تأثیر فرشتگان بر زندگی آدمیان

‏‹بعد از آن دیدم فرشته‌ای دیگر از آسمان نازل شد که قدرت عظیم داشت و به آواز زورآور ندا کرده،‏ گفت:‏ «منهدم شد،‏ منهدم شد بابلِ عظیم!‏»› —‏ مکاشفه ۱۸:‏۱،‏ ۲‏.‏

۱،‏ ۲.‏ چه شواهدی نشان می‌دهند که یَهُوَه از فرشتگان به منظور اجرای خواست و اراده‌اش استفاده می‌کند؟‏

وقتی یوحنّای رسول در جزیرهٔ پَطْمُس در اسارت به سر می‌برد رؤیاهایی از خدا به او نازل شد.‏ آن رسول «در روح» به زمان آینده می‌رود و وقایع شگفت‌آور «روز خداوند» را می‌بیند.‏ آن «روز خداوند،‏» یعنی روز سَروَر،‏ عیسی مسیح،‏ دوره‌ای است که در سال ۱۹۱۴ آغاز و تا آخر سلطنت هزارساله‌اش ادامه دارد.‏ —‏ مکاشفه ۱:‏۱۰‏.‏

^۲ البته یَهُوَه خدا این رؤیا را مستقیماً به یوحنّا وحی نکرد بلکه این کار را از طریق کانال ارتباطی خویش به انجام رساند.‏ در مکاشفه ۱:‏۱ می‌خوانیم:‏ ‹مکاشفهٔ عیسی مسیح که خدا به او داد تا اموری را که می‌باید زود واقع شود،‏ بر غلامان خود ظاهر سازد و به وسیلهٔ فرشتهٔ خود فرستاده،‏ آن را بر غلام خود یوحنّا ظاهر نمود.‏› پس یَهُوَه از طریق عیسی اقدام نمود و از فرشته‌ای استفاده کرد تا پیامی را به یوحنّای رسول در مورد وقایع چشمگیر «روز خداوند» به وی برساند.‏ یوحنّا طی مشاهدهٔ این رؤیا متوجه شد که «فرشته‌ای دیگر از آسمان نازل شد که قدرت عظیم داشت.‏» این فرشتهٔ دوّم چه مسئولیتی داشت؟‏ او «به آواز زورآور ندا کرده،‏ گفت:‏ ‹منهدم شد،‏ منهدم شد بابلِ عظیم!‏› » (‏ مکاشفه ۱۸:‏۱،‏ ۲‏)‏ به این فرشتهٔ نیرومند افتخار داده شده بود که سقوط بابلِ عظیم یعنی امپراتوری جهانی متشکل از ادیان کاذب را در همه جا اعلان کند.‏ با این تفاصیل به وضوح می‌توان دید که یَهُوَه از فرشتگان در اموری بسیار مهم و به منظور اجرای خواست و اراده‌اش استفاده می‌کند.‏ اما قبل از این که به جزئیات نقش فرشتگان در مقصود الٰهی بپردازیم و تأثیر فعالیت‌های آن‌ها را بر زندگی انسان‌ها بررسی کنیم،‏ خوب است اوّل ببینیم این مخلوقات روحی چگونه به وجود آمدند.‏

فرشتگان چگونه به وجود آمده‌اند؟‏

۳.‏ بسیاری از مردم چه اشتباهی در مورد منشأ خلقت فرشتگان می‌کنند؟‏

^۳ امروزه میلیون‌ها نفر از انسان‌ها به وجود فرشتگان اعتقاد دارند.‏ اما بسیاری از مردم در مورد آن‌ها و منشأ خلقتشان اطلاعات درستی ندارند.‏ برای نمونه،‏ خیلی از افراد مذهبی معتقدند که خدا عزیزان ازدست‌رفته‌شان را پس از فوت به آسمان نزد خود فرا می‌خواند تا آن‌ها را برای خود به فرشته‌ای تبدیل کند.‏ اما سؤال مطرح می‌شود که آیا این عقیده با کلام خدا در بارهٔ آفرینش،‏ وجود و مقصود از خلقت فرشتگان همخوانی دارد؟‏

