Χάρισμα—Αίνος για τον Άνθρωπο ή Δόξα για τον Θεό;
«ΔΕΝ πρέπει να υπερέχουν οι άρχοντες των αρχομένων κατά τούτο μόνο, στο να είναι δηλαδή καλύτεροι απ’ αυτούς, αλλά . . . πρέπει ο αρχηγός να γοητεύη», έγραψε ο Ξενοφών, ένας διάσημος Έλληνας στρατηγός. Σήμερα, πολλοί θα ονόμαζαν αυτή τη “γοητεία” χάρισμα.
Βέβαια, δεν είναι χαρισματικοί όλοι οι ανθρώπινοι ηγέτες. Εκείνοι που είναι, όμως, χρησιμοποιούν την ικανότητά τους για να εμπνέουν αφοσίωση και να κατευθύνουν τις μάζες έτσι ώστε να εξυπηρετούν τους δικούς τους σκοπούς. Το πιο διαβόητο παράδειγμα από το πρόσφατο παρελθόν ίσως ήταν ο Αδόλφος Χίτλερ. «[Το 1933] στα μάτια των περισσότερων Γερμανών, ο Χίτλερ είχε—ή θα αποκτούσε σύντομα—την αίγλη του αληθινά χαρισματικού ηγέτη», γράφει ο Γουίλιαμ Λ. Σάιρερ στο βιβλίο του Η Άνοδος και η Πτώση του Τρίτου Ράιχ (The Rise and Fall of the Third Reich). «Στα επόμενα δώδεκα θυελλώδη χρόνια επρόκειτο να τον ακολουθήσουν τυφλά, λες και διέθετε θεϊκή κρίση».
Και η ιστορία της θρησκείας είναι επίσης γεμάτη από χαρισματικούς ηγέτες οι οποίοι ενέπνεαν στους ανθρώπους αφοσίωση προς το πρόσωπό τους αλλά οδήγησαν στην καταστροφή τους οπαδούς τους. «Να προσέχετε ώστε να μη σας παροδηγήσει κανείς», προειδοποίησε ο Ιησούς, «διότι πολλοί θα έρθουν στο όνομά μου λέγοντας: “Εγώ είμαι ο Χριστός”, και θα παροδηγήσουν πολλούς». (Ματθαίος 24:4, 5, Φίλιπς [Phillips]) Χαρισματικοί ψευδόχριστοι δεν εμφανίστηκαν μόνο τον πρώτο αιώνα. Στη δεκαετία του 1970, ο Τζιμ Τζόουνς αυτοανακηρύχτηκε ο «μεσσίας του Ναού του Λαού». Τον περιέγραψαν ως «χαρισματικό κληρικό» ο οποίος ασκούσε «μια περίεργη δύναμη στους ανθρώπους», και το 1978 προκάλεσε μια από τις μεγαλύτερες μαζικές αυτοκτονίες της ιστορίας.a
Είναι φανερό ότι το χάρισμα μπορεί να είναι επικίνδυνο δώρο. Η Αγία Γραφή, όμως, μιλάει για ένα διαφορετικό είδος δώρου, ή δώρων, το οποίο προέρχεται από τον Θεό, είναι διαθέσιμο για όλους και είναι προς όφελος όλων. Ο όρος που χρησιμοποιείται στο Κείμενο για να περιγράψει αυτό το δώρο είναι η λέξη χάρισμα, η οποία εμφανίζεται 17 φορές στην Αγία Γραφή. Κάποιος λόγιος της ελληνικής γλώσσας την ορίζει ως “ένα παρ’ αξία δώρο, κάτι που δίνεται σε κάποιον άνθρωπο χωρίς αυτός να το έχει κερδίσει ή να το αξίζει, κάτι που προέρχεται από τη χάρη του Θεού και το οποίο δεν θα μπορούσε ποτέ να επιτευχθεί ή να αποκτηθεί με ανθρώπινες προσπάθειες”.
Έτσι, από την άποψη της Αγίας Γραφής, το χάρισμα είναι ένα δώρο που λαβαίνουμε χάρη στην παρ’ αξία καλοσύνη του Θεού. Ποια είναι μερικά από αυτά τα δώρα που μας έχει δώσει ο Θεός με καλοσύνη; Και πώς μπορούμε να τα χρησιμοποιούμε για να του φέρνουμε αίνο; Ας εξετάσουμε τρία από αυτά τα καλά δώρα.
