ΚΥΡΗΝΙΟΣ

(Κυρήνιος).

Ρωμαίος κυβερνήτης της Συρίας την εποχή της “απογραφής” την οποία διέταξε ο Καίσαρας Αύγουστος και η οποία είχε ως αποτέλεσμα να γεννηθεί ο Ιησούς στη Βηθλεέμ. (Λου 2:1, 2) Το πλήρες όνομά του ήταν Πόπλιος Σουλπίκιος Κυρήνιος.

Στον Χρονογράφο του Έτους 354, έναν κατάλογο Ρωμαίων υπάτων, το όνομα του Κυρήνιου εμφανίζεται στο έτος 12 Π.Κ.Χ. μαζί με το όνομα κάποιου Μεσσάλα. (Κρόνικα Μινόρα [Chronica Minora], επιμέλεια Θ. Μόμσεν, Μόναχο, 1981, Τόμ. 1, σ. 56) Ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος αφηγείται με συντομία την ιστορία του Κυρήνιου, λέγοντας: «Καταγόταν από το δήμο του Λανούβιου—δεν είχε διασυνδέσεις, αλλά ως ατρόμητος στρατιώτης και ως δραστήριος υπηρέτης κατάφερε να γίνει ύπατος υπό τον θεοποιημένο Αύγουστο και, λίγο αργότερα, καταλαμβάνοντας τα οχυρά των Ομαναδένσιων πέρα από τα σύνορα της Κιλικίας, κέρδισε τα εμβλήματα του θριάμβου . . . , σύμβουλος του Γάιου Καίσαρα ενόσω ήταν διοικητής της Αρμενίας». (Χρονικά [Annales], III, XLVIII) Πέθανε το 21 Κ.Χ.

Ο Τάκιτος δεν αναφέρει τη σχέση του Κυρήνιου με τη Συρία. Ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος μιλάει για το διορισμό του Κυρήνιου στη Συρία ως κυβερνήτη σε συνδυασμό με τον ταυτόχρονο διορισμό του Κοπόνιου ως Ρωμαίου άρχοντα της Ιουδαίας, δηλώνοντας: «Ο Κυρήνιος, Ρωμαίος συγκλητικός που είχε περάσει από όλα τα αξιώματα μέχρι να γίνει ύπατος και άνθρωπος εξαιρετικός από κάθε άποψη, έφτασε στη Συρία κατόπιν εντολών του Καίσαρα για να γίνει κυβερνήτης του έθνους και να εκτιμήσει τις περιουσίες. Ο Κοπόνιος, που ανήκε στην τάξη των ιππέων, στάλθηκε μαζί του για να κυβερνήσει τους Ιουδαίους με πλήρη εξουσία». Στη συνέχεια ο Ιώσηπος αναφέρει ότι ο Κυρήνιος πήγε στην Ιουδαία, η οποία είχε περιέλθει στη δικαιοδοσία του, και διέταξε απογραφή των περιουσιών εκεί. Αυτό προκάλεσε μεγάλη δυσφορία και οδήγησε σε μια ανεπιτυχή απόπειρα στασιασμού, επικεφαλής της οποίας ήταν κάποιος «Ιούδας, Γαυλανίτης». (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΗ΄, 1, 2, 3, 4 [i, 1]) Προφανώς, πρόκειται για το στασιασμό που μνημονεύει ο Λουκάς στο εδάφιο Πράξεις 5:37. Σύμφωνα με την αφήγηση του Ιώσηπου, ο στασιασμός έλαβε χώρα «τον τριακοστό έβδομο χρόνο μετά την ήττα του Αντώνιου από τον Καίσαρα στο Άκτιο». (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΗ΄, 26 [ii, 1]) Αυτό υποδεικνύει ότι ο Κυρήνιος ήταν κυβερνήτης της Συρίας το 6 Κ.Χ.

Για μεγάλο διάστημα, η ιστορία επιβεβαίωνε μόνο αυτή τη θητεία του Κυρήνιου ως κυβερνήτη της Συρίας. Ωστόσο, το έτος 1764 ανακαλύφτηκε στη Ρώμη μια επιγραφή γνωστή ως Λάπις Τιμπουρτίνους η οποία, αν και δεν αναφέρει το όνομα του Κυρήνιου, περιέχει πληροφορίες που οι περισσότεροι λόγιοι παραδέχονται ότι θα μπορούσαν να εφαρμόζονται μόνο σε αυτόν. (Κόρπους Λατινικών Επιγραφών [Corpus Inscriptionum Latinarum], επιμέλεια Χ. Ντεσάου, Βερολίνο, 1887, Τόμ. 14, σ. 397, Αρ. 3613) Η επιγραφή περιέχει τη δήλωση ότι, πηγαίνοντας στη Συρία, αυτός έγινε κυβερνήτης (ή αλλιώς λεγάτος) για “δεύτερη φορά”. Με βάση επιγραφές που ανακαλύφτηκαν στην Αντιόχεια και μνημονεύουν το όνομα του Κυρήνιου, πολλοί ιστορικοί παραδέχονται ότι ο Κυρήνιος ήταν κυβερνήτης της Συρίας και πριν από την Κοινή μας Χρονολογία.

