Etɛwu È ka Na Nɔ Ðè Nǔsumɛnukúnmɛ Xlɛ́?

 1. Nɛ̌ Samalíinu e Jezu gbɔ azɔn na é ɖé ka ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ gbɔn?

SUNNU wǒ lɛ ɖò ninɔmɛ baɖabaɖa ɖé mɛ. Ye ɖò guduzɔn jɛ wɛ, bɔ sɔgudo d’ablu dó ye. Amɔ̌, ye mɔ Jezu, Mɛ̌si Ðaxó ɔ sɛ́dó ɖò zɔ gbè ɖokpo. Ye sè ɖɔ é nɔ gbɔ azɔn alɔkpa lɛ bǐ, bɔ ye kúdeji ɖɔ é sixu gbɔ azɔn nú emi lɔ. Enɛ wu ɔ, ye súxó ɖɔ: “Jezu, Mɛ̌si, kɛnklɛn kú nǔblawu mǐtɔn.” Azɔn gbɔ nú ye mɛ wǒ lɛ bǐ mlɛ́mlɛ́. É ɖò wɛn ɖɔ xomɛnyínyɔ́ Jezu tɔn sù nukún ye bǐ tɔn mɛ. Amɔ̌, mɛ ɖokpo wà nǔ zɛ mimɔ ɖò lanmɛ ɖɔ nǔ sù nukún emitɔn mɛ wu; éyɛ ɖè nǔsumɛnukúnmɛb tɔn xlɛ́ Jezu. Nya enɛ e azɔn gbɔ na bɔ é nyí Samalíinu ɖé é mɔ ɖɔ é ɖò dandan ɖɔ emi ni kpa susu nú Mawu “kpodo xósusu kpo.”—Luk. 17:12-19.

2-3. (a) Etɛwu mǐ ka sixu gbɔ nǔsumɛnukúnmɛ ɖexlɛ́? (b) Etɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó ɖò xóta elɔ mɛ?

² Samalíinu ɔ ɖɔhun ɔ, mǐ jló na ɖexlɛ́ mɛ ɖěɖee nyɔ́ xomɛ dó mǐ wu lɛ é ɖɔ nǔ yetɔn sù nukún mǐtɔn mɛ. Amɔ̌, ɖò ninɔmɛ ɖé lɛ mɛ ɔ, mǐ sixu wɔn bo gbɔ xó ɖɔ, alǒ nǔ wà dó ɖè lee nǔ sù nukún mǐtɔn mɛ gbɔn é xlɛ́.

³ Ðò xóta elɔ mɛ ɔ, mǐ na ɖɔ xó dó nǔ e wu é ɖò taji ɖɔ mǐ ni ɖɔ xó alǒ wà nǔ dó ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ é jí. Mǐ na mɔ nǔ e kpɔ́ndéwú mɛ e xó Biblu ɖɔ bɔ ye ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ lɛ é, kpo mɛ e ma wà mɔ̌ ǎ lɛ é kpo tɔn sixu kplɔ́n mǐ é. Enɛ gudo ɔ, mǐ na ɖɔ xó dó ali tawun tawun e nu mǐ sixu ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ ɖè lɛ é jí.

4-5. Etɛwu mǐ ka ɖó na nɔ ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́?

⁴ Jehovah zé kpɔ́ndéwú ɔ ɖ’ayǐ nú mǐ, bo nɔ ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́. Ali e nu é nɔ wà mɔ̌ ɖè é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ é nɔ d’ajɔ mɛ ɖěɖee nɔ hɛn xomɛ tɔn hun lɛ é. (2 Sam. 22:21; Ðɛh. 13:6; Mat. 10:40, 41) Biblu ka dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ ɖɔ mǐ ni “wà nǔ éɖɔhun” “vǐ vívɛ́ná” lɛ ɖɔhun. (Efɛ. 5:1) Enɛ wu ɔ, hwɛjijɔ taji e wu mǐ ɖó na ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ é wɛ nyí ɖɔ mǐ jló na wà nǔ Jehovah ɖɔhun.

