ΑΡΘΡΟ ΜΕΛΕΤΗΣ 6
ΥΜΝΟΣ 10 Αινείτε τον Ιεχωβά τον Θεό Μας!
«Αινείτε το Όνομα του Ιεχωβά»
«Αποδώστε αίνο, υπηρέτες του Ιεχωβά, αινείτε το όνομα του Ιεχωβά».—ΨΑΛΜ. 113:1.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ
Αυτό το άρθρο θα τονίσει τι μας υποκινεί να αινούμε το άγιο όνομα του Ιεχωβά σε κάθε ευκαιρία.
1, 2. Τι μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε πώς νιώθει ο Ιεχωβά για το γεγονός ότι συκοφαντήθηκε το όνομά του;
ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ το εξής: Κάποιος για τον οποίο νοιάζεστε λέει κάτι τρομερό για εσάς. Εσείς ξέρετε ότι αυτό είναι ψέμα, αλλά κάποιοι το πιστεύουν. Και ακόμα χειρότερα, αρχίζουν να επαναλαμβάνουν το ψέμα και το πιστεύουν και άλλοι. Πώς θα νιώθατε; Αν νοιάζεστε για τους άλλους και για την υπόληψή σας, η συκοφαντία θα σας έκανε να νιώθετε άσχημα, έτσι δεν είναι;—Παρ. 22:1.
2 Αυτό το σενάριο μας βοηθάει να καταλάβουμε πώς ένιωσε ο Ιεχωβά όταν σπιλώθηκε η υπόληψή του. Ένας από τους πνευματικούς γιους του είπε ψέματα για εκείνον στην πρώτη γυναίκα, την Εύα. Εκείνη πίστεψε το ψέμα. Αυτό το ψέμα είχε ως αποτέλεσμα να στασιάσουν οι πρώτοι μας γονείς εναντίον του Ιεχωβά. Έτσι μπήκε στην ανθρώπινη οικογένεια η αμαρτία και ο θάνατος. (Γέν. 3:1-6· Ρωμ. 5:12) Όλα τα προβλήματα που βλέπουμε στον κόσμο—οι θάνατοι, οι πόλεμοι, η δυστυχία—έχουν προέλθει εξαιτίας των ψεμάτων που άρχισε να διαδίδει ο Σατανάς στον κήπο της Εδέμ. Νιώθει πόνο ο Ιεχωβά εξαιτίας αυτής της συκοφαντίας και των αποτελεσμάτων της; Αναμφίβολα ναι. Ωστόσο, ο Ιεχωβά δεν νιώθει πικρία ούτε μνησικακία. Μάλιστα, παραμένει “ο ευτυχισμένος Θεός”.—1 Τιμ. 1:11.
3. Ποιο προνόμιο έχουμε;
3 Εμείς έχουμε το προνόμιο να συμβάλλουμε στη δικαίωση του ονόματος του Ιεχωβά υπακούοντας στην εξής απλή εντολή: «Αινείτε το όνομα του Ιεχωβά». (Ψαλμ. 113:1) Το κάνουμε αυτό λέγοντας καλά πράγματα για Εκείνον τον οποίο αντιπροσωπεύει αυτό το άγιο όνομα. Θα το κάνετε εσείς αυτό; Ας εξετάσουμε τρία ισχυρά κίνητρα που θα μας βοηθούν να αινούμε το όνομα του Θεού μας ολόκαρδα.
ΕΥΑΡΕΣΤΟΥΜΕ ΤΟΝ ΙΕΧΩΒΑ ΟΤΑΝ ΑΙΝΟΥΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ
4. Γιατί ο αίνος μας ευαρεστεί τον Ιεχωβά; Δώστε παράδειγμα. (Βλέπε επίσης εικόνα.)
