Προχωρείτε Εντατικά προς την Ωριμότητα—«Η Μεγάλη Ημέρα του Ιεχωβά Είναι Κοντά»
«Ας προχωρούμε εντατικά προς την ωριμότητα».—ΕΒΡ. 6:1.
1, 2. Ποια ευκαιρία να “φύγουν στα βουνά” δόθηκε στους Χριστιανούς του πρώτου αιώνα στην Ιερουσαλήμ και στην Ιουδαία;
ΟΤΑΝ ο Ιησούς βρισκόταν στη γη, οι μαθητές του τον πλησίασαν και ρώτησαν: «Ποιο θα είναι το σημείο της παρουσίας σου και της τελικής περιόδου του συστήματος πραγμάτων;» Η προφητεία με την οποία ο Ιησούς απάντησε στο ερώτημά τους είχε την αρχική της εκπλήρωση τον πρώτο αιώνα. Ο Ιησούς μίλησε για μια ασυνήθιστη εξέλιξη η οποία θα αποτελούσε σημάδι ότι το τέλος ήταν επί θύραις. Μόλις θα έβλεπαν αυτή την εξέλιξη, “εκείνοι που ήταν στην Ιουδαία θα έπρεπε να αρχίσουν να φεύγουν στα βουνά”. (Ματθ. 24:1-3, 15-22) Θα αναγνώριζαν οι μαθητές του Ιησού το σημείο και θα ενεργούσαν σύμφωνα με τις οδηγίες που τους είχε δώσει εκείνος;
2 Σχεδόν τρεις δεκαετίες αργότερα, το 61 Κ.Χ., ο απόστολος Παύλος έγραψε ένα δυναμικό, βαρυσήμαντο άγγελμα στους Εβραίους Χριστιανούς οι οποίοι ζούσαν στην Ιερουσαλήμ και στα περίχωρά της. Ούτε ο Παύλος ούτε οι ομόπιστοί του γνώριζαν ότι απέμεναν μόλις πέντε περίπου χρόνια για να γίνει φανερό το σημάδι που θα υποδείκνυε το αρχικό στάδιο μιας “μεγάλης θλίψης”. (Ματθ. 24:21) Το 66 Κ.Χ., ο Κέστιος Γάλλος οδήγησε τα ρωμαϊκά στρατεύματα σε μια παραλίγο επιτυχή επίθεση κατά της Ιερουσαλήμ. Αλλά κατόπιν αποσύρθηκε ξαφνικά, δίνοντας σε αυτούς που κινδύνευαν την ευκαιρία να διαφύγουν σε ασφαλή τόπο.
3. Ποια προτροπή έδωσε ο Παύλος στους Εβραίους Χριστιανούς, και γιατί;
3 Εκείνοι οι Χριστιανοί χρειάζονταν οξεία διάκριση και πνευματική αντίληψη για να αναγνωρίσουν τη συγκεκριμένη τροπή των γεγονότων και να φύγουν. Ωστόσο, μερικοί είχαν γίνει «νωθροί στην ακοή [τους]». Ήταν σαν πνευματικά νήπια που χρειάζονταν «γάλα». (Διαβάστε Εβραίους 5:11-13) Ακόμα και μερικοί από αυτούς που είχαν περπατήσει στην οδό της αλήθειας επί δεκαετίες έδειχναν “να αποτραβιούνται από τον ζωντανό Θεό”. (Εβρ. 3:12) Μερικοί είχαν “τη συνήθεια” να χάνουν Χριστιανικές συναθροίσεις τότε ακριβώς που “πλησίαζε η ημέρα” της συμφοράς. (Εβρ. 10:24, 25) Ο Παύλος τούς έδωσε επίκαιρη για την εποχή τους προτροπή, λέγοντας: «Τώρα που έχουμε αφήσει τα αρχικά δόγματα σχετικά με τον Χριστό, ας προχωρούμε εντατικά προς την ωριμότητα».—Εβρ. 6:1.
