυτού του γεγονότος χαμηλώνει το δεύτερο εμπόδιο—το περιβάλλον—και τις βοηθάει να «μείνουν στον αγώνα».—Παράβαλε Ψαλμός 92:13, 14.

Υπάρχει Φτηνή Ιατρική Περίθαλψη με Υψηλά Ποσοστά Επιτυχίας

Η πρόοδος που έχει σημειώσει η ιατρική επιστήμη αυτόν τον αιώνα έχει χαμηλώσει πάρα πολύ το τρίτο εμπόδιο, την ιατρική περίθαλψη—αλλά όχι σε παγκόσμια κλίμακα. Σε αρκετές φτωχές χώρες, παρατηρεί Η Παγκόσμια Έκθεση Υγείας—1998 (The World Health Report 1998), «η αναμενόμενη διάρκεια ζωής μειώθηκε στη διάρκεια των ετών 1975-1995». Ο γενικός διευθυντής της WHO σχολίασε ότι «στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες του κόσμου πεθαίνουν σήμερα τα 3 στα 4 άτομα προτού φτάσουν σε ηλικία 50 ετών—όσο ήταν η παγκόσμια αναμενόμενη διάρκεια ζωής πριν από μισό αιώνα».

Παρ’ όλα αυτά, ολοένα και περισσότεροι ηλικιωμένοι και νεότεροι άνθρωποι στις φτωχές χώρες χαμηλώνουν αυτό το εμπόδιο χρησιμοποιώντας την ιατρική περίθαλψη που είναι διαθέσιμη και δεν ξεπερνάει τις οικονομικές τους δυνατότητες. Πάρτε για παράδειγμα μια καινούρια μέθοδο θεραπείας για τη φυματίωση.

Σε παγκόσμια κλίμακα, η φυματίωση σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους από όσους σκοτώνουν συνολικά το AIDS, η ελονοσία και οι τροπικές ασθένειες—8.000 την ημέρα. Το 95 τοις εκατό των φυματικών ζουν στις αναπτυσσόμενες χώρες του κόσμου. Περίπου 20 εκατομμύρια άτομα πάσχουν σήμερα από ενεργή φυματίωση, ενώ τα επόμενα δέκα χρόνια ενδέχεται να πεθάνουν από αυτήν περίπου 30 εκατομμύρια, αριθμός που ισοδυναμεί με το συνολικό πληθυσμό της Βολιβίας, της Καμπότζης και της Μαλάουι.

Δεν προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, το γεγονός ότι το 1997 η WHO ανακοίνωσε με ενθουσιασμό πως έχει αναπτύξει μια στρατηγική για τη θεραπεία της φυματίωσης μέσα σε έξι μήνες χωρίς εισαγωγή στο νοσοκομείο ή ιατρική περίθαλψη υψηλής τεχνολογίας. «Για πρώτη φορά», ανέφερε Ο Παρατηρητής της Θεραπείας της Φυματίωσης (The TB Treatment Observer), ένα έντυπο της WHO, «ο κόσμος έχει δοκιμασμένα μέσα και μεθόδους για να αναχαιτίσει την επιδημία της φυματίωσης, όχι μόνο στις πλούσιες χώρες, αλλά και στις φτωχότερες χώρες του κόσμου». Αυτή η στρατηγική—που σύμφωνα με ορισμένους είναι «η σημαντικότερη καινοτομία αυτής της δεκαετίας στον τομέα της υγείας»—ονομάζεται DOTS.e

Μολονότι αυτή η στρατηγική κοστίζει πολύ λιγότερο από τις συμβατικές θεραπείες της φυματίωσης, τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά, κυρίως για τους ανθρώπους που ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες. «Καμιά άλλη στρατηγική για τον έλεγχο της φυματίωσης δεν έχει να επιδείξει με συνέπεια τόσο μεγάλα ποσοστά επιτυχίας», λέει ο Δρ Άρατα Κότσι, διευθυντής του Παγκόσμιου Προγράμματος της WHO για τη Φυματίωση. «Το ποσοστό επιτυχίας της DOTS φτάνει ως και το 95 τοις εκατό, ακόμη και στις φτωχότερες χώρες». Μέχρι τα τέλη του 1997, η στρατηγική DOTS είχε εφαρμοστεί σε 89 χώρες. Σήμερα ο αριθμός των χωρών έχει φτάσει τις 96. Η WHO ελπίζει ότι αυτή η στρατηγική θα γίνει προσιτή σε πολύ περισσότερα εκατομμύρια φτωχών ανθρώπων στις ελάχιστα αναπτυγμένες χώρες, δίνοντάς τους έτσι τη δυνατότητα να χαμηλώσουν το τρίτο εμπόδιο στον αγώνα της ζωής.