⁵ Mǐ ni lin tamɛ dó hwɛjijɔ ɖevo e wu mǐ nɔ ba na ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ mɛ ɖevo lɛ é jí. Nǔsumɛnukúnmɛ cí nǔɖuɖu ɖagbe ɖé ɖɔhun, bɔ enyi è má xá mɛ ɖevo lɛ ɔ wɛ é nɔ lɛ́ vivǐ tawun. Enyi mǐ mɔ ɖɔ nǔ mǐtɔn sù mɛ ɖevo nukúnmɛ ɔ, xomɛ nɔ hun mǐ. Enyi mǐ ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ mɛ ɖevo lɛ ɔ, mǐ nɔ bló bɔ ye nɔ j’awǎ. Mɛ e mǐ ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ é nɔ mɔ ɖɔ gǎn e emi dó bo d’alɔ mǐ, alǒ, bo na nǔ e sín hudo mǐ ɖó é mǐ é xɔ akwɛ tawun. Wǎgbɔ tɔn ɔ, kancica e ɖò mǐ kpo mɛ enɛ kpo tɛntin é nɔ lɛ́ syɛn.

 6. Ali tɛ lɛ nu mɔ̌ xógbe nǔsumɛnukúnmɛ tɔn lɛ kpo sikánú ɖé kpo ka nyí nǔ ɖokpo ɔ ɖè?

⁶ Nǔsumɛnukúnmɛ ɖiɖexlɛ́ xɔ akwɛ. Biblu ɖɔ: “Xó e è ɖɔ bɔ é jɛ gan ɔ, cí nǔ xɔ akwɛ sikánú ɖɔhun, sikánú e è bló kpatagan gbɔn wu dó ɖó acɔ́ na é ɖɔhun.” (Nǔx. 25:11) Dǒ nukún mɛ bo kpɔ́n lee sikánú e è bló kpatagan gbɔn wu é na nyɔ́ ɖɛkpɛ sɔ é! Lin tamɛ kpɔ́n kpɛɖé, bo kpɔ́n lee é na xɔ akwɛ sɔ́ é! Enyi è na nǔnina mɔhun ɖé we ɔ, nɛ̌ é ka na cí nú we? Xógbe nǔsumɛnukúnmɛ tɔn e a nɔ dó nú mɛ ɖevo lɛ é sixu xɔ akwɛ gbɔn mɔ̌ pɛ́pɛ́pɛ́. Lin tamɛ dó nǔ elɔ jí: Sikánú ɖé sixu nɔ ayǐ kaka sɔyi. Mɔ̌ ɖokpo ɔ, enyi a dó xógbe nǔsumɛnukúnmɛ tɔn lɛ nú mɛɖé ɔ, é sixu flín, b’ɛ lɛ́ xɔ akwɛ ɖò nukún tɔn mɛ nú gbɛhwenu tɔn e kpò é bǐ.

 7. Lee mǐ mɔ gbɔn ɖò Ðɛhan 27:4 mɛ é ɔ, nɛ̌ Davidi kpo ɖɛhanwlantɔ́ ɖevo lɛ kpo ka ɖè nǔsumɛnukúnmɛ yetɔn xlɛ́ gbɔn?

⁷ Mawu sɛntɔ́ gegě ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ ɖò hwexónu. Davidi ɖò mɛ enɛ lɛ mɛ. (Xà Ðɛhan 27:4.) Sinsɛn-biblo mimɛ̌ ɔ sù nukún tɔn mɛ tawun, bɔ é ɖè enɛ xlɛ́ ɖò nǔwiwa tɔn lɛ mɛ. É na nǔ xɔ akwɛ gegě bonu è na dó gbá tɛmpli ɔ. Kúnkan Asafu tɔn lɛ ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ gbɔn ɖɛhan lɛ alǒ han susu kpikpa tɔn lɛ winwlán gblamɛ. Ðò han ɖokpo mɛ ɔ, ye dókú nú Mawu, bo ɖexlɛ́ ɖɔ “nǔ ɖaxó ɖaxó” e Jehovah bló lɛ é jiwǔ nú emi. (Ðɛh. 75:2) É ɖò wɛn ɖɔ Davidi kpo kúnkan Asafu tɔn lɛ kpo jló na ɖè lee nyɔna e ye mɔ sín Jehovah gɔ́n lɛ é bǐ sù nukún yetɔn mɛ sɔ́ é xlɛ́ ɛ. Lin tamɛ dó ali ɖěɖee nu a sixu xwedó kpɔ́ndéwú ɖɛhanwlantɔ́ enɛ lɛ tɔn ɖè é jí.