Αιώνια Ζωή
Το μεγαλύτερο από όλα τα δώρα είναι αναμφίβολα το δώρο της αιώνιας ζωής. Ο Παύλος έγραψε στην εκκλησία της Ρώμης: «Ο μισθός που πληρώνει η αμαρτία είναι θάνατος, αλλά το δώρο [χάρισμα, Κείμενο] που δίνει ο Θεός είναι αιώνια ζωή μέσω του Χριστού Ιησού του Κυρίου μας». (Ρωμαίους 6:23) Είναι αξιοσημείωτο ότι ο «μισθός» (ο θάνατος) είναι κάτι που το έχουμε κερδίσει, αν και άθελά μας, λόγω της αμαρτωλής μας φύσης. Από την άλλη μεριά, η αιώνια ζωή την οποία καθιστά διαθέσιμη ο Θεός είναι κάτι που δεν το αξίζουμε καθόλου, που ποτέ δεν θα μπορούσαμε να το κερδίσουμε από μόνοι μας.
Θα πρέπει να περιφρουρούμε σαν θησαυρό το δώρο της αιώνιας ζωής και να το μοιραζόμαστε με άλλους. Μπορούμε να βοηθάμε ανθρώπους να γνωρίσουν τον Ιεχωβά, να τον υπηρετούν και έτσι να ευνοηθούν λαβαίνοντας το δώρο της αιώνιας ζωής. Το εδάφιο Αποκάλυψη 22:17 λέει: «Το πνεύμα και η νύφη λένε: “Έλα!” Και όποιος ακούει ας πει: “Έλα!” Και όποιος διψάει ας έρθει· και όποιος θέλει ας πάρει νερό ζωής δωρεάν».
Πώς μπορούμε να οδηγήσουμε άλλους σε αυτό το ζωοπάροχο νερό; Κυρίως με το να χρησιμοποιούμε αποτελεσματικά την Αγία Γραφή στη διακονία μας. Είναι αλήθεια ότι σε μερικά μέρη του κόσμου οι άνθρωποι σπάνια διαβάζουν ή σκέφτονται γύρω από πνευματικά πράγματα· ωστόσο, πάντα υπάρχουν ευκαιρίες να “αφυπνίσουμε το αφτί” κάποιου. (Ησαΐας 50:4) Σε σχέση με αυτό, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για την υποκινούσα δύναμη που έχει η Αγία Γραφή, «διότι ο λόγος του Θεού είναι ζωντανός και ασκεί δύναμη». (Εβραίους 4:12) Είτε με την πρακτική σοφία της Αγίας Γραφής, με την παρηγοριά και την ελπίδα που προσφέρει είτε με την εξήγηση που δίνει σχετικά με το σκοπό της ζωής, ο Λόγος του Θεού μπορεί να αγγίξει την καρδιά και να υποκινήσει τους ανθρώπους να αρχίσουν να περπατούν στο δρόμο για τη ζωή.—2 Τιμόθεο 3:16, 17.
Επιπρόσθετα, τα βασισμένα στην Αγία Γραφή έντυπα μπορούν να μας βοηθήσουν να πούμε «Έλα!» Ο προφήτης Ησαΐας προείπε ότι στη διάρκεια αυτής της εποχής του πνευματικού σκοταδιού, “ο Ιεχωβά θα έλαμπε” πάνω στο λαό του. (Ησαΐας 60:2) Τα έντυπα της Εταιρίας Σκοπιά αντανακλούν αυτή την ευλογία από τον Ιεχωβά και κάθε χρόνο οδηγούν χιλιάδες άτομα στον Ιεχωβά, την Πηγή της πνευματικής διαφώτισης. Σε καμιά από τις σελίδες τους δεν προβάλλουν άτομα. Όπως εξηγεί ο πρόλογος στη Σκοπιά, «ο σκοπός της Σκοπιάς είναι να εξυψώνει τον Ιεχωβά Θεό ως τον Υπέρτατο Κυρίαρχο του σύμπαντος. . . . Ενθαρρύνει την πίστη στον Βασιλιά που έχει διορίσει ο Θεός, τον Ιησού Χριστό, ο οποίος τώρα κυβερνά, και του οποίου το χυμένο αίμα ανοίγει το δρόμο για να αποκτήσει το ανθρώπινο γένος αιώνια ζωή».
