Βοηθήστε τον Εαυτό σας και Άλλους με το Λόγο του Θεού
«Θεώρησα ορθές όλες τις προσταγές για όλα τα πράγματα».—ΨΑΛΜ. 119:128.
1. Γιατί πρέπει να έχουμε πλήρη πεποίθηση στο Λόγο του Θεού;
ΟΤΑΝ οι πρεσβύτεροι εξετάζουν αν ένας σπουδαστής της Γραφής έχει τα προσόντα να συμμετέχει στη διακονία αγρού, αναλογίζονται το εξής: “Δείχνουν οι εκφράσεις του πως πιστεύει ότι η Αγία Γραφή είναι ο εμπνευσμένος Λόγος του Θεού;”a Για όποιον επιθυμεί να γίνει ευαγγελιζόμενος της Βασιλείας—στην ουσία, για όλους τους υπηρέτες του Θεού—η απάντηση πρέπει να είναι ένα ξεκάθαρο ναι. Γιατί; Διότι η πεποίθησή μας στο Λόγο του Θεού και η ικανότητά μας να τον χρησιμοποιούμε στη διακονία θα μας εξοπλίσουν να βοηθάμε άλλους να γνωρίσουν τον Ιεχωβά και να σωθούν.
2. Γιατί πρέπει “να παραμένουμε στα πράγματα που μάθαμε”;
2 Ο απόστολος Παύλος τόνισε τη σπουδαιότητα του Λόγου του Θεού όταν έγραψε στον Τιμόθεο: «Να παραμένεις στα πράγματα τα οποία έμαθες και πείστηκες να πιστεύεις». Τα «πράγματα» στα οποία αναφερόταν ο Παύλος είναι οι Γραφικές αλήθειες που υποκίνησαν τον Τιμόθεο να θέσει πίστη στα καλά νέα. Αυτές οι αλήθειες έχουν ασκήσει την ίδια επίδραση και σε εμάς σήμερα, και συνεχίζουν να μας καθιστούν “σοφούς για σωτηρία”. (2 Τιμ. 3:14, 15) Συνήθως χρησιμοποιούμε τα επόμενα λόγια του Παύλου για να δείξουμε στους άλλους τη θεϊκή προέλευση της Γραφής, αλλά μπορούμε και εμείς να αποκομίσουμε ένα επιπρόσθετο όφελος από αυτά τα λόγια του εδαφίου 2 Τιμόθεο 3:16. (Διαβάστε) Ας εξετάσουμε αυτό το εδάφιο πιο λεπτομερώς. Έτσι θα ενισχύσουμε την πεποίθησή μας ότι όλες οι διδασκαλίες του Ιεχωβά είναι «ορθές».—Ψαλμ. 119:128.
«ΩΦΕΛΙΜΗ ΓΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ»
3-5. (α) Πώς αντέδρασε ένα πλήθος ανθρώπων στην ομιλία που εκφώνησε ο Πέτρος την Πεντηκοστή, και γιατί; (β) Γιατί δέχτηκαν την αλήθεια πολλοί στη Θεσσαλονίκη; (γ) Τι μπορεί να εντυπωσιάζει πολλούς σήμερα σε σχέση με τη διακονία μας;
3 Ο Ιησούς είπε στο έθνος του Ισραήλ: «Αποστέλλω σε εσάς προφήτες και σοφούς και δημόσιους δασκάλους». (Ματθ. 23:34) Με αυτά τα λόγια εννοούσε τους μαθητές του, τους οποίους δίδαξε να χρησιμοποιούν τις Γραφές στη διακονία τους. Την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ., ένας από εκείνους τους «δημόσιους δασκάλους», ο απόστολος Πέτρος, εκφώνησε μια ομιλία σε ένα μεγάλο πλήθος στην Ιερουσαλήμ παραθέτοντας αρκετές περικοπές από τις Εβραϊκές Γραφές. Ακούγοντας πώς εφάρμοσε ο Πέτρος εκείνα τα λόγια, πολλοί από τους ακροατές του «ένιωσαν μαχαιριές στην καρδιά». Μετάνιωσαν για τις αμαρτίες που είχαν διαπράξει. Περίπου τρεις χιλιάδες άτομα ζήτησαν τη συγχώρηση του Θεού και έγιναν Χριστιανοί.—Πράξ. 2:37-41.