4 Ευαρεστούμε τον ουράνιο Πατέρα μας όταν αινούμε το όνομά του. (Ψαλμ. 119:108) Μήπως όμως αυτό σημαίνει ότι ο παντοδύναμος Θεός είναι σαν τους ατελείς ανθρώπους που λαχταρούν απεγνωσμένα τον έπαινο επειδή χρειάζονται επιβεβαίωση ή νιώθουν ανασφάλεια; Όχι. Σκεφτείτε ένα παράδειγμα. Ένα κοριτσάκι τρέχει και αγκαλιάζει τον πατέρα του με αγάπη και λέει: «Είσαι ο καλύτερος μπαμπάς του κόσμου!» Ο πατέρας χαίρεται, μάλιστα συγκινείται, με αυτή την αυθόρμητη κίνηση. Γιατί; Μήπως πρέπει να συμπεράνουμε ότι είναι ένας ανασφαλής άνθρωπος που λαχταράει απεγνωσμένα τον έπαινο από το παιδί του ή ακόμα και τον χρειάζεται ως επιβεβαίωση; Όχι. Είμαστε σίγουροι ότι είναι ένας δυνατός πατέρας που χαίρεται να βλέπει την κόρη του να δείχνει αγάπη και εκτίμηση. Ξέρει ότι αυτές οι ιδιότητες θα τη βοηθήσουν να είναι ευτυχισμένη καθώς μεγαλώνει. Για παρόμοιους λόγους, ο Ιεχωβά, ο μεγαλύτερος Πατέρας, χαίρεται όταν τον αινούμε.
5. Ποιο ψέμα αντικρούουμε αινώντας το όνομα του Θεού;
5 Όταν αινούμε τον ουράνιο Πατέρα μας, αντικρούουμε ένα ψέμα που περιλαμβάνει εμάς προσωπικά. Ο Σατανάς ισχυρίζεται ότι κανένας άνθρωπος δεν θα υπερασπιστεί όσια το όνομα του Θεού. Κατά την άποψή του, κανείς μας δεν θα διακρατήσει ακεραιότητα. Εκείνος λέει ότι όλοι μας θα στραφούμε εναντίον του Θεού αν θεωρήσουμε ότι αυτό θα είναι προς όφελός μας. (Ιώβ 1:9-11· 2:4) Αλλά ο πιστός Ιώβ απέδειξε ότι ο Σατανάς είναι ψεύτης. Εσείς τι θα κάνετε; Ο καθένας μας έχει το προνόμιο να υπερασπίζεται όσια το όνομα του Πατέρα μας και να τον ευαρεστεί υπηρετώντας τον με ακεραιότητα. (Παρ. 27:11) Είναι πραγματικά τιμή μας να το κάνουμε αυτό.
6. Πώς μπορούμε να μιμούμαστε τον βασιλιά Δαβίδ και τους Λευίτες; (Νεεμίας 9:5)
6 Η αγάπη για τον Θεό υποκινεί τους πιστούς ανθρώπους να αινούν το όνομά του ολόκαρδα. Ο βασιλιάς Δαβίδ έγραψε: «Ας δοξάσω τον Ιεχωβά· τα πάντα μέσα μου ας δοξάσουν το άγιο όνομά του». (Ψαλμ. 103:1) Ο Δαβίδ κατανοούσε ότι το να αινεί το όνομα του Ιεχωβά σήμαινε να αινεί τον ίδιο τον Ιεχωβά. Το όνομα του Ιεχωβά περιλαμβάνει την υπόληψή του, γι’ αυτό φέρνει στον νου όλες τις όμορφες ιδιότητές του και τις θαυμαστές του πράξεις. Ο Δαβίδ ήθελε να αγιάζει το όνομα του Πατέρα του και να το αινεί. Ήθελε να το κάνει αυτό με “τα πάντα μέσα του”—δηλαδή ολόκαρδα. Παρόμοια, οι Λευίτες πρωτοστατούσαν στο να αινούν τον Ιεχωβά. Παραδέχτηκαν ταπεινά ότι τα λόγια τους ήταν πολύ φτωχά για να εκφράσουν πλήρως τον αίνο που αξίζει το ιερό όνομα του Ιεχωβά. (Διαβάστε Νεεμίας 9:5) Αναμφίβολα, τέτοιος ταπεινός εγκάρδιος αίνος έφερε χαρά στην καρδιά του Ιεχωβά.
