آفرینش جلال خدا را اعلان می‌کند‏!‏

‏«آسمان جلال خدا را بیان می‌کند و فلک از عمل دست‌هایش خبر می‌دهد.‏» —‏ مزمور ۱۹:‏۱‏.‏

۱،‏ ۲.‏ الف)‏ چرا انسان قادر نیست که جلال و هیبت یَهُوَه را بی‌پرده مشاهده کند؟‏ ب)‏ آن ۲۴ پیر چگونه یَهُوَه را ستایش کردند؟‏

یَهُوَه به موسی گفت:‏ «روی مرا نمی‌توانی دید،‏ زیرا انسان نمی‌تواند مرا ببیند و زنده بماند.‏» (‏ خروج ۳۳:‏۲۰‏)‏ انسان به دلیل جسم ناتوان خود قادر نیست که جلال و هیبت یَهُوَه را بی‌پرده مشاهده کند و هلاک نگردد.‏ با این حال،‏ یوحنّای رسول در رؤیایی خارق‌العاده شکوه و عظمت یَهُوَه و کرسی سلطنتش را مشاهده کرد.‏ —‏ مکاشفه ۴:‏۱-‏۳‏.‏

^۲ برخلاف انسان،‏ مخلوقات روحی قادرند که خدا را ببینند.‏ در میان مخلوقاتی که یوحنّا در رؤیا نظاره کرد «بیست و چهار پیر» وجود دارد که مظهر ۱۴۴٬۰۰۰ نفرند.‏ (‏ مکاشفه ۴:‏۴؛‏ ۱۴:‏۱-‏۳‏)‏ این پیران نسبت به جلال خدا چه عکس‌العملی از خود نشان دادند؟‏ در کتاب مکاشفه ۴:‏۱۱ می‌خوانیم که ایشان چنین اظهار می‌کنند:‏ «ای [یَهُوَه،‏] مستحقی که جلال و اکرام و قوّت را بیابی،‏ زیرا که تو همهٔ موجودات را آفریده‌ای و محض ارادهٔ تو بودند و آفریده شدند.‏»‏

چرا ایشان را هیچ عذری نیست؟‏

۳،‏ ۴.‏ الف)‏ چرا اعتقاد به خدا را نمی‌توان امری غیرعلمی تلقّی کرد؟‏ ب)‏ به چه علّت بعضی خدا را رد می‌کنند؟‏

^۳ آیا شما خدا را ستایش می‌کنید؟‏ بیشتر انسان‌ها نه تنها خدا را ستایش نمی‌کنند،‏ بلکه منکر وجود او نیز می‌شوند.‏ برای مثال،‏ یک ستاره‌شناس نوشت:‏ «آیا خواست خدا بوده است که عالَم برای استفادهٔ انسان به وجود آید؟‏ .‏ .‏ .‏ به عقیدهٔ من گفتن اینکه خدا خالق عالَم است خیلی ساده‌لوحانه می‌باشد.‏ .‏ .‏ .‏ زیرا که علّت هستی عالَم را تشریح نمی‌کند.‏»‏

^۴ تحقیقات علمی دارای محدودیت‌هایی است،‏ زیرا فقط مشاهدات و پژوهش‌های انسان‌ها را در بر می‌گیرد.‏ در غیر این صورت فرضیاتی بیش نیستند.‏ با توجه به این موضوع هرگز نمی‌توان خدا را با روش‌های علمی مشاهده و پژوهش کرد زیرا که «خدا روح است.‏» (‏ یوحنّا ۴:‏۲۴‏)‏ حال آیا متکبّرانه نیست که صرفاً به این دلیل که نمی‌توان خدا را مشاهده کرد منکر وجود او شویم؟‏ محققی از دانشگاه کمبریج اظهار کرد که نگرش علمی بر موضوعات،‏ خود «نوعی اعتقاد» می‌باشد.‏ چطور؟‏ «چون که پدیده‌های خارق‌العادهٔ طبیعت را بی‌چون‌وچرا به عنوان ‹قانون طبیعت› می‌پذیرد.‏» پس اگر کسی وجود خدا را انکار می‌کند آیا به این معنی نیست که اعتقاد به خدا را با اعتقادی دیگر تعویض کرده است!‏ در بعضی موارد بی‌اعتقادی به خدا نشانگر این است که شخص عمداً نمی‌خواهد حقیقت را بپذیرد.‏ مزمورنویس نوشت:‏ ‹شریر از روی تکبّر تفحّص [‏یعنی تجسّس ] نمی‌نماید،‏ در تمامی افکارش خدا نیست.‏› —‏ مزمور ۱۰:‏۴‏،‏ ترجمهٔ فاضل‌خان همدانی.‏

