Etɛ ka Nyí Babilɔnu Ðaxó Ɔ?
Xósin e Biblu na é
Babilɔnu Ðaxó ɔ e xó wema Nǔɖexlɛ́mɛ tɔn ɖɔ é ɔ, kplékplé sinsɛn nǔvú lɛ tɔn e Mawu ma yí gbè na ǎ é wɛ.a (Nǔɖexlɛ́mɛ 14:8; 17:5; 18:21) Sinsɛn enɛ lɛ gbɔn vo ɖò ali gegě nu có, ɖebǔ wɛ é na bo nyí ɔ, ye bǐ wɛ nɔ dɔn gbɛtɔ́ lɛ, bonu ye na gɔn Mawu nǔgbo ɔ, Jehovah sɛn.—Sɛ́nflínmɛ 4:35.
Nǔ ɖěɖee nɔ dó gesí Babilɔnu Ðaxó ɔ lɛ é
Babilɔnu Ðaxó ɔ nyí wuntun ɖé. Biblu jlɛ́ dó “nyɔnu ɖé” kpo “agalɛtɔ́ ɖaxó” ɖé kpo wu, b’ɛ ɖó ‘nyikɔ e bú dò’ é ɖé, enɛ wɛ nyí “Babilɔnu ɖaxó ɔ.” (Nǔɖexlɛ́mɛ 17:1, 3, 5) È sɔnǔ nú wema Nǔɖexlɛ́mɛ tɔn ɖó alɔkpa ɖé bɔ nǔ e ɖ’emɛ lɛ é nyí “wuntun” nǔ ɖevo tɔn lɛ, enɛ wu ɔ, é sɔgbe ɖɔ è ni ɖɔ ɖɔ Babilɔnu ɖaxó ɔ nyí wuntun ɖé, é nyí nyɔnu ɖé lě tawun ǎ. (Nǔɖexlɛ́mɛ 1:1, nwt) Gɔ́ na ɔ, é jinjɔn “tɔsisa gegě jí” enɛ nɔte nú “togun lɛ, ahwan lɛ, akɔta lɛ kpo gbè lɛ kpo.” (Nǔɖexlɛ́mɛ 17:1, 15, nwt) Nyɔnu kpaa ɖé sixu bló mɔ̌ ǎ.
Babilɔnu Ðaxó ɔ nɔte nú kplékplé e gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ é ɖé. È nɔ ylɔ́ ɛ ɖɔ “toxo ɖaxó e kpa acɛ dó axɔ́su ayikúngban jí tɔn lɛ nu” é. (Nǔɖexlɛ́mɛ 17:18) Enɛ xlɛ́ ɖɔ gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ wɛ é ɖó acɛ gbɔn.
Babilɔnu Ðaxó ɔ nyí kplékplé toxóɖiɖɔ alǒ ajɔ̌wiwa tɔn ɖé ǎ, kplékplé sinsɛn tɔn ɖé wɛ é nyí. Toxo e mɛ sinsɛn kpé kámɛ gomɛ ɖè é ɖé wɛ Babilɔnu hwexónu tɔn ɔ nyí, ɖó è tuùn ɖɔ ye syɛn ɖò “azě” kpo “majiki” kpo mɛ. (Ezayíi 47:1, 12, 13; Jelemíi 50:1, 2, 38) Nǔgbo ɔ, finɛ wɛ sinsɛn nǔvú e Mawu nǔgbo ɔ Jehovah gbɛ́ wǎn na é dò ɖɔ dò ɖè. (Bǐbɛ̌mɛ 10:8, 9; 11:2-4, 8) Goyiyi zɔ́n bɔ acɛkpatɔ́ Babilɔnu tɔn lɛ sɔ́ yeɖée sù hú Jehovah kpo sɛn e è ɖó na sɛn ɛ é kpo. (Ezayíi 14:4, 13, 14; Daniyɛli 5:2-4, 23) Mɔ̌ ɖokpo ɔ, è lɛ́ tuùn Babilɔnu Ðaxó ɖó “majiki blobló” tɔn wutu. Enɛ xlɛ́ ɖɔ é nyí kplékplé sinsɛn tɔn ɖé.—Nǔɖexlɛ́mɛ 18:23.
Babilɔnu Ðaxó ɔ sixu nyí kplékplé toxóɖiɖɔ tɔn ɖé ǎ, ɖó “Axɔ́su e ɖò ayikúngban jí lɛ” é na ví kún e è na sú dó n’i é. (Nǔɖexlɛ́mɛ 17:1, 2; 18:9) Mɔ̌ jɛn é ma lɛ́ nyí kplékplé ajɔ̌wiwa tɔn ɖé ǎ é nɛ, ɖó Biblu ɖɔ ɖɔ é gbɔn vo nú “ajɔ̌tɔ́ ayikúngban jí tɔn lɛ.”—Nǔɖexlɛ́mɛ 18:11, 15.