Αλλάζοντας τις συνήθειές του, βελτιώνοντας το περιβάλλον του και καλυτερεύοντας την ιατρική του περίθαλψη, ο άνθρωπος μπόρεσε πράγματι να αυξήσει τη μέση διάρκεια ζωής, καθώς και την αναμενόμενη διάρκεια ζωής. Το ερώτημα είναι: Θα μπορέσει κάποια μέρα να αυξήσει και την ανώτατη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής—ίσως δε και να καταφέρει να ζει χωρίς να υπάρχει γραμμή τερματισμού;

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 6]

ΠΟΣΗ ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΔΟΥΣ ΑΣΚΗΣΗ;

«Τριάντα λεπτά μέτριας άσκησης κάθε μέρα αποτελούν έναν καλό στόχο», λέει το Εθνικό Ινστιτούτο για τη Γήρανση (NIA). Αλλά δεν χρειάζεται να κάνετε όλη αυτή την τριαντάλεπτη άσκηση συνεχόμενα. Λέγεται ότι, αν μοιράζετε την άσκησή σας σε τρεις σύντομες περιόδους των δέκα λεπτών, αποκομίζετε τα ίδια οφέλη που προκύπτουν αν κάνετε τις ίδιες ασκήσεις όλες μαζί σε 30 λεπτά. Τι είδους άσκηση μπορείτε να κάνετε; Το βιβλιάριο του NIA με τίτλο Μη Χαλαρώνετε: Ασκηθείτε! (Don’t Take It Easy: Exercise!) συστήνει: «Αν δραστηριοποιείστε για μικρά χρονικά διαστήματα, για παράδειγμα, αν πηγαίνετε από τις σκάλες και όχι με το ασανσέρ, ή αν πηγαίνετε με τα πόδια και όχι με το αυτοκίνητο, αυτό μπορεί να ισοδυναμεί συνολικά με 30 λεπτά άσκησης κάθε μέρα. Το μάζεμα των φύλλων από τον κήπο, το έντονο παιχνίδι με τα παιδιά, η κηπουρική, ακόμη και οι δουλειές του σπιτιού—όλα αυτά μπορούν να γίνονται έτσι ώστε να αποτελούν μέρος της συνολικής καθημερινής σας άσκησης». Φυσικά, είναι σοφό να συμβουλευτείτε το γιατρό σας προτού ξεκινήσετε ένα πρόγραμμα άσκησης.

[Εικόνα]

Η μέτρια σωματική δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει τους ηλικιωμένους να ανακτήσουν τη δύναμη και τη ζωτικότητά τους

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]

ΠΩΣ ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΕΤΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΝΟΙΑΣ

Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες στις οποίες συμμετείχαν χιλιάδες ηλικιωμένοι, υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που συμβάλλουν στο να διατηρείται η προσαρμοστικότητα της διάνοιας. Σε αυτούς περιλαμβάνεται «η ενεργή ενασχόληση με το διάβασμα, τα ταξίδια, τα πολιτιστικά γεγονότα, την εκπαίδευση, τις λέσχες και τους επαγγελματικούς συλλόγους». «Κάντε όσο περισσότερα διαφορετικά πράγματα μπορείτε». «Συνεχίστε να εργάζεστε. Μην αποσύρεστε από την ενεργό δράση». «Κλείστε την τηλεόραση». «Παρακολουθήστε κάποια σειρά μαθημάτων». Πιστεύεται ότι τέτοιες δραστηριότητες, όχι μόνο ανεβάζουν το ηθικό, αλλά δημιουργούν και καινούριες συνάψεις στον εγκέφαλο.

[Εικόνα]

Η διανοητική άσκηση συμβάλλει στο να διατηρείται η προσαρμοστικότητα της διάνοιας

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 8]

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ

Το Εθνικό Ινστιτούτο για τη Γήρανση, μια υπηρεσία του Αμερικανικού Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας, λέει ότι «μπορεί κάποιος να αυξήσει τις πιθανότητες να παραμείνει υγιής και να ζήσει περισσότερο» αν ακολουθήσει ορισμένες λογικές συμβουλές, όπως είναι οι εξής:

● Να έχετε ισορροπημένο διαιτολόγιο που να περιλαμβάνει φρούτα και λαχανικά.

● Αν πίνετε οινοπνευματώδη ποτά, να το κάνετε αυτό με μέτρο.

● Μην καπνίζετε. Ποτέ δεν είναι αργά για να το κόψετε.