۵.‏ چرا عذری برای کسانی که خدا را انکار می‌کنند وجود ندارد؟‏

^۵ اعتقاد به خدا از ایمانی کورکورانه سرچشمه نمی‌گیرد،‏ زیرا که شواهد بسیاری دلالت بر وجود خدا دارد.‏ (‏ عبرانیان ۱۱:‏۱‏)‏ اخترشناسی به نام آلِن سَندِج چنین اظهار کرد:‏ «بسیار بعید است که چنین نظمی [در گیتی] در اثر هرج و مرج به وجود آمده باشد.‏ نظم و ترتیب بدون علّت غیر ممکن است.‏ برای من خدا همیشه معمایی بزرگ بوده است،‏ اما غیر از خدا جوابی دیگر برای معجزهٔ هستی پیدا نمی‌کنم.‏ چطور ممکن است از نیستی،‏ هستی به وجود آید؟‏» پولُس رسول به مسیحیان رومی گفت که «از آغاز آفرینش جهان،‏ صفات نادیدنی خدا،‏ یعنی قدرتِ سَرمَدی و الوهیّت او را می‌توان با ادراک از امور جهانِ مخلوق،‏ به روشنی دید.‏ پس آنان [یعنی بی‌ایمانان] را هیچ عذری نیست.‏» (‏ رومیان ۱:‏۲۰‏،‏ ترجمهٔ هزارهٔ نو )‏ از آغاز «آفرینش جهان» گواهی بر آفریننده‌ای پر قدرت و شایستهٔ ستایش وجود داشته است.‏ حقیقتاً انسان‌های هوشمند نمی‌توانند عذری برای انکار وجود خدا بیاورند.‏ اما آفرینش چه گواهی برای ما مهیا ساخته است؟‏

کیهان کبریایی خدا را اعلان می‌کند

۶،‏ ۷.‏ آسمان‌ها چگونه کبریایی خدا را اعلان می‌کنند؟‏

^۶ مزمور ۱۹:‏۱ چنین می‌گوید:‏ «آسمان جلال خدا را بیان می‌کند و فلک از عمل دست‌هایش خبر می‌دهد.‏» داود تشخیص داد که ستارگان و سیّارات در «فلک» گواهی است انکارناپذیر بر وجود خدای پرعظمت.‏ وی چنین ادامه می‌دهد:‏ ‹روز سخن می‌راند تا روز،‏ و شب معرفت را اعلان می‌کند تا شب.‏› (‏ مزمور ۱۹:‏۲‏)‏ روزها و شب‌ها حکمت و قدرت یَهُوَه را به نمایش می‌گذارند.‏ درست به مانند آنکه آسمان‌ها به «سخن» در آمده‌اند و خداوند را ستایش می‌کنند.‏

^۷ با این حال،‏ برای شنیدن صدای خلقت آسمانی نیاز به فطانت است.‏ چون که «سخن نیست و کلامی نی و آواز آن‌ها شنیده نمی‌شود.‏» ولی سخنان ساکت و پیام خاموش آسمان‌ها پرقدرت است.‏ زیرا که «قانون آن‌ها در تمام جهان بیرون رفت و بیان آن‌ها تا اقصای ربع مسکون.‏» —‏ مزمور ۱۹:‏۳،‏ ۴‏.‏