7. Πώς μπορούμε να αινούμε τον Ιεχωβά στη διακονία μας και στην καθημερινή μας ζωή;
7 Σήμερα, εμείς μπορούμε να ευαρεστούμε τον Ιεχωβά μιλώντας για εκείνον με θέρμη, ευγνωμοσύνη και αγάπη. Όταν είμαστε στη διακονία, έχουμε κατά νου ότι ο κύριος σκοπός μας είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να ελκυστούν στον Ιεχωβά, να δουν τον αγαπημένο μας Πατέρα όπως τον βλέπουμε εμείς. (Ιακ. 4:8) Χαιρόμαστε πολύ να δείχνουμε στους ανθρώπους πώς περιγράφει η Γραφή τον Ιεχωβά, αποκαλύπτοντας την αγάπη του, τη δικαιοσύνη του, τη σοφία του, τη δύναμή του και άλλες ελκυστικές ιδιότητες. Επίσης, αινούμε τον Ιεχωβά και τον ευαρεστούμε προσπαθώντας να τον μιμούμαστε. (Εφεσ. 5:1) Όταν το κάνουμε αυτό, ξεχωρίζουμε σε αυτόν τον πονηρό κόσμο. Οι άνθρωποι ίσως παρατηρούν ότι είμαστε διαφορετικοί και μπορεί να αναρωτιούνται γιατί. (Ματθ. 5:14-16) Στις καθημερινές μας επαφές μαζί τους, ίσως μας δοθεί η ευκαιρία να τους εξηγήσουμε γιατί ενεργούμε έτσι. Ως αποτέλεσμα, ειλικρινή άτομα ελκύονται στον Θεό μας. Όταν αινούμε τον Ιεχωβά με αυτούς τους τρόπους, φέρνουμε χαρά στην καρδιά του.—1 Τιμ. 2:3, 4.
ΕΥΑΡΕΣΤΟΥΜΕ ΤΟΝ ΙΗΣΟΥ ΟΤΑΝ ΑΙΝΟΥΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑ
8. Πώς έχει πρωτοστατήσει ο Ιησούς στην απόδοση αίνου στο όνομα του Ιεχωβά;
8 Από όλα τα νοήμονα πλάσματα στον ουρανό και στη γη, κανείς δεν γνωρίζει τον Πατέρα καλύτερα από ό,τι ο Γιος. (Ματθ. 11:27) Ο Ιησούς αγαπάει τον Πατέρα του και έχει πρωτοστατήσει στην απόδοση αίνου στο όνομα του Ιεχωβά. (Ιωάν. 14:31) Καθώς προσευχόταν στον Πατέρα του τη νύχτα προτού πεθάνει, συνόψισε την επίγεια διακονία του ως εξής: «Γνωστοποίησα το όνομά σου». (Ιωάν. 17:26) Τι εννοούσε;
9. Πώς χρησιμοποίησε ο Ιησούς μια παραβολή για να εξηγήσει τον Πατέρα του όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρα;
9 Ο Ιησούς δεν αρκέστηκε απλώς στο να πληροφορήσει τους ανθρώπους ότι το όνομα του Θεού είναι Ιεχωβά. Οι Ιουδαίοι τους οποίους δίδασκε γνώριζαν ήδη το όνομα του Θεού. Αλλά ο Ιησούς πρωτοστάτησε στο να είναι “εκείνος που Τον εξήγησε”. (Ιωάν. 1:17, 18) Για παράδειγμα, οι Εβραϊκές Γραφές αποκαλύπτουν ότι ο Ιεχωβά είναι ελεήμων και συμπονετικός. (Έξοδ. 34:5-7) Ο Ιησούς έκανε αυτή την αλήθεια πιο ξεκάθαρη από ποτέ όταν αφηγήθηκε την παραβολή για τον άσωτο γιο και τον πατέρα του. Όταν διαβάζουμε για εκείνον τον πατέρα που είδε τον μετανοημένο γιο του «ενώ ήταν ακόμη μακριά», έτρεξε να τον συναντήσει, τον αγκάλιασε και τον συγχώρησε ολόκαρδα, βλέπουμε μια εξαιρετικά παραστατική εικόνα του ελέους και της συμπόνιας του Ιεχωβά. (Λουκ. 15:11-32) Ο Ιησούς αποκάλυψε τον Πατέρα του όπως πραγματικά είναι.