۴.‏ کتاب مقدّس در مورد آغاز و منشأ فرشتگان چه می‌گوید؟‏

^۴ مقتدرترین و مهم‌ترین فرشته،‏ یا به عبارتی دیگر،‏ رئیس فرشتگان،‏ میکائیل نام دارد.‏ (‏ یهودا ۹‏)‏ این رئیس ملائکه کسی جز عیسی مسیح نیست.‏ (‏ ۱تَسّالونیکیان ۴:‏۱۶‏)‏ در دورانی بسی دور در گذشته،‏ یَهُوَه قصد آفرینش کرد و آفریدگار شد.‏ اوّلین آفرینش او پسرش،‏ همان فرشتهٔ نامبرده می‌باشد.‏ (‏ مکاشفه ۳:‏۱۴‏)‏ بعدها،‏ یَهُوَه از طریق آن نخست‌زاده،‏ تمام مخلوقات روحی دیگر را آفرید.‏ (‏ کُولُسیان ۱:‏۱۵-‏۱۷‏)‏ یَهُوَه این مخلوقات،‏ یعنی فرشتگان را پسران خود می‌خواند.‏ برای مثال،‏ وقتی با ایّوب پَطرِیارْخ صحبت می‌کرد،‏ از او پرسید:‏ «وقتی که زمین را بنیاد نهادم کجا بودی؟‏ بیان کن اگر فهم داری.‏ .‏ .‏ .‏ و کیست که سنگ زاویه‌اش را نهاد،‏ هنگامی که ستارگان صبح با هم ترنّم نمودند،‏ و جمیع پسران خدا آواز شادمانی دادند؟‏» (‏ ایّوب ۳۸:‏۴،‏ ۶،‏ ۷‏)‏ پس با اطمینان می‌توان گفت که فرشتگان مخلوقاتی‌اند که به دست خدا آفریده شده‌اند و از دورانی مدید قبل از آفرینش انسان‌ها وجود داشته‌اند.‏

۵.‏ فرشتگان چگونه دسته‌بندی شده‌اند؟‏

^۵ در اوّل قُرِنتیان ۱۴:‏۳۳ می‌خوانیم که خدا «خدای تشویش نیست» یعنی با نظم و ترتیب عمل می‌کند.‏ بنا بر این اصل،‏ یَهُوَه پسران روحی خود را عمدتاً به سه دسته تقسیم کرده است:‏ (‏ ۱)‏ سرافین که در بارگاه خدا خدمت و تقدّس او را اعلان می‌کنند؛‏ در ضمن موظفند از طهارت و پاکی روحانی قوم خدا نیز حراست و مواظبت کنند،‏ (‏ ۲)‏ کرّوبیان که از جلال و والایی یَهُوَه پاسداری می‌کنند،‏ و (‏ ۳)‏ فرشتگان دیگر که خواست و ارادهٔ او را به جا می‌آورند.‏ (‏ مزمور ۱۰۳:‏۲۰؛‏ اِشَعْیا ۶:‏۱-‏۳؛‏ حِزْقِیال ۱۰:‏۳-‏۵؛‏ دانیال ۷:‏۱۰‏)‏ حال،‏ وظایف و کارهای این مخلوقات روحی چه نفوذ و تأثیری بر زندگی ما آدمیان دارد؟‏ —‏ مکاشفه ۵:‏۱۱‏.‏

فرشتگان چه نقش و وظایفی بر عهده دارند؟‏

۶.‏ یَهُوَه در باغ عدن چگونه از کرّوبیان استفاده کرد؟‏

^۶ در پیدایش ۳:‏۲۴ برای اوّلین بار به این مخلوقات روحی اشاره می‌شود.‏ در آنجا آمده است:‏ «پس [یَهُوَه] آدم را بیرون کرد و به طرف شرقی باغ عدن،‏ کرّوبیان را مسکن داد و شمشیر آتشباری را که به هر سو گردش می‌کرد تا طریق درخت حیات را محافظت کند.‏» حضور آن کرّوبیان بازگشت آدم و حوّا را به باغ عدن،‏ خانهٔ نخستین خود غیرممکن می‌ساخت.‏ این واقعه مربوط به ابتدای تاریخ بشر می‌شود.‏ فرشتگان از آن زمان به بعد چه نقشی را در زندگی انسان‌ها ایفا کرده‌اند؟‏

۷.‏ معنی کلمهٔ «فرشته» در زبان‌های اصلی کتاب مقدّس چگونه یکی از نقش‌های آن‌ها را توصیف می‌کند؟‏