۸،‏ ۹.‏ چه موضوعات چشمگیری در رابطه با خورشید قابل توجه است؟‏

^۸ داود موضوع شگفت‌انگیز دیگری از آفرینش یَهُوَه را بیان کرد:‏ «خیمه‌ای برای آفتاب در آن‌ها [یعنی آسمان‌ها] قرار داد؛‏ و او مثل داماد از حجلهٔ خود بیرون می‌آید و مثل پهلوان از دویدن در میدان شادی می‌کند.‏ خروجش از کرانهٔ آسمان است و مدارش تا به کرانهٔ دیگر؛‏ و هیچ چیز از حرارتش مستور نیست.‏» —‏ مزمور ۱۹:‏۵-‏۶‏.‏

^۹ خورشید در مقایسه با ستارگان دیگر در حد متوسط است.‏ با این حال،‏ نزدیکی خورشید به ما سبب شده است که این ستاره،‏ بسیار بزرگ مشاهده شود و حتی سیّاراتی که در مدارش در حرکتند در مقایسه با آن کوچک جلوه کنند.‏ مرجعی جرم خورشید را ۲ میلیارد میلیارد میلیارد تن تخمین زده است،‏ یعنی ۹/‏۹۹ درصد جرم کل منظومهٔ شمسی!‏ نیروی جاذبه سبب شده است تا سیّارهٔ ما در فاصلهٔ ۱۵۰ میلیون کیلومتری از خورشید در مدار خود به دور آن بچرخد.‏ فقط یک میلیاردم از انرژی خورشید به زمین می‌رسد و همین برای ادامهٔ حیات کافی است.‏

۱۰.‏ الف)‏ خورشید چگونه به ‹خیمهٔ› خود داخل و از آن خارج می‌شود؟‏ ب)‏ آفتاب چگونه مثل «پهلوان» می‌دود؟‏

^۱۰ مزمورنویس به طور سمبولیک خورشید را مانند «پهلوانی» تجسّم می‌کند که در طی روز از یک سوی زمین به سوی دیگر آن می‌دود و در شب به ‹خیمهٔ› خود وارد می‌شود.‏ از دیدگاه زمین هنگامی که این ستارهٔ پرعظمت شبانگاه فرود می‌آید به نظر می‌رسد که برای استراحت به ‹خیمه‌اش› داخل شده است.‏ و مانند این است که صبحگاهان «مثل داماد از حجلهٔ خود بیرون می‌آید.‏» زمانی که داود شبان بود طعم سرمای شدید شب را چشیده بود.‏ (‏ پیدایش ۳۱:‏۴۰‏)‏ داود در مزمورش یادآور می‌شود که خورشید چگونه صبحگاهان با طلوع خود او و زمین را گرم می‌کرد.‏ واضح است که خورشید به علّت سفر خود از شرق به غرب خسته نمی‌گردد بلکه همچون «پهلوان» آمادهٔ سفر است.‏

ستارگان و کهکشان‌های شگفت‌انگیز

۱۱،‏ ۱۲.‏ الف)‏ چه نکتهٔ قابل ملاحظه‌ای در کتاب مقدّس در بارهٔ شباهت ستارگان با ریگ‌های کنار دریا وجود دارد؟‏ ب)‏ عظمت کیهان چقدر است؟‏

^۱۱ داود بدون تلسکوپ قادر بود فقط چندین هزار ستاره را در آسمان مشاهده کند.‏ اما امروزه ستاره‌شناسان با استفاده از تلسکوپ‌های مدرن تعداد ستارگان در کیهان را به ۷۰ میلیارد تریلیون تخمین زده‌اند،‏ یعنی عدد هفت که ۲۲ صفر در جلوی آن قرار گرفته است!‏ یَهُوَه خدا عظمت فلک را با مقایسه کردن تعداد بی‌شمار ستارگان با «ریگ‌هایی که بر کنارهٔ دریاست» نشان می‌دهد.‏ —‏ پیدایش ۲۲:‏۱۷‏.‏