4 Ένας άλλος δημόσιος δάσκαλος, ο απόστολος Παύλος, κήρυξε τα καλά νέα πολύ μακριά από την Ιερουσαλήμ. Λόγου χάρη, στη Θεσσαλονίκη μίλησε σε αυτούς που πήγαιναν στη συναγωγή για λατρεία. Επί τρία σάββατα, «συζητούσε μαζί τους λογικά από τις Γραφές, εξηγώντας και αποδεικνύοντας με παραθέσεις ότι ήταν απαραίτητο να υποφέρει ο Χριστός και να αναστηθεί από τους νεκρούς». Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; «Ορισμένοι [Ιουδαίοι] έγιναν πιστοί . . . και το ίδιο έκανε ένα μεγάλο πλήθος από τους Έλληνες».—Πράξ. 17:1-4.
5 Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούν σήμερα τη Γραφή οι υπηρέτες του Θεού εντυπωσιάζει πολλούς. Όταν μια αδελφή μας διάβασε σε κάποιον οικοδεσπότη στην Ελβετία ένα εδάφιο, εκείνος τη ρώτησε: «Ποιους εκπροσωπείτε;» Η αδελφή απάντησε: «Η φίλη μου και εγώ είμαστε Μάρτυρες του Ιεχωβά». Τότε ο κύριος είπε: «Έπρεπε να το καταλάβω. Ποιοι άλλοι εκτός από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά θα έρχονταν στο σπίτι μου για να μου διαβάσουν τη Γραφή;»
6, 7. (α) Πώς μπορούν να κάνουν καλή χρήση της Γραφής όσοι διδάσκουν την εκκλησία; (β) Γιατί είναι πολύ σημαντική η αποτελεσματική χρήση των Γραφών στις Γραφικές μελέτες;
6 Πώς μπορούμε να χρησιμοποιούμε πληρέστερα τη Γραφή στη διδασκαλία μας; Αν έχετε το προνόμιο να διδάσκετε την εκκλησία από το βήμα, να χρησιμοποιείτε συγκεκριμένες Γραφικές παραθέσεις. Αντί να παραφράζετε τα κύρια εδάφια ή να τα διαβάζετε από εκτυπώσεις ή από ηλεκτρονικές συσκευές, να ανοίγετε τη Γραφή και να διαβάζετε από αυτήν, προτρέποντας το ακροατήριο να κάνει το ίδιο. Να αφιερώνετε επίσης χρόνο για να κάνετε εφαρμογή των εδαφίων με τρόπο που βοηθάει τους ακροατές να πλησιάζουν περισσότερο τον Ιεχωβά. Αντί να αναφέρετε περίπλοκα παραδείγματα και εμπειρίες που είναι απλώς διασκεδαστικές, να χρησιμοποιείτε το διαθέσιμο χρόνο για να αναλύετε το Λόγο του Θεού.
7 Τι χρειάζεται να έχουμε κατά νου όταν διεξάγουμε οικιακές Γραφικές μελέτες; Καθώς χρησιμοποιούμε τα Χριστιανικά μας έντυπα, πρέπει να προσέχουμε να μην προσπερνάμε τις Γραφικές παραθέσεις. Πρέπει να προτρέπουμε το σπουδαστή να διαβάζει στη διάρκεια της προετοιμασίας του τα εδάφια που αναφέρονται και να τον βοηθάμε να συλλάβει το νόημά τους. Πώς; Όχι αναφέροντας μακροσκελείς εξηγήσεις που μετατρέπουν τη μελέτη σε μια σειρά διαλέξεων, αλλά παρακινώντας το σπουδαστή να εκφράζεται. Αντί να του λέμε τι να πιστεύει ή πώς να ενεργεί, μπορούμε να κάνουμε καλομελετημένες ερωτήσεις που θα τον οδηγήσουν σε σωστά συμπεράσματα.b
«ΩΦΕΛΙΜΗ . . . ΓΙΑ ΕΛΕΓΧΟ»
8. Ποια πάλη διεξήγε μέσα του ο Παύλος;
8 Συνήθως θεωρούμε τον «έλεγχο» ως ένα καθήκον που ανήκει στους Χριστιανούς πρεσβυτέρους. Πράγματι, οι επίσκοποι έχουν την ευθύνη να “ελέγχουν εκείνους που αμαρτάνουν”. (1 Τιμ. 5:20· Τίτο 1:13) Αλλά είναι επίσης σημαντικό να ελέγχουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας. Ο Παύλος ήταν υποδειγματικός Χριστιανός με καθαρή συνείδηση. (2 Τιμ. 1:3) Παρ’ όλα αυτά, έγραψε: «Βλέπω στα μέλη μου έναν άλλον νόμο που πολεμάει ενάντια στο νόμο της διάνοιάς μου και με οδηγεί αιχμάλωτο στο νόμο της αμαρτίας». Μελετώντας τα συμφραζόμενα αυτής της δήλωσης, θα κατανοήσουμε καλύτερα ποιον αγώνα έπρεπε να διεξάγει ο Παύλος για να τιθασεύει την αμαρτωλή του φύση.—Διαβάστε Ρωμαίους 7:21-25.