^۷ در کتاب مقدّس تقریباً ۴۰۰ بار به فرشتگان اشاره می‌شود.‏ در هر دو متون عبری و یونانی کتاب مقدّس،‏ کلمهٔ فرشته را می‌توان «پیام‌آور» ترجمه کرد.‏ با توجه به این نکته می‌بینیم که فرشتگان رابط بین خدا و بشر بوده‌اند.‏ برای مثال،‏ همان طور که در دو بند اوّل این مقاله آمده است،‏ یَهُوَه برای رساندن پیامی خاص به یوحنّای رسول از یک فرشته استفاده کرد.‏

۸،‏ ۹.‏ الف)‏ ملاقات با فرشته چه تأثیری بر مانوح و همسرش داشت؟‏ ب)‏ امروزه والدین از ملاقات مانوح با فرشتهٔ خدا چه درسی می‌توانند بگیرند؟‏

^۸ خدا برای حمایت و تشویق خادمان زمینی‌اش نیز از فرشتگان استفاده می‌کند.‏ برای نمونه مردی به نام مانوح را در نظر بگیریم که در روزگار داوران در اسرائیل زندگی می‌کرد.‏ از آنجایی که همسرش نازا بود هر دو در آرزوی داشتن فرزند به سر می‌بردند.‏ یَهُوَه فرشته‌ای فرستاد و به زن مانوح مژدهٔ به دنیا آوردن پسری را داد.‏ فرشته به او گفت:‏ «یقیناً حامله شده،‏ پسری خواهی زایید،‏ و اُستُره (‏ تیغ)‏ بر سرش نخواهد آمد،‏ زیرا آن ولد از رحم مادر خود برای خدا نذیره خواهد بود،‏ و او به رهانیدن اسرائیل از دست فلسطینیان شروع خواهد کرد.‏» —‏ داوران ۱۳:‏۱-‏۵‏.‏

^۹ بنا بر گفتهٔ فرشته،‏ زن مانوح پسری زایید و نامش را شَمْشُون گذاشتند که در تاریخ کتاب مقدّس بسیار نقش‌آفرین بود.‏ (‏ داوران ۱۳:‏۲۴‏)‏ اما قبل از این که فرزندشان به دنیا بیاید،‏ مانوح از خدا خواست که فرشته را دوباره بفرستد تا آن‌ها را در تربیت بچه راهنمایی کند.‏ از این رو مانوح پرسید:‏ «بعد از تولّد بچه چگونه باید او را بزرگ کنیم؟‏» در جواب،‏ فرشتهٔ خدا همان دستوراتی را که به زن مانوح داده بود تکرار کرد.‏ (‏ داوران ۱۳:‏۶-‏۱۴‏،‏ ترجمهٔ تفسیری )‏ مطمئناً این ملاقات بسیار باعث تشویق مانوح شد!‏ امروزه فرشتگان مانند آن دوران به انسان‌ها ظاهر نمی‌شوند اما والدین می‌توانند مثل مانوح برای تربیت و بزرگ کردن فرزندانشان از یَهُوَه کمک بخواهند.‏ —‏ اَفَسُسیان ۶:‏۴‏.‏

۱۰،‏ ۱۱.‏ الف)‏ وقتی نیروهای سوری شهر را محاصره کردند اَلِیشَع و خادمش چه عکس‌العملی از خود نشان دادند؟‏ ب)‏ تأمّل در این واقعه چه فایده‌ای برای ما دارد؟‏

^۱۰ در روزگار اَلِیشَع نبی به مورد شگفت‌انگیز دیگری از حمایت و محافظت فرشتگان برمی‌خوریم.‏ اَلِیشَع مدتی را در شهر دوتان در اسرائیل به سر برد.‏ روزی خادم اَلِیشَع صبح زود از خواب بیدار شده،‏ چشمش به بیرون از شهر افتاد و متوجه شد که عرابه‌ها و سواره‌نظام لشکر دشمن شهر را محاصره کرده‌اند.‏ پادشاه سوریه لشکری پرقدرت فرستاده بود تا اَلِیشَع را دستگیر کنند.‏ حال با دیدن این منظره خادم اَلِیشَع چه عکس‌العملی از خود نشان داد؟‏ وی ترسان و هراسان سراسیمه سراغ آقایش رفته،‏ فریاد سر داد که:‏ «آه ای آقایم چه بکنیم؟‏» در نظر او دیگر هیچ راه فرار و امیدی برای نجات باقی نمانده بود.‏ اما اَلِیشَع پاسخ داد:‏ «مترس زیرا آنانی که با مایند از آنانی که با ایشانند بیشترند.‏» —‏ ۲پادشاهان ۶:‏۱۱-‏۱۶‏.‏