^۱۲ برای مدت زیادی ستاره‌شناسان نور کمی از ابری مات و مبهم را مشاهده می‌کردند.‏ محققان گمان می‌کردند که این «ابر یا سحابی مارپیچ» متعلّق به کهکشان راه شیری است.‏ در سال ۱۹۲۴ کشف شد که نزدیک‌ترین سحابی به زمین یعنی اِمراة‌المسلسله (‏ آندرومِدا )‏ خود نیز کهکشانی است که ۲ میلیون سال نوری از ما فاصله دارد!‏ هم‌اکنون محققان تخمین زده‌اند که در عالَم میلیاردها کهکشان که هر کدام به نوبهٔ خود هزاران و یا میلیون‌ها ستاره را در بر می‌گیرد وجود دارد.‏ با وجود عظمت آسمان،‏ یَهُوَه «عدد ستارگان را می‌شمارد و جمیع آن‌ها را به نام می‌خواند.‏» —‏ مزمور ۱۴۷:‏۴‏.‏

۱۳.‏ الف)‏ چه نکتهٔ جالبی در مورد صورت‌های فلکی وجود دارد؟‏ ب)‏ چه گواهی وجود دارد که محققان «قانون‌های آسمان را» درک نمی‌کنند؟‏

^۱۳ یَهُوَه از ایّوب سؤال کرد:‏ «آیا عِقد ثریا را می‌بندی؟‏ یا بندهای جبّار را می‌گشایی؟‏» (‏ ایّوب ۳۸:‏۳۱‏)‏ ثریا و جبّار صورت‌های فلکی هستند،‏ یعنی مجموعه‌ای از ستارگان که تصویری را در آسمان به وجود می‌آورند.‏ با اینکه مجموعه ستارگانِ این صورت‌های فلکی فاصلهٔ عظیمی با یکدیگر دارند،‏ از زاویهٔ زمین چنین تصاویری را ایجاد می‌کنند.‏ و به دلیل فاصلهٔ دقیق این مجموعه ستارگان «در تشخیص جهتیابی و شناسایی ستارگان دیگر برای فضانوردان بسیار مفید بوده است.‏» (‏ دایرة‌المعارف آمریکانا )‏ با این حال هیچ کس کاملاً نمی‌تواند دلیل به وجود آمدن این صورت‌های فلکی را درک کند.‏ محققان حتی قادر نیستند به این سؤال که در ایّوب ۳۸:‏۳۳ مطرح شده است جوابی دهند که می‌گوید:‏ «آیا قانون‌های آسمان را می‌دانی؟‏»‏

۱۴.‏ تقسیم نور از چه لحاظ معمایی بزرگ است؟‏

^۱۴ از ایّوب سؤال دیگری نیز شد که محققان قادر نیستند به آن جواب دهند.‏ در کتاب مقدّس می‌خوانیم:‏ «به چه طریق روشنایی تقسیم می‌شود؟‏» (‏ ایّوب ۳۸:‏۲۴‏)‏ در رابطه با این پرسش نویسنده‌ای چنین اظهار کرد:‏ «یک سؤال عمیق در علم جدید.‏» بعضی از فیلسوف‌های یونانی فکر می‌کردند که نور از چشم ساطع می‌شود.‏ در آغاز عصر ما،‏ محققان فکر می‌کردند که نور از ذرات ریز تشکیل شده است.‏ بعضی نیز معتقد بودند که نور مانند امواج در حرکت است.‏ امروزه محققان معتقدند که نور هم موج است و هم از ذرات تشکیل شده است.‏ اما هنوز از طبیعت نور و این که چگونه «تقسیم می‌شود» اطلاعی ندارند.‏

۱۵.‏ وقتی در مورد آسمان تعمّق می‌کنیم چه احساسی در ما به وجود می‌آید؟‏

^۱۵ کسانی که بر این موضوعات تعمّق می‌کنند همچون داود مزمورنویس برانگیخته می‌شوند تا چنین اعتراف کنند:‏ «وقتی به آسمان تو و به ماه و ستارگانی که آفریده‌ای نگاه می‌کنم،‏ می‌گویم انسان چیست که تو به فکر او باشی و او را مورد لطف خود قرار دهی؟‏» —‏ مزمور ۸:‏۳،‏ ۴‏،‏ ترجمهٔ تفسیری.‏