8-9. Nɛ̌ mɛsɛ́dó Pɔlu ka ɖexlɛ́ ɖɔ nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu emitɔn lɛ kpo xɔ akwɛ nú emi gbɔn? Etɛ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó?

⁸ Mɛsɛ́dó Pɔlu xlɛ́ ɖɔ nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo emitɔn lɛ xɔ akwɛ nú emi gbɔn lee é ɖɔ xó dó ye wu gbɔn é gblamɛ. É nɔ dókú nú Mawu dó ye tamɛ ɖò ɖɛ mɛɖesunɔ tɔn tɔn lɛ mɛ hwebǐnu. É nɔ lɛ́ ɖè lee ye xɔ akwɛ n’i gbɔn é xlɛ́ ɖò wema e é nɔ sɛ́dó ye lɛ é mɛ. Ðò Hlɔmanu lɛ wemata 16gɔ́ ɔ sín wemafɔ 15 nukɔntɔn lɛ mɛ ɔ, Pɔlu ké nyikɔ Klisanwun hatɔ́ tɔn 27 tɔn. Pɔlu tlɛ flín ɖɔ Plisilu kpo Akilasi kpo “ɖibla sɔ́ gbɛ̀ yeɖesunɔ tɔn nyi gbě” dó ta emitɔn mɛ, bo lɛ́ ɖɔ ɖɔ Fwebée “d’alɔ mɛ gegě” kaka jɛ emiɖesu jí. É kpa nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo vívɛ́ azɔ̌syɛnsyɛnwatɔ́ enɛ lɛ.—Hlɔ. 16:1-15.

⁹ Pɔlu tuùn ɖɔ nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo emitɔn lɛ nyí hwɛhutɔ́, amɔ̌, hwenu e é sú ta nú wema e é sɛ́dó Hlɔmanu lɛ é ɔ, é sɔ́ ayi ɖó jijɔ ɖagbe yetɔn lɛ jí. Hwenu e nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo enɛ lɛ sè, bɔ è ɖò xó ɖagbeɖagbe e Pɔlu ɖɔ dó ye wu lɛ é xà d’aga nú agun ɔ wɛ é ɔ, dǒ nukún mɛ bo kpɔ́n lee é ɖó na ko dó wusyɛn lanmɛ nú ye sɔ́ é! Wǎgbɔ tɔn ɔ, é ɖò wɛn ɖɔ xɔ́ntɔn e ye zun xá Pɔlu é lɛ́ vɛ́ d’eji. A ka nɔ ɖexlɛ́ ɖò gbesisɔmɛ ɖɔ nǔ ɖagbe ɖěɖee hagbɛ̌ agun towe tɔn lɛ nɔ ɖɔ, alǒ wà lɛ é nɔ sù nukún towe mɛ à?

10. Etɛ lee Jezu ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ ahwanvu tɔn lɛ gbɔn é ka sixu kplɔ́n mǐ?

¹⁰ Ðò xó e Jezu ɖɔ sɛ́dó agun ɖé lɛ ɖò Azíi Kpɛví ɔ é mɛ ɔ, é xlɛ́ ɖɔ azɔ̌ e ahwanvu emitɔn lɛ wà é sù nukún emitɔn mɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é bɛ́ xó e é ɖɔ sɛ́dó agun Tiatíi tɔn é gbɔn lě: “Un tuùn nǔ e wà wɛ a ɖè ɔ bǐ; un tuùn lee a ɖò gbeji gbɔn é; un tuùn lee a bí dó azɔ̌ wu gbɔn é, bo tuùn suúlu e a ɖó é. Un tuùn ɖɔ azɔ̌ e wà wɛ a ɖè dìn ɔ sukpɔ́ hú ee a wà ɖò bǐbɛ̌mɛ é.” (Nǔɖe. 2:19) Jezu kɛnu dó lee ye gbló ada nú azɔ̌ yetɔn gbɔn é kɛɖɛ wu ǎ, loɔ, é lɛ́ kpa ye ɖó nǔ e sísɛ́ ye bɔ ye wà nǔ ɖagbe lɛ é wu. É byɔ ɖɔ Jezu ni ɖè wě xá mɛɖé lɛ ɖò Tiatíi có, é ka bɛ́ xó tɔn kpo wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ xó lɛ kpo, bo lɛ́ fó gbɔn mɔ̌. (Nǔɖe. 2:25-28) Lin tamɛ dó acɛ e Jezu ɖó é jí, é wɛ nyí gǎn nú agun lɛ bǐ. É ɖò dandan ɖɔ é ni dókú nú mǐ ɖó azɔ̌ e mǐ nɔ wà n’i lɛ é wu ǎ. É ɖò mɔ̌ có, é ka nɔ ɖexlɛ́ ɖɔ azɔ̌ mǐtɔn sù nukún emitɔn mɛ. Kpɔ́ndéwú ɖagbe tawun wɛ nyí enɛ bɔ é zé ɖ’ayǐ nú mɛxo lɛ.

