Μήπως Έχετε Επηρεαστεί από τους Κυνικούς;

«ΚΥΝΙΚΟΣ είναι αυτός που δεν βλέπει ποτέ μια καλή ιδιότητα σε κάποιον και δεν παραλείπει ποτέ να δει μια κακή. Είναι μια ανθρώπινη κουκουβάγια, άγρυπνη στο σκοτάδι και τυφλή στο φως, η οποία αναζητάει ζωύφια χωρίς να διακρίνει ποτέ το εκλεκτό θήραμα». Αυτή η δήλωση αποδίδεται στον Αμερικανό κληρικό του 19ου αιώνα Χένρι Γουόρντ Μπίτσερ. Πολλοί μπορεί να πιστεύουν ότι περιγράφει με ακρίβεια το πνεύμα που εκδηλώνει ένα κυνικό άτομο στη σύγχρονη εποχή. Αλλά η λέξη «κυνικός» προήλθε από την αρχαία Ελλάδα, όπου δεν σήμαινε απλώς κάποιον ο οποίος εκδηλώνει μια τέτοια στάση. Επί αιώνες, αναφερόταν σε μια σχολή φιλοσόφων.

Πώς αναπτύχθηκε η φιλοσοφία των Κυνικών; Τι δίδασκαν; Είναι επιθυμητά για το Χριστιανό τα χαρακτηριστικά ενός Κυνικού;

Αρχαίοι Κυνικοί​—Η Προέλευση και οι Πεποιθήσεις Τους

Η αρχαία Ελλάδα αποτελούσε περιβάλλον που ευνοούσε τις συζητήσεις και τις αντιπαραθέσεις. Στους αιώνες πριν από την Κοινή μας Χρονολογία, άντρες όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης πρόβαλαν τις φιλοσοφίες που τους έκαναν πασίγνωστους. Οι διδασκαλίες τους άσκησαν βαθιά επίδραση στους ανθρώπους, και τέτοιες απόψεις εξακολουθούν να υπάρχουν στο Δυτικό πολιτισμό.

Ο Σωκράτης (470-399 Π.Κ.Χ.) ισχυρίστηκε ότι η διαρκής ευτυχία δεν βρίσκεται στην επιδίωξη υλικών πραγμάτων ή στην απόλαυση αισθησιακής τέρψης. Υποστήριξε ότι η αληθινή ευτυχία προέρχεται από μια ζωή αφιερωμένη στην αναζήτηση της αρετής. Ο Σωκράτης θεωρούσε την αρετή υπέρτατο αγαθό. Για να επιτύχει αυτόν το στόχο, απέρριψε τις υλικές ανέσεις και τις μάταιες επιδιώξεις επειδή ένιωθε ότι αυτά θα του αποσπούσαν την προσοχή. Υιοθέτησε μια πορεία μετριοπάθειας και αυταπάρνησης, ζώντας απλή και λιτή ζωή.

Ο Σωκράτης ανέπτυξε μια μέθοδο διδασκαλίας γνωστή ως σωκρατική μέθοδος. Ενώ οι περισσότεροι διανοούμενοι παρουσίαζαν μια ιδέα και παρέθεταν επιχειρήματα για να την υποστηρίξουν, ο Σωκράτης έκανε το αντίθετο. Άκουγε τις θεωρίες των άλλων φιλοσόφων και προσπαθούσε να εκθέσει τα λάθη που υπήρχαν στις ιδέες τους. Αυτή η προσέγγιση προήγαγε μια στάση επίκρισης και περιφρόνησης απέναντι στους άλλους.

Ανάμεσα στους οπαδούς του Σωκράτη ήταν και ένας φιλόσοφος ονόματι Αντισθένης (περίπου 445-365 Π.Κ.Χ.). Αυτός και ορισμένοι άλλοι προχώρησαν ένα βήμα πιο πέρα όσον αφορά τη βασική διδασκαλία του Σωκράτη λέγοντας ότι η αρετή ήταν το μόνο αγαθό. Για αυτούς, η επιδίωξη απολαύσεων δεν ήταν απλώς ένας περισπασμός αλλά μια μορφή κακού. Έχοντας γίνει υπερβολικά αντικοινωνικοί, εκδήλωναν μεγάλη περιφρόνηση για τους συνανθρώπους τους. Έγιναν γνωστοί ως Κυνικοί. Η λέξη κυνικός περιέγραφε την κατηφή και δύστροπη συμπεριφορά τους και σημαίνει «ο όμοιος με σκύλο».a

Επίδραση στον Τρόπο της Ζωής Τους

Παρότι κάποια στοιχεία της φιλοσοφίας των Κυνικών, όπως η αντίθεση προς τον υλισμό και τη φιληδονία, μπορεί να θεωρούνται αξιέπαινα αυτά καθαυτά, οι ιδέες των Κυνικών έφτασαν στα άκρα. Αυτό φαίνεται καθαρά από τη ζωή του πιο γνωστού Κυνικού​—του φιλόσοφου Διογένη.

