Σελήνη — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

ΣΕΛΗΝΗ

“Ο μικρότερος φωτοδότης για να εξουσιάζει τη νύχτα”, τον οποίο προμήθευσε ο Θεός ως μέσο για να μπορεί να σημειώνει κανείς «προσδιορισμένους καιρούς». (Γε 1:16· Ψλ 104:19· Ιερ 31:35· 1Κο 15:41) Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «σελήνη» (γιαρέαχ) συγγενεύει στενά με την εβραϊκή λέξη γέραχ, που σημαίνει «σεληνιακός μήνας». Εφόσον ο σεληνιακός μήνας άρχιζε πάντοτε με την εμφάνιση της νέας σελήνης (εβρ., χόδες), ο όρος «νέα σελήνη» κατέληξε να σημαίνει και «μήνας». (Γε 7:11· Εξ 12:2· Ησ 66:23) Στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο χρησιμοποιείται η λέξη σελήνη, ενώ η λέξη μήν ενέχει την ιδέα μιας σεληνιακής περιόδου.—Λου 1:24· Γα 4:10· επίσης Κολ 2:16, όπου εμφανίζεται η λέξη νεομηνία (νέα σελήνη).

Η λέξη λεβανάχ, που σημαίνει «λευκή», εμφανίζεται τρεις φορές στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο και περιγράφει ποιητικά τη λευκή λάμψη της πανσελήνου που είναι ιδιαίτερα έντονη στις Βιβλικές χώρες. (Ασμ 6:10· Ησ 24:23· 30:26) Η δε λέξη κέσε’ (ή κέσεχ), που σημαίνει «πανσέληνος», εμφανίζεται δύο φορές.—Ψλ 81:3· Παρ 7:20, RS, ΛΧ.

Εφόσον, κατά μέσο όρο, το διάστημα από νέα σελήνη σε νέα σελήνη διαρκεί περίπου 29 ημέρες, 12 ώρες και 44 λεπτά, οι αρχαίοι σεληνιακοί μήνες είχαν είτε 29 είτε 30 ημέρες. Αρχικά, αυτό μπορεί να καθοριζόταν με την απλή παρατήρηση της εμφάνισης της νέας ημισελήνου, αλλά στην εποχή του Δαβίδ έχουμε στοιχεία ότι αυτό υπολογιζόταν εκ των προτέρων. (1Σα 20:5, 18, 24-29) Ωστόσο, στη μεταιχμαλωσιακή περίοδο το Μισνά (Ρος Χασανά 1:3–2:7) δηλώνει ότι το Ιουδαϊκό Σάνχεδριν συνεδρίαζε νωρίς το πρωί της 30ής ημέρας εφτά μηνών του έτους για να καθορίσει το πότε άρχιζε η νέα σελήνη. Τοποθετούνταν φρουροί σε στρατηγικά υψώματα γύρω από την Ιερουσαλήμ οι οποίοι ειδοποιούσαν αμέσως το Ιουδαϊκό δικαστήριο όταν έβλεπαν τη νέα σελήνη. Μόλις συγκέντρωνε επαρκή μαρτυρία, το δικαστήριο ανάγγελλε: “Καθαγιάστηκε”, κηρύσσοντας έτσι επίσημα την έναρξη του νέου μήνα. Αν η ορατότητα ήταν περιορισμένη λόγω νεφώσεων ή ομίχλης, τότε όριζαν ότι ο προηγούμενος μήνας είχε 30 ημέρες, και ο νέος μήνας άρχιζε την επομένη της σύγκλησης του δικαστηρίου. Λέγεται επίσης ότι η είδηση μεταδιδόταν περαιτέρω με συνθηματική φωτιά που άναβαν στο Όρος των Ελαιών, κάτι το οποίο στη συνέχεια επαναλαμβανόταν σε άλλα υψώματα όλης της χώρας. Προφανώς, αυτή η μέθοδος αντικαταστάθηκε αργότερα με την αποστολή αγγελιοφόρων οι οποίοι μετέφεραν την είδηση.

Τον τέταρτο αιώνα της Κοινής μας Χρονολογίας, καθιερώθηκε ένα σταθερό ή συνεχές ημερολόγιο έτσι ώστε οι Ιουδαϊκοί μήνες απέκτησαν καθορισμένο αριθμό ημερών, εκτός από τον Εσβάν και τον Χισλέβ, καθώς και το μήνα Αδάρ, οι οποίοι εξακολουθούν να έχουν είτε 29 είτε 30 ημέρες ανάλογα με ορισμένους υπολογισμούς.

