Rreferénsia ojepurútava rreunionhápe Mbaʼéichapa Jaiko ha Japredika vaʼerã
4-10 DE MAYO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | GÉNESIS 36, 37
“José ermanokuéra iselóso vaʼekue chugui”
(Génesis 37:3, 4) José ningo onase vaʼekue Israel ituja riréma, upévare haʼe ohayhuve vaʼekue chupe umi ótro iñermánogui. Ha Israel ojapoka chupe g̃uarã peteĩ ao iporãitereíva. 4 Iñermanokuéra ohechakuaárõ guare itúa ohayhuveha chupe entéro umi ótro itaʼýragui, haʼekuéra ou ndaijaʼevéi hese ha upévare pyʼỹinte iñeʼẽ arhél chupe.
“Pehendumi pe che képe ahecha vaʼekue”
La Biblia heʼi: “[Iñermanokuéra] ohechávo itúa ohayhuveha chupe ndaijaʼeive hikuái hese, ha ndaikatuvéi oñeʼẽ chupe pyʼaguapýpe” (Génesis 37:4, ÑÑB). Oimeraẽvante voi ningo iselósota péicha oñembojeroviavérõ peteĩmente, péro José ermanokuéra oheja upe envídia odomina chupekuéra, ha upéva noĩporãi (Proverbios 14:30; 27:4). ¿Oikómavapa nderehe avei upéicha? ¿Ndépa ndepochy avei oñembojeroviavéramo ótrope ndéve rangue? Oiméramo upéicha, ani nderesarái José ermanokuéragui. Haʼekuéra ningo oenvidia kuri iñermánope, upévare ojapo peteĩ mbaʼe ivaietereíva ombyasýva upe rire hikuái. Ko ehémplo ohechauka ñandéve iporãveha ‘javyʼa umi ovyʼáva ndive’ (Romanos 12:15).
José oiméne katuete ohechakuaa iñermanokuéra ndochaʼeiha hese. Péro ndahaʼéi upe haguérente oipeʼáva pe ao omeʼẽva chupe itúa, jepe oiméne ojapose raʼe upéva ani hag̃ua oñaprovlema rei hendivekuéra. José oikuaa Jacob orregala hague chupe upéva ohechauka hag̃ua ohayhu ha omombaʼetereiha chupe, upévare ndoipeʼái voi upe ao, ha péicha ombovyʼa itúape. ¿Mbaʼépa ikatu ñaaprende iñehémplogui? Ñandejárape g̃uarã ningo enterove peteĩchapánte, péro haʼe otrata porãve umi iñeʼẽrendúvape chupe, ha oipota voi entéro ohechakuaa isiervokuéra idiferenteha umi hénte añágui. Josépe odiferensia haguéicha ijao iñermanokuéragui, upéicha avei umi kristiáno teépe odiferensia ikondúkta ko múndogui, ha upévare oĩta katuete oenvidia ha omboykéva chupekuéra (1 Pedro 4:4). ¿Okambia vaʼerãpa hikuái ani hag̃ua oñaprovlema rei umi héntendi? Nahániri, José ndoipeʼái haguéicha ijao porã oĩrõ guare iñermanokuérandi, umi kristiáno tee nokambiái vaʼerã ikondúkta oĩ jave umi hénte añándi (Lucas 11:33).
(Génesis 37:5-9) Upéi José omombeʼu iñermanokuérape peteĩ mbaʼe ohecha vaʼekue iképe, ha upépe katu iñermanokuéra koʼýte ndaijaʼevéi hese. 6 Haʼe heʼi chupekuéra: “Tamombeʼumína peẽme mbaʼépa la asoña vaʼekue: 7 ñande ñaime hína kuri kokuépe, ñambyaty ha jajokua pe trígo ñaikytĩ vaʼekue. Ha upe rire pe trígo che ajokua vaʼekue oñemboʼy, ha umi peẽ pejokua vaʼekue oñemboʼy avei ha oñepyrũ ojerepa pe trígo che ajokua vaʼekuére ha oñesũ ha oñakãity henondépe”. 8 Upémarõ iñermanokuéra heʼi chupe: “¿Upéicharõ piko la ereséva hína oikotaha ndehegui rréi ha remandataha orerehe?”. Ha José omombeʼu rire koʼã mbaʼe ohecha vaʼekue iképe, koʼytevéntema ndaijaʼéi hese iñermanokuéra. 9 Upéi José osoña jey ótra kósa ha omombeʼu avei iñermanokuérape: “Ahecha jey kuri che képe peteĩ mbaʼe: koʼág̃a katu ahecha pe kuarahy, jasy ha 11 estrélla oñakãitýva che renondépe”.