10. (α) Πώς ξέρουμε ότι ο Ιησούς χρησιμοποιούσε το προσωπικό όνομα του Πατέρα του και ήθελε να κάνουν και οι άλλοι το ίδιο; (Μάρκος 5:19) (Βλέπε επίσης εικόνα.) (β) Τι θέλει ο Ιησούς να κάνουμε σήμερα;
10 Ήθελε ο Ιησούς να χρησιμοποιούν και άλλοι το προσωπικό όνομα του Πατέρα του; Σαφώς. Μερικοί ευσεβοφανείς θρησκευτικοί ηγέτες των ημερών του ίσως θεωρούσαν ότι το όνομα του Θεού ήταν τόσο ιερό ώστε έπρεπε να αποφεύγουν να το προφέρουν για να μην το βεβηλώσουν. Αλλά ο Ιησούς ποτέ δεν επέτρεψε σε τέτοιες αντιγραφικές παραδόσεις να τον εμποδίσουν να τιμάει το όνομα του Πατέρα του. Σκεφτείτε την περίπτωση κατά την οποία θεράπευσε έναν δαιμονισμένο στην περιοχή των Γερασηνών. Οι άνθρωποι φοβήθηκαν και ικέτευαν τον Ιησού να φύγει, οπότε εκείνος δεν έμεινε σε αυτή την περιοχή. (Μάρκ. 5:16, 17) Ο Ιησούς όμως ήθελε να γίνει γνωστό το όνομα του Ιεχωβά εκεί. Γι’ αυτό, έδωσε στον άντρα που είχε θεραπεύσει την οδηγία να πει στους ανθρώπους, όχι τι έκανε ο Ιησούς, αλλά τι έκανε ο Ιεχωβά. (Διαβάστε Μάρκος 5:19)a Το ίδιο θέλει και σήμερα—να κάνουμε το όνομα του Πατέρα του γνωστό σε όλο τον κόσμο! (Ματθ. 24:14· 28:19, 20) Όταν κάνουμε το μέρος μας, ευαρεστούμε τον Βασιλιά μας, τον Ιησού.
11. Για ποιο πράγμα δίδαξε ο Ιησούς τους ακολούθους του να προσεύχονται, και γιατί είναι αυτό σημαντικό; (Ιεζεκιήλ 36:23)
11 Ο Ιησούς ήξερε ότι ο σκοπός του Ιεχωβά είναι να αγιάσει το όνομά Του, να το απαλλάξει από κάθε μομφή. Να γιατί ο Κύριός μας δίδαξε τους ακολούθους του να προσεύχονται: «Πατέρα μας που είσαι στους ουρανούς, ας αγιαστεί το όνομά σου». (Ματθ. 6:9) Ο Ιησούς κατανοούσε ότι αυτό είναι το μεγαλύτερο ζήτημα που αντιμετωπίζει όλη η δημιουργία. (Διαβάστε Ιεζεκιήλ 36:23) Κανένα νοήμον πλάσμα στο σύμπαν δεν έχει κάνει ποτέ περισσότερα για να αγιάσει το όνομα του Ιεχωβά από ό,τι ο Ιησούς. Παρ’ όλα αυτά, όταν ο Ιησούς συνελήφθη, για ποια αμαρτία τον κατηγόρησαν οι εχθροί του; Για βλασφημία! Ο Ιησούς σίγουρα ένιωθε ότι το να εξυβρίσει ή να συκοφαντήσει το άγιο όνομα του Πατέρα του ήταν η πιο αποκρουστική αμαρτία. Η σκέψη ότι θα κατηγορούνταν και θα καταδικαζόταν για αυτό το έγκλημα του προξενούσε βαθιά αναστάτωση. Ίσως αυτός να ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο «ένιωθε τόση αγωνία» τις ώρες πριν από τη σύλληψή του.—Λουκ. 22:41-44.
12. Πώς αγίασε ο Ιησούς το όνομα του Πατέρα του με τον σπουδαιότερο δυνατό τρόπο;
12 Προκειμένου να αγιάσει το όνομα του Πατέρα του, ο Ιησούς υπέμεινε κάθε βασανιστήριο, προσβολή και συκοφαντία. Ήξερε ότι είχε υπακούσει στον Πατέρα του σε όλα. Δεν είχε κάνει τίποτα για το οποίο να ντρέπεται. (Εβρ. 12:2) Ήξερε επίσης ότι ο Σατανάς τού επιτιθόταν άμεσα εκείνες τις ζοφερές στιγμές. (Λουκ. 22:2-4· 23:33, 34) Ο Σατανάς σίγουρα φιλοδοξούσε να διαρρήξει την ακεραιότητα του Ιησού, αλλά απέτυχε παταγωδώς! Ο Ιησούς απέδειξε περίτρανα ότι ο Σατανάς είναι ένας μοχθηρός ψεύτης και ότι ο Ιεχωβά όντως έχει όσιους υπηρέτες οι οποίοι διακρατούν την ακεραιότητά τους ακόμα και στις πιο σφοδρές δοκιμασίες!
