ΠΑΤΗΤΗΡΙ
Κατασκευή η οποία χρησιμοποιείται για την άσκηση πίεσης σε ορισμένους καρπούς με σκοπό την εκχύμωσή τους. Εφόσον το μάζεμα των ελιών γινόταν μετά τον τρύγο, συνήθως χρησιμοποιούνταν τα ίδια πατητήρια για την εξαγωγή τόσο του μούστου όσο και του ελαιόλαδου, μολονότι για τις ελιές χρησιμοποιούνταν επίσης και ένας τύπος πιεστηρίου με στύλους.
Τα κοινά πατητήρια αποτελούνταν συνήθως από δύο αβαθή κοιλώματα όμοια με νιπτήρες, λαξευμένα σε φυσικό ασβεστόλιθο, το ένα από τα οποία βρισκόταν πιο ψηλά σε σχέση με το άλλο και συνδεόταν με αυτό μέσω ενός μικρού αγωγού. (Αρ 18:27, 30· 2Βα 6:27) Τα σταφύλια ή οι ελιές πατιούνταν ή συνθλίβονταν στην πάνω λεκάνη (γκαθ, Νε 13:15), και οι χυμοί λόγω της βαρύτητας έρρεαν στη χαμηλότερη λεκάνη του πατητηριού (γέκεβ, Κρ 7:25· Παρ 3:10· Ιωλ 2:24· Αγγ 2:16). Στο εδάφιο Ιωήλ 3:13 εμφανίζονται και οι δύο λέξεις: «Ελάτε, κατεβείτε, γιατί γέμισε το πατητήρι [γκαθ]. Οι λεκάνες στα πατητήρια [χαγεκαβίμ, πληθυντικός της λέξης γέκεβ] ξεχειλίζουν». Προφανώς η λέξη γέκεβ χρησιμοποιούνταν επίσης αναφορικά με πατητήρια αποτελούμενα από μία λεκάνη, στα οποία γινόταν τόσο το πάτημα των σταφυλιών όσο και η συλλογή του μούστου. (Ιωβ 24:11· Ησ 5:2· 16:10· Ιερ 48:33) Οι πυθμένες αυτών των πατητηριών ήταν πιο επικλινείς από του συνηθισμένου τύπου με τις δύο λεκάνες ώστε να διευκολύνεται η συλλογή του μούστου στη χαμηλότερη πλευρά. Για το πατητήρι που ήταν μακρόστενο, σαν σκάφη, το εβραϊκό κείμενο χρησιμοποιεί τη λέξη πουράχ. (Ησ 63:3· Αγγ 2:16) Και οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές αναφέρουν το πατητήρι (ληνός, Ματ 21:33) καθώς και το «άνοιγμα για το πατητήρι» (ὑπολήνιον, Μαρ 12:1).
Ανακαλύφτηκε ένα πατητήρι αυτού του είδους, το οποίο είχε τετράγωνη πάνω λεκάνη, με μήκος πλευράς 2,4 μ. και βάθος 38 εκ. Η μικρότερη λεκάνη, που βρισκόταν περίπου 0,6 μ. πιο χαμηλά και όπου έρρεε ο μούστος, ήταν επίσης τετράγωνη, με μήκος πλευράς 1,2 μ. και βάθος 0,9 μ. Σε τέτοιο πατητήρι αλώνιζε ο Γεδεών το σιτάρι του.—Κρ 6:11.
Η σύνθλιψη των καρπών σε αυτά τα πατητήρια γινόταν συνήθως με γυμνά πόδια ή με βαριές πέτρες. Δύο ως εφτά ή και περισσότεροι πατητές εργάζονταν ομαδικά στο πατητήρι. Γι’ αυτό, ήταν αξιοσημείωτο το ότι ο Ησαΐας είπε πως ο Μεγάλος Πατητής, ο Ιεχωβά, θα πατήσει το πατητήρι του κρασιού μόνος του. (Ησ 63:3) Πάνω από τα κεφάλια των πατητών υπήρχε ένα δοκάρι με κρεμασμένα σχοινιά από τα οποία κρατιούνταν για να στηρίζονται. «Το αίμα των σταφυλιών» πιτσίλιζε και λέρωνε τα ενδύματά τους. (Γε 49:11· Ησ 63:2) Μολονότι το πάτημα των σταφυλιών συνεπαγόταν πολλή και σκληρή εργασία, αυτή η περίοδος ήταν συνήθως καιρός χαράς. Οι χαρούμενες φωνές και τα τραγούδια βοηθούσαν τους πατητές να κρατούν το ρυθμό. (Κρ 9:27· Ιερ 25:30· 48:33) Η έκφραση «για Γιττίθ» (απόδοση ὑπέρ τῶν ληνῶν στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα και στη λατινική Βουλγάτα) η οποία εμφανίζεται στην επιγραφή τριών Ψαλμών (8, 81, 84) ίσως υποδηλώνει ότι επρόκειτο για τραγούδια του τρύγου.
Μεταφορική Χρήση. Σε αρκετές Γραφικές περικοπές αναφέρεται το πατητήρι με μεταφορική έννοια. (Ησ 63:2, 3· Θρ 1:15) Την ημέρα του Ιεχωβά, κατά την οποία πλήθη είναι συναγμένα στην κοιλάδα της απόφασης, δίνεται η εντολή: «Βάλτε με ορμή δρεπάνι, γιατί ωρίμασε ο θερισμός. Ελάτε, κατεβείτε, γιατί γέμισε το πατητήρι. Οι λεκάνες στα πατητήρια ξεχειλίζουν· διότι έγινε άφθονη η κακία τους». (Ιωλ 3:13, 14) Παρόμοια, ο Ιωάννης είδε σε όραμα ότι «το κλήμα της γης» ρίχτηκε «στο μεγάλο πατητήρι του θυμού του Θεού» και εκεί πατήθηκε ώσπου «βγήκε αίμα από το πατητήρι που έφτασε μέχρι τα χαλινάρια των αλόγων». Αυτός ο οποίος αποκαλείται «Πιστός και Αληθινός», «Ο Λόγος του Θεού», είναι εκείνος που πατάει αυτό το πατητήρι του «θυμού της οργής του Θεού του Παντοδύναμου».—Απ 14:19, 20· 19:11-16.