Ο Πιο Παραγνωρισμένος Καλλιτέχνης της Εποχής Μας

«Η φύση είναι η τέχνη του Θεού».—Σερ Τόμας Μπράουν, φυσικός που έζησε το 17ο αιώνα.

ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ, Ρέμπραντ, Βαν Γκογκ—αυτά τα ονόματα είναι γνωστά σε εκατομμύρια ανθρώπους. Μολονότι μπορεί ποτέ να μην έχετε δει κάποιον πρωτότυπο πίνακά τους, γνωρίζετε ότι αυτοί οι άντρες ήταν μεγάλοι καλλιτέχνες. Η τέχνη τους, κατά κάποιον τρόπο, τους έκανε αθάνατους.

Αιχμαλώτισαν στον καμβά ένα αινιγματικό χαμόγελο, μια διεισδυτική προσωπογραφία, μια φευγαλέα εικόνα της ομορφιάς της δημιουργίας, η οποία εξακολουθεί να συναρπάζει τη φαντασία του παρατηρητή. Μας γοητεύει ό,τι γοήτευσε και εκείνους—παρ’ όλο που μπορεί να μας χωρίζουν αιώνες.

Ίσως δεν είμαστε ούτε καλλιτέχνες ούτε τεχνοκριτικοί, αλλά ωστόσο μπορούμε να διακρίνουμε την καλλιτεχνική αρτιότητα. Όπως και ο καλλιτέχνης το έργο του οποίου θαυμάζουμε, έτσι και εμείς έχουμε την αίσθηση του ωραίου. Η ευαισθησία μας απέναντι στο χρώμα, στο σχήμα, στα σχέδια και στο φως ίσως είναι κάτι που το θεωρούμε δεδομένο, αλλά αποτελεί μέρος της ζωής μας. Αναμφίβολα μας αρέσει να διακοσμούμε το σπίτι μας με αντικείμενα ή πίνακες που ευχαριστούν το μάτι. Μολονότι τα γούστα διαφέρουν, αυτή η ευαισθησία απέναντι στην ομορφιά είναι ένα δώρο που το έχουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Μάλιστα, είναι ένα δώρο που μπορεί να μας φέρει πιο κοντά στον Δημιουργό μας.

Το Δώρο της Ομορφιάς

Η αίσθηση του ωραίου είναι μια από τις πολλές ιδιότητες που διακρίνουν τους ανθρώπους από τα ζώα. Το έργο Σύστημα Τέχνης—Μια Γενική Ιστορία της Τέχνης (Summa Artis—Historia General del Arte) τονίζει ότι «ο άνθρωπος μπορεί να οριστεί ως το ζώο που έχει αισθητική ικανότητα». Επειδή είμαστε διαφορετικοί από τα ζώα, βλέπουμε τη δημιουργία από διαφορετική οπτική γωνία. Μήπως ο σκύλος εκτιμάει ένα όμορφο ηλιοβασίλεμα;

Ποιος μας δημιούργησε με αυτόν τον τρόπο; Η Αγία Γραφή εξηγεί ότι «εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον κατ’ εικόνα εαυτού· κατ’ εικόνα Θεού εποίησεν αυτόν». (Γένεσις 1:27) Αυτό δεν σημαίνει ότι οι πρώτοι μας γονείς έμοιαζαν με τον Θεό. Απεναντίας, σημαίνει ότι ο Θεός τούς προίκισε με ιδιότητες που κατέχει ο ίδιος. Μια από αυτές είναι η ικανότητα που έχουμε να εκτιμούμε την ομορφιά.

Μέσω κάποιας ακατανόητης διαδικασίας, ο ανθρώπινος εγκέφαλος αντιλαμβάνεται την ομορφιά. Κατ’ αρχάς, οι αισθήσεις μας μεταδίδουν στον εγκέφαλο πληροφορίες σχετικά με τους ήχους, τις μυρωδιές, τα χρώματα και τα σχήματα των αντικειμένων που ελκύουν την προσοχή μας. Αλλά η ομορφιά είναι κάτι πολύ περισσότερο από το σύνολο αυτών των ηλεκτροχημικών διεγέρσεων, οι οποίες απλώς μας πληροφορούν για το τι γίνεται γύρω μας. Δεν βλέπουμε ένα δέντρο, ένα λουλούδι ή ένα πουλί με τον ίδιο τρόπο που τα βλέπει ένα ζώο. Αν και αυτά μπορεί να μη μας προσφέρουν κάποιο άμεσο πρακτικό όφελος, εντούτοις μας δίνουν ευχαρίστηση. Ο εγκέφαλός μας μάς επιτρέπει να διακρίνουμε την αισθητική τους αξία.