13. Πώς μπορείτε να ευαρεστείτε τον ενθρονισμένο Βασιλιά σας;
13 Θέλετε να ευαρεστείτε τον ενθρονισμένο Βασιλιά σας; Συνεχίστε να αινείτε το όνομα του Ιεχωβά, βοηθώντας και άλλους να γνωρίσουν τον Θεό μας όπως πραγματικά είναι. Όταν το κάνετε αυτό, ακολουθείτε τα ίχνη του Ιησού. (1 Πέτρ. 2:21) Όπως ο Ιησούς, έτσι και εσείς κάνετε τον Ιεχωβά να χαίρεται και αποδεικνύετε ότι ο αντίδικός Του, ο Σατανάς, είναι ένας αχρείος ψεύτης!
ΟΤΑΝ ΑΙΝΟΥΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑ, ΒΟΗΘΑΜΕ ΝΑ ΣΩΘΟΥΝ ΖΩΕΣ
14, 15. Ποια θαυμάσια πράγματα μπορεί να συμβούν όταν διδάσκουμε ανθρώπους για τον Ιεχωβά;
14 Όταν αινούμε το όνομα του Ιεχωβά, βοηθάμε να σωθούν ζωές. Γιατί το λέμε αυτό; Ο Σατανάς «έχει τυφλώσει τη διάνοια των απίστων». (2 Κορ. 4:4) Ως αποτέλεσμα, αυτοί έχουν πιστέψει σατανικά ψέματα όπως τα εξής: ο Θεός δεν υπάρχει, ο Θεός είναι απόμακρος και δεν ενδιαφέρεται για την ανθρωπότητα, ο Θεός είναι σκληρός και βασανίζει τους παραβάτες για πάντα. Το μόνο που κάνουν αυτού του είδους τα ψέματα είναι να αποκρύπτουν ή να κηλιδώνουν το όνομα του Ιεχωβά και την υπόληψή του, ώστε οι άνθρωποι να μην έχουν καμιά επιθυμία να τον πλησιάσουν. Το έργο μας όμως ανατρέπει τον σκοπό του Σατανά. Εμείς διδάσκουμε στους ανθρώπους την αλήθεια για τον Πατέρα μας, αινώντας το άγιο όνομα του Θεού μας. Με ποιο αποτέλεσμα;
15 Οι αλήθειες του Λόγου του Θεού έχουν τεράστια δύναμη. Διδάσκοντας τους ανθρώπους για τον Ιεχωβά και για το πώς είναι στ’ αλήθεια η προσωπικότητά του, έχουμε την ευκαιρία να δούμε κάτι θαυμάσιο. Το κάλυμμα των σατανικών ψεμάτων σταδιακά απομακρύνεται, και αυτά τα άτομα αρχίζουν να βλέπουν τον αγαπημένο μας Πατέρα όπως τον βλέπουμε και εμείς. Γεμίζουν δέος μπροστά στην απεριόριστη δύναμή του. (Ησ. 40:26) Μαθαίνουν να τον εμπιστεύονται λόγω της τέλειας δικαιοσύνης του. (Δευτ. 32:4) Διαφωτίζονται από τη βαθιά του σοφία. (Ησ. 55:9· Ρωμ. 11:33) Και παρηγορούνται μαθαίνοντας ότι αυτός είναι η προσωποποίηση της αγάπης. (1 Ιωάν. 4:8) Καθώς πλησιάζουν τον Ιεχωβά, η ελπίδα τους να ζήσουν για πάντα ως παιδιά του γίνεται βέβαιη. Τι θαυμάσιο προνόμιο έχουμε να βοηθάμε ανθρώπους να πλησιάσουν τον Πατέρα τους! Όταν το κάνουμε αυτό, ο Ιεχωβά μάς θεωρεί «συνεργάτες» του.—1 Κορ. 3:5, 9.
