کتاب شمارهٔ ۴۲ لوقا

نگارنده:‏ لوقا

محل نگارش:‏ قیصریه

تاریخ اتمام نگارش:‏ حدود ۵۶–‏۵۸ م.‏

شامل وقایع دوران:‏ ۳ ق.‏م.‏ تا ۳۳ م.‏

انجیل لوقا را مردی با فکری دقیق و قلبی مهربان نوشت.‏ آمیخته‌ای از این صفات و راهنمایی روح خدا منتج به ثبت این گزارش شد که هم دقیق است هم پر از احساسات گرم و پرشور.‏ لوقا در اوّلین آیه‌های کتابش می‌گوید:‏ «من نیز مصلحت چنان دیدم که همه را من‌البدایهٔ به تدقیق در پی رفته،‏ به ترتیب به تو بنویسم.‏» نحوهٔ ارائهٔ مفصل و بسیار دقیق لوقا گواهی بر ادعای اوست.‏ —‏ لو ۱:‏۳‏.‏

^۲ اگرچه در هیچ جای گزارش این کتاب اسمی از لوقا نیامده است مراجع قدیمی با هم توافق دارند که او نگارندهٔ این انجیل است.‏ در قطعهٔ موراتوری (‏حدود ۱۷۰ م.‏)‏ این انجیل به لوقا نسبت داده شده است و نویسندگان قرن دوّم مانند ایرِنایوس و کلمانس اسکندرانی آن را پذیرفته‌اند.‏ شواهد درون کتاب نیز قویاً به لوقا اشاره می‌کنند.‏ پولُس در کُولُسیان ۴:‏۱۴ در مورد او می‌گوید «لوقای طبیب حبیب.‏» این کتاب چنان استادانه نوشته شده است که فقط یک عالِم یا طبیب می‌توانسته چنین اثری ارائه دهد.‏ شیوهٔ بیان و وسعت گنجینهٔ لغات انجیل لوقا که به مراتب وسیع‌تر از سه انجیل دیگر است به وجود آورندهٔ اثری دقیق و جامع از موضوعی حیاتی شده است.‏ به نظر بعضی‌ها داستان پسر گم‌شده بهترین داستان کوتاهی است که تا به حال نوشته شده است.‏

^۳ لوقا در انجیل خود از ۳۰۰ اصطلاح یا واژهٔ پزشکی استفاده کرده است و معنی آن‌ها را بازگو می‌کند که دیگر نگارندگان نوشته‌های یونانی مسیحی به این صورت از آن‌ها استفاده نکرده‌اند (‏یا اصلاً از آن‌ها استفاده نکرده‌اند)‏.‏a برای مثال،‏ در مورد جذام لوقا همیشه از همان اصطلاحی که دیگران به کار برده‌اند استفاده نمی‌کند.‏ برای دیگر نگارندگان جذام،‏ جذام است.‏ اما برای پزشک جذام مراحل متفاوت دارد.‏ مثلاً لوقا در مورد «مردی پر از بَرَص» صحبت می‌کند.‏ در مورد ایلعازَر می‌گوید که از «مقروح» یعنی از زخم پر بود.‏ جز لوقا،‏ نگارندگان انجیل‌های دیگر نمی‌گویند که مادرزن پِطْرُس «تب شدیدی» داشت.‏ (‏۵:‏۱۲؛‏ ۱۶:‏۲۰؛‏ ۴:‏۳۸‏)‏ اگرچه سه نگارندهٔ دیگر می‌گویند که پِطْرُس گوش غلام رئیس کَهَنه را برید،‏ اما تنها لوقا اشاره می‌کند که عیسی او را شفا داد.‏ (‏۲۲:‏۵۱‏)‏ تنها یک پزشک می‌توانست در مورد زنی بگوید که «مدت هجده سال روح ضعیف می‌داشت و منحنی شده ابداً نمی‌توانست راست بایستد.‏» و چه کسی جز «لوقای طبیبِ حبیب» می‌توانست گزارشی این چنین مفصل در مورد شخصی سامری بدهد که کمک‌های اوّلیه را از یک مرد دریغ نداشت و «بر زخم‌های او روغن و شراب ریخته آن‌ها را بست»؟‏ —‏ ۱۳:‏۱۱؛‏ ۱۰:‏۳۴‏.‏