9, 10. (α) Με ποιες πιθανές αδυναμίες πάλευε ο Παύλος; (β) Πώς διεξήγε πιθανώς ο Παύλος τον αγώνα του ενάντια στην αμαρτία;
9 Ποιες αδυναμίες προσπαθούσε να υπερνικήσει ο Παύλος; Αν και δεν τις κατονόμασε, έγραψε στον Τιμόθεο ότι υπήρξε «θρασύς». (1 Τιμ. 1:13) Πριν από τη μεταστροφή του, ο Παύλος είχε μεγάλο μένος για τους Χριστιανούς. Αναφέροντας πώς ένιωθε για τους ακολούθους του Χριστού, παραδέχτηκε: «Ήμουν υπερβολικά μανιασμένος εναντίον τους». (Πράξ. 26:11) Ο Παύλος έμαθε να συγκρατεί τον εαυτό του, ωστόσο κάποιες φορές πρέπει να πάλευε για να τιθασεύσει τα αισθήματα και τα λόγια του. (Πράξ. 15:36-39) Τι τον βοήθησε να τα καταφέρει;
10 Γράφοντας στους Χριστιανούς της Κορίνθου, περιέγραψε τη μέθοδο που χρησιμοποιούσε για να παρέχει έλεγχο στον εαυτό του. (Διαβάστε 1 Κορινθίους 9:26, 27) Γρονθοκοπούσε την ατελή ανθρώπινη φύση του με εύστοχα πνευματικά χτυπήματα. Πιθανότατα έψαχνε να βρει συμβουλές μέσα στις Γραφές, ικέτευε τον Ιεχωβά να τον βοηθήσει να τις εφαρμόσει και προσπαθούσε σκληρά να βελτιωθεί.c Το παράδειγμά του μπορεί να μας ωφελήσει επειδή και εμείς διεξάγουμε αγώνα ενάντια στις ατελείς μας τάσεις.
11. Πώς μπορούμε να “δοκιμάζουμε” τον εαυτό μας για να βλέπουμε αν περπατάμε στην οδό της αλήθειας;
11 Δεν πρέπει ποτέ να εφησυχάζουμε όσον αφορά τη λατρεία μας. Απεναντίας, χρειάζεται να “δοκιμάζουμε” τον εαυτό μας για να βεβαιωνόμαστε ότι περπατάμε όντως στην οδό της αλήθειας. (2 Κορ. 13:5) Όταν διαβάζουμε περικοπές όπως τα εδάφια Κολοσσαείς 3:5-10, μπορούμε να ρωτάμε τον εαυτό μας: “Προσπαθώ σκληρά να νεκρώσω τις αμαρτωλές μου τάσεις ή μήπως γίνομαι πιο αδύναμος από ηθική άποψη; Όταν χρησιμοποιώ το Ίντερνετ και εμφανίζεται ένας ανήθικος ιστότοπος, βγαίνω αμέσως από αυτόν ή μήπως περιεργάζομαι ακατάλληλες ιστοσελίδες;” Αυτή η προσωπική εφαρμογή των συμβουλών του Λόγου του Θεού θα μας βοηθάει να «μένουμε άγρυπνοι και [να] διατηρούμε τη διανοητική μας διαύγεια».—1 Θεσ. 5:6-8.