^۱۱ اَلِیشَع می‌دانست که لشکر فرشتگان برای محافظت از او در آنجا حضور داشت.‏ اما خادمش چیزی نمی‌دید.‏ «اَلِیشَع دعا کرده،‏ گفت:‏ ‹ای یَهُوَه چشمان خادم را بگشا تا ببیند.‏› پس یَهُوَه چشمان خادم را گشود و او دید که اینک کوه‌های اطراف اَلِیشَع از سواران و ارابه‌های آتشین پر است.‏» (‏ ۲پادشاهان ۶:‏۱۷‏)‏ حال،‏ خادم اَلِیشَع می‌توانست لشکر عظیم فرشتگان را ببیند.‏ ما نیز می‌توانیم با چشم بصیرت تشخیص دهیم که فرشتگان به دستور و هدایت یَهُوَه و مسیح از قوم وی محافظت و حمایت می‌کنند.‏

حمایت فرشتگان در دورهٔ مسیح

۱۲.‏ چرا مریم از پیغام جبرائیل تشویق و تقویت شد؟‏

^۱۲ تصوّر کنید مریم باکره چقدر از مژدهٔ جبرائیل شگفت‌زده شد وقتی که به او گفت:‏ «اینک حامله شده،‏ پسری خواهی زایید و او را عیسی خواهی نامید.‏» اما درست قبل از این که جبرائیل این خبر غیرمنتظره را به او دهد،‏ وی را دلگرمی و اطمینان داده،‏ گفت:‏ «ای مریم ترسان مباش زیرا که نزد خدا نعمت یافته‌ای.‏» (‏ لوقا ۱:‏۲۶،‏ ۲۷،‏ ۳۰،‏ ۳۱‏)‏ مریم یقیناً از شنیدن آن سخنان تشویق و تقویت شده بود چون که مورد لطف الٰهی قرار گرفته بود!‏

۱۳.‏ فرشتگان چگونه عیسی را قوّت دادند؟‏

^۱۳ در موردی دیگر نیز به نمونه‌ای از حمایت و کمک فرشتگان برمی‌خوریم که درست بعد از این که عیسی سه وسوسهٔ شیطان را در صحرا رد کرد اتفاق افتاد.‏ در کتاب مقدّس می‌خوانیم که وقتی شیطان از آزمایش عیسی فارغ شد «فرشتگان آمده،‏ خدمتش کردند.‏» (‏ متّیٰ ۴:‏۱-‏۱۱‏،‏ ترجمهٔ هزارهٔ نو )‏ عیسی یک بار دیگر نیز از چنین حمایتی برخوردار شد.‏ در شب قبل از اعدامش،‏ وقتی که به شدّت رنجور و مشوّش شده بود،‏ زانو زده،‏ شروع به دعا کرد:‏ « ‹ای پدر اگر بخواهی این پیاله را از من بگردان،‏ لیکن نه به خواهش من بلکه به ارادهٔ تو.‏› و فرشته‌ای از آسمان بر او ظاهر شده او را تقویت می‌نمود.‏» (‏ لوقا ۲۲:‏۴۲،‏ ۴۳‏)‏ در روزگار ما چطور؟‏ ما امروزه از چه نوع حمایت و کمک فرشتگان برخورداریم؟‏

حمایت فرشتگان در دوران معاصر

۱۴.‏ شاهدان یَهُوَه در دوران معاصر متحمّل چه آزارهایی شده‌اند و در آخر چه نتیجه‌ای داشته است؟‏