Τήρηση της Νέας Σελήνης. Για τους Ιουδαίους, κάθε νέα σελήνη έδινε το έναυσμα για να ηχήσουν οι σάλπιγγες και να προσφερθούν θυσίες σύμφωνα με τη διαθήκη του Νόμου. (Αρ 10:10· 2Χρ 2:4· Ψλ 81:3· παράβαλε Ησ 1:13, 14.) Οι επιβαλλόμενες θυσίες ήταν μάλιστα ακόμη μεγαλύτερες από εκείνες που προσφέρονταν φυσιολογικά τα κανονικά Σάββατα. (Αρ 28:9-15) Μολονότι δεν αναφέρεται συγκεκριμένα ότι η νέα σελήνη ήταν ημέρα ανάπαυσης, το εδάφιο Αμώς 8:5 υποδηλώνει παύση των εργασιών. Προφανώς ήταν καιρός συμποσίων (1Σα 20:5), καθώς επίσης ευκαιρία για σύναξη και εκπαίδευση από το νόμο του Θεού.—Ιεζ 46:1-3· 2Βα 4:22, 23· Ησ 66:23.

Η έβδομη νέα σελήνη κάθε έτους (που αντιστοιχούσε στην πρώτη ημέρα του μήνα Εθανίμ, ή αλλιώς Τισρί) ήταν σαββατιαία, και η διαθήκη του Νόμου όριζε ότι ήταν καιρός πλήρους ανάπαυσης. (Λευ 23:24, 25· Αρ 29:1-6) Ήταν «ημέρα σαλπίσματος», αλλά με μεγαλύτερη έννοια από ό,τι στις άλλες περιπτώσεις της νέας σελήνης. Προανάγγελλε την Ημέρα της Εξιλέωσης, η οποία γιορταζόταν τη δέκατη ημέρα εκείνου του μήνα.—Λευ 23:27, 28· Αρ 29:1, 7-11.

Λατρεία της Σελήνης. Μολονότι οι Ισραηλίτες καθοδηγούνταν από τη σελήνη ως προς το χρονικό προσδιορισμό των μηνών και των εορταστικών τους περιόδων, δεν έπρεπε να τη λατρεύουν όπως έκαναν κατά κόρον τα γύρω έθνη. Ο Σιν, ο θεός της σελήνης, ήταν ο πολιούχος της Ουρ, της πρωτεύουσας του Σουμέρ, της τοποθεσίας από την οποία ο Αβραάμ και η οικογένειά του έφυγαν για την Υποσχεμένη Γη. Αν και οι κάτοικοι της Ουρ ήταν πολυθεϊστές, ο Σιν, ο θεός της σελήνης—μια αρσενική θεότητα—ήταν ο ύψιστος θεός στον οποίο ήταν πρωτίστως αφιερωμένος ο ναός και οι βωμοί τους. Ο Αβραάμ και η συνοδεία του ταξίδεψαν από την Ουρ στη Χαρράν, ένα άλλο μεγάλο κέντρο λατρείας της σελήνης. Ο πατέρας του Αβραάμ, ο Θάρα, ο οποίος πέθανε στη Χαρράν, φαίνεται ότι ασκούσε αυτού του είδους την ειδωλολατρία. (Γε 11:31, 32) Όπως και να έχει, αυτές οι περιστάσεις προσθέτουν βαρύτητα στην προειδοποίηση που έδωσε ο Ιησούς του Ναυή προς τον Ισραήλ μετά την είσοδό τους στην Υποσχεμένη Γη, όπως αναγράφεται στα εδάφια Ιησούς του Ναυή 24:2, 14: «Αυτό είπε ο Ιεχωβά, ο Θεός του Ισραήλ: “Στην άλλη πλευρά του Ποταμού [Ευφράτη] κατοικούσαν οι προπάτορές σας πριν από πολύ καιρό—ο Θάρα, ο πατέρας του Αβραάμ και πατέρας του Ναχώρ—και υπηρετούσαν άλλους θεούς”. Και τώρα να φοβάστε τον Ιεχωβά και να τον υπηρετείτε με άψογο τρόπο και με αλήθεια· και αφαιρέστε τους θεούς που υπηρετούσαν οι προπάτορές σας στην άλλη πλευρά του Ποταμού και στην Αίγυπτο, και να υπηρετείτε τον Ιεχωβά».