«ΩΦΕΛΙΜΗ . . . ΓΙΑ ΤΑΚΤΟΠΟΙΗΣΗ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ»
12, 13. (α) Ποιος πρέπει να είναι ο στόχος μας όσον αφορά την «τακτοποίηση ζητημάτων», και πώς μπορούμε να ακολουθούμε το παράδειγμα του Ιησού σε αυτό; (β) Τι είδους ομιλία είναι άτοπη όταν “τακτοποιούμε τα ζητήματα” με άλλους;
12 Η λέξη ἐπανόρθωσις του πρωτότυπου κειμένου, που αποδίδεται «τακτοποίηση ζητημάτων», προέρχεται από ένα ρήμα που σημαίνει “ανορθώνω, διορθώνω, επαναφέρω στην προηγούμενη καλή κατάσταση”. Μερικές φορές, πρέπει να τακτοποιούμε τα ζητήματα με κάποιους που παρεξηγούν εμάς ή τις ενέργειές μας. Λόγου χάρη, οι Ιουδαίοι θρησκευτικοί ηγέτες διαμαρτυρήθηκαν ότι ο Ιησούς έδειχνε καλοσύνη σε «εισπράκτορες φόρων και αμαρτωλούς». Εκείνος αποκρίθηκε: «Δεν χρειάζονται γιατρό οι υγιείς αλλά οι άρρωστοι. Πηγαίνετε, λοιπόν, και μάθετε τι σημαίνει: “Έλεος θέλω και όχι θυσία”». (Ματθ. 9:11-13) Με υπομονή και καλοσύνη, εξηγούσε τα λόγια του Θεού σε όλους. Έτσι λοιπόν, τα ταπεινά άτομα γνώρισαν τον Ιεχωβά ως “Θεό ελεήμονα και φιλεύσπλαχνο, που είναι μακρόθυμος και αφθονεί σε στοργική καλοσύνη και αλήθεια”. (Έξοδ. 34:6) Ως αποτέλεσμα των προσπαθειών που κατέβαλλε ο Γιος του Θεού για να “τακτοποιεί τα ζητήματα”, πολλοί έθεσαν πίστη στα καλά νέα.
13 Το παράδειγμα του Ιησού μάς διδάσκει πώς πρέπει να βοηθάμε τους άλλους. Κάποιος που είναι εκνευρισμένος μπορεί να πει με απότομο ύφος: “Θέλω να τακτοποιήσω κάτι μαζί σου”. Αλλά μια τέτοια προσέγγιση δεν συμφωνεί με αυτό που εννοεί το εδάφιο 2 Τιμόθεο 3:16. Τα όσα περιέχει «όλη η Γραφή» δεν μας δίνουν το δικαίωμα να μιλάμε στους άλλους επιτιμητικά. Σαν «χτυπήματα με σπαθί», η σκληρή κριτική συνήθως προκαλεί μεγάλο πόνο και σπάνια φέρνει οφέλη.—Παρ. 12:18.
14-16. (α) Πώς μπορούν οι πρεσβύτεροι να “τακτοποιούν τα ζητήματα” με τρόπο που βοηθάει τους άλλους να λύνουν τα προβλήματά τους; (β) Γιατί είναι πολύ σημαντική για την ανατροφή παιδιών η «τακτοποίηση ζητημάτων» με Γραφικό τρόπο;
14 Πώς μπορούμε λοιπόν να εκδηλώνουμε υπομονή και καλοσύνη όταν “τακτοποιούμε τα ζητήματα”; Υποθέστε ότι ένα αντρόγυνο ζητάει βοήθεια από κάποιον Χριστιανό πρεσβύτερο για να σταματήσουν τις συχνές λογομαχίες τους. Τι θα κάνει εκείνος; Χωρίς να πάρει θέση, μπορεί να συζητήσει μαζί τους διάφορες Γραφικές αρχές, ίσως αυτές που βρίσκονται στο 3ο κεφάλαιο του βιβλίου Το Μυστικό της Οικογενειακής Ευτυχίας. Καθώς ο πρεσβύτερος θα κατευθύνει τη συζήτηση, οι δύο σύζυγοι ίσως διακρίνουν ποιες συμβουλές πρέπει να εφαρμόσει ο καθένας τους πληρέστερα. Αργότερα, ο πρεσβύτερος ίσως θελήσει να τους ρωτήσει πώς τα πηγαίνουν ως οικογένεια και, αν χρειάζεται, να προσφέρει επιπλέον βοήθεια.
