‘Να Προτρέπετε με Βάση την Αγάπη’

ΠΕΡΙΠΟΥ το 60-61 Κ.Χ., ένας δραπέτης δούλος έφυγε από τη Ρώμη και έκανε ταξίδι 1.400 χιλιομέτρων για να επιστρέψει στις Κολοσσές, μια πόλη που βρισκόταν στα νοτιοδυτικά της Μικράς Ασίας. Είχε μαζί του ένα ιδιόχειρο μήνυμα για τον ιδιοκτήτη του, και αυτός που το έγραψε δεν ήταν άλλος από τον απόστολο Παύλο. Σήμερα, αυτή η επιστολή είναι μέρος της Αγίας Γραφής και φέρει το όνομα του παραλήπτη της, του Φιλήμονα.

Η επιστολή προς Φιλήμονα αποτελεί αριστούργημα διακριτικής και πειστικής επιχειρηματολογίας. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι περιέχει ορισμένα πρακτικά μαθήματα για τους Χριστιανούς σήμερα, ένα από τα οποία είναι η αξία τού να προτρέπουμε ο ένας τον άλλον με βάση τη Χριστιανική αγάπη. Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά σ’ αυτή τη σύντομη αλλά ισχυρή επιστολή.

Ένας Δραπέτης Επιστρέφει

Ο Φιλήμων ήταν Χριστιανός, ένα πολύ αγαπητό μέλος της εκκλησίας των Κολοσσών. (Φιλήμονα 4, 5) Μάλιστα, η εκκλησία που υπήρχε εκεί χρησιμοποιούσε το σπίτι του ως χώρο συναθροίσεων! (Εδάφιο 2) Επιπλέον, ο Φιλήμων συνδεόταν προσωπικά με τον απόστολο Παύλο· ίσως ο απόστολος να είχε συμβάλει αποτελεσματικά στο να γίνει ο Φιλήμων Χριστιανός. Είναι αλήθεια ότι ο Παύλος δείχνει πως δεν κήρυξε εκείνος προσωπικά στις Κολοσσές. (Κολοσσαείς 2:1, ΚΔΤΚ) Πέρασε, ωστόσο, δυο χρόνια στην Έφεσο, κηρύττοντας σε τέτοιο βαθμό ώστε «πάντες οι κατοικούντες την Ασίαν [η οποία περιλάμβανε τις Κολοσσές] ήκουσαν τον λόγον του Κυρίου». (Πράξεις 19:10) Ο Φιλήμων ήταν πιθανώς ανάμεσα στους ακροατές που ανταποκρίθηκαν ευνοϊκά.

Εν πάση περιπτώσει, όπως πολλά εύπορα άτομα εκείνης της περιόδου, ο Φιλήμων ήταν ιδιοκτήτης δούλων. Στους αρχαίους χρόνους, η δουλεία δεν ήταν πάντοτε ταπεινωτική. Ανάμεσα στους Ιουδαίους, το να πουλήσει κάποιος τον εαυτό του ή μέλη της οικογένειάς του σε δουλεία αποτελούσε αποδεκτό τρόπο για να εξοφλήσει τα χρέη του. (Λευιτικόν 25:39, 40) Η Διεθνής Στερεότυπη Εγκυκλοπαίδεια της Βίβλου (The International Standard Bible Encyclopedia) κάνει τα εξής σχόλια σχετικά με τη ρωμαϊκή περίοδο: «Πάρα πολλοί άνθρωποι πουλούσαν τον εαυτό τους σε δουλεία για διάφορους λόγους, κυρίως για να μπορέσουν να κάνουν μια ζωή η οποία ήταν πιο εύκολη και πιο ασφαλής από το να ζει κανείς ως φτωχός και ελεύθερος, για να παίρνουν ειδικές εργασίες και για να ανέβουν κοινωνικά. . . . Πολλοί που δεν ήταν Ρωμαίοι πουλούσαν τον εαυτό τους σε Ρωμαίους πολίτες με τη δικαιολογημένη προσδοκία, η οποία είχε ρυθμιστεί προσεκτικά από το ρωμαϊκό νόμο, να γίνουν και οι ίδιοι Ρωμαίοι πολίτες όταν θα απελευθερώνονταν».