Και ο Ιώβ επίσης ζούσε ανάμεσα σε λάτρεις της σελήνης και απέρριψε με πιστότητα τη συνήθεια που είχαν εκείνοι να στέλνουν φιλιά με το χέρι στη σελήνη. (Ιωβ 31:26-28) Οι γειτονικοί Μαδιανίτες χρησιμοποιούσαν φεγγαρόσχημα στολίδια, τοποθετώντας τα ακόμη και στις καμήλες τους. (Κρ 8:21, 26) Στην Αίγυπτο, όπου κατοίκησε τόσο ο Αβραάμ όσο και ο λαός του Ισραήλ μεταγενέστερα, η λατρεία της σελήνης κατείχε σημαντική θέση και ασκούνταν προς τιμήν του θεού της σελήνης, του Θωθ, ο οποίος ήταν ο θεός των μετρήσεων για τους Αιγυπτίους. Κάθε πανσέληνο οι Αιγύπτιοι θυσίαζαν σε αυτόν ένα γουρούνι. Στην Ελλάδα ο θεός αυτός κατέληξε να λατρεύεται με τον τίτλο Ερμής Τρισμέγιστος. Μάλιστα η λατρεία της σελήνης εκτεινόταν μέχρι το Δυτικό Ημισφαίριο, όπου αρχαίοι ναοί ζιγκουράτ αφιερωμένοι στη σελήνη έχουν ανακαλυφτεί στο Μεξικό και στην Κεντρική Αμερική. Στην αγγλική γλώσσα, η Δευτέρα (Monday) ανάγει το όνομά της στην αγγλοσαξονική λατρεία της σελήνης. Monday σήμαινε αρχικά «ημέρα της σελήνης» (moon-day).

Οι λάτρεις της σελήνης τής απέδιδαν δυνάμεις γονιμότητας και απέβλεπαν σε αυτήν για την αύξηση της σοδειάς τους, ακόμη δε και για τον πολλαπλασιασμό των ζώων τους. Στη Χαναάν, όπου εγκαταστάθηκαν τελικά οι Ισραηλίτες, οι χαναανιτικές φυλές λάτρευαν τη σελήνη με ανήθικες ιεροτελεστίες και τελετουργίες. Εκεί η σελήνη λατρευόταν μερικές φορές συμβολιζόμενη από τη θεά Αστορέθ (Αστάρτη). Η Αστορέθ θεωρούνταν η θηλυκή σύντροφος του άρρενα θεού Βάαλ, η δε λατρεία αυτών των δύο παγίδεψε επανειλημμένα τους Ισραηλίτες κατά την περίοδο των Κριτών. (Κρ 2:13· 10:6) Οι αλλοεθνείς σύζυγοι του Βασιλιά Σολομώντα εισήγαγαν τη μιασματική λατρεία της σελήνης στον Ιούδα. Όσοι ήταν ιερείς σε θεούς αλλοεθνών κατηύθυναν το λαό του Ιούδα και της Ιερουσαλήμ να υψώνει καπνό θυσίας στον ήλιο, στη σελήνη και στα άστρα, μια συνήθεια που συνεχίστηκε μέχρι την εποχή του Βασιλιά Ιωσία. (1Βα 11:3-5, 33· 2Βα 23:5, 13, 14) Όταν η Ιεζάβελ, η κόρη του ειδωλολάτρη βασιλιά Εθβάαλ που κυβερνούσε τους Σιδωνίους, παντρεύτηκε τον Βασιλιά Αχαάβ του Ισραήλ, έφερε επίσης μαζί της τη λατρεία του Βάαλ, προφανώς δε και τη λατρεία της θεάς της σελήνης, της Αστορέθ. (1Βα 16:31) Οι Ισραηλίτες ήρθαν και πάλι σε επαφή με τη λατρεία της σελήνης κατά την εξορία τους στη Βαβυλώνα, όπου η νέα σελήνη θεωρούνταν από τους Βαβυλώνιους αστρολόγους ευνοϊκός καιρός για την κατάρτιση προβλέψεων ως προς το μέλλον.—Ησ 47:12, 13.

Ο Λόγος του Θεού θα έπρεπε να είχε αποτελέσει για τους Ισραηλίτες προστασία από τη λατρεία της σελήνης. Καταδείκνυε ότι η σελήνη είναι απλώς ένας φωτοδότης και ένα βολικό μέσο προσδιορισμού του χρόνου, κάτι που στερείται προσωπικότητας. (Γε 1:14-18) Όταν πλησίαζαν στη Χαναάν, ο Ιεχωβά έδωσε συγκεκριμένη προειδοποίηση στο έθνος του Ισραήλ να μη λατρεύει ουράνια δημιουργήματα σαν να επρόκειτο για παραστάσεις του εαυτού Του. Όποιος ασκούσε τέτοια λατρεία έπρεπε να λιθοβολείται μέχρι θανάτου. (Δευ 4:15-19· 17:2-5) Μέσω του Ιερεμία, του προφήτη του, ο Θεός διακήρυξε μεταγενέστερα ότι τα κόκαλα των νεκρών ειδωλολατρών κατοίκων της Ιερουσαλήμ, μεταξύ των οποίων ήταν βασιλιάδες, ιερείς και προφήτες, θα αφαιρούνταν από τους τάφους τους και θα γίνονταν σαν «κοπριά πάνω στο πρόσωπο της γης».—Ιερ 8:1, 2.