15 Πώς μπορούν οι γονείς να “τακτοποιούν τα ζητήματα” με τρόπο που ενισχύει πνευματικά τα παιδιά τους; Ας υποθέσουμε ότι θέλετε να βοηθήσετε την έφηβη κόρη σας να αποφύγει μια αμφισβητήσιμη φιλία. Πρώτα πρέπει να μάθετε τι ακριβώς συμβαίνει. Έπειτα, αν υπάρχει αιτία ανησυχίας, μπορείτε να της μιλήσετε, χρησιμοποιώντας ίσως σημεία από το βιβλίο Οι Νεαροί Ρωτούν—Αποτελεσματικές Απαντήσεις, Τόμος 2. Τις επόμενες μέρες, μπορείτε να δαπανήσετε περισσότερο χρόνο μαζί της. Μπορείτε επίσης να παρατηρήσετε τη στάση της καθώς συμμετέχει στην υπηρεσία αγρού ή σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες της οικογένειας. Αν δείχνετε υπομονή και καλοσύνη, η κόρη σας θα νιώσει το στοργικό σας ενδιαφέρον. Πιθανότατα θα υποκινηθεί να εφαρμόσει τις συμβουλές σας και θα αποφύγει μια καταστροφική εξέλιξη στη ζωή της.
16 Με παρόμοια υπομονή και καλοσύνη, μπορούμε να ενθαρρύνουμε όσους ανησυχούν για την υγεία τους, είναι αποκαρδιωμένοι επειδή έχασαν την εργασία τους ή προβληματίζονται γύρω από κάποιες Γραφικές διδασκαλίες. Η χρήση του Λόγου του Θεού για «τακτοποίηση ζητημάτων» φέρνει μεγάλα οφέλη στο λαό του Ιεχωβά.
«ΩΦΕΛΙΜΗ . . . ΓΙΑ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΣΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ»
17. Γιατί πρέπει να δεχόμαστε τη διαπαιδαγώγηση με ευγνωμοσύνη;
17 «Καμιά διαπαιδαγώγηση δεν φαίνεται προς το παρόν να φέρνει χαρά, αλλά λύπη· ύστερα όμως, σε εκείνους που έχουν γυμναστεί από αυτήν αποφέρει ειρηνικό καρπό, δηλαδή δικαιοσύνη». (Εβρ. 12:11) Οι περισσότεροι ενήλικοι Χριστιανοί συμφωνούν ότι η διαπαιδαγώγηση που έλαβαν από τους πιστούς γονείς τους τούς ωφέλησε. Και η διαπαιδαγώγηση που μας δίνει ο Ιεχωβά, μέσω των Χριστιανών πρεσβυτέρων, μας κρατάει στην οδό της ζωής.—Παρ. 4:13.
18, 19. (α) Γιατί είναι πολύ σημαντική η συμβουλή του εδαφίου Παροιμίες 18:13 για τη «διαπαιδαγώγηση στη δικαιοσύνη»; (β) Ποιο είναι συνήθως το αποτέλεσμα όταν οι πρεσβύτεροι φέρονται στους παραβάτες με πραότητα και αγάπη;
18 Η αποτελεσματική διαπαιδαγώγηση απαιτεί επιδεξιότητα. Ο Ιεχωβά είπε στους Χριστιανούς να παρέχουν διαπαιδαγώγηση σε αρμονία με τη «δικαιοσύνη». (2 Τιμ. 3:16) Επομένως, πρέπει να χρησιμοποιούμε ως οδηγό τις Γραφικές αρχές. Μια τέτοια αρχή υπάρχει στο εδάφιο Παροιμίες 18:13: «Όταν κάποιος αποκρίνεται σε ένα ζήτημα πριν το ακούσει, αυτό είναι ανοησία από μέρους του και ταπείνωση». Έτσι λοιπόν, όταν οι πρεσβύτεροι χρειάζεται να μιλήσουν με κάποιο άτομο που κατηγορείται για σοβαρή αμαρτία, πρέπει να ερευνήσουν σχολαστικά το ζήτημα για να εξακριβώσουν όλα τα στοιχεία. (Δευτ. 13:14) Μόνο τότε μπορούν να παράσχουν διαπαιδαγώγηση σε αρμονία με τη «δικαιοσύνη».