● Να ασκείστε τακτικά. Συμβουλευτείτε γιατρό προτού ξεκινήσετε ένα πρόγραμμα άσκησης.

● Να κρατάτε την επαφή με τους συγγενείς και τους φίλους σας.

● Να παραμένετε δραστήριοι με το να εργάζεστε, να διασκεδάζετε και να συμμετέχετε σε κοινωνικές δραστηριότητες.

● Να έχετε θετική άποψη για τη ζωή.

● Να κάνετε πράγματα που σας δίνουν χαρά.

● Να κάνετε τακτικά γενικές ιατρικές εξετάσεις.

[Πλαίσιο στη σελίδα 9]

ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΠΟΨΗ ΓΙΑ ΤΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ

«Παλιότερα πιστεύαμε ότι ο άνθρωπος χάνει εγκεφαλικά κύτταρα κάθε μέρα της ζωής του από όλες τις περιοχές του εγκεφάλου», λέει η Δρ Μέριλιν Άλμπερτ, καθηγήτρια ψυχιατρικής και νευρολογίας. «Αλλά δεν ισχύει αυτό—ο υγιής άνθρωπος πράγματι υφίσταται κάποια απώλεια καθώς γερνάει, η οποία όμως δεν είναι τόσο εκτεταμένη και λαβαίνει χώρα σε ειδικά επιλεγμένες περιοχές του εγκεφάλου». Επιπρόσθετα, οι πρόσφατες ανακαλύψεις δείχνουν ότι ακόμη και η παραδοσιακή άποψη σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι δεν μπορούν να παράγουν καινούρια εγκεφαλικά κύτταρα είναι, αν μη τι άλλο, «εξαιρετικά γενικευμένη», αναφέρει το περιοδικό Σαϊεντίφικ Αμέρικαν (Scientific American) του Νοεμβρίου 1998. Οι νευροεπιστήμονες λένε ότι, με βάση τα στοιχεία που έχουν συγκεντρώσει τώρα, ακόμη και στους ηλικιωμένους «δημιουργούνται επιπρόσθετοι νευρώνες κατά εκατοντάδες».

[Πλαίσιο στη σελίδα 11]

ΓΕΡΟΝΤΟΤΕΡΟΙ ΚΑΙ ΣΟΦΟΤΕΡΟΙ;

«Δεν υπάρχει σοφία στους ηλικιωμένους και κατανόηση στη μακρότητα των ημερών;» ρωτάει η Αγία Γραφή. (Ιώβ 12:12) Ποια είναι η απάντηση; Ορισμένοι ειδικοί διεξήγαγαν μια έρευνα ανάμεσα σε ηλικιωμένους με σκοπό να διαπιστώσουν πόσο αναπτυγμένες ήταν ορισμένες ιδιότητές τους, όπως «η ενόραση, η καλή κρίση, η οξυδέρκεια, και η ικανότητα να αξιολογούν αλληλοσυγκρουόμενες αξίες και να δημιουργούν αποτελεσματικές μεθόδους επίλυσης προβλημάτων». Σύμφωνα με το περιοδικό Νέα των Η.Π.Α. & Παγκόσμιες Ειδήσεις (U.S.News & World Report), η έρευνα έδειξε ότι «οι ηλικιωμένοι υπερέχουν σταθερά από τους νεότερους όσον αφορά τη σοφία και την παροχή πιο λογικών και ευφυών συμβουλών». Οι έρευνες δείχνουν επίσης ότι, «μολονότι οι ηλικιωμένοι συχνά χρειάζονται περισσότερο χρόνο από τους νεότερους για να πάρουν μια απόφαση, συνήθως η απόφασή τους είναι καλύτερη». Άρα, όπως υποστηρίζει το Γραφικό βιβλίο του Ιώβ, η ηλικία πράγματι συμβαδίζει με τη σοφία.

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Η ζωή του ανθρώπου μοιάζει με αγώνα δρόμου που είναι γεμάτος εμπόδια

[Εικόνα στη σελίδα 9]

«Όταν βρίσκεστε με άλλους, να τους κάνετε να νιώθουν ευχάριστα μαζί σας», συμβουλεύει μια χήρα

[Εικόνες στη σελίδα 10]

«Το να βοηθάς άλλους να βρουν το πραγματικό νόημα της ζωής είναι ένα έργο που δίνει ικανοποίηση». —Έβελιν

[Εικόνες στη σελίδα 10]

«Στην Αίθουσα Βασιλείας μας, χαίρομαι να μιλάω με τους άλλους, ηλικιωμένους και νέους». —Λουίζ