Αυτή η ικανότητα αγγίζει τα συναισθήματά μας και εμπλουτίζει τη ζωή μας. Η Μαίρη, η οποία ζει στην Ισπανία, θυμάται έντονα ένα απόγευμα του Νοεμβρίου πριν από αρκετά χρόνια που καθόταν δίπλα σε μια απόμερη λίμνη και έβλεπε το ηλιοβασίλεμα. «Γερανοί που φώναζαν ο ένας τον άλλον πετούσαν κατά κύματα προς το μέρος μου», λέει η Μαίρη. «Χιλιάδες πουλιά πετούσαν με φόντο το βυσσινή ουρανό δημιουργώντας σχέδια που έμοιαζαν με ιστό αράχνης. Το ετήσιο αποδημητικό τους ταξίδι από τη Ρωσία και τη Σκανδιναβία τα είχε οδηγήσει σε αυτό το ισπανικό ησυχαστήριο. Η εμπειρία αυτή ήταν τόσο όμορφη ώστε με έκανε να κλάψω».

Γιατί Υπάρχει το Δώρο της Ομορφιάς;

Για πολλούς ανθρώπους, η αίσθηση του ωραίου παραπέμπει σαφώς στην ύπαρξη ενός γεμάτου αγάπη Δημιουργού, ο οποίος θέλει να απολαμβάνει η νοήμων δημιουργία του τα καλλιτεχνήματά του. Πόσο λογικό και ικανοποιητικό είναι να αποδίδουμε την αίσθησή μας του ωραίου σε έναν γεμάτο αγάπη Δημιουργό. Η Αγία Γραφή εξηγεί ότι «ο Θεός είναι αγάπη», και η ουσία της αγάπης είναι το να μοιράζεται κανείς. (1 Ιωάννη 4:8· Πράξεις 20:35) Ο Ιεχωβά βρίσκει ευχαρίστηση στο να μοιράζεται τη δημιουργική του τέχνη μαζί μας. Αν ένα μουσικό αριστούργημα δεν το άκουγε ποτέ κανείς ή αν έναν υπέροχο πίνακα δεν τον έβλεπε ποτέ κανείς, η ομορφιά τους θα χανόταν. Η τέχνη δημιουργείται για να τη μοιράζεται και να την απολαμβάνει κάποιος—είναι στείρα χωρίς ακροατήριο.

Ναι, ο Ιεχωβά δημιούργησε όμορφα πράγματα για κάποιο σκοπό—για να τα μοιράζεται με άλλους και για να χαρίζουν απόλαυση. Μάλιστα, το σπίτι των πρώτων μας γονέων ήταν ένα εκτεταμένο παραδεισένιο πάρκο που ονομαζόταν Εδέμ—το οποίο σημαίνει «Ευχαρίστηση». Ο Θεός όχι μόνο έχει γεμίσει τη γη με τα καλλιτεχνήματά του αλλά έχει επίσης δώσει στους ανθρώπους την ικανότητα να τα παρατηρούν και να τα εκτιμούν. Και τι πλούτος ομορφιάς υπάρχει για να βλέπουμε! Όπως παρατήρησε ο Πολ Ντέιβις, «μερικές φορές φαίνεται λες και η φύση ‘έκανε το παν’ προκειμένου να δημιουργήσει ένα ενδιαφέρον και γόνιμο σύμπαν». Βρίσκουμε το σύμπαν ενδιαφέρον και γόνιμο ακριβώς επειδή ο Ιεχωβά έχει ‘κάνει το παν’ προκειμένου να μας δημιουργήσει με την ικανότητα που έχουμε να το μελετάμε και να το απολαμβάνουμε.

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η αναγνώριση της φυσικής ομορφιάς—και η επιθυμία να την αντιγράψουν—είναι κοινή σε όλους τους πολιτισμούς, από τους καλλιτέχνες των σπηλαίων μέχρι τους εμπρεσιονιστές. Πριν από χιλιάδες χρόνια, οι κάτοικοι της βόρειας Ισπανίας ζωγράφιζαν με παραστατικό τρόπο ζώα στις σπηλιές της Αλταμίρα, στην Κανταβρία. Πριν από έναν αιώνα και πλέον, εμπρεσιονιστές ζωγράφοι βγήκαν από τα εργαστήριά τους και επιδίωξαν να αιχμαλωτίσουν τα λαμπερά χρώματα που υπάρχουν σε έναν αγρό με λουλούδια ή τα εναλλασσόμενα σχέδια που δημιουργεί το φως πάνω στο νερό. Ακόμα και τα μικρά παιδιά ξέρουν να διακρίνουν τα όμορφα πράγματα. Μάλιστα, στα περισσότερα από αυτά, όταν τους δώσουν μπογιές και χαρτί, τους αρέσει να ζωγραφίζουν οτιδήποτε τραβάει την προσοχή τους.

