آیا کتاب مقدّس می‌تواند در تربیت فرزندانتان به شما کمک کند؟
اُرکیده گُلی است بسیار زیبا ولی پرورش آن بسیار دشوار می‌باشد. برای به‌عمل آوردن این گل، باید اندازهٔ گلدان در نظر گرفته شود و دمای محیط کاملاً تحت کنترل بوده و نور کافی به آن برسد. گل اُرکیده نسبت به خاک و کود بسیار حساس و در مقابل آفات و حشرات به سادگی آسیب‌پذیر است. بدین سبب، افرادی که برای اوّلین بار به پرورش اُرکیده دست‌می‌زنند غالباً موفق نمی‌شوند.
پرورش‌دهندهٔ گل اُرکیده برای به‌عمل آوردن آن به کمک متخصص نیاز دارد. تربیت و پرورش کودکان به مراتب از پرورش یک گل دشوارتر است، چون به هوشیاری و دقت بیشتری نیاز دارد. از این رو اکثر والدین در تربیت فرزندان خود احساس درماندگی کرده، و نیاز به کمک را حس می‌کنند. بدیهی است که تمام والدین در جستجوی بهترین راهنمایی می‌باشند. ولی از کجا می‌توان به آن دست پیدا کرد؟
کتاب مقدّس، کتاب تربیت کودکان نیست ولی خالق یکتا در این راستا مطالب بسیاری به نویسندگان آن الهام کرده است که حکیمانه و مفید می‌باشد. بسیاری به طرز تفکّر و روش زندگی خود اهمیت نمی‌دهند اما کلام خدا به ما تأکید می‌کند تا دل و ذهن خود را در جهت مثبت تغییر دهیم. ( اَفَسُسیان ۴:۲۲-۲۴) در این زمینه توصیه‌های کتاب مقدّس تعلیماتی متوازن و پر اهمیت ارائه می‌دهد. و تا کنون هزاران نفر از فرهنگ‌های گوناگون این تعلیمات را در طی قرون مختلف به کار گرفته و از آن بهره برده‌اند. بنابراین، با متابعت از توصیه‌های کتاب مقدّس می‌توانید در تربیت فرزندان خود نیز موفق شوید.
والدین، بهترین نمونه برای تعلیم
«پس ای کسی که دیگران را تعلیم می‌دهی، چرا خود را نمی‌آموزی؟ و وعظ می‌کنی که دزدی نباید کرد، آیا خود دزدی می‌کنی؟ و از زنا کردن نهی می‌کنی، آیا خود زانی نیستی؟ و از بت‌ها نفرت داری، آیا خود معبدها را غارت نمی‌کنی؟» — رومیان ۲:۲۱، ۲۲.
یک مقام وزارت آموزش و پرورش در سئول، گفت: «رعایت گفتار و اَعمال نیکو بهترین روش تعلیم می‌باشد.» اگر والدین کودکان خود را از گفتار و اَعمال بد منع کرده ولی خود به آن‌ها دست بزنند، در نظر فرزندانشان انسان‌هایی متظاهر جلوه کرده، تعلیماتشان بی ثمر خواهد بود. برای مثال، اگر والدین می‌خواهند صداقت را به فرزندشان بیاموزند، خود باید صادق باشند. بعضی از والدین به فرزندشان سفارش کرده می‌گویند: «اگر کسی تلفن زد و من را خواست، عذرخواهی کن و بگو: ‹که منزل نیستند.› » کودکی که تلفن را جواب می‌دهد احساس شرمندگی کرده، سردرگم می‌شود و در آینده اگر او هم در موقعیتی دشوار قرار گیرد ممکن است بدون احساس گناه دروغ بگوید. پس اگر والدین از ته قلب مایلند که فرزندشان انسانی صادق به بار آید، رفتار و گفتار خود آن‌ها باید کاملاً صادقانه باشد.