19 Επιπλέον, ο Λόγος του Θεού παραγγέλλει στους Χριστιανούς πρεσβυτέρους να διορθώνουν τους άλλους «με πραότητα». (Διαβάστε 2 Τιμόθεο 2:24-26) Είναι αλήθεια ότι μπορεί κάποιος να επιφέρει μομφή στον Ιεχωβά και βλάβη σε αθώους ανθρώπους. Αλλά ο πρεσβύτερος που είναι θυμωμένος καθώς συμβουλεύει ένα τέτοιο άτομο, δεν θα το βοηθήσει. Ωστόσο, όταν οι πρεσβύτεροι μιμούνται την «ιδιότητα της καλοσύνης του Θεού», μπορεί να παρακινήσουν σε μετάνοια τον παραβάτη.—Ρωμ. 2:4.
20. Ποιες αρχές πρέπει να εφαρμόζουν οι γονείς όταν διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους;
20 Καθώς οι γονείς ανατρέφουν τα παιδιά τους «με τη διαπαιδαγώγηση και τη νουθεσία του Ιεχωβά», πρέπει να εφαρμόζουν τις Γραφικές αρχές. (Εφεσ. 6:4) Ένας πατέρας δεν πρέπει να τιμωρεί το γιο του με βάση μονόπλευρες πληροφορίες για τη διαγωγή του. Ο δε βίαιος θυμός δεν έχει καμιά θέση στη Χριστιανική οικογένεια. «Ο Ιεχωβά είναι πολύ τρυφερός σε στοργή και ελεήμων», και όσοι έχουν την ευθύνη να διαπαιδαγωγούν τα νεαρά άτομα πρέπει να αγωνίζονται να εκδηλώνουν τις ίδιες στοργικές ιδιότητες.—Ιακ. 5:11.
ΤΟ ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΟ ΔΩΡΟ ΤΟΥ ΙΕΧΩΒΑ ΓΙΑ ΕΜΑΣ
21, 22. Ποια φράση των εδαφίων Ψαλμός 119:97-104 περιγράφει καλύτερα τα αισθήματά σας για το Λόγο του Ιεχωβά;
21 Ένας θεοσεβής άνθρωπος εξήγησε κάποτε γιατί αγαπούσε το νόμο του Ιεχωβά. (Διαβάστε Ψαλμός 119:97-104) Μελετώντας τον, απέκτησε σοφία, ενόραση και κατανόηση. Εφαρμόζοντας τις συμβουλές του, μπόρεσε να αποφύγει τις οδούς του ψεύδους που είχαν οδυνηρή κατάληξη για τόσους άλλους. Η μελέτη των Γραφών τού έφερνε ευχαρίστηση και ικανοποίηση. Ήταν αποφασισμένος να υπακούει στις οδηγίες του Θεού που τον είχαν ωφελήσει τόσο πολύ στη ζωή του.
22 Εκτιμάτε εσείς “όλη τη Γραφή”; Μέσω αυτής ενισχύετε την πίστη σας ότι ο Θεός θα εκπληρώσει το σκοπό του. Οι θεόπνευστες συμβουλές της σας προστατεύουν από τις θανάσιμες συνέπειες της αδικοπραγίας. Και καθώς την εξηγείτε επιδέξια σε άλλους, μπορείτε να τους βοηθήσετε να μπουν στο δρόμο της ζωής και να μείνουν σε αυτόν. Ας αξιοποιούμε πλήρως “όλη τη Γραφή” καθώς υπηρετούμε τον πάνσοφο και στοργικό Θεό μας, τον Ιεχωβά.
a Βλέπε Οργανωμένοι για να Κάνουμε το Θέλημα του Ιεχωβά, σελίδα 79.
b Όταν δίδασκε, ο Ιησούς ρωτούσε συχνά τους άλλους: «Τι νομίζετε;» Έπειτα άφηνε χρόνο για απάντηση.—Ματθ. 18:12· 21:28· 22:42.
c Οι επιστολές του Παύλου περιέχουν πολλές προτροπές για την υπερνίκηση των αμαρτωλών τάσεων. (Ρωμ. 6:12· Γαλ. 5:16-18) Είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι και ο ίδιος εφάρμοζε τις συμβουλές που έδινε στους άλλους.—Ρωμ. 2:21.