Ωστόσο, εγέρθηκε κάποιο πρόβλημα όταν ένας από τους δούλους του Φιλήμονα, ένας άντρας που ονομαζόταν Ονήσιμος, τον εγκατέλειψε και διέφυγε στη Ρώμη, πιθανόν μάλιστα κλέβοντας ορισμένα χρήματα από τον Φιλήμονα για να μπορέσει να αποδράσει. (Εδάφιο 18) Στη Ρώμη, ο Ονήσιμος ήρθε σε επαφή με τον απόστολο Παύλο, ο οποίος ήταν φυλακισμένος εκεί.

Ο ‘κάποτε άχρηστος’ δούλος, ο οποίος είχε ξεφύγει από τη δουλεία, έγινε τώρα Χριστιανός. Έθεσε τον εαυτό του στη διάθεση του Παύλου και παρείχε πολύτιμες υπηρεσίες σ’ αυτόν το φυλακισμένο απόστολο. Δεν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι ο Ονήσιμος βρήκε μια θέση στα «σπλάγχνα [αισθήματα τρυφερής στοργής, ΜΝΚ]» του Παύλου και έγινε ‘αδελφός αγαπητός’ στον Παύλο!—Εδάφια 11, 12, 16.

Ο απόστολος Παύλος θα ήθελε να κρατήσει τον Ονήσιμο κοντά του, αλλά ο Φιλήμων είχε νομικά δικαιώματα ως ιδιοκτήτης του Ονήσιμου. Έτσι ο Ονήσιμος ήταν υποχρεωμένος να επιστρέψει στην υπηρεσία του νόμιμου κυρίου του. Πώς, λοιπόν, θα τον δεχόταν ο Φιλήμων; Θα απαιτούσε θυμωμένα να ασκήσει το δικαίωμα που είχε να επιβάλει αυστηρή τιμωρία; Θα αμφισβητούσε την ειλικρίνεια του ισχυρισμού του Ονήσιμου ότι ήταν συγχριστιανός;

Διευθέτηση των Ζητημάτων με Αγάπη

Ο Παύλος υποκινήθηκε να γράψει στον Φιλήμονα σχετικά με τον Ονήσιμο. Έγραψε αυτή την επιστολή με το ίδιο του το χέρι, χωρίς να χρησιμοποιήσει κάποιο γραμματέα, όπως συνήθιζε να κάνει. (Εδάφιο 19) Διαθέστε λίγα λεπτά για να διαβάσετε ολόκληρη αυτή τη σύντομη επιστολή προς Φιλήμονα. Θα παρατηρήσετε ότι αφού συστήθηκε και ευχήθηκε στον Φιλήμονα και στο σπιτικό του ‘χάρη και ειρήνη’, ο Παύλος επαίνεσε τον Φιλήμονα για ‘την αγάπη και την πίστη του προς τον Κύριο Ιησού και προς όλους τους αγίους’.—Εδάφια 1-7.

Ο Παύλος θα μπορούσε εύκολα να είχε επικαλεστεί την εξουσία που είχε ως απόστολος και να ‘επιτάξει στον Φιλήμονα το πρέπον’, αλλά αντίθετα ο Παύλος ‘δια την αγάπην παρακάλεσε [πρότρεψε με βάση την αγάπη, ΜΝΚ]’. Επιβεβαίωσε το γεγονός ότι ο Ονήσιμος είχε γίνει πράγματι ένας Χριστιανός αδελφός ο οποίος είχε αποδειχτεί χρήσιμος στον Παύλο. Ο απόστολος παραδέχτηκε: «Εγώ ήθελον να κρατώ [τον Ονήσιμο] πλησίον μου, δια να με υπηρετή αντί σου εν τοις δεσμοίς του ευαγγελίου· χωρίς όμως της γνώμης σου», συνέχισε ο Παύλος, «δεν ηθέλησα να κάμω ουδέν, δια να μη ήναι το αγαθόν σου ως κατ’ ανάγκην, αλλ’ εκουσίως».—Εδάφια 8-14.

Έτσι ο απόστολος παρότρυνε τον Φιλήμονα να δεχτεί πίσω τον πρώην δούλο του ως αδελφό. «Δέχθητι αυτόν [με καλοσύνη, ΜΝΚ] ως εμέ», έγραψε ο Παύλος. Αυτό δεν σήμαινε κατ’ ανάγκη ότι ο Ονήσιμος θα απελευθερωνόταν από τη δουλεία. Ο Παύλος δεν προσπαθούσε να αλλάξει την υφιστάμενη κοινωνική τάξη της εποχής του. (Παράβαλε Εφεσίους 6:9· Κολοσσαείς 4:1· 1 Τιμόθεον 6:2.) Εντούτοις, η σχέση δούλου-κυρίου θα μετριαζόταν αναμφίβολα από το Χριστιανικό δεσμό που υπήρχε τώρα ανάμεσα στον Ονήσιμο και τον Φιλήμονα. Ο Φιλήμων θα θεωρούσε τον Ονήσιμο ‘ως κάτι παραπάνω από δούλο, ως αδελφό αγαπητό’.—Εδάφια 15-17.