Ο Διογένης γεννήθηκε το 412 Π.Κ.Χ. στη Σινώπη, μια πόλη στη Μαύρη Θάλασσα. Μαζί με τον πατέρα του μετακόμισε στην Αθήνα, όπου ήρθε σε επαφή με τις διδασκαλίες των Κυνικών. Ο Διογένης διδάχτηκε από τον Αντισθένη και επηρεάστηκε ολοκληρωτικά από τη φιλοσοφία των Κυνικών. Ο Σωκράτης έζησε απλά και ο Αντισθένης πειθαρχημένα. Ο Διογένης, όμως, έζησε ασκητικά. Για να δώσει έμφαση στο γεγονός ότι απέρριπτε τις υλικές ανέσεις, φημολογείται πως έζησε κάποιο μικρό διάστημα μέσα σε ένα πιθάρι!

Αναζητώντας το υπέρτατο αγαθό, ο Διογένης λέγεται πως βάδιζε στην Αθήνα μέσα στο λαμπρό φως της ημέρας με ένα αναμμένο λυχνάρι ψάχνοντας για κάποιο ενάρετο άτομο! Αυτή η συμπεριφορά τραβούσε την προσοχή και ήταν ένα μέσο με το οποίο δίδασκε ο Διογένης και άλλοι Κυνικοί. Λέγεται ότι ο Μέγας Αλέξανδρος ρώτησε κάποτε τον Διογένη τι ήθελε περισσότερο. Ο Διογένης αναφέρεται πως είπε ότι ήθελε απλώς να κάνει ο Αλέξανδρος στην άκρη ώστε να μην του κρύβει το φως του ήλιου!

Ο Διογένης και άλλοι Κυνικοί ζούσαν σαν ζητιάνοι. Δεν αφιέρωναν χρόνο στις συνηθισμένες ανθρώπινες σχέσεις και απέρριπταν τα καθήκοντα του πολίτη. Επηρεασμένοι ίσως από τη σωκρατική μέθοδο επιχειρηματολογίας, ανέπτυξαν πολύ περιφρονητική στάση προς τους άλλους. Ο Διογένης έγινε γνωστός για το δηκτικό σαρκασμό του. Οι Κυνικοί απέκτησαν τη φήμη ότι “έμοιαζαν με κύνας”, αλλά ο ίδιος ο Διογένης ονομάστηκε Κύων. Πέθανε γύρω στο 320 Π.Κ.Χ., όταν ήταν περίπου 90 χρονών. Ένα μαρμάρινο άγαλμα σε μορφή σκύλου υψώθηκε πάνω από το μνήμα του.

Μερικές πτυχές της φιλοσοφίας των Κυνικών υιοθετήθηκαν από άλλες σχολές σκέψης. Ωστόσο, με τον καιρό, οι εκκεντρικότητες που συνδέθηκαν με τον Διογένη και τους μεταγενέστερους οπαδούς του έκαναν τη σχολή των Κυνικών να περιέλθει σε ανυποληψία. Τελικά χάθηκε εντελώς.

Σύγχρονοι Κυνικοί​—Πρέπει να Εκδηλώνετε τα Γνωρίσματά Τους;

Το Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης (The Oxford English Dictionary) περιγράφει το κυνικό άτομο της σημερινής εποχής ως «ένα άτομο που έχει τη διάθεση να χλευάζει ή να βρίσκει σφάλματα. . . . Κάποιος που αντιμετωπίζει με δυσπιστία την ειλικρίνεια ή την αγαθότητα των ανθρώπινων κινήτρων και ενεργειών, και συνηθίζει να το εκφράζει αυτό με ειρωνεία και σαρκασμό· ένας είρωνας και επικριτής». Αυτά τα γνωρίσματα εκδηλώνονται στον κόσμο ολόγυρά μας, αλλά ασφαλώς δεν συμβιβάζονται με τη Χριστιανική προσωπικότητα. Εξετάστε τις ακόλουθες Γραφικές διδασκαλίες και αρχές.