4. Γιατί είναι σημαντικό να παραμένουμε πνευματικά άγρυπνοι, και τι θα μας βοηθήσει να το κάνουμε αυτό;
4 Εμείς ζούμε στον καιρό της τελικής εκπλήρωσης της προφητείας του Ιησού. «Η μεγάλη ημέρα του Ιεχωβά»—η ημέρα που θα φέρει το τέλος ολόκληρου του συστήματος του Σατανά—«πλησιάζει». (Σοφ. 1:14) Τώρα όσο ποτέ άλλοτε πρέπει να παραμένουμε πνευματικά οξυδερκείς και άγρυπνοι. (1 Πέτρ. 5:8) Το κάνουμε πραγματικά αυτό; Η Χριστιανική ωριμότητα θα μας βοηθήσει να διατηρούμε τη διάνοιά μας προσηλωμένη στο πού βρισκόμαστε στο ρεύμα του χρόνου.
Τι Είναι η Χριστιανική Ωριμότητα
5, 6. (α) Τι περιλαμβάνει η πνευματική ωριμότητα; (β) Σε ποιους δύο τομείς απαιτούνται προσπάθειες προκειμένου να προχωρούμε εντατικά προς την ωριμότητα;
5 Ο Παύλος όχι μόνο παρότρυνε τους Εβραίους Χριστιανούς του πρώτου αιώνα να προχωρούν εντατικά προς την ωριμότητα αλλά τους είπε και τι περιλαμβάνει η πνευματική ωριμότητα. (Διαβάστε Εβραίους 5:14) Οι “ώριμοι άνθρωποι” δεν αρκούνται μόνο στο «γάλα». Τρέφονται με «στερεή τροφή». Ως εκ τούτου, γνωρίζουν τόσο «τα στοιχειώδη πράγματα» όσο και «τα βαθιά πράγματα» της αλήθειας. (1 Κορ. 2:10) Επιπρόσθετα, οι δυνάμεις της αντίληψής τους είναι γυμνασμένες μέσω χρήσης—μέσω εφαρμογής των όσων γνωρίζουν—πράγμα που τους βοηθάει να διακρίνουν το ορθό από το εσφαλμένο. Όταν πρέπει να πάρουν κάποια απόφαση, αυτή η εκγύμναση τους δίνει τη δυνατότητα να διακρίνουν ποιες Γραφικές αρχές περιλαμβάνονται και πώς να τις εφαρμόσουν.
6 «Είναι απαραίτητο να δίνουμε περισσότερη από τη συνηθισμένη προσοχή», έγραψε ο Παύλος, «για να μην ξεμακρύνουμε ποτέ». (Εβρ. 2:1) Το να ξεμακρύνουμε από την πίστη μπορεί να συμβεί προτού το συνειδητοποιήσουμε. Μπορούμε να αποφύγουμε αυτή την εμπειρία δίνοντας «περισσότερη από τη συνηθισμένη προσοχή» όταν εξετάζουμε πνευματικές αλήθειες. Επομένως, ο καθένας από εμάς χρειάζεται να αναρωτηθεί: “Μήπως εξακολουθώ να ασχολούμαι μόνο με στοιχειώδη πράγματα; Μήπως απλώς λειτουργώ μηχανικά και επιφανειακά, χωρίς να έχω την καρδιά μου πλήρως δοσμένη στην αλήθεια; Πώς μπορώ να κάνω γνήσια πνευματική πρόοδο;” Προκειμένου να προχωρούμε εντατικά προς την ωριμότητα απαιτείται να καταβάλλουμε προσπάθειες σε τουλάχιστον δύο τομείς. Πρέπει να εξοικειωθούμε καλά με το Λόγο του Θεού. Επίσης, χρειάζεται να μάθουμε την υπακοή.