Σήμερα, πολλοί ενήλικοι προτιμούν να βγάζουν φωτογραφίες για να θυμούνται κάποιο όμορφο θέαμα που τους εντυπωσίασε. Αλλά ακόμα και χωρίς φωτογραφική μηχανή, οι διάνοιές μας είναι ικανές να ανακαλούν όμορφες εικόνες που ίσως έχουμε δει πριν από δεκαετίες. Σαφώς, ο Θεός μάς έχει δημιουργήσει με την ικανότητα να απολαμβάνουμε το επίγειο σπίτι μας, το οποίο το έχει διακοσμήσει με έξοχο τρόπο. (Ψαλμός 115:16) Ωστόσο, υπάρχει και άλλος λόγος για τον οποίο ο Θεός μάς έδωσε την αίσθηση του ωραίου.

‘Οι Ιδιότητές του Βλέπονται Καθαρά’

Το να βαθαίνει η εκτίμησή μας για τα καλλιτεχνήματα που υπάρχουν στη φύση μπορεί να μας βοηθήσει να γνωρίσουμε τον Δημιουργό μας, τα έργα του οποίου μας περιβάλλουν. Σε μια περίπτωση ο Ιησούς είπε στους μαθητές του να ρίξουν μια προσεκτική ματιά στα αγριολούλουδα που μεγάλωναν ολόγυρα στη Γαλιλαία. «Πάρτε ένα μάθημα από τα κρίνα του αγρού», είπε, «από το πώς μεγαλώνουν· δεν μοχθούν ούτε κλώθουν· αλλά σας λέω ότι ούτε ο Σολομών με όλη του τη δόξα δεν ήταν στολισμένος όπως ένα από αυτά». (Ματθαίος 6:28, 29) Η ομορφιά ενός ασήμαντου αγριολούλουδου μπορεί να συντελέσει στο να μας υπενθυμίσει ότι ο Θεός δεν είναι αδιάφορος όσον αφορά τις ανάγκες της ανθρώπινης οικογένειας.

Ο Ιησούς είπε επίσης ότι μπορούμε να κρίνουμε ένα άτομο από τους «καρπούς» του, δηλαδή τα έργα του. (Ματθαίος 7:16-20) Συνεπώς, είναι αναμενόμενο ότι τα καλλιτεχνικά έργα του Θεού θα μας προσφέρουν ενόραση στην προσωπικότητά του. Ποιες είναι μερικές από ‘τις ιδιότητές του που βλέπονται καθαρά από τη δημιουργία του κόσμου και έπειτα’;—Ρωμαίους 1:20.

‘Πόσον μεγάλα είναι τα έργα σου, Ιεχωβά’, αναφώνησε ο ψαλμωδός. «Τα πάντα εν σοφία εποίησας». (Ψαλμός 104:24) Μπορούμε να διακρίνουμε τη σοφία του Θεού ακόμα και από τα χρώματα που χρησιμοποίησε για να «ζωγραφίσει» τη χλωρίδα και την πανίδα της γης. «Το χρώμα δίνει μεγάλη ευχαρίστηση στο πνεύμα και στα μάτια», τονίζουν οι Φαμπρί και Ζερμάνι στο βιβλίο τους Χρώμα, Σχέδιο και Αισθητική στις Γραφικές Τέχνες (Colore, Disegno ed estetica nell’arte grafica). Ταιριαστά και αντίθετα χρώματα, τα οποία ικανοποιούν το μάτι και αναζωογονούν το πνεύμα, υπάρχουν παντού. Αλλά ίσως αυτά που τραβάνε περισσότερο την προσοχή είναι εκείνα τα χρωματικά εφέ που προκαλεί ο ιριδισμός—λαμπερά χρώματα σαν τα χρώματα του ουράνιου τόξου—μια εκπληκτική μαρτυρία που αποκαλύπτει σοφό σχέδιο.