^۱۴ وقتی به تاریخ فعالیت‌های موعظهٔ شاهدان یَهُوَه در این دوران نگاهی می‌اندازیم به خوبی می‌توانیم حمایت و تقویت فرشتگان را تشخیص دهیم.‏ برای نمونه می‌توان به دوران حکومت و قدرت‌نمایی نازی‌ها در آلمان و اروپای غربی اشاره کرد.‏ نازی‌ها از چندین سال قبل از شروع جنگ جهانی دوّم (‏ ۱۹۳۹-‏۱۹۴۵)‏ تا آخر جنگ قوم یَهُوَه را به شدّت مورد آزار و تعقیب قرار دادند ولی شاهدان توانستند در مقابل حملات بی‌امان آنان مقاومت کنند.‏ آزار و اذیت شاهدان تحت رژیم‌های کاتولیک و فاشیستی در اسپانیا،‏ ایتالیا و پرتقال،‏ ادامه یافت با این تفاوت که این بار شاهدان سال‌های بیشتری را از دوران رژیم نازی متحمّل سختی شدند.‏ همزمان،‏ شاهدان یَهُوَه در اتحاد جماهیر شوروی و کشورهای هم‌پیمان نیز مجبور شدند مشقّت و آزار را چندین دهه تحمّل کنند.‏ ناگفته نماند که شاهدان در چندین کشور آفریقایی نیز مدتی طویل به همین وضعیت دردآور دچار بودند.‏a در این سال‌های اخیر شاهدان یَهُوَه در کشور گرجستان به طرز فجیع و وحشیانه مورد تعقیب و اذیت قرار گرفته‌اند.‏ روشن است که شیطان با تمام قدرت کوشیده است فعالیت‌های شاهدان یَهُوَه را متوقف کند.‏ اما نه تنها سازمان شاهدان یَهُوَه کلاً از چنین آزار و حملات بی‌امان جان سالم به در برده است بلکه فعالیت‌شان پیشرفت و گسترش چشمگیری نیز داشته است.‏ این چنین موفقیتی را باید تا حدّی مدیون فرشتگان و محافظت آن‌ها باشیم.‏ —‏ مزمور ۳۴:‏۷؛‏ دانیال ۳:‏۲۸؛‏ ۶:‏۲۳‏.‏

۱۵،‏ ۱۶.‏ شاهدان یَهُوَه در فعالیت‌های جهانی موعظه‌شان از کدام کمک فرشتگان برخوردار بوده‌اند؟‏

^۱۵ شاهدان یَهُوَه وظیفهٔ خود را بسیار جدّی تلقّی می‌کنند چون که می‌دانند خدا مسئولیت پخش خبر ملکوت آسمانی‌اش را بر دوش آن‌ها قرار داده است.‏ از این رو باید آن را در سراسر دنیا موعظه کنند و تعلیمات حقیقی کتاب مقدّس را به هر کس که علاقه نشان می‌دهد آموزش دهند.‏ (‏ متّیٰ ۲۸:‏۱۹،‏ ۲۰‏)‏ با وجود این،‏ به خوبی واقفند که بدون کمک فرشتگان هیچ گاه قادر به انجام رساندن مسئولیتشان نخواهند بود.‏ آگاهی از این واقعیت سبب شده است که از کلام مکاشفه ۱۴:‏۶،‏ ۷ قوّت قلب بگیرند.‏ در آن آیه‌ها می‌خوانیم:‏ «[من،‏ یوحنّا] فرشته‌ای دیگر را دیدم که در وسط آسمان پرواز می‌کند و انجیل جاودانی را دارد تا ساکنان زمین را از هر امّت و قبیله و زبان و قوم بشارت دهد،‏ و به آواز بلند می‌گوید:‏ ‹از خدا بترسید و او را تمجید نمایید،‏ زیرا که زمان داوری او رسیده است.‏ پس او را که آسمان و زمین و دریا و چشمه‌های آب را آفرید،‏ پرستش کنید.‏› »‏

^۱۶ این سخنان به وضوح نشان می‌دهند که فعالیت جهانی موعظه شاهدان یَهُوَه از حمایت و هدایت فرشتگان برخوردار است.‏ یَهُوَه از فرشتگانش برای هدایت انسان‌های پاک‌دل به سوی شاهدان خود استفاده می‌کند.‏ البته عکس آن هم اتفاق می‌افتد.‏ در بسیاری موارد فرشتگان شاهدان را به سوی جویندگان حقیقت و عدالت هدایت می‌کنند.‏ این واقعیت تنها توضیحی است که تماس اتفاقی شاهدان یَهُوَه را با اشخاص دل‌شکسته و افسرده توجیه می‌کند چون که در لحظهٔ بحرانی زندگی‌شان نیاز به کمک روحانی داشته‌اند.‏ درصد بالای این موارد ثابت می‌کند که این نوع ملاقات‌های غیرمنتظره چندان اتفاقی نمی‌توانسته باشد.‏