Εξοικειωθείτε Καλά με το Λόγο
7. Πώς μπορούμε να ωφεληθούμε αν εξοικειωθούμε καλύτερα με το Λόγο του Θεού;
7 «Όποιος τρέφεται με γάλα δεν είναι εξοικειωμένος με το λόγο της δικαιοσύνης», έγραψε ο Παύλος, «επειδή είναι νήπιο». (Εβρ. 5:13) Για να φτάσουμε στην ωριμότητα, πρέπει να εξοικειωθούμε καλά με το λόγο του Θεού, το άγγελμά του προς εμάς. Εφόσον αυτό το άγγελμα περιέχεται στο Λόγο του, την Αγία Γραφή, πρέπει να είμαστε καλοί μελετητές των Γραφών και των εντύπων “του πιστού και φρόνιμου δούλου”. (Ματθ. 24:45-47) Αν απορροφούμε έτσι τον τρόπο σκέψης του Θεού θα βοηθηθούμε να γυμνάσουμε τις δυνάμεις της αντίληψής μας. Πάρτε για παράδειγμα μια Χριστιανή ονόματι Όρκιντ,a η οποία λέει: «Από όλες τις υπενθυμίσεις που λαβαίνουμε, αυτή που έχει επηρεάσει περισσότερο τη ζωή μου είναι το να διαβάζουμε τακτικά τη Γραφή. Χρειάστηκα περίπου δύο χρόνια για να τελειώσω ολόκληρη τη Γραφή, αλλά είχα την αίσθηση ότι γνώριζα τον Δημιουργό μου για πρώτη φορά. Έμαθα για τις οδούς του, τις αρέσκειες και τις απαρέσκειές του, το μέγεθος της δύναμής του και το βάθος της σοφίας του. Η καθημερινή ανάγνωση της Γραφής με βοήθησε να αντέξω μερικές από τις πιο ζοφερές στιγμές της ζωής μου».
8. Ποια δύναμη είναι δυνατόν να ασκήσει πάνω μας ο Λόγος του Θεού;
8 Η τακτική ανάγνωση περικοπών του Λόγου του Θεού επιτρέπει στο άγγελμά του να “ασκήσει δύναμη” πάνω μας. (Διαβάστε Εβραίους 4:12) Αυτή η ανάγνωση είναι δυνατόν να διαπλάσει τον εσωτερικό μας άνθρωπο και να μας κάνει πιο ευάρεστους στον Ιεχωβά. Μήπως χρειάζεται εσείς προσωπικά να προγραμματίζετε περισσότερο χρόνο για να διαβάζετε τη Γραφή και να στοχάζεστε αυτά που λέει;
9, 10. Τι περιλαμβάνει η εξοικείωση με το Λόγο του Θεού; Δώστε παράδειγμα.
9 Η εξοικείωση με τη Γραφή περιλαμβάνει περισσότερα από το να ξέρουμε τι λέει. Τα πνευματικά νήπια της εποχής του Παύλου δεν είχαν απαραιτήτως πλήρη άγνοια του Λόγου του Θεού. Εντούτοις, δεν τον χρησιμοποιούσαν προσωπικά και δεν δοκίμαζαν την αξία του στην πράξη. Δεν εξοικειώνονταν με το άγγελμα επιτρέποντάς του να τους καθοδηγεί ώστε να παίρνουν σοφές αποφάσεις στη ζωή τους.
10 Η εξοικείωση με το Λόγο του Θεού σημαίνει να έχουμε γνώση των όσων λέει και να εφαρμόζουμε αυτή τη γνώση στην πράξη. Η εμπειρία μιας Χριστιανής αδελφής ονόματι Κάιλ δείχνει πώς μπορεί να γίνει αυτό. Η Κάιλ είχε μια λογομαχία με κάποια συνάδελφό της. Τι έκανε για να γεφυρωθεί το χάσμα; Η ίδια εξηγεί: «Αμέσως μου ήρθε στο νου το εδάφιο Ρωμαίους 12:18, το οποίο λέει: “Όσο εξαρτάται από εσάς, να είστε ειρηνικοί με όλους τους ανθρώπους”. Γι’ αυτό, κανόνισα να συναντήσω τη συνάδελφό μου μετά τη δουλειά». Η συνάντηση πήγε πολύ καλά, και η συνάδελφος εντυπωσιάστηκε από το γεγονός ότι η Κάιλ είχε κάνει αυτό το βήμα. «Έμαθα ότι αποκλείεται να αποτύχουμε αν εφαρμόζουμε τις Γραφικές αρχές», λέει η Κάιλ.