«Ο Ιεχωβά είναι ελεήμων και φιλεύσπλαχνος, είναι μακρόθυμος και αφθονεί σε στοργική καλοσύνη. Δεν θα βρίσκει διαρκώς σφάλματα ούτε θα παραμένει αγανακτισμένος στον αιώνα». (Ψαλμός 103:8, 9) Οι Χριστιανοί προτρέπονται να “γίνονται μιμητές του Θεού”. (Εφεσίους 5:1) Αν ο Παντοδύναμος Θεός προτιμάει να εκδηλώνει έλεος και άφθονη στοργική καλοσύνη αντί να «έχει τη διάθεση να χλευάζει ή να βρίσκει σφάλματα», οι Χριστιανοί ασφαλώς θα πρέπει να προσπαθούν να κάνουν το ίδιο.

Ο Ιησούς Χριστός, η ακριβής απεικόνιση του Ιεχωβά, “μας άφησε υπόδειγμα για να ακολουθήσουμε τα ίχνη του πιστά”. (1 Πέτρου 2:21· Εβραίους 1:3) Μερικές φορές, ο Ιησούς εξέθετε θρησκευτικά ψεύδη και έδινε μαρτυρία σχετικά με τα πονηρά έργα του κόσμου. (Ιωάννης 7:7) Ωστόσο, έλεγε επαινετικά πράγματα για τους ειλικρινείς ανθρώπους. Λόγου χάρη, είπε σχετικά με τον Ναθαναήλ: «Να κάποιος που είναι πράγματι Ισραηλίτης, στον οποίο δεν υπάρχει δόλος». (Ιωάννης 1:47) Όταν ο Ιησούς εκτελούσε κάποιο θαύμα, μερικές φορές εφιστούσε την προσοχή στην πίστη του ατόμου για χάρη του οποίου γινόταν αυτό. (Ματθαίος 9:22) Και όταν κάποιοι θεώρησαν πως ήταν υπερβολικό το δώρο που πρόσφερε μια γυναίκα από εκτίμηση, ο Ιησούς δεν αντιμετώπισε με κυνισμό τα κίνητρά της, αλλά είπε: «Οπουδήποτε κηρυχτούν αυτά τα καλά νέα σε όλο τον κόσμο, θα ειπωθεί και αυτό που έκανε αυτή η γυναίκα, σε ανάμνησή της». (Ματθαίος 26:6-13) Ο Ιησούς ήταν για τους ακολούθους του φίλος που έδειχνε εμπιστοσύνη και σύντροφος που εκδήλωνε τρυφερότητα, “αγαπώντας τους ως το τέλος”.​—Ιωάννης 13:1.

Εφόσον ο Ιησούς ήταν τέλειος, θα μπορούσε εύκολα να βρίσκει σφάλματα στους ατελείς ανθρώπους. Αντί να εκδηλώνει, όμως, πνεύμα δυσπιστίας και επίκρισης, επιζητούσε να αναζωογονεί τους ανθρώπους.​—Ματθαίος 11:29, 30.

«[Η αγάπη] πιστεύει τα πάντα». (1 Κορινθίους 13:7) Αυτή η δήλωση βρίσκεται σε τέλεια αντίθεση με τη διάθεση του κυνικού, ο οποίος αμφισβητεί τα κίνητρα και τις ενέργειες των άλλων. Φυσικά, ο κόσμος είναι γεμάτος ανθρώπους που έχουν υστερόβουλα κίνητρα, και συνεπώς χρειάζεται προσοχή. (Παροιμίες 14:15) Ωστόσο, η αγάπη είναι πρόθυμη να πιστεύει επειδή δείχνει εμπιστοσύνη, δεν είναι αδικαιολόγητα καχύποπτη.

Ο Θεός αγαπάει και εμπιστεύεται τους υπηρέτες του. Γνωρίζει τους περιορισμούς τους καλύτερα και από εκείνους τους ίδιους. Εντούτοις, ο Ιεχωβά δεν αντιμετωπίζει ποτέ τους υπηρέτες του με καχυποψία και δεν αναμένει από αυτούς περισσότερα από όσα μπορούν λογικά να κάνουν. (Ψαλμός 103:13, 14) Επιπλέον, ο Θεός αναζητάει το καλό στους ανθρώπους και, δείχνοντας εμπιστοσύνη, χορηγεί προνόμια και εξουσία στους όσιους, αν και ατελείς, υπηρέτες του.​—1 Βασιλέων 14:13· Ψαλμός 82:6.