زمین و مخلوقات آن یَهُوَه را جلال می‌دهند

۱۶،‏ ۱۷.‏ مخلوقات «اعماق دریا» چگونه یَهُوَه را ستایش می‌کنند؟‏

^۱۶ مزمور ۱۴۸ مخلوقات دیگری را برمی‌شمارد که جلال یَهُوَه را اعلان می‌کنند.‏ در آیهٔ ۷ ترجمهٔ تفسیری چنین می‌خوانیم:‏ «ای همهٔ نهنگان و موجوداتی که در اعماق دریا هستید،‏ خداوند را ستایش کنید.‏» بدرستی که «اعماق دریا» پر از شگفتی‌هایی است که حکمت و قدرت یَهُوَه را نشان می‌دهند.‏ وزن نهنگ کبود به طور میانگین ۱۲۰ تن است،‏ یعنی برابر با وزن ۳۰ فیل!‏ قلب این نهنگ به تنهایی ۴۵۰ کیلوگرم است و می‌تواند ۶۴۰۰ کیلوگرم خون را در بدن این پستاندار جابه‌جا کند!‏ آیا این غولِ عظیم‌الجثه در دریا به کندی شنا می‌کند؟‏ خیر.‏ «سازمان اروپایی محافظت از وال‌ها» می‌گوید که نهنگ کبود با سرعت خارق‌العاده‌ای «در اقیانوس‌ها سفر می‌کند.‏» با ردیابی یک نهنگ از طریق ماهواره مشخص شده است که این وال می‌تواند ۱۶٬۰۰۰ کیلومتر را در عرض ده ماه بپیماید.‏

^۱۷ دلفینِ پوزه‌دراز معمولاً تا عمق ۴۵ متری در آب فرو می‌رود،‏ اما دیده شده است که دلفین‌ها تا عمق ۵۴۷ متری نیز پایین می‌روند!‏ این پستاندار چگونه قادر است در چنین عمقی زنده بماند؟‏ ضربانِ قلب این جانور در هنگام فرو رفتن آهسته می‌شود و خون را فقط به قلب،‏ ریه‌ها و مغز منتقل می‌کند که اکسیژن بیشتری نیاز دارند.‏ اما در عضلات این جانور ماده‌ای شیمیایی وجود دارد که اکسیژن را در خود ذخیره می‌کند.‏ فیل‌های آبی و نهنگ اسپرم قادرند حتی در عمقی بیش از این فرو روند.‏ مجلّهٔ اکتشافات می‌گوید که «این پستانداران بجای اینکه با فشارِ آب مقابله کنند می‌گذارند تا فشارِ آب تقریباً تمام ریه‌شان را جمع کند.‏» این جانوران از اکسیژن ذخیره شده در عضلات خود استفاده می‌کنند.‏ حقیقتاً باید اذعان کرد که این مخلوقات گواهی زنده بر حکمتِ خدای مقتدر هستند!‏

۱۸.‏ دریاها چگونه حکمت یَهُوَه را نشان می‌دهند؟‏

^۱۸ آب دریاها نیز حکمت یَهُوَه را نشان می‌دهند.‏ مجلّهٔ ساینتفیک آمریکان می‌گوید:‏ «تمام آب‌های سطح دریاها تا عمق ۱۰۰ متری پر از هزاران گیاه معلقِ میکروسکپی به نام فیتوپلانکتون یا پلانکتونِ گیاهی است.‏» این تودهٔ «انبوه گیاهان ذرّه‌بینی» با جذب میلیاردها تن دی‌اکسید کربن،‏ هوای ما را تصفیه می‌کنند.‏ فیتوپلانکتون‌ها بیش از نیمی از اکسیژنی را که ما تنفس می‌کنیم تولید می‌کنند.‏