Τι θα γινόταν, όμως, με τα χρέη που μπορεί να είχε επιβαρυνθεί ο Ονήσιμος, πιθανόν εξαιτίας κλοπής; Ξανά, ο Παύλος επικαλέστηκε τη φιλία του με τον Φιλήμονα, λέγοντας: «Εάν σε ηδίκησεν εις τι ή χρεωστή, λογαρίαζε τούτο εις εμέ». Ο Παύλος εξέφρασε την πεποίθηση ότι ο Φιλήμων θα έδειχνε συγχωρητικό πνεύμα, κάνοντας περισσότερα απ’ όσα του ζητούσε ο Παύλος. Αφού ο Παύλος έλπιζε ότι θα αφηνόταν ελεύθερος σύντομα, διευθέτησε ακόμα και να απολαύσει τη φιλοξενία του Φιλήμονα στο κοντινό μέλλον. Εφόσον έδωσε μερικούς ακόμα χαιρετισμούς και ευχήθηκε να έχει ο Φιλήμων ‘τη χάρη του Κυρίου Ιησού Χριστού’, ο Παύλος τελείωσε την επιστολή του.—Εδάφια 18-25.

Μαθήματα για τους Χριστιανούς Σήμερα

Το βιβλίο του Φιλήμονα είναι γεμάτο από πρακτικά μαθήματα για τους Χριστιανούς σήμερα. Πρώτα-πρώτα, μας υπενθυμίζει την ανάγκη που υπάρχει να είμαστε συγχωρητικοί, ακόμα και όταν ένας ομόπιστος μας έχει αδικήσει σοβαρά. «Εάν συγχωρήσητε εις τους ανθρώπους τα πταίσματα αυτών», είπε ο Ιησούς Χριστός, «θέλει συγχωρήσει και εις εσάς ο Πατήρ σας ο ουράνιος».—Ματθαίος 6:14.

Τα άτομα που έχουν θέσεις εξουσίας μέσα στη Χριστιανική εκκλησία σήμερα μπορούν να ωφεληθούν ιδιαίτερα από το βιβλίο του Φιλήμονα. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Παύλος απέφυγε να χρησιμοποιήσει την εξουσία που είχε ως απόστολος για να ‘επιτάξει στον Φιλήμονα το πρέπον’. Επιπλέον, ο Παύλος δεν απαίτησε να επιτραπεί στον Ονήσιμο να παραμείνει στη Ρώμη στην υπηρεσία του Παύλου. Ο Παύλος σεβόταν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας των άλλων ατόμων. Επίσης εκτιμούσε το γεγονός ότι, ενώ μια αυταρχική προσέγγιση μπορεί να κατέληγε σε συμμόρφωση με το αίτημά του, θα ήταν καλύτερο για τον Φιλήμονα να ενεργήσει από καρδιάς. Η έκκληση που έκανε βασιζόταν στην αγάπη ώστε να προκαλέσει μια εγκάρδια ανταπόκριση.

Συνεπώς, οι Χριστιανοί πρεσβύτεροι σήμερα δεν πρέπει ποτέ να ‘κατακυριεύουν την κληρονομιά του Θεού’ με το να κάνουν κατάχρηση της δύναμής τους ή με το να φέρονται με απότομο και αυταρχικό τρόπο στο ποίμνιο. (1 Πέτρου 5:1-3) Ο Ιησούς είπε: «Εξεύρετε ότι οι άρχοντες των εθνών κατακυριεύουσιν αυτά και οι μεγάλοι κατεξουσιάζουσιν αυτά. Ούτως όμως δεν θέλει είσθαι εν υμίν». (Ματθαίος 20:25, 26) Οι επίσκοποι διαπιστώνουν γενικά ότι τα μέλη του ποιμνίου ανταποκρίνονται πολύ περισσότερο σε στοργικές εκκλήσεις παρά σε διαταγές. Τα άτομα που υποφέρουν από κατάθλιψη εκτιμούν τους επισκόπους οι οποίοι με καλοσύνη βρίσκουν χρόνο για να ακούσουν τα προβλήματά τους και να τους δώσουν συμβουλή με κατανόηση.