Awinnya e jí è ɖè axɔ́su Babilɔnu tɔn Nabonide kpo wuntun atɔn mawu Sin, Ishtar kpo Shamash kpo tɔn dó é
Lee Babilɔnu Ðaxó ɔ nɔ wà nǔ gbɔn é xlɛ́ ɖɔ sinsɛn nǔvú wɛ é nyí. Sinsɛn nǔvú nɔ sísɛ́ mɛ lɛ bɔ ye nɔ sɛn Mawu ɖevo lɛ, nǔ ka ɖò nǔ ganji wɛ nyí ɔ, lee mɛ lɛ na sɛkpɔ́ Mawu nǔgbo ɔ Jehovah gbɔn ganji é wɛ ye ɖó na kplɔ́n ye. Biblu ylɔ́ aca enɛ ɖɔ “agalilɛ ɖò gbigbɔ lixo.” (Levíi ví lɛ 20:6, nwt; Tíntɔ́n 34:15, 16) Nǔ ɖiɖi nú Atɔnɖobǔ, lindɔ̌n jɔmakú kpo nǔwalɔ ɖé lɛ kpo ɖi ɖiɖe lɛ zinzán ɖò Mawusinsɛn mɛ ɔ, Babilɔnu hwexónu tɔn ɔ mɛ wɛ è nɔ mɔ ɖè, bɔ é lɛ́ kpò ɖò ayǐ ɖò égbé. Sinsɛn enɛ lɛ lɛ́ cáká Mawusinsɛn yetɔn ɖó kpɔ́ xá wanyiyi nú gbɛ̀ ɔ. Biblu ylɔ́ nǔwiwa kpo gbejimanɔ kpo enɛ ɖɔ agalilɛ ɖò gbigbɔ lixo.—Jaki 4:4.
Dɔkun e sinsɛn nǔvú jɛ é kpo nǔɖokan tɔn lɛ e jlá wɛ é nɔ ɖè é kpo sɔgbe xá nǔ e Biblu ɖɔ dó Babilɔnu Ðaxó ɔ, ee “dó akwɛnúvɔ vɔvɔ kwlésinnɔ kpo avɔ vɔvɔ cɛ́cɛ́ kpo” bo “bɛ́ sikánú lɛ kpo awinnya xɔ akwɛ lɛ kpo, kpodo jɛ̌ lɛ kpan dó ba acɔ́ na é” wu é. (Nǔɖexlɛ́mɛ 17:4) Babilɔnu Ðaxó ɔ wɛ nyí “suɖunú gbɛ̀ ɔ tɔn” lɛ, alǒ nǔkplɔnmɛ kpo nǔwalɔ ɖěɖee nɔ vɛ́ mɔ nú Mawu tawun lɛ é kpo sín jɔtɛn. (Nǔɖexlɛ́mɛ 17:5) Mɛ e gosin ‘togun lɛ, ahwan lɛ, tò lɛ kpo gbè lɛ kpo’ mɛ lɛ é wɛ ɖò sinsɛn nǔvú mɛ; ye nɔ nɔ gudo nú Babilɔnu Ðaxó ɔ.—Nǔɖexlɛ́mɛ 17:15.
“Mɛ e è hu ɖò ayikúngban jí lɛ” é sín hun ɔ, Babilɔnu Ðaxó ɔ sín alɔ mɛ wɛ é ɖè. (Nǔɖexlɛ́mɛ 18:24) Ðò hwenuxó mɛ ɔ, ahwan kpo wɔ̌nxixogbɛwu kpo sín alyannú lɛ kɛɖɛ bibló mɛ wɛ sinsɛn nǔvú nɔ ɖ’alɔ ɖè ǎ, loɔ, é lɛ́ kpéwú bo kplɔ́n nǔgbo ɔ mɛ lɛ dó Mawu wanyiyinɔ ɔ, Jehovah wu ǎ. (1 Jaan 4:8) Enɛ zɔ́n bɔ è hu mɛ gegě. Enɛ wu ɔ, mɛ ɖěɖee ba na wà nǔ e nɔ dó xomɛhunhun nú Mawu lɛ é ɖó na “tɔ́n sín tɛntin tɔn,” lobo ɖè yeɖée ɖó vo nú sinsɛn nǔvú.—Nǔɖexlɛ́mɛ 18:4; 2 Kɔlɛntinu lɛ 6:14-17.
a Kpɔ́n xóta “Nɛ̌ Un ka Sixu Mɔ Sinsɛn Nǔgbo ɔ Gbɔn?”