Τα ιριδίζοντα χρώματα είναι ιδιαίτερα συνηθισμένα στα κολίβρια.a Τι κάνει το φτέρωμά τους τόσο εκτυφλωτικό; Η άκρη των μοναδικών φτερών τους διαθλά το φως του ήλιου σε ξεχωριστά χρώματα που μοιάζουν με τα χρώματα του ουράνιου τόξου—κάτι παρόμοιο με αυτό που κάνει το πρίσμα. Τα κοινά ονόματα πολύτιμων λίθων που έχουν τα κολίβρια σε ορισμένα μέρη παραπέμπουν κατάλληλα στα γυαλιστερά κόκκινα, μπλε και πράσινα χρώματα που στολίζουν αυτά τα όμοια με πολύτιμα πετράδια πουλιά. «Ποιος είναι ο σκοπός τής τόσο υπέροχης ομορφιάς αυτών των θαυμάσιων πλασμάτων;» ρωτάει η Σάρα Γκόντγουιν στο βιβλίο της Κολίβρια (Hummingbirds). «Από όσα μπορεί να ανακαλύψει η επιστήμη, δεν έχει κανένα σκοπό στη γη εκτός από το να καταπλήσσει τον παρατηρητή», απαντάει η ίδια. Ασφαλώς, κανένας ανθρώπινος καλλιτέχνης δεν έχει ποτέ χρησιμοποιήσει μια τέτοια παλέτα!

Μπορούμε να αντιληφτούμε τη δύναμη του Θεού σε ένα θορυβώδη καταρράκτη, στην παλίρροια, στα κύματα που σπάζουν στην ακτή ή στα πανύψηλα δέντρα του δάσους τα οποία λικνίζονται από το θυελλώδη άνεμο. Αυτά τα δυναμικά καλλιτεχνήματα μπορούν να είναι τόσο εντυπωσιακά όσο και ένα γαλήνιο σκηνικό. Ο διάσημος Αμερικανός φυσιοδίφης Τζον Μιουρ περιέγραψε κάποτε την επίδραση μιας καταιγίδας σε μια συστάδα από ψευδοτσούγες στη Σιέρα Νεβάδα της Καλιφόρνιας:

«Αν και ήταν σχετικά μικρές σε ηλικία, ωστόσο είχαν περίπου 30 μέτρα ύψος, και οι εύκαμπτες, φουντωτές κορυφές τους σείονταν και στροβιλίζονταν μέσα σε άγρια έκσταση. . . . Οι λυγερές κορυφές τους κυριολεκτικά κυμάτιζαν και στριφογύριζαν στη σφοδρή νεροποντή, έγερναν και λύγιζαν μπρος πίσω, γύρω γύρω, σχηματίζοντας απερίγραπτους συνδυασμούς από κάθετες και οριζόντιες καμπύλες». Όπως έγραψε ο ψαλμωδός πριν από χιλιάδες χρόνια, ‘ο ανεμοστρόβιλος αινεί τον Ιεχωβά’—μας δίνει ένα δείγμα της εκπληκτικής του δύναμης.—Ψαλμός 148:7, 8.

Ένα πουλί αποτελεί εδώ και πολύ καιρό το σύμβολο της αγάπης για τους Ιάπωνες. Είναι ο όμορφος ιαπωνικός γερανός, του οποίου οι περίτεχνοι χοροί στη διάρκεια της ερωτοτροπίας έχουν τόση χάρη όση και οποιοδήποτε χορόδραμα. Στην Ιαπωνία εκτιμούν τόσο αυτούς τους ιπτάμενους χορευτές ώστε τους έχουν χαρακτηρίσει «ειδικό φυσικό μνημείο». Επειδή οι γερανοί έχουν ένα σύντροφο για όλη τους τη ζωή και είναι πιθανό να ζήσουν 50 χρόνια ή και περισσότερο, οι Ιάπωνες τους θεωρούν κλασικό παράδειγμα γαμήλιας πιστότητας.

Τι θα πούμε για την αγάπη του Θεού; Είναι ενδιαφέρον ότι η Αγία Γραφή παραβάλλει τη στοργική προστασία που παρέχει ο Ιεχωβά στους οσίους του με εκείνη ενός πουλιού που χρησιμοποιεί τις φτερούγες του για να προφυλάξει τα μικρά του από τα στοιχεία της φύσης. Το εδάφιο Δευτερονόμιον 32:11 λέει για τον αετό που «σκεπάζει την φωλέαν αυτού, περιθάλπει τους νεοσσούς αυτού, εξαπλόνων τας πτέρυγας αυτού αναλαμβάνει αυτούς, και σηκόνει αυτούς επί των πτερύγων αυτού». Ο αετός τα κάνει αυτά για να ενθαρρύνει τα μικρά του να αφήσουν τη φωλιά και να πετάξουν. Αν και σπάνια το βλέπει αυτό κάποιος, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις στις οποίες αετοί βοηθούσαν τα μικρά τους μεταφέροντάς τα πάνω στις φτερούγες τους.—Ψαλμός 17:8.