Δεν είναι βέβαιοι, όμως, ανάμεσα σε ποιους κυβερνήτες της Συρίας, όπως τους καταχωρίζει η ιστορία, πρέπει να τοποθετηθεί χρονολογικά ο Κυρήνιος. Ο Ιώσηπος κατονομάζει τον Κοϊντίλιο Ούαρο ως κυβερνήτη της Συρίας την εποχή που πέθανε ο Ηρώδης ο Μέγας, καθώς και μετά το θάνατό του. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΖ΄, 89 [v, 2]· ΙΖ΄, 221 [ix, 3]) Και ο Τάκιτος επίσης λέει ότι ο Ούαρος ήταν κυβερνήτης την εποχή που πέθανε ο Ηρώδης. (Ιστορίες [Historiae], V, IX) Ο Ιώσηπος δηλώνει ότι προκάτοχος του Ούαρου ήταν ο Σατουρνίνος (Γ. Σέντιος Σατουρνίνος).

Πολλοί λόγιοι, λαβαίνοντας υπόψη τα στοιχεία που δείχνουν ότι ο Κυρήνιος είχε διατελέσει κυβερνήτης και στο παρελθόν, προτείνουν τα έτη 3-2 Π.Κ.Χ. για τη θητεία του ως κυβερνήτη. Μολονότι αυτές οι χρονολογίες εναρμονίζονται ικανοποιητικά με το Βιβλικό υπόμνημα, η βάση με την οποία τις επιλέγουν είναι εσφαλμένη. Δηλαδή τοποθετούν τον Κυρήνιο ως κυβερνήτη στη διάρκεια αυτών των ετών επειδή κατατάσσουν τη διακυβέρνησή του μετά τη διακυβέρνηση του Ούαρου και επομένως μετά το θάνατο του Ηρώδη του Μεγάλου—θάνατος για τον οποίο δέχονται ότι συνέβη το 4 Π.Κ.Χ., μια χρονολογία ευρέως αποδεκτή αλλά εσφαλμένη. (Βλέπε ΗΡΩΔΗΣ Αρ. 1 [Η Χρονολογία του Θανάτου Του]· ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ.) (Για τον ίδιο λόγο, δηλαδή επειδή δέχονται ότι ο θάνατος του Ηρώδη συνέβη την αναπόδεικτη χρονολογία του 4 Π.Κ.Χ., προσδιορίζουν και τη θητεία του Ούαρου ως κυβερνήτη από το 6 ως το 4 Π.Κ.Χ. Η διάρκεια της διακυβέρνησής του, όμως, βασίζεται σε εικασίες, δεδομένου ότι ο Ιώσηπος δεν καθορίζει τη χρονολογία της έναρξης ή του τέλους της.) Τα πιο αξιόπιστα από τα υπάρχοντα στοιχεία υποδεικνύουν το 2 Π.Κ.Χ. ως το έτος γέννησης του Ιησού. Επομένως, η θητεία του Κυρήνιου ως κυβερνήτη πρέπει να περιέλαβε και αυτό το έτος ή μέρος του.