اگر مایلید فرزندتان مؤدبانه صحبت کند، خود سرمشق او شوید و از شما خواهد آموخت. پدری به نام سانگ‌کیس که دارای چهار فرزند است می‌گوید: «من و همسرم تصمیم گرفتیم در محاوراتمان از کلمات بد استفاده نکنیم. اگرچه ممکن است از یکدیگر رنجیده یا عصبانی باشیم ولی صدای خود را به روی دیگری بلند نکنیم. سرمشقی که بچه‌ها از رفتار ما گرفتند بهتر از این بود که با کلمات به آن‌ها درس دهیم. خوشحالیم که آن‌ها با دیگران با ادب و احترام صحبت می‌کنند.» کتاب مقدّس در غَلاطیان ۶:۷ می‌گوید: «آنچه آدمی بکارد، همان را درو خواهد کرد.» اگر والدین می‌خواهند فرزندانشان پیرو معیارهای والای اخلاقی باشند باید خود، آن‌ها را در زندگی به کار گیرند.
با فرزندان خود تبادل‌نظر کنید
«آن‌ها [قوانین خدا] را به فرزندان خود بیاموزید و همیشه در بارهٔ آن‌ها صحبت کنید خواه در خانه باشید خواه در بیرون، خواه هنگام خواب باشد خواه اوّل صبح.» — تثنیه ۶:۷؛ ترجمهٔ تفسیری.
امروزه والدین شاغل مجبورند ساعات زیادی را خارج از منزل بگذرانند و این می‌تواند اثرات ناخوشایندی برای فرزندانشان به همراه آورد. والدین اوقات کمی را با فرزندان خود می‌گذرانند چون اغلب از کار بیرون و مسئولیت‌های خانه خسته و کوفته هستند. با وجود چنین شرایطی چگونه می‌توانید اوقاتی را با فرزندان خود بگذرانید؟ اگر آن‌ها در کار منزل به شما کمک کنند، می‌توانید در اثنای آن با آن‌ها به گفتگو بپردازید. پدر یک خانواده تلویزیون خود را به دور انداخت چون می‌خواست وقت بیشتری برای گفتگو با فرزندانش داشته باشد. او گفت: «اوّل حوصلهٔ آن‌ها سر رفت ولی بعداً با حل کردن معما و گفتگو راجع به کتاب‌های مهیج، جای خالی تلویزیون پُر شد.»
باید اهمیت گفتگو و تبادل‌نظر با والدین را از کودکی به فرزندان آموخت. در غیر این صورت جوانان در سنین بلوغ هنگام برخورد با مشکلات به والدین خود به صورت یک دوست قابل اعتماد نمی‌نگرند و مشکلاتشان را با آنان در میان نمی‌گذارند. چگونه می‌توانید آن‌ها را یاری کنید تا حرف دل خود را به شما بزنند؟ امثال ۲۰:۵؛ ترجمهٔ تفسیری، چنین می‌گوید: «پند نیکو در اعماق دل مشورت دهنده مانند آب در ته چاه است و شخص فهمیده آن را بیرون می‌کشد.» والدین می‌توانند با سؤالاتی مانند «خود تو راجع به این موضوع چی فکر می‌کنی؟» فرزندان خود را تشویق کرده تا افکار و احساساتشان را به زبان آورند.
اگر فرزند شما مرتکب خطای بزرگی شود چه خواهید کرد؟ در آن هنگام است که باید به او بیشتر توجه نشان دهید. وقتی او موضوع را برای شما تعریف می‌کند احساسات خود را کنترل کنید. راه حل پدری در قبال چنین مشکلی این بود، او می‌گوید: «وقتی فرزندانم خطا می‌کنند سعی می‌کنم عکس‌العمل تند نشان ندهم و خوب به آنچه برای گفتن دارند گوش کرده موقعیت آن‌ها را درک کنم. اگر در حال از دست دادن کنترل خود هستم، چند لحظه مکث می‌کنم تا خونسردی‌ام را دوباره به دست آورم.» وقتی بر احساسات خود غلبه کرده و خوب گوش کنید، فرزندانتان تأدیب شما را بهتر می‌پذیرند.
تأدیبی محبت‌آمیز، حیاتی است
«در اینجا سخنی نیز با شما پدر و مادرها دارم: فرزندانتان را بیش از حد سرزنش نکنید، مبادا دلگیر و عصبی شوند. ایشان را آنطور که خداوند می‌پسندد، با محبت تربیت کنید.» — اَفَسُسیان ۶:۴؛ تفسیری.