Μάθετε την Υπακοή
11. Τι δείχνει ότι η υπακοή υπό δύσκολες περιστάσεις μπορεί να αποτελεί πρόκληση;
11 Η εφαρμογή των όσων έχουμε μάθει από τις Γραφές μπορεί να αποτελεί πρόκληση, ιδίως όταν οι περιστάσεις είναι δύσκολες. Για παράδειγμα, λίγο καιρό αφότου ο Ιεχωβά απελευθέρωσε τους γιους του Ισραήλ από τη δουλεία στην Αίγυπτο, εκείνοι “άρχισαν να φιλονικούν με τον Μωυσή” και συνεχώς “υπέβαλλαν τον Ιεχωβά σε δοκιμή”. Γιατί; Λόγω έλλειψης πόσιμου νερού. (Έξοδ. 17:1-4) Προτού περάσουν δύο μήνες αφότου σύναψαν διαθήκη με τον Θεό και συμφώνησαν να εκτελούν “όλα τα λόγια που είχε πει ο Ιεχωβά”, παραβίασαν το νόμο του σχετικά με την ειδωλολατρία. (Έξοδ. 24:3, 12-18· 32:1, 2, 7-9) Συνέβη άραγε αυτό επειδή τους φόβισε η παρατεταμένη απουσία του Μωυσή ενόσω αυτός έπαιρνε οδηγίες στο Όρος Χωρήβ; Σκέφτηκαν μήπως ότι οι Αμαληκίτες θα ξαναχτυπούσαν και ότι οι ίδιοι θα ήταν αβοήθητοι χωρίς τον Μωυσή, τα υψωμένα χέρια του οποίου τους είχαν δώσει τη νίκη πρωτύτερα; (Έξοδ. 17:8-16) Αυτό είναι πιθανό, αλλά όπως και αν είχαν τα πράγματα, οι Ισραηλίτες «αρνήθηκαν να γίνουν υπάκουοι». (Πράξ. 7:39-41) Ο Παύλος παρότρυνε τους Χριστιανούς να “κάνουν το καλύτερο που μπορούν” για να μην “πέσουν στο ίδιο παράδειγμα ανυπακοής” που έδειξαν οι Ισραηλίτες όταν φοβήθηκαν να εισέλθουν στην Υποσχεμένη Γη.—Εβρ. 4:3, 11.
12. Πώς έμαθε ο Ιησούς την υπακοή, και με ποιο όφελος;
12 Προκειμένου να προχωρούμε εντατικά προς την ωριμότητα, απαιτείται να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε για να υπακούμε στον Ιεχωβά. Όπως έδειξε ο Ιησούς Χριστός με το παράδειγμά του, πολλές φορές μαθαίνουμε την υπακοή από όσα υποφέρουμε. (Διαβάστε Εβραίους 5:8, 9) Προτού έρθει στη γη, ο Ιησούς υπάκουε στον Πατέρα του. Ωστόσο, για να επιτελέσει το θέλημα του Πατέρα του στη γη έπρεπε να υποφέρει σωματικά και διανοητικά. Δείχνοντας υπακοή υπό άκρως αντίξοες συνθήκες, ο Ιησούς «τελειοποιήθηκε» για τη νέα θέση που είχε κατά νου ο Θεός για αυτόν, δηλαδή το να γίνει Βασιλιάς και Αρχιερέας.
13. Από τι φαίνεται το αν έχουμε μάθει την υπακοή;
13 Τι θα λεχθεί για εμάς; Είμαστε αποφασισμένοι να υπακούμε στον Ιεχωβά ακόμα και όταν αντιμετωπίζουμε οδυνηρά προβλήματα; (Διαβάστε 1 Πέτρου 1:6, 7) Οι συμβουλές του Θεού σχετικά με την ηθική, την εντιμότητα, την κατάλληλη χρήση της γλώσσας, την προσωπική ανάγνωση και μελέτη των Γραφών, την παρακολούθηση των Χριστιανικών συναθροίσεων και τη συμμετοχή στο έργο κηρύγματος είναι σαφείς. (Ιησ. Ναυή 1:8· Ματθ. 28:19, 20· Εφεσ. 4:25, 28, 29· 5:3-5· Εβρ. 10:24, 25) Είμαστε υπάκουοι στον Ιεχωβά όσον αφορά αυτά τα ζητήματα ακόμα και όταν αντιμετωπίζουμε αντιξοότητες; Η υπακοή μας δείχνει ότι έχουμε προοδεύσει προς την ωριμότητα.
Χριστιανική Ωριμότητα—Γιατί Είναι Ωφέλιμη;
14. Δείξτε με παράδειγμα πώς το να προχωρούμε εντατικά προς την ωριμότητα μπορεί να αποτελέσει προστασία.