«Εγώ, ο Ιεχωβά, ερευνώ την καρδιά, εξετάζω τα νεφρά, για να δώσω στον καθένα σύμφωνα με τις οδούς του, σύμφωνα με τους καρπούς των ενεργειών του». (Ιερεμίας 17:10) Ο Ιεχωβά μπορεί να διαβάσει με ακρίβεια την καρδιά ενός ατόμου. Εμείς δεν μπορούμε. Γι’ αυτό, χρειάζεται να προσέχουμε ώστε να μην αποδίδουμε κίνητρα σε άλλους.

Αν αφήσουμε να ριζώσει μέσα μας το κυνικό πνεύμα και τελικά να κυριαρχήσει στη σκέψη μας, αυτό είναι δυνατόν να δημιουργήσει διαιρέσεις ανάμεσα σε εμάς και σε ομοπίστους μας. Μπορεί να διαταράξει την ειρήνη της Χριστιανικής εκκλησίας. Γι’ αυτό, ας μιμούμαστε το παράδειγμα του Ιησού, ο οποίος ήταν ρεαλιστής και ωστόσο θετικός στις σχέσεις του με τους μαθητές του. Έγινε έμπιστος φίλος τους.​—Ιωάννης 15:11-15.

«Όπως θέλετε να κάνουν σε εσάς οι άνθρωποι, το ίδιο να κάνετε και εσείς σε αυτούς». (Λουκάς 6:31) Υπάρχουν πολλοί τρόποι να εφαρμόσουμε αυτή τη συμβουλή του Ιησού Χριστού. Λόγου χάρη, όλοι μας προτιμούμε να μας μιλούν με καλοσύνη και σεβασμό. Ασφαλώς, λοιπόν, θα πρέπει και εμείς να συμπεριφερόμαστε στους άλλους με καλοσύνη και σεβασμό. Ακόμη και όταν ο Ιησούς εξέθετε δυναμικά τις ψεύτικες διδασκαλίες των θρησκευτικών ηγετών, ποτέ δεν το έκανε αυτό με κυνικό τρόπο.​—Ματθαίος 23:13-36.

Τρόποι για να Καταπολεμήσουμε τον Κυνισμό

Αν έχουμε περάσει απογοητεύσεις, ίσως είναι εύκολο να αφήσουμε τον εαυτό μας να επηρεαστεί από τον κυνισμό. Μπορούμε να καταπολεμήσουμε αυτή την τάση αν κατανοήσουμε ότι ο Ιεχωβά πολιτεύεται με τον ατελή λαό του δείχνοντάς του εμπιστοσύνη. Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να δεχόμαστε τους άλλους λάτρεις του Θεού έτσι όπως είναι​—ατελείς άνθρωποι που προσπαθούν να κάνουν το σωστό.

Οι οδυνηρές εμπειρίες μπορεί να κάνουν κάποιους να μην εμπιστεύονται τους άλλους. Πράγματι, είναι άσοφο να θέτουμε όλη μας την εμπιστοσύνη σε ατελείς ανθρώπους. (Ψαλμός 146:3, 4) Στη Χριστιανική εκκλησία, όμως, πολλοί επιθυμούν ειλικρινά να είναι πηγή ενθάρρυνσης. Απλώς σκεφτείτε τα χιλιάδες άτομα που είναι σαν μητέρες, πατέρες, αδελφές, αδελφοί και παιδιά σε εκείνους που έχουν χάσει τις δικές τους οικογένειες. (Μάρκος 10:30) Σκεφτείτε πόσοι αποδεικνύονται αληθινοί φίλοι σε καιρούς στενοχώριας.b​—Παροιμίες 18:24.

Αυτό που προσδιορίζει τους ακολούθους του Ιησού δεν είναι ο κυνισμός αλλά η αδελφική αγάπη, διότι αυτός είπε: «Από αυτό θα γνωρίσουν όλοι ότι είστε μαθητές μου, αν έχετε αγάπη μεταξύ σας». (Ιωάννης 13:35) Έτσι, ας δείχνουμε αγάπη και ας συγκεντρώνουμε την προσοχή στις καλές ιδιότητες των συγχριστιανών μας. Αυτό θα μας βοηθάει να αποφεύγουμε τα γνωρίσματα των Κυνικών.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 21]

Ο πιο γνωστός Κυνικός, ο Διογένης

[Ευχαριστίες]

Από το βιβλίο Great Men and Famous Women