برای به دست آوردن نتیجهٔ مطلوب باید روش تأدیب آمیخته با محبت باشد. چگونه ممکن است والدینی فرزندان خود را ‹بیش از حد سرزنش کنند›؟ اگر اندازه و طریقهٔ تنبیه با خطایی که فرزند مرتکب شده است هم‌آهنگی نداشته باشد و یا توأم با نکوهش بیش از حد باشد، مؤثر واقع نخواهد شد. تربیت و تنبیه همیشه باید همراه با محبت باشد. ( امثال ۱۳:۲۴) اگر به طور قانع‌کننده با فرزندان خود صحبت کنید آن‌ها درک خواهند کرد که تأدیب و تنبیه شما همراه با محبت است. — امثال ۲۲:۱۵؛ ۲۹:۱۹.
از طرف دیگر، خوب است که فرزندتان به عواقب نامطلوب رفتار نادرست خود پی ببرد. برای مثال، اگر کودک شما با کسی بدرفتاری کرد از او بخواهید تا پوزش بطلبد. در صورتی که از قوانین خانه سرپیچی کرد او را از بعضی از امتیازاتش منع کنید تا پیروی از قوانین و اهمیت آن‌ها برایش روشن شود.
در تأدیب و تنبیه نباید تأخیر شود بلکه باید به موقع انجام گیرد. در جامعه ۸:۱۱؛ ترجمهٔ تفسیری، می‌خوانیم: «وقتی خداوند گناهکاران را فوری مجازات نمی‌کند، مردم فکر می‌کنند می‌توانند گناه کنند و در امان بمانند.» بعضی از فرزندان، والدین خود را تحت آزمایش قرار می‌دهند. به این معنی که تا سرحد امکان به اَعمال بد خود ادامه داده تا عکس‌العمل والدینشان را امتحان کنند که آیا آن‌ها را تنبیه می‌کنند یا نه؟ اگر در مورد عملی خطا به فرزندتان هشدار داده بودید و او بی‌توجهی کرد از تنبیه او کوتاهی نکنید.
ارزش تفریحات سالم
«برای هر چیز زمانی است . . . وقتی برای خنده . . . وقتی برای رقص.» — جامعه ۳:۱، ۴.
تفریحات سالم برای رشد فکری و جسمی کودکان ضروری است. هنگامی که والدین در این تفریحات شرکت دارند روابط در خانواده استوارتر شده و فرزندان احساس ایمنی بیشتری می‌کنند. اما چه تفریحاتی برای خانواده لذّت‌بخش است؟ با کمی تعقّل می‌توانید تفریحات سالم و گوناگون بسیاری را برای خانوادهٔ خود در نظر گیرید. از جمله بازی‌هایی که در فضای آزاد انجام می‌گیرد مانند دوچرخه‌سواری، فوتبال، والیبال و بدمینتون. نواختن سازهای موسیقی می‌تواند به شادی و شعف خانواده بیفزاید. به پیک‌نیک رفتن اغلب خاطرات خوشی در ذهن افراد خانواده باقی می‌گذارد.
والدین باید تعادل را در تفریحات به فرزندان خود بیاموزند تا در آن‌ها زیاده‌روی نکنند. پدری مسیحی که سه پسر دارد، می‌گوید: «تا جایی که برای من امکان دارد در تفریحات فرزندانم با آن‌ها شرکت می‌کنم. مثلاً، وقتی به بازی‌های کامپیوتری مشغول هستند از آن‌ها می‌خواهم تا آن بازی را به من نیز یاد دهند. وقتی آن را با شور و شوق فراوان به من نشان می‌دهند، از فرصت استفاده کرده خطرات تفریحات ناسالم را به آن‌ها گوشزد می‌کنم. و متوجه شده‌ام که از آن‌ها دوری می‌کنند.» بلی، فرزندانی که از تفریحات خانوادهٔ خود خوشحال و راضی می‌باشند، کمتر به دیدن تلویزیون، ویدیو، سینما و بازی‌های اینترنت که خشونت، صحنه‌هایی از روابط جنسی و مواد مخدّر در آن‌ها به چشم می‌خورد، می‌پردازند.