^۴ لوقا انجیل خود را کی نوشت؟‏ اَعمال ۱:‏۱ اشاره می‌کند که نگارندهٔ کتاب اَعمال رسولان (‏که نیز لوقاست)‏ «صحیفهٔ اوّل» یعنی انجیل را قبل از آن نوشته است.‏ به احتمال زیاد کتاب اَعمال در زمانی که لوقا نزد پولُس بود و پولُس منتظر تقاضای فرجام خود از قیصر بود یعنی در حدود سال ۶۱ م.‏ تکمیل شد.‏ بنابراین گزارش انجیل احتمالاً به وسیلهٔ لوقا در قیصریه حدود ۵۶-‏۵۸ م.‏ و بعد از بازگشت او همراه پولُس از فیلِپّی در پایان سوّمین سفر میسیونری پولُس در زمانی که پولُس به مدت دو سال در زندان قیصریه منتظر بود و قبل از این که برای تقاضای فرجام خود به روم برود نوشته شد.‏ از آنجایی که لوقا در فلسطین بود در طول این مدت به خوبی می‌توانست همهٔ وقایع زندگی و خدمت عیسی را از ابتدا به دقت بنویسد.‏ بدین ترتیب گزارش لوقا مقدّم‌تر از انجیل مَرقُس به نظر می‌آید.‏

^۵ البته لوقا شاهد عینی همهٔ وقایعی نبود که در انجیل خود نوشت؛‏ او یکی از ۱۲ رسول نبود و حتی ممکن است تا بعد از مرگ عیسی هنوز جزو ایمانداران نشده بود.‏ اما لوقا در خدمت میسیونری پولُس همراه و معاشر بسیار نزدیک وی بوده است.‏ (‏۲تیمو ۴:‏۱۱؛‏ فلی ۲۴‏)‏ بنابراین،‏ انتظار می‌رود نوشته‌های او نشان‌دهندهٔ تأثیری باشد که پولُس بر وی داشته است.‏ این مطلب در مقایسهٔ دو گزارش شام سَروَر در لوقا ۲۲:‏۱۹،‏ ۲۰ و اوّل قُرِنتیان ۱۱:‏۲۳-‏۲۵ دیده می‌شود.‏ لوقا همچنین می‌توانسته است به انجیل متّیٰ به عنوان منبع دیگر اطلاعاتی رجوع کند.‏ برای این که لوقا بتواند همه چیز را «به تدقیق» یعنی به طور دقیق بنویسد می‌توانسته به طور خصوصی با شاهدان عینی وقایع زندگی عیسی مانند شاگردانی که هنوز در قید حیات بودند و مادر عیسی مریم صحبت بکند.‏ می‌توانیم مطمئن باشیم که او در گردآوری نکات مفصل و موثق جای هیچ شکی باقی نمی‌گذارد.‏

^۶ با بررسی چهار انجیل مشخص می‌شود که نگارندگان آن‌ها صرفاً داستان‌های یکدیگر را تکرار نکرده‌اند و هدفشان ارائه دادن دلیل و مدرک برای این قسمت مهم از کتاب مقدّس نبوده است.‏ گزارش لوقا بسیار منحصربه‌فرد است.‏ در کل،‏ ۵۹ درصد از انجیلش در اناجیل دیگر دیده نمی‌شود.‏ او حداقل به شش معجزهٔ برجسته اشاره کرده و دو برابر اناجیل دیگر مَثَل آورده است،‏ مَثَل‌هایی که در آن اناجیل دیده نمی‌شود.‏ یک‌سوّم انجیل خود را به روایات و دوسوّم آن را به سخنان اظهار شده اختصاص داده است؛‏ انجیل او طولانی‌ترین انجیل است.‏ متّیٰ انجیل خود را بیشتر برای یهودیان نوشت و مَرقُس برای خوانندگان غیریهودی،‏ مخصوصاً برای رومیان.‏ مخاطب انجیل لوقا «تیؤفِلُس عزیز» و از طریق او یهودیان و غیریهودیان است.‏ (‏لو ۱:‏۳،‏ ۴‏)‏ لوقا برای این که انجیلش جاذبه‌ای عالمگیر پیدا کند نسب‌نامهٔ عیسی را مانند متّیٰ ننوشته است.‏ متّیٰ نسب‌نامهٔ عیسی را تا ابراهیم برای یهودیان نوشته است،‏ اما لوقا تا «آدم بن‌اللّه.‏» او به ویژه در مورد کلمات نبوی شمعون می‌نویسد که عیسی کسی خواهد بود که «کشف حجاب برای امّت‌ها کند» و می‌گوید «تمامی بشر نجات خدا را خواهند دید.‏» —‏ ۳:‏۳۸؛‏ ۲:‏۲۹-‏۳۲؛‏ ۳:‏۶‏.‏