(Génesis 37:11) Ha iñermanokuéra opyta ipochyete José ndive heʼi haguére koʼã mbaʼe. Péro itúa katu siémpre imanduʼa koʼã mbaʼe heʼi vaʼekuére.
“Pehendumi pe che képe ahecha vaʼekue”
Umi mbaʼe José osoña vaʼekue ou Jehovágui, ha mokõivévante peteĩ profesía Jehová oipotáva ojekuaa. Upérõ ndaipóri gueteri proféta ojapóva peichagua tembiapo, ohóva omombeʼu Jehová mensáhe umi persóna rrevéldepe ha heʼíva mbaʼépa ohaʼarõ chupekuéra. Péro José ojapo vaʼerã upéva, ojapoháicha peteĩ proféta.
José heʼi porãnte iñermanokuérape: “Pehendumi pe che képe ahecha vaʼekue”. Ha omombeʼupa rire la osoña vaʼekue, haʼekuéra pyaʼe voi opilla mbaʼépa heʼise José, ha ndogustaiete voi chupekuéra. Upévare osẽ heʼi: ‘¿Reimoʼã piko ndetaha ore ruvicha guasu ha oredominataha?’. Upe guive haʼekuéra koʼytevéntema ndochaʼéi Josére. Ha omombeʼu rire pe segundo suéño, ituaháma ojagarra vai chugui ha ojaʼo chupe, heʼívo: “¿Mbaʼe piko rereko ne akãme rehecha hag̃ua upéicha nde képe? ¿Reimoʼã piko nde sy, ne [ermanokuéra] ha che, roñesũtaha ne renondépe?”. Heʼíramo jepe upéicha, Jacob opyta ojepyʼamongeta José osoña vaʼekuére. Oiméne opensa: ¿noiméi piko añete Jehová oñeʼẽ hína che raʼýndi? (Génesis 37:6, 8, 10, 11.)
Péro ndahaʼéi Josépe añónte la ojepersegíva térã oñembohasa asýva omombeʼu haguére Ñandejára mensáhe. Jesús, pe mensahéro iñimportantevéva, heʼi vaʼekue voi: “Chéve chepersegíramo hikuái, peẽme avei pendepersegíta” (Juan 15:20). Enterovénte, tahaʼe haʼéva ñandeeda, ikatu ñaaprende heta mbaʼe ko mitãrusu ipyʼaguasu ha ijerovia mbaretévagui.
(Génesis 37:23, 24) Ha og̃uahẽvo José iñermanokuéra rendápe, haʼekuéra oipeʼa chugui ijao, pe ao porãite oreko vaʼekue ijehe. 24 Upéi opoi hikuái Josépe pe pósope. Upérõ guare ndaipóri kuri y upe pósope.
(Génesis 37:28) Umi ismaelita, haʼéva umi komersiánte madianita, ohasárõ guare upérupi, José ermanokuéra onohẽ chupe pe pósogui ha ovende umi komersiántepe 20 monéda de plátare, ha upe rire umi ismaelita ogueraha chupe Egíptope.
Jaheka óro kuʼi la Bíbliape
(Génesis 36:1) Koʼápe oñemombeʼu hína máva mávapa Esaú familiare. Esaú héra avei Edom.
it-1-S 735
Edom
(Pytã), EDOMITA.
Esaúpe oñehenói vaʼekue avei Edom, pórke haʼe ovende kuri pe derécho orekóva haʼe haguére taʼýra ypykue, peteĩ gíso pytã asy ojapo vaʼekuére iñermáno hemélo Jacob (Gé 36:1; 25:30-34). Avei Esaú onasérõ guare iñakãrangue pytã asy vaʼekue (Gé 25:25). Avei algúno umi lugár Esaú ha umi ifamiliare oiko haguépe ojekuaa voi pe yvy ha umi ita pytã haguére.
(Génesis 37:29-32) Upéi Rubén ou jey oĩháme pe póso ha ndotopavéima Josére, ha ombyasyetereígui omondoro ijao. 30 Ha oho jeýrõ guare iñermanokuéra rendápe, heʼi chupekuéra: “¡Ndaiporivéima ningo pe mitãrusu! ¿Ha mbaʼéiko che ajapóta koʼág̃a?”. 31 Upémarõ José ermanokuéra ojuka peteĩ kavara mácho ha omonambaite José aóre pe kavara ruguykue. 32 Upéi haʼekuéra orahaka José aokue itúape ha heʼika chupe: “Rotopa kuri kóva, errevisamína ndahaʼéipa nde raʼy ao”.