Μια ολοχρόνια Χριστιανή διάκονος, η οποία επί πολλά χρόνια έχει αξιοσημείωτη επιτυχία στη διακονία της, σχολιάζει πόσο πολύτιμα μέσα είναι τα περιοδικά Σκοπιά και Ξύπνα! για να βοηθηθούν οι άνθρωποι να πλησιάσουν τον Θεό: «Από τη στιγμή που τα άτομα με τα οποία κάνω Γραφική μελέτη αρχίζουν να διαβάζουν και να απολαμβάνουν τα περιοδικά Σκοπιά και Ξύπνα!, κάνουν ραγδαία πρόοδο. Θεωρώ τα περιοδικά ένα ανεκτίμητο μέσο για να βοηθηθούν οι άνθρωποι να γνωρίσουν τον Ιεχωβά».
Προνόμια Υπηρεσίας
Ο Τιμόθεος ήταν ένας Χριστιανός μαθητής στον οποίο δόθηκε κάποιο άλλο δώρο που άξιζε ιδιαίτερη φροντίδα. Ο απόστολος Παύλος τού είπε: «Μην παραμελείς το χάρισμα που είναι μέσα σου, το οποίο σου δόθηκε μέσω πρόρρησης και όταν το πρεσβυτέριο έθεσε τα χέρια του πάνω σου». (1 Τιμόθεο 4:14) Ποιο ήταν αυτό το χάρισμα; Περιλάμβανε το διορισμό του Τιμόθεου ως περιοδεύοντα επισκόπου, ένα προνόμιο υπηρεσίας το οποίο έπρεπε να φροντίζει υπεύθυνα. Στην ίδια περικοπή, ο Παύλος πρότρεψε τον Τιμόθεο: «Να επιδίδεσαι στη δημόσια ανάγνωση, στην προτροπή, στη διδασκαλία. Να δίνεις συνεχώς προσοχή σε ό,τι αφορά τον εαυτό σου και τη διδασκαλία σου. Να μένεις σε αυτά τα πράγματα, γιατί κάνοντάς το αυτό θα σώσεις και τον εαυτό σου και αυτούς που σε ακούν».—1 Τιμόθεο 4:13, 16.
Και οι πρεσβύτεροι σήμερα χρειάζεται επίσης να θεωρούν πολύτιμα τα προνόμια υπηρεσίας τους. Όπως επισημαίνει ο Παύλος, ένας τρόπος με τον οποίο μπορούν να το κάνουν αυτό είναι με το να “δίνουν προσοχή σε ό,τι αφορά τη διδασκαλία τους”. Αντί να μιμούνται τους χαρισματικούς ηγέτες του κόσμου, στρέφουν την προσοχή στον Θεό, όχι στον εαυτό τους. Ο Ιησούς, το Υπόδειγμά τους, ήταν ένας ξεχωριστός δάσκαλος ο οποίος αναμφίβολα είχε πολύ θελκτική προσωπικότητα· εντούτοις, έδινε ταπεινά δόξα στον Πατέρα του. «Αυτά που διδάσκω εγώ δεν είναι δικά μου, αλλά είναι εκείνου που με έστειλε», δήλωσε.—Ιωάννης 5:41· 7:16.
Ο Ιησούς δόξασε τον ουράνιο Πατέρα του χρησιμοποιώντας το Λόγο του Θεού ως αυθεντία για τη διδασκαλία του. (Ματθαίος 19:4-6· 22:31, 32, 37-40) Ο Παύλος, παρόμοια, τόνισε ότι οι επίσκοποι είναι ανάγκη να “προσηλώνονται στον πιστό λόγο όσον αφορά την τέχνη της διδασκαλίας τους”. (Τίτο 1:9) Με το να βασίζουν σταθερά τις ομιλίες τους στις Γραφές, οι πρεσβύτεροι στην πραγματικότητα λένε, όπως και ο Ιησούς: «Αυτά που σας λέω δεν τα λέω από δική μου επινόηση».—Ιωάννης 14:10.