^۷ لوقا در سراسر نوشته‌هایش ثابت می‌کند که داستان‌نویس برجسته‌ای است.‏ گزارش او منظم و دقیق است.‏ دقت و صداقت نوشته‌هایش دلیل محکمی از الهامی بودن انجیل اوست.‏ نویسنده‌ای در زمینهٔ علمِ حقوق یک بار اظهار کرد:‏ «در افسانه‌ها،‏ اسطوره‌ها و شهادت‌های دروغ سعی می‌شود رویدادهای نقل‌شده به مکان‌های دوردست و زمان‌های نامشخص نسبت داده شوند،‏ در نتیجه اوّلین قانونی را که ما وکلا برای دادخواهی درست فرا می‌گیریم یعنی این که ‹اظهارنامه باید زمان و محل را مشخص کند› نقص می‌کنند؛‏ در حالی که روایات کتاب مقدّس،‏ تاریخ و محل رویدادها را به دقیق‌ترین وجهی در اختیار ما قرار می‌دهند.‏»‏b او برای اثبات این موضوع لوقا ۳:‏۱،‏ ۲ را نقل می‌کند:‏ ‹ در سال پانزدهم از سلطنت طیباریوس قیصر،‏ در وقتی که پنطیوس پیلاطُس،‏ والی یهودیه بود و هیرودیس،‏ تِیتَرارْخ جلیل و برادرش فیلِپُّس تِیتَرارْخ ایطوریّه تَراخوُنیتس و لیسانیوس تِیتَرارْخ آبلیّه و حَنّا و قیافا رؤسای کَهَنه بودند،‏ کلام خدا به یحیی ابن زَکَرِیّا در بیابان نازل شد.‏› در این قسمت لوقا اسمی از زمان یا مکان مشخص نبرده است اما حداقل از هفت مرجع رسمی نام می‌برد تا بتوان شروع خدمت یحیی و عیسی را مشخص کرد.‏

^۸ لوقا برای معین کردن زمان تولّد عیسی در لوقا ۲:‏۱،‏ ۲ به ما دو نشانه داده،‏ می‌گوید:‏ «در آن ایّام حکمی از اوغُسْطُس قیصر صادر گشت که تمام ربع مسکون را اسم‌نویسی کنند.‏ و این اسم‌نویسی اوّل شد،‏ هنگامی که کیرینیوس والی سوریه بود.‏» این همان زمانی بود که یوسف و مریم به بیت‌لَحَم رفتند تا اسم‌نویسی کنند و عیسی در آنجا متولّد شد.‏c در این رابطه تنها کاری که می‌توانیم بکنیم موافق بودن با مفسّری است که می‌گوید:‏ «این یکی از کامل‌ترین آزمایش‌هایی می‌باشد که از درک تاریخی لوقا شده است.‏ او همواره سعی کرده است همه چیز را به ترتیب بنویسد.‏»‏d باید سخن لوقا را بپذیریم که «همه را من‌البدایهٔ به تدقیق» دنبال کرده است.‏

^۹ لوقا همچنین به این مطلب اشاره می‌کند که چگونه نبوّت‌های نوشته‌های عبری به طور دقیق در عیسی مسیح انجام شده‌اند.‏ او شهادت الهامی خودِ عیسی را در این مورد نقل می‌کند.‏ (‏۲۴:‏۲۷،‏ ۴۴‏)‏ به علاوه،‏ لوقا به طور دقیق پیشگویی‌های خود عیسی را در مورد وقایع آینده می‌نویسد که بسیاری از آن‌ها با جزئیات کامل و به طور چشمگیری انجام شدند.‏ برای مثال،‏ همان طور که عیسی پیشگویی کرده بود اورشلیم با سنگرها محاصره شد و در سال ۷۰ م.‏ در اثر آتش‌سوزی و قتل‌عام نابود گردید.‏ (‏لو ۱۹:‏۴۳،‏ ۴۴؛‏ ۲۱:‏۲۰-‏۲۴؛‏ مت ۲۴:‏۲‏)‏ تاریخ‌نویسی به نام فلاویوس یوسفوس که به همراه لشکر رومیان شاهد عینی این ماجرا بود شهادت می‌دهد که درختان بیرون شهر را به مسافت ۱۶ کیلومتر عریان کرده بودند تا برای حصار الوار داشته باشند و دیوار محاصره به طول ۲‏/‏۷ کیلومتر بود،‏ به طوری که بسیاری از زنان و بچه‌ها از قحطی مردند و بیش از ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ یهودی زندگی خود را از دست دادند و ۹۷٬۰۰۰ نفر به اسارت برده شدند.‏ تا امروز طاق نصرت تیطُس در روم که پیروزی روم را با غنایم جنگی از معبد اورشلیم به تصویر می‌کشد وجود دارد.‏e ما می‌توانیم مطمئن باشیم که پیشگویی‌های الهامی دیگری که لوقا نوشته است به همان دقت انجام خواهند یافت.‏