11. Lee è xlɛ́ ɖò Eblée lɛ 12:16 mɛ gbɔn é ɔ, linlin tɛ Esawu ka ɖó dó nǔ mímɛ́ lɛ wu?

¹¹ É blawǔ ɖɔ mɛ e xó Biblu ɖɔ lɛ é ɖé lɛ kún ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ ó. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mɛjitɔ́ e yí wǎn nú Jehovah bo nɔ lɛ́ ɖó sísí n’i lɛ é wɛ kplɔ́n Esawu có, nǔ mímɛ́ lɛ ka sù nukún tɔn mɛ ǎ. (Xà Eblée lɛ 12:16.) Nɛ̌ enɛ ka wá jɛ wě gbɔn? Esawu zɔn kplakpla jí bo sà vǐɖaxó sín acɛ tɔn nú nɔví sunnu tɔn kpɛví Jakɔbu, bo yí ayikún núsúnnú xlohun ɖé. (Bǐb. 25:30-34) Nukɔnmɛ ɔ, gbeta e kɔn Esawu wá é wá vɛ́ n’i tawun. Amɔ̌, nǔ e é ɖó é wɛ ma sù nukún tɔn mɛ ǎ, enɛ wu ɔ, é ɖó hwɛjijɔ ɖě bo na savo ɖó nyɔna vǐɖaxó sín acɛ ɔ tɔn e é ma yí ǎ é wu ǎ.

12-13. Nɛ̌ Izlayɛli-ví lɛ ma ka ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ ǎ gbɔn? Etɛ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó?

¹² Izlayɛli-ví lɛ ɖó hwɛjijɔ gegě bo na ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́. Jehovah ɖè ye tɔ́n sín kannumɔgbenu hwenu e é sɔ́ Awě Wǒ dó xò Ejipu tò ɔ gudo é. Enɛ gudo ɔ, Mawu hwlɛn ye sín awěxomɛ sí, bo sú kún dó nú ahwangɔnu Ejipu tɔn ɔ blebu ɖò Xù Vɔvɔ ɔ mɛ. É sù nukún Izlayɛli-ví lɛ tɔn mɛ kaka bɔ ye jì ɖuɖeji sín han ɖé dó kpa susu nú Jehovah. Amɔ̌, nǔ ka nɔ sù nukúnmɛ nú ye tɛgbɛ à?

¹³ Hwenu e wuvɛ̌ ɖevo lɛ wá kpannukɔn Izlayɛli-ví lɛ é ɔ, ye yawǔ wɔn nǔ ɖagbe e Jehovah ko wà nú ye lɛ é bǐ. Ye ɖè alɔgudokpɛ́dónúmɛ xlɛ́. (Ðɛh. 106:7) Gbɔn nɛ̌ é? “Izlayɛli togun ɔ bǐ jɛ nǔ hlún ɖɔ dó Mɔyizi kpo Aalɔ́ɔn kpo wu jí,” amɔ̌, è na ɖɔ xó jɔ xó ɔ, Jehovah wu hlún nǔɖɔ dó wɛ ye ɖè. (Tín. 16:2, 8) Alɔgudokpɛ́dónúmɛ sín jijɔ e togun ɔ ɖexlɛ́ é kú awakanmɛ n’i. Nukɔnmɛ ɔ, é ɖɔ ɖɔ Izlayɛli-ví lɛ sín jijimɛ enɛ blebu na dɔn ɖò gbetótló mɛ, lé Jozuwée kpo Kalɛbu kpo jɛn na gán ɖ’emɛ. (Kɛ́n. 14:22-24; 26:65) Mǐ ni kpɔ́n lee mǐ sixu nyi alɔ nú kpɔ́ndéwú nyanya enɛ lɛ, bo xwedó kpɔ́ndéwú ɖagbe lɛ gbɔn é.