16. Πώς επηρεάζονται κάποιοι όταν μαθαίνουν το όνομα του Θεού; Δώστε παραδείγματα.
16 Αρχικά, μπορεί απλώς να διδάσκουμε τους ανθρώπους ότι το όνομα του Θεού είναι Ιεχωβά. Αυτό από μόνο του μπορεί να έχει διαρκή επίδραση σε ένα ειλικρινές άτομο. Για παράδειγμα, μια κοπέλα, η Αλία,b ανατράφηκε σε μη Χριστιανικό σπιτικό. Αλλά δεν ένιωθε ικανοποιημένη με τη θρησκεία της, ούτε ένιωθε κοντά στον Θεό. Αυτό άλλαξε όταν άρχισε να μελετάει με τους Μάρτυρες. Άρχισε να βλέπει τον Θεό ως Φίλο της. Και συγκλονίστηκε όταν έμαθε ότι το όνομα του Θεού έχει αφαιρεθεί από πολλές μεταφράσεις της Γραφής και έχει αντικατασταθεί από απλούς τίτλους όπως Κύριος. Το ότι έμαθε το όνομα του Ιεχωβά αποτέλεσε σημείο στροφής στη ζωή της. Η ίδια είπε με ενθουσιασμό: «Ο καλύτερος Φίλος μου έχει όνομα!» Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Η Αλία λέει: «Νιώθω τόση γαλήνη στην καρδιά μου τώρα. Είναι μεγάλη τιμή για εμένα να ξέρω το όνομα του Ιεχωβά». Ο Στιβ ήταν ένας μουσικός που είχε γαλουχηθεί στον συντηρητικό Ιουδαϊσμό. Αποστασιοποιήθηκε από την οργανωμένη θρησκεία επειδή είχε δει πολλή υποκρισία. Ωστόσο, σε μια περίοδο πένθους, συμφώνησε να παρευρεθεί σε μια Γραφική μελέτη. Συγκινήθηκε βαθιά όταν έμαθε το όνομα του Θεού. Ο ίδιος λέει: «Δεν ήξερα ότι ο Θεός έχει όνομα». Και προσθέτει: «Για πρώτη φορά, κατάλαβα ότι ο Θεός είναι πραγματικός! Τον είδα ως Πρόσωπο. Πλέον ήξερα ότι είχα βρει έναν Φίλο».
17. Γιατί είστε αποφασισμένοι να συνεχίσετε να αινείτε το όνομα του Ιεχωβά; (Βλέπε επίσης εικόνα.)
17 Στο έργο κηρύγματος και διδασκαλίας, μιλάτε για το ιερό όνομα, Ιεχωβά, στους ανθρώπους; Τους βοηθάτε να διακρίνουν πώς είναι στ’ αλήθεια η προσωπικότητα του Θεού μας; Κάνοντάς το αυτό, αινείτε το όνομα του Θεού. Συνεχίστε να αινείτε το άγιο όνομα του Ιεχωβά βοηθώντας τους ανθρώπους να γνωρίσουν το Πρόσωπο που φέρει αυτό το όνομα. Με αυτόν τον τρόπο, θα σώσετε ζωές. Θα ακολουθείτε την ηγεσία του Βασιλιά σας, του Χριστού Ιησού. Και πάνω από όλα, θα ευαρεστείτε τον στοργικό Πατέρα σας, τον Ιεχωβά. Ας “αινείτε το όνομά του στους αιώνες των αιώνων”!—Ψαλμ. 145:2.
ΠΩΣ Ο ΑΙΝΟΣ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ . . .
ευαρεστεί τον Ιεχωβά;
ευαρεστεί τον Χριστό Ιησού;
σώζει ζωές;
ΥΜΝΟΣ 2 Ιεχωβά Είναι το Όνομά Σου
a Υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις ότι ο Μάρκος αρχικά χρησιμοποίησε το θεϊκό όνομα σε αυτή την παράθεση των λόγων του Ιησού. Γι’ αυτόν τον λόγο, έχει αποκατασταθεί στη Μετάφραση Νέου Κόσμου. Βλέπε σημείωση μελέτης για αυτό το εδάφιο, nwtsty (στην αγγλική).
b Τα ονόματα έχουν αλλαχτεί.