Ορισμένοι λόγιοι επισημαίνουν ότι ο όρος που χρησιμοποιεί ο Λουκάς, και ο οποίος μεταφράζεται συνήθως «κυβερνήτης», είναι ἡγεμονεύων. Αυτός ο όρος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει Ρωμαίους λεγάτους, αυτοκρατορικούς επιτρόπους και ανθύπατους, και η βασική του έννοια είναι «αρχηγός» ή «ανώτερος αξιωματούχος με εκτελεστική εξουσία». Μερικοί, λοιπόν, υποστηρίζουν ότι, την εποχή κατά την οποία έλαβε χώρα αυτό που ο Λουκάς ονομάζει «πρώτη απογραφή», ο Κυρήνιος υπηρετούσε στη Συρία με την ιδιότητα του ειδικού λεγάτου του αυτοκράτορα ο οποίος είχε επαυξημένες εξουσίες. Ένας παράγοντας που μπορεί επίσης να συμβάλει στην κατανόηση του ζητήματος είναι η σαφής αναφορά του Ιώσηπου στο σύστημα διπλής διακυβέρνησης της Συρίας, εφόσον στην αφήγησή του αναφέρει ότι δύο άτομα, ο Σατουρνίνος και ο Ουολόμνιος, υπηρετούσαν ταυτόχρονα ως «κυβερνήτες της Συρίας». (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, ΙΣΤ΄, 277, 280 [ix, 1]· ΙΣΤ΄, 344 [x, 8]) Άρα, αν ο Ιώσηπος κατατάσσει ορθά τον Σατουρνίνο και τον Ούαρο ως διαδοχικούς ηγεμόνες της Συρίας, είναι πιθανό να υπηρέτησε ο Κυρήνιος ταυτόχρονα είτε με τον Σατουρνίνο (όπως ο Ουολόμνιος) είτε με τον Ούαρο πριν από το θάνατο του Ηρώδη (ο οποίος πιθανώς έλαβε χώρα το 1 Π.Κ.Χ.). Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Θρησκευτικής Γνώσης των Σαφ-Χέρτσογκ (The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge) παρουσιάζει την εξής άποψη: «Ο Κυρήνιος είχε την ίδια ακριβώς θέση σε σχέση με τον Ούαρο, τον κυβερνήτη της Συρίας, την οποία είχε μεταγενέστερα ο Βεσπασιανός με τον Μουκιανό. Ο Βεσπασιανός διεξήγε τον πόλεμο στην Παλαιστίνη ενόσω ο Μουκιανός ήταν κυβερνήτης της Συρίας, και ο Βεσπασιανός ήταν λεγκάτους Αουγκούστι (λεγάτος του Σεβαστού), κατέχοντας ακριβώς τον ίδιο τίτλο και την ίδια θέση στην ιεραρχία με τον Μουκιανό».—1957, Τόμ. 9, σ. 375, 376.

Κάποια επιγραφή που ανακαλύφτηκε στη Βενετία (Λάπις Βένετους) κάνει λόγο για μια απογραφή που διεξήγαγε ο Κυρήνιος στη Συρία. Ωστόσο, δεν παρέχει στοιχεία με βάση τα οποία να καθορίζεται κατά πόσον αυτό συνέβη στην πρώτη ή στη μεταγενέστερη θητεία του ως κυβερνήτη.—Κόρπους Λατινικών Επιγραφών, επιμέλεια Θ. Μόμσεν, Ο. Χίρσφελντ και Α. Ντομασέφσκι, 1902, Τόμ. 3, σ. 1222, Αρ. 6687.

Η αποδεδειγμένη ακρίβεια του Λουκά σε ιστορικά θέματα αποτελεί βάσιμο λόγο για να αποδεχτούμε ως αληθινή την αναφορά του στον Κυρήνιο ως κυβερνήτη της Συρίας την εποχή της γέννησης του Ιησού. Είναι καλό να θυμόμαστε ότι ο Ιώσηπος—ουσιαστικά η μόνη άλλη πηγή πληροφοριών—γεννήθηκε μόλις το 37 Κ.Χ., δηλαδή σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μετά τη γέννηση του Ιησού. Απεναντίας, γύρω στο 49 Κ.Χ. ο Λουκάς ήταν ήδη γιατρός και ταξίδευε με τον απόστολο Παύλο, ενώ ο Ιώσηπος δεν ήταν παρά ένα 12χρονο παιδί. Από τους δύο, ο Λουκάς, ακόμη και με τα συνήθη κριτήρια, είναι η πιθανότερη πηγή έγκυρων πληροφοριών σχετικά με το ποιος ήταν κυβερνήτης της Συρίας λίγο πριν από τη γέννηση του Ιησού. Ο Ιουστίνος ο Μάρτυρας, ένας Παλαιστίνιος του δεύτερου αιώνα Κ.Χ., επικαλέστηκε τα ρωμαϊκά αρχεία για να πιστοποιήσει την ακρίβεια της δήλωσης του Λουκά ότι ο Κυρήνιος ήταν κυβερνήτης την εποχή της γέννησης του Ιησού. (Καθολικό Σχολιολόγιο της Αγίας Γραφής [A Catholic Commentary on Holy Scripture], επιμέλεια Μπ. Όρτσαρντ, 1953, σ. 943) Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η αφήγηση του Λουκά αμφισβητήθηκε ποτέ από τους ιστορικούς των πρώτων αιώνων, ακόμη και από τους πρώτους επικριτές όπως ο Κέλσος.