Καθώς ρίχνουμε μια πιο προσεκτική ματιά στο φυσικό κόσμο που μας περιβάλλει, παρατηρούμε ότι εφαρμόζονται συγκεκριμένες αρχές οι οποίες αποκαλύπτουν επίσης πλευρές της προσωπικότητας του Θεού.

Η Ποικιλία Είναι το Αλατοπίπερο της Ζωής

Η ποικιλομορφία των έργων του Θεού γίνεται αμέσως φανερή. Η ποικιλία φυτών, πουλιών, ζώων και εντόμων είναι καταπληκτική. Σε 10 μόνο στρέμματα τροπικού δάσους μπορεί να υπάρχουν 300 διαφορετικά είδη δέντρων και 41.000 είδη εντόμων· τρία τετραγωνικά χιλιόμετρα μπορεί να φιλοξενούν 1.500 είδη πεταλούδων· και ένα και μόνο δέντρο μπορεί να είναι κατοικία για 150 είδη σκαθαριών! Επίσης, όπως ακριβώς δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι που να είναι εντελώς όμοιοι, το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί και για τις βελανιδιές ή τις τίγρεις. Η πρωτοτυπία, μια ιδιότητα που εκτιμάται πολύ από τους ανθρώπινους καλλιτέχνες, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της φύσης.

Βέβαια, έχουμε απλώς αγγίξει εν συντομία λίγες πλευρές της τέχνης στη φύση. Παρατηρώντας τη φύση πιο προσεκτικά, μπορούμε να διακρίνουμε πολλά άλλα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Θεού. Αλλά για να το κάνουμε αυτό, χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε τη θεόδοτη καλλιτεχνική μας ευαισθησία. Πώς μπορούμε να μάθουμε να εκτιμάμε περισσότερο την τέχνη του μεγαλύτερου Καλλιτέχνη;

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 7]

Χρειάζεται να Ξέρουμε Ποιος μας Έβαλε Εδώ

Ο μεταφραστής της Αγίας Γραφής Ρόναλντ Νοξ είχε κάποτε μια θεολογική συζήτηση με τον επιστήμονα Τζον Σκοτ Χαλντέιν. «Σε ένα σύμπαν που περιέχει εκατομμύρια πλανήτες», υποστήριξε ο Χαλντέιν, «δεν ήταν αναπόφευκτο να εμφανιστεί η ζωή τουλάχιστον σε έναν από αυτούς;»

«Κύριε», απάντησε ο Νοξ, «αν η Σκότλαντ Γιαρντ έβρισκε ένα πτώμα στο πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου σας, θα τους λέγατε: ‘Υπάρχουν εκατομμύρια πορτμπαγκάζ στον κόσμο—σίγουρα κάποιο από αυτά έπρεπε να έχει ένα πτώμα’; Πιστεύω ότι αυτοί θα εξακολουθούσαν να θέλουν να μάθουν ποιος το έβαλε εκεί».—Το Καφέ Βιβλιαράκι με τις Ιστορίες (The Little, Brown Book of Anecdotes).

Εκτός από την ικανοποίηση της περιέργειάς μας, υπάρχει και άλλος ένας λόγος για τον οποίο θα έπρεπε να γνωρίζουμε ποιος μας έβαλε εδώ—για να μπορέσουμε να Του αποδώσουμε την οφειλόμενη τιμή. Πώς θα αντιδρούσε κάποιος ταλαντούχος καλλιτέχνης αν ένας αλαζονικός κριτικός περιέγραφε το έργο του απλώς σαν ένα ατύχημα σε χρωματοπωλείο; Παρόμοια, ποια χειρότερη προσβολή θα μπορούσαμε να εκτοξεύσουμε κατά του Δημιουργού του σύμπαντος από το να αποδώσουμε τα καλλιτεχνήματά του στην τυφλή τύχη;

[Ευχαριστίες]

Courtesy of ROE/Anglo-Australian Observatory, photograph by David Malin

[Εικόνες στη σελίδα 8]

Γερανοί εν πτήσει

Σπηλαιογραφίες στην Αλταμίρα της Ισπανίας

[Εικόνες στη σελίδα 9]

Τα δελφίνια, τα κολίβρια και οι καταρράκτες, όλα αποκαλύπτουν πλευρές της προσωπικότητας του Μεγάλου Καλλιτέχνη

[Ευχαριστίες]

Godo-Foto

G. C. Kelley, Tucson, AZ

Godo-Foto