Πώς μπορούν οι πρεσβύτεροι να “προσηλώνονται στον πιστό λόγο”; Με το να εστιάζουν στο Λόγο του Θεού τις ομιλίες τους και τα μέρη που παρουσιάζουν στις συναθροίσεις, εξηγώντας και δίνοντας έμφαση στα εδάφια που χρησιμοποιούν. Τα εντυπωσιακά παραδείγματα ή τα διασκεδαστικά ανέκδοτα, ιδιαίτερα αν χρησιμοποιούνται σε υπερβολικό βαθμό, μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή του ακροατηρίου από το Λόγο του Θεού και να τη στρέψουν στην ικανότητα του ίδιου του ομιλητή. Από την άλλη μεριά, τα εδάφια της Αγίας Γραφής είναι εκείνα που θα αγγίξουν την καρδιά του ακροατηρίου και θα το υποκινήσουν σε δράση. (Ψαλμός 19:7-9· 119:40· παράβαλε Λουκάς 24:32.) Τέτοιου είδους ομιλίες στρέφουν λιγότερο την προσοχή σε ανθρώπους και δίνουν περισσότερη δόξα στον Θεό.
Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο μπορούν οι πρεσβύτεροι να γίνουν πιο αποτελεσματικοί δάσκαλοι είναι με το να μαθαίνουν ο ένας από τον άλλον. Όπως βοήθησε ο Παύλος τον Τιμόθεο, έτσι μπορούν και οι πρεσβύτεροι να βοηθούν ο ένας τον άλλον. «Με σίδερο ακονίζεται το σίδερο. Έτσι και ο ένας άνθρωπος ακονίζει το πρόσωπο του άλλου». (Παροιμίες 27:17· Φιλιππησίους 2:3) Οι πρεσβύτεροι ωφελούνται όταν ανταλλάσσουν ιδέες και εισηγήσεις. Κάποιος πρεσβύτερος που διορίστηκε πρόσφατα εξήγησε: «Ένας έμπειρος πρεσβύτερος αφιέρωσε χρόνο για να μου δείξει πώς να ετοιμάζω δημόσιες ομιλίες. Στην προετοιμασία του περιλάμβανε ρητορικές ερωτήσεις, παραβολές, παραδείγματα ή μικρές εμπειρίες, καθώς και Γραφικές περικοπές τις οποίες είχε ερευνήσει προσεκτικά. Μου έμαθε πώς να προσθέτω ποικιλία στις ομιλίες μου αποφεύγοντας μια ξερή, μονότονη εκφώνηση».
Όλοι όσοι απολαμβάνουμε προνόμια υπηρεσίας, είτε ως πρεσβύτεροι είτε ως διακονικοί υπηρέτες είτε ως σκαπανείς, χρειάζεται να περιφρουρούμε σαν θησαυρό το δώρο μας. Λίγο πριν από το θάνατό του, ο Παύλος υπενθύμισε στον Τιμόθεο “να αναζωπυρώνει το χάρισμα του Θεού, το οποίο ήταν μέσα του”, το οποίο στην περίπτωση του Τιμόθεου περιλάμβανε κάποιο ειδικό δώρο του πνεύματος. (2 Τιμόθεο 1:6) Στα ισραηλιτικά σπιτικά, αντί για φωτιά είχαν συνήθως πυρωμένα κάρβουνα. Μπορούσε κάποιος να τα “αναζωπυρώσει” έτσι ώστε να βγάλουν φλόγες και περισσότερη ζέστη. Έτσι, ενθαρρυνόμαστε να εκπληρώνουμε τους διορισμούς μας με όλη μας την καρδιά και την ενεργητικότητα, αναζωπυρώνοντας οποιοδήποτε πνευματικό δώρο μάς είναι εμπιστευμένο.
Πνευματικά Δώρα που Πρέπει να Μοιραζόμαστε
Η αγάπη του Παύλου για τους αδελφούς του στη Ρώμη τον υποκίνησε να γράψει: «Λαχταρώ να σας δω, για να σας μεταδώσω κάποιο πνευματικό δώρο [χάρισμα, Κείμενο] ώστε να γίνετε σταθεροί· ή, μάλλον, για να γίνει ανταλλαγή ενθάρρυνσης ανάμεσά σας, για τον καθένα μέσω της πίστης του άλλου, τόσο της δικής σας όσο και της δικής μου». (Ρωμαίους 1:11, 12) Ο Παύλος θεωρούσε πνευματικό δώρο το ότι έχουμε τη δυνατότητα να ενισχύουμε την πίστη των άλλων μιλώντας σε αυτούς. Η ανταλλαγή τέτοιων πνευματικών δώρων θα κατέληγε στη στήριξη της πίστης και σε αμοιβαία ενθάρρυνση.