۱۹.‏ آتش و برف چگونه ارادهٔ یَهُوَه را انجام می‌دهند؟‏

^۱۹ مزمور ۱۴۸:‏۸ چنین می‌گوید:‏ «ای آتش و تگرگ و برف و مه و باد تند که فرمان او را به جا می‌آورید.‏» بلی،‏ یَهُوَه از نیروهای فاقد حیات در طبیعت استفاده می‌کند تا اراده‌اش را انجام دهند.‏ بگذارید آتش را بررسی کنیم.‏ در دهه‌های گذشته آتش‌های جنگلی را امری مخرّب می‌پنداشتند.‏ محققان هم‌اکنون معتقدند که آتش نقش بناکننده‌ای در محیط زیست ایفا می‌کند؛‏ آتش،‏ درختان پیر و خشک‌شده را از بین می‌برد،‏ به نموّ بذرها کمک می‌کند،‏ سبب چرخش مواد غذایی می‌شود،‏ و مانع آتش‌سوزی‌های بزرگ و سریع می‌گردد.‏ برف نیز برای محیط زیست بسیار حیاتی است،‏ زیرا برف زمین را آبیاری و حاصلخیز می‌کند،‏ رودها را از آب پر می‌سازد،‏ و از گیاهان و حیوانات در برابر سرما محافظت می‌کند.‏

۲۰.‏ کوه‌ها و درختان چه فایده‌ای برای بشر دارند؟‏

^۲۰ مزمور ۱۴۸:‏۹ چنین ادامه می‌دهد:‏ «ای کوه‌ها و تمام تلّ‌ها و درختان میوه‌دار و همهٔ سروهای آزاد.‏» کوه‌های باعظمت قدرت عظیم یَهُوَه را تصدیق می‌کنند.‏ (‏ مزمور ۶۵:‏۶‏)‏ اما این کوه‌ها همچنین بسیار مفید هستند.‏ مؤسسهٔ زمین‌شناسی بِرن در کشور سوئیس در گزارشی چنین می‌گوید:‏ «سرچشمهٔ تمام رودهای دنیا کوه‌ها هستند.‏ بیش از نیمی از انسان‌ها به آب آشامیدنی این کوه‌ها وابسته‌اند .‏ .‏ .‏ این ‹برج‌های آب› برای زیست انسان‌ها بسیار حیاتی‌اند.‏» حتی درختان معمولی نیز آفرینندهٔ خود را ستایش می‌کنند.‏ گزارش برنامهٔ محیط زیست سازمان ملل می‌گوید که درختان «برای رفاه مردمِ تمام کشورها ضروری‌اند .‏ .‏ .‏ انواع بسیاری درختان ارزش مادی دارند چون که منبع الوار،‏ میوجات،‏ خشکبار،‏ شیره و صمغ هستند.‏ بیش از ۲ میلیارد نفر در جهان برای آشپزی و سوخت به چوب وابسته‌اند.‏»‏

۲۱.‏ حکمت یَهُوَه را چگونه در طراحی برگ‌ها می‌توان مشاهده کرد؟‏

^۲۱ گواه دیگری بر حکمت خدا،‏ طراحی است که در ساختار درختان دیده می‌شود.‏ یک برگ ساده را در نظر گیرید.‏ لایه‌ای از چربی روی برگ را پوشانده است تا برگ خشک نشود.‏ زیر این لایه سلول‌هایی که در آن کلروپلاست وجود دارد قرار گرفته‌اند.‏ این سلول‌ها در خود کلروفیل دارند که نور را به خود جذب می‌کند.‏ در برگ‌ها فرایند یا عملی انجام می‌گیرد که فتوسنتز نامیده می‌شود و برگ‌ها را به ‏«کارخانه‌های غذا» تبدیل می‌سازد.‏ آب از طریق ریشه به تنهٔ درخت وارد می‌شود و توسط یک «سیستم لوله‌کشی» پیچیده به تمام برگ‌ها منتقل می‌گردد.‏ هزاران «دریچهٔ» ریز در زیر برگ (‏ که استوماتا نامیده می‌شود)‏ به دی‌اکسید کربن اجازه می‌دهند تا وارد برگ شود.‏ نوری که از طریق برگ‌ها جذب می‌شود آب و دی‌اکسید کربن را به قند تبدیل می‌کند.‏ بعد از این فرایند غذا به تمام قسمت‌های درخت پخش می‌شود.‏ این «کارخانهٔ غذا» نه تنها بی‌سروصدا است بلکه بسیار زیباست.‏ همین طور بجای اینکه محیط زیست را آلوده سازد اکسیژن را به عنوان فرآوردهٔ جانبی تولید می‌کند!‏