14 Αποτελεί πραγματική προστασία για έναν Χριστιανό το να έχει δυνάμεις αντίληψης κατάλληλα γυμνασμένες ώστε να διακρίνει το ορθό από το εσφαλμένο σε έναν κόσμο που έχει “χάσει κάθε αίσθηση ηθικής”. (Εφεσ. 4:19) Για παράδειγμα, ένας αδελφός ονόματι Τζέιμς, ο οποίος διάβαζε τακτικά και εκτιμούσε βαθιά τα Γραφικά έντυπα, βρήκε εργασία κάπου όπου συνεργαζόταν μόνο με γυναίκες. «Ενώ πολλές από αυτές σαφώς δεν είχαν αίσθηση ηθικής», λέει ο Τζέιμς, «μία υπάλληλος φαινόταν αξιοπρεπής και έδειχνε ενδιαφέρον για τη Γραφική αλήθεια. Όταν, όμως, βρεθήκαμε μόνοι μας σε έναν χώρο εργασίας, με πλησίασε με ανήθικες διαθέσεις. Νόμισα ότι αστειευόταν αλλά δυσκολεύτηκα πολύ να τη σταματήσω. Τότε ακριβώς θυμήθηκα μια εμπειρία που είχε αναφερθεί στη Σκοπιά για έναν αδελφό ο οποίος αντιμετώπισε παρόμοιο πειρασμό στην εργασία του. Το άρθρο χρησιμοποιούσε το παράδειγμα του Ιωσήφ και της γυναίκας του Πετεφρή.b Αμέσως έσπρωξα την κοπέλα μακριά μου, και εκείνη βγήκε έξω τρέχοντας». (Γέν. 39:7-12) Ο Τζέιμς ήταν ευγνώμων που δεν συνέβη τίποτα περισσότερο και που διατήρησε αγαθή συνείδηση.—1 Τιμ. 1:5.
15. Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε τη συμβολική μας καρδιά προχωρώντας εντατικά προς την ωριμότητα;
15 Η ωριμότητα είναι επίσης ωφέλιμη επειδή ενισχύει τη συμβολική μας καρδιά και μας προφυλάσσει ώστε να μην “παρασυρόμαστε από ποικίλες και ξένες διδασκαλίες”. (Διαβάστε Εβραίους 13:9) Όταν αγωνιζόμαστε να κάνουμε πνευματική πρόοδο, η διάνοιά μας παραμένει προσηλωμένη στα «πιο σπουδαία πράγματα». (Φιλιπ. 1:9, 10) Με αυτόν τον τρόπο, αυξάνεται η εκτίμησή μας για τον Θεό και για όλες τις προμήθειες που έχει κάνει προς όφελός μας. (Ρωμ. 3:24) Ο Χριστιανός που είναι “πλήρως αναπτυγμένος όσον αφορά τις δυνάμεις κατανόησης” αναπτύσσει τέτοια ευγνωμοσύνη και έχει στενή σχέση με τον Ιεχωβά.—1 Κορ. 14:20.
16. Τι βοήθησε μια αδελφή να “κάνει την καρδιά της σταθερή”;
16 Μια αδελφή ονόματι Λουίζ παραδέχτηκε ότι, για κάποιο διάστημα αφότου βαφτίστηκε, την απασχολούσε κυρίως η εντύπωση που έδινε στους άλλους. «Δεν έκανα τίποτα εσφαλμένο», είπε η αδελφή, «αλλά η καρδιά μου δεν φλεγόταν από την επιθυμία να υπηρετώ τον Ιεχωβά. Συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να κάνω μερικές αλλαγές προκειμένου να νιώσω ότι δίνω όλα όσα μπορώ στον Ιεχωβά. Η μεγαλύτερη αλλαγή ήταν να αφοσιωθώ με όλη μου την καρδιά στη λατρεία του». Καταβάλλοντας τέτοιες προσπάθειες, η Λουίζ “έκανε την καρδιά της σταθερή”, πράγμα που αποδείχτηκε πολύ σημαντικό όταν αντιμετώπισε ένα οδυνηρό πρόβλημα υγείας. (Ιακ. 5:8) Η Λουίζ είπε: «Πάλεψα σκληρά, αλλά πλησίασα πραγματικά τον Ιεχωβά».