Μερικοί έχουν προσπαθήσει να εντοπίσουν στο εδάφιο Δευτερονόμιο 33:14 στοιχεία ειδωλολατρικής επίδρασης ή δεισιδαιμονικής στάσης ως προς τη σελήνη. Στη Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου, όπως και στη Μετάφραση του Βάμβα, το εδάφιο αυτό κάνει λόγο για “τα πολύτιμα δώρα που προέρχονται από τη σελήνη”. Ωστόσο, όπως δείχνουν πιο σύγχρονες μεταφράσεις, η έννοια της εβραϊκής λέξης που εδώ αποδίδεται «σελήνη» (γεραχίμ) είναι στην πραγματικότητα «μήνες» ή «σεληνιακοί μήνες» και αναφέρεται βασικά στις μηνιαίες περιόδους κατά τις οποίες ωριμάζουν οι καρποί.

Παρόμοια, ορισμένοι έχουν θεωρήσει πως το εδάφιο Ψαλμός 121:6 υποδηλώνει πίστη στην αντίληψη ότι η έκθεση στο σεληνόφως προκαλεί ασθένειες. Εντούτοις, από την ανάγνωση ολόκληρου του ψαλμού γίνεται φανερό ότι αυτή η υπόθεση είναι αβάσιμη, εφόσον στην πραγματικότητα ο ψαλμός διαβεβαιώνει με ποιητικό τρόπο πως ο Θεός παρέχει προστασία από τη συμφορά σε οποιεσδήποτε συνθήκες και ανά πάσα στιγμή—είτε στη διάρκεια της ηλιόλουστης ημέρας είτε στη διάρκεια της σεληνόφωτης νύχτας.

Άλλοι πάλι στρέφουν την προσοχή στο ρήμα σεληνιάζομαι που χρησιμοποιεί το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο στα εδάφια Ματθαίος 4:24 και Ματθαίος 17:15 και το οποίο σημαίνει κατά κυριολεξία «προσβάλλομαι από τη σελήνη». Σε σύγχρονες μεταφράσεις αυτός ο όρος αποδίδεται με τη λέξη «επιληπτικός». Το γεγονός ότι ο Ματθαίος μεταχειρίστηκε αυτόν το συνήθη όρο της Κοινής Ελληνικής για τους επιληπτικούς σε αυτές τις δύο περιπτώσεις σημαίνει, όχι ότι απέδιδε αυτή την ασθένεια στη σελήνη ούτε ότι η Αγία Γραφή διδάσκει κάτι τέτοιο, αλλά απλώς ότι χρησιμοποίησε τη λέξη η οποία, για τους ελληνόφωνους εκείνης της εποχής, ήταν προφανώς ο ισχύων χαρακτηρισμός των επιληπτικών. Παρόμοια, οι αγγλόφωνοι Χριστιανοί σήμερα εξακολουθούν να χρησιμοποιούν το όνομα Monday για τη δεύτερη ημέρα της εβδομάδας, μολονότι δεν θεωρούν αυτή την ημέρα ιερή, αφιερωμένη στη σελήνη.

Τον Πρώτο Αιώνα της Κοινής Χρονολογίας. Στις ημέρες του Χριστού Ιησού και των αποστόλων, οι Ιουδαίοι δεν λάτρευαν τη σελήνη. Φυσικά, τηρούσαν τις νέες σελήνες σύμφωνα με τη διαθήκη του Νόμου. Η νέα σελήνη του κάθε μήνα τηρείται ακόμη από τους Ορθόδοξους Ιουδαίους ως μικρότερη ημέρα εξιλέωσης για όσες αμαρτίες διαπράχθηκαν το μήνα που μόλις τελείωσε.

Η 14η Νισάν, όταν η σελήνη κόντευε να γεμίσει, σηματοδοτούσε τον εορτασμό του Πάσχα και ήταν επίσης η ημέρα κατά την οποία ο Ιησούς θέσπισε το Αναμνηστικό δείπνο, ή αλλιώς το Δείπνο του Κυρίου, που γίνεται προς ανάμνηση του θανάτου του.—Ματ 26:2, 20, 26-30· 1Κο 11:20-26.

Παρά τον τερματισμό της διαθήκης του Νόμου, μερικοί Ιουδαίοι Χριστιανοί, όπως και άλλοι, ενέμεναν στη συνήθεια του εορτασμού της νέας σελήνης καθώς και του Σαββάτου, και γι’ αυτό χρειάστηκαν τη διορθωτική συμβουλή του Παύλου η οποία αναγράφεται στα εδάφια Κολοσσαείς 2:16, 17 και Γαλάτες 4:9-11.