چرا مفید است

^۳۰ انجیل «لوقا» اطمینان شخص را به کلام خدا می‌افزاید و ایمان او را تقویت می‌بخشد تا بتواند در مقابل ضربات دنیای بیگانه بایستد.‏ لوقا مثال‌های بسیاری از تحقق دقیق نوشته‌های عبری به میان می‌آورد.‏ او نشان می‌دهد که عیسی کتاب اِشَعْیا را گشود و قسمتی را که به مأموریت وی اشاره دارد یافت و ظاهراً لوقا این قسمت را موضوع کلّ کتاب خود کرده است.‏ (‏لو ۴:‏۱۷-‏۱۹؛‏ اشع ۶۱:‏۱،‏ ۲‏)‏ این یکی از مواقعی بود که عیسی از انبیا نقل‌قول کرد.‏ هنگامی که او سه بار وسوسه ابلیس را رد کرد از شریعت نقل‌قول کرد و موقعی که از دشمنان خود پرسید «چگونه می‌گویند که مسیح پسر داود است» از مزامیر نقل نمود.‏ گزارش لوقا نقل‌قول‌های بسیاری از نوشته‌های عبری در بردارد.‏ —‏ لو ۴:‏۴،‏ ۸،‏ ۱۲؛‏ ۲۰:‏۴۱-‏۴۴؛‏ تث ۸:‏۳؛‏ ۶:‏۱۳،‏ ۱۶؛‏ مز ۱۱۰:‏۱‏.‏

^۳۱ همان طور که در زَکَرِیّا ۹:‏۹ پیشگویی شده بود وقتی عیسی سوار بر کرّه الاغ وارد اورشلیم می‌شود مردم با شادی او را مبارک می‌خوانند و تحقق مزمور ۱۱۸:‏۲۶ را به او نسبت می‌دهند.‏ (‏لو ۱۹:‏۳۵-‏۳۸‏)‏ در یک جا از کتاب لوقا تنها در دو آیه شش نکته از مرگ ملامت‌بار و رستاخیز عیسی ذکر شده است که قبلاً در نوشته‌های عبری پیشگویی شده بود.‏ (‏لو ۱۸:‏۳۲،‏ ۳۳؛‏ مز ۲۲:‏۷؛‏ اشع ۵۰:‏۶؛‏ ۵۳:‏۵-‏۷؛‏ یون ۱:‏۱۷‏)‏ سرانجام،‏ عیسی بعد از رستاخیزش اهمیت تمامی نوشته‌های عبری را برای شاگردانش خاطرنشان ساخت و «به ایشان گفت:‏ ‹همین است سخنانی که وقتی با شما بودم گفتم ضروری است که آنچه در تورات موسی و صُحُف انبیا و زبور در بارهٔ من مکتوب است به انجام رسد.‏› و در آن وقت ذهن ایشان را روشن کرد تا کتب را بفهمند.‏» (‏لو ۲۴:‏۴۴،‏ ۴۵‏)‏ ما نیز همانند شاگردان اوّلیهٔ عیسی مسیح می‌توانیم با توجه به تحقق نوشته‌های عبری که توسط لوقا و دیگر نویسندگان نوشته‌های یونانی به دقت شرح داده شده‌اند ذهن خود را روشن و ایمانمان را قوی کنیم.‏

^۳۲ لوقا در سراسر گزارش خود مدام توجه خواننده را به ملکوت خدا معطوف می‌دارد.‏ لوقا امید ملکوت را از ابتدای کتاب جایی که فرشته به مریم وعده می‌دهد فرزندی به دنیا خواهد آورد که «بر خاندان یعقوب تا به ابد پادشاهی خواهد کرد و سلطنت او را نهایت نخواهد بود» تا باب‌های آخر جایی که عیسی به رسولانش می‌گوید ملکوتی برای آن‌ها قرار می‌دهد،‏ برجسته کرده است.‏ (‏۱:‏۳۳؛‏ ۲۲:‏۲۸،‏ ۲۹‏)‏ او نشان می‌دهد که عیسی رهبری موعظه ملکوت را به عهده گرفت و ابتدا ۱۲ رسول و سپس ۷۰ نفر را برای این کار فرستاد.‏ (‏۴:‏۴۳؛‏ ۹:‏۱،‏ ۲؛‏ ۱۰:‏۱،‏ ۸،‏ ۹‏)‏ عیسی به این موضوع اشاره می‌کند که برای ورود به ملکوت باید خود را انحصاراً وقف کرد:‏ «بگذار مردگان مردگان خود را دفن کنند.‏ اما تو برو و به ملکوت خدا موعظه کن» و «کسی که دست را به شخم زدن دراز کرده از پشت سر نظر کند،‏ شایستهٔ ملکوت خدا نمی‌باشد.‏» —‏ ۹:‏۶۰،‏ ۶۲‏.‏