14-15. (a) Nɛ̌ asú kpo asì kpo lɛ ka sixu xlɛ́ ɖɔ nǔ ye mɛ ɖokpo ɖokpo tɔn nɔ sù nukún yeɖée tɔn mɛ gbɔn? (b) Nɛ̌ mɛjitɔ́ lɛ ka sixu kplɔ́n vǐ lɛ bɔ ye na nɔ ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ gbɔn?

¹⁴ Ðò xwédo mɛ. Enyi hagbɛ̌ xwédo ɔ tɔn lɛ ɖokpo ɖokpo nɔ ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ ɔ, xwédo ɔ bǐ nɔ ɖu lè tɔn. Lee asú kpo asì kpo ɖé ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ yeɖée sɔ́ é ɔ, mɔ̌ wɛ ye nɔ vɛ́ sɔ. Ye nɔ lɛ́ mɔ ɖɔ é nɔ bɔkun hugǎn bɔ emi na sɔ́ hwɛ kɛ emiɖée. Asú e nɔ ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ asì tɔn é ɔ, é nyí nǔ ɖagbe e é nɔ ɖɔ, bo nɔ wà lɛ é kɛɖɛ wu wɛ é nɔ ɖó ayi ǎ; é nɔ lɛ́ “mlá ɛ.” (Nǔx. 31:10, 28) Asì nǔnywɛtɔ́ ɖé nɔ ɖɔ nǔ tawun tawun e asú tɔn nɔ wà bɔ é nɔ sù nukún tɔn mɛ lɛ é n’i.

¹⁵ Mɛjitɔ́ lɛ emi, nɛ̌ mi ka sixu kplɔ́n vǐ mitɔn lɛ bɔ ye na nɔ ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ gbɔn? Flín ɖɔ vǐ towe lɛ na xwedó kpɔ́ndéwú nǔ e a nɔ ɖɔ bo nɔ wà lɛ é tɔn. Enɛ wu ɔ, zě kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖé ɖ’ayǐ gbɔn ‘a wà nǔ’ ɖiɖɔ nú vǐ towe lɛ, hwenu e ye wà nǔɖe nú we é gblamɛ. Gɔ́ na ɔ, kplɔ́n vǐ towe lɛ ɖɔ ye ni nɔ ɖɔ ‘a wà nǔ,’ hwenu e mɛ ɖevo lɛ wà nǔɖe nú ye é. D’alɔ vǐ towe lɛ nú ye ni mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ nǔsumɛnukúnmɛ ɖiɖexlɛ́ ɔ, ayi mɛ wɛ é nɔ gosin, bɔ xógbe yetɔn lɛ sixu wà ɖagbe gegě. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, nyɔnu ɖé nɔ nyí Clary bo ɖɔ: “Hwenu e nɔ ce ɖó xwè 32 é ɔ, è wlí tɔ́ ce dó ganmɛ ajijimɛ, bɔ vǐ atɔn wu kpíkpé nukún dó jɛ kɔ jí nú nɔ ce ɖokpo. Hwenu e un wá ɖó xwè 32 é ɔ, un lin tamɛ dó lee é na ko vɛwǔ n’i tawun sɔ ɖò xwè enɛ mɛ é jí. Enɛ wu ɔ, un ɖɔ lě dò vɔ̌ e é sá bo kplɔ́n nɔví ce lɛ kpo nyɛ kpo é sù nukún ce mɛ sɔ́ é n’i. Agaɖanu dìn ɔ, é ɖɔ nú mì ɖɔ xógbe ce lɛ kpó ɖò akwɛ xɔ wɛ ɖò nukún emitɔn mɛ tawun, bɔ hwɛhwɛ ɔ, emi nɔ ɖò tamɛ lin dó ye jí wɛ, bɔ é nɔ zɔ́n bɔ emi nɔ ɖó awǎjijɛ hwebǐnu.”

16. Nǎ kpɔ́ndéwú e xlɛ́ ɖɔ nǔsumɛnukúnmɛ ɖiɖexlɛ́ sixu dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ ɖevo lɛ é ɖokpo.