نقشی خطیر در آیندهٔ نزدیک

۱۷.‏ لشکر آشوریان در مقابله با یک فرشته به چه عاقبتی دچار شد؟‏

^۱۷ همان طور که دیدیم،‏ دو نقش عمدهٔ فرشتگان رساندن پیام‌های خدا به انسان‌ها،‏ تشویق و تقویت عابدان یَهُوَه است.‏ در کنار این‌ها،‏ فرشتگان وظایف دیگری نیز بر عهده می‌گیرند.‏ چند مورد در دوران باستان نشان می‌دهد که خدا از فرشتگان برای به اجرا گذاشتن داوری‌هایش استفاده کرده است.‏ برای مثال،‏ در قرن هشتم ق.‏م.‏ لشکر بزرگی از سربازان آشوری اورشلیم را محاصره کردند.‏ عکس‌العمل یَهُوَه در مقابل چنین حمله‌ای چه بود؟‏ وی گفت:‏ «این شهر را حمایت کرده،‏ به خاطر خود و به خاطر بندهٔ خویش داود،‏ آن را نجات خواهم داد.‏» گزارش کتاب مقدّس در ادامهٔ شرح آن واقعه می‌گوید:‏ ‹پس فرشتهٔ یَهُوَه در آن شب بیرون آمده،‏ صد و هشتاد و پنج هزار نفر از اردوی آشور را زد و بامدادان چون برخاستند،‏ اینک جمیع آن‌ها لاشه‌های مرده بودند.‏› (‏ ۲پادشاهان ۱۹:‏۳۴،‏ ۳۵‏)‏ واقعاً که قدرت لشکرهای انسانی در مقایسه با قدرت فقط یک فرشته هیچ است!‏

۱۸،‏ ۱۹.‏ فرشتگان در آیندهٔ نزدیک دست به چه عملی خطیر خواهند زد و این کار چه تأثیری بر انسان‌ها خواهد داشت؟‏

^۱۸ در آیندهٔ نزدیک،‏ فرشتگان در نقش مجریان داوری خدا علیه شریران وارد عمل خواهند شد.‏ به زودی عیسی «از آسمان با فرشتگان قوّت خود ظهور خواهد نمود.‏» در آن زمان وظیفهٔ فرشتگان ‹انتقام کشیدن از آنانی خواهد بود که خدا را نمی‌شناسند و انجیل سَروَر ما عیسی مسیح را اطاعت نمی‌کنند.‏› (‏ ۲تَسّالونیکیان ۱:‏۷،‏ ۸‏)‏ به راستی که این واقعه چه تأثیر عمیقی بر تاریخ و هستی بشر خواهد گذاشت!‏ آنانی که به مژدهٔ پادشاهی خدا که هم‌اکنون در سراسر کرهٔ زمین موعظه می‌شود اعتنا نمی‌کنند به هلاکت خواهند رسید.‏ تنها کسانی که ‹عدالت الٰهی را می‌طلبند و تواضع را می‌جویند،‏ در روز خشم یَهُوَه مستور خواهند شد.‏› —‏ صَفَنْیا ۲:‏۳‏.‏

^۱۹ واقعاً که باید بسیار سپاسگزار باشیم که یَهُوَه امروزه از طریق فرشتگان قدرتمندش از ما حمایت می‌کند و همهٔ عابدانش را روی کرهٔ زمین قوّت قلب می‌دهد.‏ درک و آگاهی ما از نقشی که فرشتگان در تحقق مقاصد خدا ایفا می‌کنند به ما اطمینان خاطر بسیاری می‌بخشد چون که می‌دانیم فرشتگانی سرکش نیز هستند که علیه یَهُوَه برخاسته‌اند و اکنون از شیطان پیروی می‌کنند.‏ در مقالهٔ بعدی خواهیم دید که مسیحیان حقیقی برای محافظت از خود در مقابل اِعمال نفوذ شیطانِ ابلیس و دیوهایش چه اقداماتی می‌توانند به عمل آورند.‏

‏[پاورقی]‏

چه آموختید؟‏

‏• فرشتگان چگونه به وجود آمده‌اند؟‏

‏• در دوران کتاب مقدّس خدا چگونه از فرشتگان استفاده می‌کرد؟‏

‏• مکاشفه ۱۴:‏۶،‏ ۷ در مورد فعالیت فرشتگان در دوران معاصر چه چیزی را فاش می‌کند؟‏

‏• فرشتگان در آیندهٔ نزدیک چه نقش خطیری را ایفا می‌کنند؟‏

‏[تصویر در صفحهٔ ۱۳]‏

مانوح و همسرش از ملاقات فرشته بسیار دلگرمی یافتند

‏[تصویر در صفحهٔ ۱۴]‏

‏«آنانی که با مایند از آنانی که با ایشانند بیشترند»‏