به فرزندانتان در پیدا کردن دوستان خوب کمک کنید
«با اشخاص دانا معاشرت کن و دانا خواهی شد، با احمقان بنشین و زیان خواهی دید.» — امثال ۱۳:۲۰؛ تفسیری.
پدری مسیحی که چهار فرزند خود را با موفقیت بزرگ کرده، می‌گوید: «انتخاب دوستانی خوب امری است حیاتی چون یک دوست ناباب می‌تواند تمام زحماتی را که در راه تربیت فرزند خود متحمّل شده‌اید، بر باد دهد.» او با سؤال‌هایی از قبیل، صمیمی‌ترین دوستت کیست؟ چرا به او علاقه داری؟ از چه کارهای او خوشت می‌آید؟ توانست به فرزندان خود کمک کند تا دوستان خوبی انتخاب کنند. پدر دیگری، از فرزندانش می‌خواست تا نزدیک‌ترین دوست خود را به خانه دعوت کنند. سپس، بعد از مشاهدهٔ آن‌ها می‌توانست نصیحت‌های لازم را به فرزندانش بکند.
به فرزندان خود بیاموزید تا با بزرگسالان نیز دوستی کنند. پدری به نام بام‌سان که سه پسر دارد چنین گفت: «من به پسرانم کمک کردم تا درک کنند که دوستانشان نباید همیشه به سن و سال آن‌ها باشند، مانند داود و یوناتان در کتاب مقدّس. برادران و خواهرانی را با سن و سال‌های متفاوت دعوت می‌کردم تا فرزندانم از همنشینی آن‌ها لذّت ببرند. در نتیجه آن‌ها می‌توانستند با افرادی بزرگ‌تر از خود نیز همنشینی کنند.» معاشرت با بزرگسالان برای کودکان بسیار مفید و آموزنده است.
در تربیت فرزندان خود می‌توانید موفق شوید
بنابر یک همه‌پرسی در ایالات متحدهٔ آمریکا، بسیاری از والدین سعی کرده‌اند در تربیت فرزندان خود خصوصیاتی مانند خویشتنداری، انضباط و صداقت را در آن‌ها به وجود آورند، ولی کمتر موفق بوده‌اند. دلیل این دشواری چیست؟ مادری در این همه‌پرسی گفت: «جای تأسف می‌باشد چون تنها راه محافظت از فرزندانمان این است که در خانه محبوس‌شان کرده، نگذاریم وارد جامعه شوند.» منظور این مادر محیط بسیار بد جامعهٔ امروز است که فرزندانمان در آن پرورش می‌یابند. با وجود این، آیا می‌توانیم در تربیت فرزندان خود موفق باشیم؟
اگر می‌خواهید گل اُرکیده پرورش دهید ولی در راه به عمل آوردن آن مشکلات بسیاری می‌بینید، ممکن است دلسرد و مأیوس شوید. اما اگر یک متخصص شما را راهنمایی کرده، ایده‌های خوبی در اختیارتان بگذارد و با اطمینان بگوید: «در صورتی که به راهنمایی‌های من عمل کنی موفق خواهی شد.» مطمئناً خاطر شما آسوده می‌شود! یَهُوَه، به خوبی از سرشت ما آگاه است. او می‌گوید: «بچه را در راهی که باید برود تربیت کن و او تا آخر عمر از آن منحرف نخواهد شد.» ( امثال ۲۲:۶، تفس.) وقتی کودکان خود را با توجه به اندرزهای کتاب مقدّس تربیت می‌کنید، بدون‌شک خواهید دید که افرادی بالغ و مسئول به بار خواهند آمد. مردان و زنانی که با ملاحظه و دلسوز بوده و دارای قدرت تشخیص خوب و بد می‌باشند قطعاً مورد علاقهٔ مردم قرار خواهند گرفت. اما از همه مهم‌تر اینکه یَهُوَه پدر آسمانی ما، آن‌ها را دوست خواهد داشت.