۲۲،‏ ۲۳.‏ الف)‏ بعضی از پرندگان و چهارپایان قادر به چه کاری هستند؟‏ ب)‏ در مقالهٔ بعدی چه موضوعی لازم است بررسی شود؟‏

^۲۲ ترجمهٔ تفسیری مزمور ۱۴۸:‏۱۰ می‌گوید که «ای حیوانات وحشی و اهلی،‏ ای پرندگان و خزندگان،‏ خداوند را ستایش کنید.‏» بسیاری از حیوانات خشکی و پرندگان آسمان،‏ توانایی‌های فوق‌العاده‌ای دارند.‏ نوعی مرغ دریایی به نام لایسان آلباتروس قادر است مسافت زیادی را پرواز کند (‏ ۴۰٬۰۰۰ کیلومتر در عرض ۹۰ روز)‏.‏ پرندهٔ کوچکی به نام سیاه‌طوطی آوازه‌خوان از شمال آمریکا به جنوب آمریکا سفر می‌کند،‏ و بیش از ۸۰ ساعت بدون توقف در پرواز است.‏ حیوان دیگری را در نظر بگیریم.‏ بسیاری فکر می‌کردند که شتر آب را در کوهان خود ذخیره می‌کند،‏ اما آب در سیستم گوارشی شتر نگه داشته می‌شود و به این حیوان کمک می‌کند تا مدتی طولانی بدون آب زنده بماند.‏ به همین سبب امروزه مهندسان برای طراحی ماشین‌آلات و اشیای جدید حیوانات عالَم را بررسی می‌کنند.‏ نویسنده‌ای به نام گِل کِلر می‌گوید:‏ «اگر می‌خواهید چیزی را بسازید که بخوبی کار کند و به محیط زیست صدمه نزند،‏ برای پیدا کردن نمونه‌ای خوب بهتر است به طبیعت نظر کنید.‏»‏

^۲۳ آفرینش حقیقتاً جلال یَهُوَه را اعلان می‌کند!‏ از ستارگان آسمان گرفته تا گیاهان و حیوانات بر روی زمین هر کدام به نوبهٔ خود آفریدگار را ستایش می‌کنند.‏ اما در رابطه با ما انسان‌ها چه می‌توان گفت؟‏ ما چگونه می‌توانیم با طبیعت هم‌آواز شده،‏ یَهُوَه خدا را ستایش کنیم؟‏

چه به یاد دارید‏؟‏

‏• چرا برای کسانی که خدا را انکار می‌کنند عذری نیست؟‏

‏• ستارگان و سیّارات چگونه خدا را ستایش می‌کنند؟‏

‏• حیوانات دریا و خشکی چگونه وجود آفریدگار را تصدیق می‌کنند؟‏

‏• نیروهای فاقد حیات چگونه فرمان خدا را اجرا می‌کنند؟‏

‏[تصویر در صفحهٔ ۲۰]‏

دلفین پوزه‌دراز

‏[تصویر در صفحهٔ ۲۱]‏

دانهٔ برف

‏[سطر اعتبار]‏

snowcrystals.net

‏[تصویر در صفحهٔ ۲۱]‏

جوجهٔ لایسان آلباتروس،‏ نوعی مرغ دریایی