“Γίνετε Υπάκουοι από Καρδιάς”
17. Γιατί ήταν η υπακοή ιδιαίτερα ζωτική τον πρώτο αιώνα;
17 Η συμβουλή του Παύλου «ας προχωρούμε εντατικά προς την ωριμότητα» αποδείχτηκε ζωοσωτήρια για τους Χριστιανούς του πρώτου αιώνα που ζούσαν στην Ιερουσαλήμ και στην Ιουδαία. Όσοι έδωσαν προσοχή σε αυτή τη συμβουλή είχαν την οξεία πνευματική διάκριση που χρειαζόταν για να αναγνωρίσουν το σημάδι το οποίο είχε δώσει ο Ιησούς ώστε να «αρχίσουν να φεύγουν στα βουνά». Όταν είδαν «το αηδιαστικό πράγμα που προκαλεί ερήμωση . . . να στέκεται σε άγιο τόπο», δηλαδή τα στρατεύματα της Ρώμης να περικυκλώνουν την Ιερουσαλήμ και να διεισδύουν στην πόλη, κατάλαβαν ότι ήταν καιρός να φύγουν. (Ματθ. 24:15, 16) Υπακούοντας στην προφητική προειδοποίηση του Ιησού, οι Χριστιανοί έφυγαν από την Ιερουσαλήμ πριν από την καταστροφή της και, σύμφωνα με τον εκκλησιαστικό ιστορικό Ευσέβιο, εγκαταστάθηκαν στην Πέλλα, στην ορεινή περιοχή της Γαλαάδ. Με αυτόν τον τρόπο απέφυγαν τη χειρότερη συμφορά που έπληξε την Ιερουσαλήμ σε όλη την καταγραμμένη ιστορία.
18, 19. (α) Γιατί είναι ζωτική η υπακοή στις ημέρες μας; (β) Τι θα εξεταστεί στο επόμενο άρθρο;
18 Η υπακοή που απορρέει από την εντατική πορεία μας προς την ωριμότητα θα αποδειχτεί εξίσου ζωοσωτήρια όταν βιώσουμε την κύρια εκπλήρωση της προφητείας του Ιησού ότι «θα γίνει μεγάλη θλίψη» σε πρωτοφανή κλίμακα. (Ματθ. 24:21) Θα αποδειχτούμε υπάκουοι σε οποιαδήποτε μελλοντική επείγουσα κατεύθυνση ίσως λάβουμε από τον “πιστό οικονόμο”; (Λουκ. 12:42) Πόσο σημαντικό είναι να μάθουμε να “γίνουμε υπάκουοι από καρδιάς”!—Ρωμ. 6:17.
19 Για να φτάσουμε στην ωριμότητα, απαιτείται να γυμνάσουμε τις δυνάμεις της αντίληψής μας. Το κάνουμε αυτό καταβάλλοντας προσπάθειες για να εξοικειωθούμε καλύτερα με το Λόγο του Θεού και μαθαίνοντας την υπακοή. Η ανάπτυξη προς τη Χριστιανική ωριμότητα συνεπάγεται ιδιαίτερες δυσκολίες για τους νεαρούς. Το επόμενο άρθρο εξετάζει το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς αυτές οι δυσκολίες.
[Υποσημειώσεις]
a Μερικά ονόματα έχουν αλλαχτεί.
b Βλέπε το άρθρο με τίτλο «Ενισχυμένοι Ώστε να Λέμε Όχι στην Αδικοπραγία», στη Σκοπιά 1 Οκτωβρίου 1999.
Τι Μάθατε;
• Τι είναι η πνευματική ωριμότητα, και πώς φτάνουμε σε αυτήν;
• Πώς συμβάλλει η εξοικείωση με το Λόγο του Θεού στο να προχωρούμε εντατικά προς την ωριμότητα;
• Πώς μαθαίνουμε την υπακοή;
• Με ποιους τρόπους μάς ωφελεί η ωριμότητα;
[Εικόνα στη σελίδα 10]
Η εφαρμογή των Γραφικών συμβουλών μάς βοηθάει να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα με ώριμο τρόπο
[Εικόνα στη σελίδα 12, 13]
Η εφαρμογή της συμβουλής του Ιησού ήταν ζωοσωτήρια για τους πρώτους Χριστιανούς