Και αυτό είναι ασφαλώς απαραίτητο. Σε αυτό το πονηρό σύστημα στο οποίο ζούμε, όλοι νιώθουμε ένταση με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο. Εντούτοις, η τακτική ανταλλαγή ενθάρρυνσης μπορεί να μας βοηθήσει να εγκαρτερούμε. Η μέθοδος της ανταλλαγής—το να δίνουμε και να παίρνουμε—είναι σημαντική για τη διατήρηση πνευματικής δύναμης. Είναι γεγονός ότι όλοι χρειαζόμαστε εμψύχωση από καιρό σε καιρό, αλλά όλοι μπορούμε επίσης να εποικοδομούμε ο ένας τον άλλον.
Αν είμαστε άγρυπνοι ώστε να παρατηρούμε ομοπίστους μας οι οποίοι είναι αποκαρδιωμένοι, μπορεί να είμαστε σε θέση «να παρηγορούμε εκείνους που περνούν οποιοδήποτε είδος θλίψης μέσω της παρηγοριάς με την οποία παρηγορούμαστε και εμείς από τον Θεό». (2 Κορινθίους 1:3-5) Η λέξη του Κειμένου που αποδίδεται εδώ παρηγοριά (παράκλησις) σημαίνει κατά γράμμα «το να καλώ κάποιον δίπλα μου». Αν, όταν χρειάζεται, είμαστε δίπλα για να προσφέρουμε ένα χέρι βοήθειας στον αδελφό ή στην αδελφή μας, αναμφίβολα θα λάβουμε και εμείς οι ίδιοι την ανάλογη στοργική υποστήριξη όταν βρεθούμε σε ανάγκη.—Εκκλησιαστής 4:9, 10· παράβαλε Πράξεις 9:36-41.
Πολύ ωφέλιμες είναι επίσης οι στοργικές ποιμαντικές επισκέψεις των πρεσβυτέρων. Αν και υπάρχουν περιστάσεις κατά τις οποίες γίνονται επισκέψεις για να δοθούν Γραφικές συμβουλές γύρω από κάποιο ζήτημα που απαιτεί προσοχή, οι περισσότερες ποιμαντικές επισκέψεις αποτελούν περιστάσεις για ενθάρρυνση, “για παρηγοριά των καρδιών”. (Κολοσσαείς 2:2) Όταν οι επίσκοποι κάνουν τέτοιες επισκέψεις που ενισχύουν την πίστη, μεταδίδουν πραγματικά κάποιο πνευματικό δώρο. Όπως και ο Παύλος, θα διαπιστώσουν ότι το να δίνουν με αυτόν τον ξεχωριστό τρόπο φέρνει ανταμοιβές και θα αναπτύξουν “λαχτάρα” για τους αδελφούς τους.—Ρωμαίους 1:11.
Αυτό συνέβη στην περίπτωση κάποιου πρεσβυτέρου στην Ισπανία, ο οποίος αφηγείται την ακόλουθη εμπειρία: «Ο Ρικάρντο, ένα 11χρονο αγόρι, δεν φαινόταν να ενδιαφέρεται πολύ για τις συναθροίσεις και την εκκλησία γενικά. Έτσι, ρώτησα τους γονείς του Ρικάρντο αν θα μπορούσα να επισκεφτώ το γιο τους, και εκείνοι δέχτηκαν μετά χαράς. Ζούσαν σε ορεινή περιοχή, περίπου μία ώρα με το αυτοκίνητο από το σπίτι μου. Προφανώς ο Ρικάρντο ευχαριστήθηκε με το ενδιαφέρον που του έδειξα, και ανταποκρίθηκε αμέσως. Σύντομα έγινε αβάφτιστος ευαγγελιζόμενος και δραστήριο μέλος της εκκλησίας. Από συνεσταλμένος που ήταν, άλλαξε, και ο χαρακτήρας του έγινε πιο χαρούμενος και πιο εκδηλωτικός. Αρκετά άτομα στην εκκλησία ρωτούσαν: “Πώς άλλαξε ο Ρικάρντο;” Ήταν σαν να τον παρατηρούσαν πρώτη φορά. Καθώς αναλογίζομαι εκείνη τη σημαντική ποιμαντική επίσκεψη, αισθάνομαι ότι εγώ έχω κερδίσει περισσότερα από ό,τι ο Ρικάρντο. Όταν μπαίνει στην Αίθουσα Βασιλείας, το πρόσωπό του ακτινοβολεί και τρέχει να με χαιρετήσει. Νιώθω χαρά βλέποντας την πνευματική του πρόοδο».