¹⁶ Ðò agun ɔ mɛ. Enyi mǐ ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu mǐtɔn lɛ kpo ɔ, wusyɛn dó lanmɛ nú ye wɛ mǐ ɖè nɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Jorge e nyí mɛxo agun tɔn ɖé, bo ɖó xwè 28 é jɛ azɔn syɛnsyɛn ɖé. É sixu yì kplé lɛ ǎ kaka nú sun ɖokpo. Ee é tlɛ wá jɛ kplé lɛ yì jí é ɔ, é kpéwú bo nɔ w’azɔ̌ ɖò kplé lɛ jí ǎ. Jorge ɖɔ: “Un mɔ ɖɔ un kún hwɛ́n nǔɖe ó, ɖó lee un na wà azɔ̌ agun ɔ tɔn lɛ gbɔn é ɖó dogbó bɔ un lɛ́ ɖó nǔwukpíkpé tɔn ǎ. Amɔ̌ ɖò kplé ɖokpo gudo ɔ, nɔví sunnu ɖé ɖɔ nú mì ɖɔ: ‘Un jló na dókú nú we nú kpɔ́ndéwú ɖagbe e a sɔ́ ɖ’ayǐ nú xwédo ce é. Mǐ ɖu xóɖiɖɔ nú mɛ bǐ towe lɛ sín vivǐ tawun ɖò xwè e wá yì lɛ é mɛ. Ye d’alɔ mǐ bɔ mǐ sù ɖò gbigbɔ lixo.’ Xó tɔn lɛ byɔ ayi mɛ nú mì tawun bɔ nukún ce lɛ jí ɖasin. Nǔ e un jló na sè é pɛ́pɛ́pɛ́ wɛ é ɖɔ nú mì.”

17. Lee è ɖɔ gbɔn ɖò Kolosinu lɛ 3:15 mɛ é ɔ, nɛ̌ mǐ ka sixu xlɛ́ Jehovah ɖɔ alɔhundónanǔmɛ tɔn sù nukún mǐtɔn mɛ gbɔn?

¹⁷ Nú Mawu alɔhundónanǔmɛtɔ́ mǐtɔn. Jehovah na mǐ nǔɖuɖu gbigbɔ tɔn e túnflá é ɖé. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mǐ nɔ mɔ alixlɛ́mɛ e nɔ d’alɔ mɛ lɛ é ɖò kplé mǐtɔn lɛ jí, ɖò xójlawema mǐtɔn lɛ mɛ, ɖò tɛn ɛntɛnɛti tɔn mǐtɔn lɛ jí. A ka ko sè xóɖiɖɔ ɖé, xà xóta ɖé, alǒ kpɔ́n tuto televiziɔn jí tɔn ɖé bo lin nǔ lěhun kpɔ́n à, ‘Nǔ e sín hudo un ɖó é pɛ́ɛ ɖíe.’ Nɛ̌ mǐ ka sixu xlɛ́ Jehovah ɖɔ nǔ enɛ lɛ sù nukún mǐtɔn mɛ gbɔn? (Xà Kolosinu lɛ 3:15.) Ali e nu mǐ sixu wà mɔ̌ ɖè é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ mǐ na nɔ dókú n’i hwɛhwɛ ɖò ɖɛ mǐtɔn lɛ mɛ nú nǔnina ɖagbeɖagbe enɛ lɛ.—Ja. 1:17.

18. Ali tɛ lɛ nu mǐ ka sixu xlɛ́ ɖɔ Kpléxɔ Axɔsuɖuto ɔ tɔn mǐtɔn lɛ sù nukún mǐtɔn mɛ ɖè?

¹⁸ Mǐ nɔ lɛ́ xlɛ́ lee nǔ sù nukún mǐtɔn mɛ gbɔn é Jehovah, hwenu e mǐ hɛn fí e mǐ nɔ sɛn ɛ ɖè é ɖó mimɛ̌ jí bɔ nǔ bǐ ɖò tito jí é. Mǐ nɔ ɖ’alɔ ɖò Kpléxɔ Axɔsuɖuto ɔ tɔn mǐtɔn lɛ jijlaɖó mɛ hwɛhwɛ, bɔ mɛ ɖěɖee nɔ kpé nukún dó mɔ gbezeyiaga tɔn kpo videoxonú lɛ kpo wu lɛ é lɔ nɔ wà azɔ̌ yetɔn ganji. Nú mǐ nɔ wlíbo nú Kpléxɔ Axɔsuɖuto ɔ tɔn mǐtɔn lɛ ganji ɔ, ye na dɔ́ji bɔ é sɔ́ na byɔ ɖɔ è ni jla nǔ kaka ɖé ɖó ɖò ye wu ǎ. Mɔ̌ mɛ ɔ, mǐ na ɖó akwɛ gegě bo na zán ye dó gbá Kpléxɔ Axɔsuɖuto ɔ tɔn ɖevo lɛ na, lobo na vɔ́ ɖevo lɛ blóɖó gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ.