Η επιστολή του Παύλου υπενθυμίζει περαιτέρω στους πρεσβυτέρους την αξία του επαίνου και της διακριτικότητας. Αρχίζει αναγνωρίζοντας ότι «τα σπλάγχνα [αισθήματα τρυφερής στοργής, ΜΝΚ] των αγίων ανεπαύθησαν [αναζωογονήθηκαν, ΜΝΚ] δια» του Φιλήμονα. (Εδάφιο 7) Αυτός ο ειλικρινής έπαινος χωρίς αμφιβολία έκανε τον Φιλήμονα να έχει πιο δεκτική διανοητική διάθεση. Παρόμοια σήμερα, η ένταση που προκύπτει όταν δίνεται μια συμβουλή ή υπόδειξη μπορεί να μειωθεί με την έκφραση ειλικρινούς, θερμού επαίνου. Τέτοια συμβουλή δεν πρέπει να δίνεται με απότομο και απρόσεκτο τρόπο, αλλά πρέπει να είναι γενναιόδωρα ‘ηρτυμένη με άλας’, ώστε να είναι πιο ευπρόσδεκτη στον ακροατή.—Κολοσσαείς 4:6.

Ο απόστολος Παύλος περαιτέρω έδειξε εμπιστοσύνη ότι ο Φιλήμων θα έκανε το σωστό, λέγοντας: «Πεποιθώς εις την υπακοήν σου έγραψα προς σε, εξεύρων ότι και πλειότερον αφ’ ό,τι λέγω θέλεις κάμει». (Εδάφιο 21) Εσείς πρεσβύτεροι δείχνετε την ίδια εμπιστοσύνη στους συγχριστιανούς σας; Δεν τους βοηθάει αυτό να θέλουν να κάνουν ό,τι είναι σωστό;

Είναι ενδιαφέρον ότι οι γονείς συχνά διαπιστώνουν πως το να δείχνουν εμπιστοσύνη στα παιδιά τους έχει επίσης καλό αποτέλεσμα. Αναγνωρίζοντας την αξία που έχει η πρόθυμη υπακοή—η επιθυμία να κάνει κάποιος περισσότερα από το να ανταποκρίνεται απλώς στις απαιτήσεις—οι γονείς μπορούν να κάνουν τα παιδιά τους να νιώθουν ότι έχουν κάποια αξιοπρέπεια. Οι εντολές ή τα αιτήματα των γονέων πρέπει, όταν αυτό είναι δυνατόν, να δίνονται με καλοσύνη και αγάπη που θα φαίνονται στον τόνο της φωνής. Οι γονείς πρέπει να δείχνουν κατανόηση και να εξηγούν τις αιτίες. Θα πρέπει να επαινούν θερμά τα παιδιά τους όταν αξίζουν τέτοιον έπαινο και να μην είναι υπερβολικά επικριτικοί απέναντί τους, ιδιαίτερα μπροστά σε άλλους.

Σύμφωνα με το ίδιο σκεπτικό, οι σύζυγοι μπορούν να εκδηλώνουν τις ιδιότητες της λογικότητας και της καλοσύνης με το να είναι πρόθυμοι να επαινούν τις συζύγους τους. Αυτό κάνει την υποταγή της συζύγου απόλαυση καθώς και πηγή αναζωογόνησης και χαράς!—Παροιμίαι 31:28· Εφεσίους 5:28.

Το πώς ακριβώς ανταποκρίθηκε ο Φιλήμων στην επιστολή του Παύλου δεν αναφέρεται. Δεν μπορούμε να φανταστούμε, όμως, ότι η εμπιστοσύνη που του είχε ο Παύλος ήταν εσφαλμένη. Είθε οι Χριστιανοί πρεσβύτεροι, οι γονείς και οι σύζυγοι σήμερα να έχουν παρόμοια επιτυχία στις σχέσεις τους, όχι με το να αναγκάζουν, να διατάζουν ή να καταδυναστεύουν, αλλά με το ‘να προτρέπουν με βάση την αγάπη’.

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Αντί να επικαλεστεί την εξουσία που είχε ως απόστολος, ο Παύλος πρότρεψε τον Φιλήμονα με βάση τη Χριστιανική αγάπη