Αναμφίβολα οι ποιμαντικές επισκέψεις, όπως αυτή, φέρνουν πλούσιες ευλογίες. Αυτές οι επισκέψεις βρίσκονται σε αρμονία με την παράκληση του Ιησού: «Ποίμαινε τα προβατάκια μου». (Ιωάννης 21:16) Φυσικά, οι πρεσβύτεροι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να μεταδώσουν τέτοια πνευματικά δώρα. Όλοι στην εκκλησία μπορούν να παρακινούν άλλους σε αγάπη και καλά έργα. (Εβραίους 10:23, 24) Όπως ακριβώς οι ορειβάτες που ανεβαίνουν σε κάποιο βουνό είναι δεμένοι μεταξύ τους, έτσι και εμείς είμαστε ενωμένοι με πνευματικούς δεσμούς. Αναπόφευκτα, αυτά που κάνουμε και λέμε επηρεάζουν τους άλλους. Ένα δηκτικό σχόλιο ή κάποια σκληρή επίκριση μπορεί να εξασθενίσει τους δεσμούς που μας ενώνουν. (Εφεσίους 4:29· Ιακώβου 3:8) Από την άλλη μεριά, τα καλοδιαλεγμένα λόγια ενθάρρυνσης και η στοργική υποστήριξη μπορούν να βοηθήσουν τους αδελφούς μας να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους. Με αυτόν τον τρόπο, θα μοιραζόμαστε πνευματικά δώρα διαρκούς αξίας.—Παροιμίες 12:25.
Ας Αντανακλούμε τη Δόξα του Θεού σε Πληρέστερο Βαθμό
Είναι σαφές ότι κάθε Χριστιανός έχει κάποιο βαθμό χαρίσματος. Μας έχει δοθεί η ανεκτίμητη ελπίδα της αιώνιας ζωής. Έχουμε επίσης πνευματικά δώρα τα οποία μπορούμε να μοιραζόμαστε μεταξύ μας. Και μπορούμε να αγωνιζόμαστε να εμπνέουμε ή να παρακινούμε άλλους ώστε να επιδιώκουν σωστούς στόχους. Μερικοί έχουν επιπρόσθετα δώρα με τη μορφή προνομίων υπηρεσίας. Όλα αυτά τα δώρα αποτελούν απόδειξη της παρ’ αξία καλοσύνης του Θεού. Και εφόσον οποιοδήποτε δώρο και αν έχουμε το λάβαμε από τον Θεό, ασφαλώς δεν έχουμε λόγο να καυχιόμαστε.—1 Κορινθίους 4:7.
Ως Χριστιανοί, πρέπει να αναρωτιόμαστε: “Θα χρησιμοποιώ ό,τι χάρισμα και αν έχω προκειμένου να φέρνω δόξα στον Ιεχωβά, Αυτόν που δίνει «κάθε καλό δώρο και κάθε τέλειο δώρημα»; (Ιακώβου 1:17) Θα μιμούμαι τον Ιησού και θα διακονώ τους άλλους ανάλογα με τις ικανότητες και τις περιστάσεις μου;”
Ο απόστολος Πέτρος συνοψίζει την ευθύνη που έχουμε σε αυτόν τον τομέα: «Ανάλογα με το χάρισμα που έλαβε ο καθένας, να το χρησιμοποιείτε στο να διακονείτε ο ένας τον άλλον ως καλοί οικονόμοι της παρ’ αξία καλοσύνης του Θεού η οποία εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους. Αν κάποιος μιλάει, ας μιλάει σαν να πρόκειται για τις ιερές εξαγγελίες του Θεού· αν κάποιος διακονεί, ας διακονεί σαν να εξαρτάται από την ισχύ που χορηγεί ο Θεός· ώστε σε όλα τα πράγματα να δοξάζεται ο Θεός μέσω του Ιησού Χριστού».—1 Πέτρου 4:10, 11.
[Υποσημειώσεις]
a Πέθαναν 913 άτομα συνολικά, περιλαμβανομένου και του ίδιου του Τζιμ Τζόουνς.
[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 23]
Corbis-Bettmann
UPI/Corbis-Bettmann