^۳۳ لوقا بر موضوع دعا تأکید می‌کند.‏ انجیل او در این مورد برجسته است.‏ وی می‌گوید تمام جماعت قوم بیرون عبادت می‌کردند و زَکَرِیّا در معبد بود که در پاسخ دعاها برای داشتن بچه‌ای تولّد یحیای تعمیددهنده بدو وحی شد،‏ و نیز این که حَنّای نبیه شب و روز دعا می‌کرد.‏ لوقا شرح می‌دهد که عیسی قبل از انتخاب ۱۲ نفر تمامی شب را به دعا گذراند.‏ و حین تبدیل هیئت چهره‌اش دعا کرد.‏ عیسی به شاگردانش تذکر داد که ‹همیشه دعا کنند و کاهلی نورزند› و این موضوع را با مَثَلی از یک بیوه‌زن نشان داد که مصرّانه از داور تقاضای دادخواست می‌کرد تا این که داور به دادخواست او رسیدگی کرد.‏ تنها لوقا می‌گوید که شاگردان از عیسی خواستند که دعا کردن را به آن‌ها یاد دهد،‏ و فرشته‌ای عیسی را که بر کوه زیتون در حال دعا بود تقویت کرد؛‏ تنها لوقا آخرین دعای عیسی را می‌نویسد:‏ «ای پدر به دست‌های تو روح خود را می‌سپارم.‏» (‏۱:‏۱۰،‏ ۱۳؛‏ ۲:‏۳۷؛‏ ۳:‏۲۱؛‏ ۶:‏۱۲؛‏ ۹:‏۲۸،‏ ۲۹؛‏ ۱۸:‏۱-‏۸؛‏ ۱۱:‏۱؛‏ ۲۲:‏۳۹-‏۴۶؛‏ ۲۳:‏۴۶‏)‏ امروزه دعا همانند زمانی که لوقا انجیل خود را می‌نوشت برای تقویت همه کسانی که ارادهٔ خدا را به جا می‌آورند بسیار حیاتی است.‏

^۳۴ لوقا با نظاره‌گری دقیق و قلم فصیح خود به تعلیمات عیسی صمیمیت و هیجان می‌بخشد.‏ محبت،‏ مهربانی،‏ رحمت و ترحّم عیسی در خصوص ضعفا،‏ مظلومان و ستمدیدگان تفاوت بسیاری با کاتبان و فریسیان سرد و کسل‌کننده،‏ تشریفاتی،‏ تنگ‌نظر و ریاکار دارد.‏ (‏۴:‏۱۸؛‏ ۱۸:‏۹‏)‏ عیسی همواره آماده است که به فقیران،‏ اسیران،‏ کوران و دلشکستگان کمک کند و به این صورت نمونه‌ای عالی برای کسانی که می‌خواهند «در اثر قدم‌های وی رفتار» نمایند به جا می‌گذارد.‏ —‏ ۱پطر ۲:‏۲۱‏.‏

^۳۵ درست همان طور که عیسی به عنوان پسر کامل و معجزه‌گر خدا توجه محبت‌آمیزی به شاگردان خود و همهٔ اشخاص صادق نشان داد ما نیز باید سعی کنیم خدمت خود را در کمال محبت به جا آوریم،‏ بلی برای «احشای رحمت خدای ما.‏» (‏لو ۱:‏۷۸‏)‏ انجیل «لوقا» برای رسیدن به این هدف واقعاً مفید است.‏ ما حقیقتاً می‌توانیم از یَهُوَه سپاسگزار باشیم که به لوقای «طبیبِ حبیب» این گزارش دقیق،‏ بناکننده و تشویق‌آمیز را الهام کرد؛‏ گزارشی که به نجات از طریق ملکوت توسط عیسی مسیح که به مفهوم «نجات خدا» است اشاره می‌کند.‏ —‏ کول ۴:‏۱۴؛‏ لو ۳:‏۶‏.‏

‏[پاورقی‌ها]‏