19. Etɛ tan nukúnkpénuwutɔ́ lɛdo tɔn ɖé, kpo asì tɔn kpo tɔn ka kplɔ́n we?

¹⁹ Nú mɛ e nɔ w’azɔ̌ syɛnsyɛn dó ta mǐtɔn mɛ lɛ é. Nú mǐ nɔ ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ ɔ, xó mǐtɔn lɛ sixu huzu linlin e mɛɖé nɔ ɖó dó wuvɛ̌ tɔn lɛ wu é. Mǐ ni lin tamɛ dó nukúnkpénuwutɔ́ lɛdo tɔn ɖokpo kpo asì tɔn kpo jí. Ee ye ko ɖekúnnu ɖò jɔhɔn fífá nu nú kéze ɖokpo gudo é ɔ, ye lɛkɔ yì xwégbe kpo nǔcikɔ kpo. Jɔhɔn fá sɔmɔ̌ bɔ asì ɔ dɔ́ jɔhɔnmɛwu mɛ. Ayihɔngbe tɔn zǎnzǎn ɔ, é ɖɔ nú asú tɔn ɖɔ emi mɔ ɖɔ emi kún na kpéwú bo na kpó ɖò tomɛyiyizɔ́ ɔ wà wɛ ó. Zaanɖé ɔ, wema ɖé gosin alaxɔ mɛ wá nú nyɔnu ɔ zǎnzǎn enɛ ɖokpo ɔ. Ðò wema ɔ mɛ ɔ, è kpa ɛ kpo akpakpa sɔ́ mɛ kpo nú sinsɛnzɔ́ tɔn kpo didɛ tɔn kpo. Bo lɛ́ ɖɔ ɖ’emɛ ɖɔ é sixu vɛwǔ tawun bɔ è na gosin xɔ ɖé mɛ bo byɔ ɖevo mɛ ɖò aklunɔzán gbla lɛ bǐ mɛ. Asú tɔn ɖɔ: “Kpa e è kpa ɛ é wà ɖagbe n’i tawun, bɔ é sɔ́ ɖɔ gbeɖé ɖɔ emi na jó tomɛyiyizɔ́ ɔ dó ǎ. Nǔgbo ɔ, azɔn gegě wɛ é dó wusyɛn lanmɛ nú mì ɖɔ nyi ni kpó ɖò nukɔn yì wɛ hwenu e un lin na jó azɔ̌ ɔ dó é.” Asú kpo asì kpo enɛ nɔ tomɛyiyizɔ́ ɔ mɛ nú xwè 40 mɔ̌.

20. Etɛ mǐ ka ɖó na tɛ́n kpɔ́n bo na nɔ wà ayihɔngbe ayihɔngbe? Etɛwu?

²⁰ Mi nú mǐ ni nɔ tɛ́n kpɔ́n gbè bǐ gbè, bo nɔ dókú nú mɛ gbɔn nǔ e mǐ nɔ ɖɔ bo nɔ wà lɛ é gblamɛ. Xó e mǐ nɔ ɖɔ, alǒ, nǔ e mǐ nɔ wà bɔ ye nɔ gosin ayi mǐtɔn mɛ lɛ é sixu nyí nǔ e sín hudo mɛ ɖevo lɛ ɖó pɛ́pɛ́pɛ́, bo na xò azǎn ɖokpo zlɛ́ gɔ́ na ɖò gbɛ̀ elɔ e mɛ è nɔ dó alɔ gudo kpɛ́ nú mɛ ɖè é é. Xógbe nǔsumɛnukúnmɛ tɔn mǐtɔn lɛ na zɔ́n bɔ mǐ na zun xɔ́ntɔn e sixu nɔ ayǐ sɔyi lɛ é. Taji hú bǐ ɔ, mǐ na xwedó kpɔ́ndéwú Tɔ́ mǐtɔn Jehovah e nyí alɔhundónanǔmɛtɔ́ bo nɔ ɖè nǔsumɛnukúnmɛ xlɛ́ é tɔn.