it-1-S 618, párr. 1, 2
Oñangarekóva, rerekua
Peteĩ pastór oñekompromete jave oñatende hag̃ua peteĩ ovecha atýre, upéva heʼise oaseptaha oñangarekotaha umi ovecháre ani hag̃ua oiko hesekuéra mbaʼeve. Haʼe ogarantisa pe ovecha aty járape omongarutaha umi animálpe ha avei oñatendetaha ani hag̃ua oñemonda, péro upéva oikóramo pe pastór opaga vaʼerã. Péro pe léi ndahaʼéi kuri la ojopyetereíva hendivekuéra, pórke heʼi avei pe pastór natekotevẽmoʼãiha opaga mbaʼeve oikóramo álgo haʼe ndaikatúiva ojoko, por ehémplo oatakáramo umi ovechápe peteĩ animál salváhe. Péro ani hag̃ua ojeʼe pe pastór oreko hague la kúlpa ohechauka vaʼerã pruéva, por ehémplo pe ovecha reʼongue. Umi ovecha jára ohecha rire la pruéva, heʼi vaʼerã pe pastór haʼeha inosénte.
Ko léi ojereko avei kuri enkuénta oimeraẽ mbaʼe ojeheja jave ótro persóna kárgope, inklúso peteĩ persóna oñangareko jave ihéntere. Por ehémplo, ojeʼe vaʼekue pe ermáno majór oñangareko vaʼerãha iñermáno ha iñermanakuéra imitãvévare. Ko mbaʼe ñanepytyvõ ñantende hag̃ua mbaʼérepa Rubén ojepyʼapyete kuri Josére ohendúrõ guare umi ótro iñermáno ojukaseha chupe. Upe oiko vaʼekue jatopa Génesis 37:18-30-pe ha upépe Rubén heʼi: “Ndovaléi ningo jajuka [...]. Jaitýntena chupe ko pósope oĩva ko desiértope, ha ani ñalastima chupe. Rubén heʼi upéicha osalvaségui chupe omondo jey hag̃ua itúa rendápe”. Rubén opillárõ guare José ndaiporiveimaha ombyasyeterei ha “omondoro ijao”. Upéi heʼi: “¡Ndaiporivéima ningo pe mitãrusu! ¿Ha mbaʼéiko che ajapóta koʼág̃a?”. Haʼe oikuaa kuri ikatuha ojeʼe hese oreko hague la kúlpa José okañy haguére. Ani hag̃ua ojeʼe upéva, iñermanokuéra ojapo peteĩ pruéva guaʼu ikatu hag̃uáicha oñepensa peteĩ animál salváhe ojuka hague Josépe. Ojuka hikuái peteĩ kavara mácho ha omonambaite huguykue José aóre. Upéi oraha itúape ohecha hag̃ua, upépe Jacob ndeʼimoʼãvéima la oikóva haʼe hague Rubén kúlpare, pórke Jacob ohechávo pe pruéva, heʼíma José omano hague peteĩ animál salváhe ojuka rupi chupe (Gé 37:31-33).
11-17 DE MAYO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | GÉNESIS 38, 39
“Jehová núnka ndohejái Josépe”
(Génesis 39:1) Umi ismaelita katu ogueraha Josépe Egíptope ha ovende chupe hikuái peteĩ ofisiál héravape Potifar, haʼe hína faraón guardiakuéra kapitán.
‘¿Mbaʼéicha piko che ajapóta ko mbaʼe ivaietéva?’
Umi komersiánte og̃uahẽvo pe siudápe, ovende Josépe peteĩ egipcio héravape Potifar. Ko kuimbaʼe omoakã umi guárdia oprotehéva faraónpe, pe rréi de Egipto (Génesis 39:1). ¡Eñeimahinamína mbaʼéichapa oiméne oñeñandu José péicha ojeapoʼívo chupe! Dos veseháma ningo oñevende chupe, haʼeramoguáicha peteĩ merkadería. Oiménengo José omaña kyhyje anga ohóvo umi negósio ha henteita apytépe ipatrón rapykuéri. Haʼe ningo omongorre oikóvo chupe pe siuda mbytére ha ogueraháma hína chupe hogarãme.
Péro pe lugár ohotahápe oiko ndojoguaiete voi hógape. Haʼe ningo ojepokuaa vaʼekue oiko ifamíliandi umi óga kárpape ha ndopytái vaʼekue peteĩ hendápente. Haʼekuéra oiko oikónte ha ojagarra jeýma ikosakuéra ha iñanimalkuéra ha ova ótro lugarpehaite. Potifar róga katu tuicha, iporãiterei ha oñepintapa, orekoháicha jepi voi umi irríkova upe tiempopegua. Umi arkeólogo omombeʼu umi egipcio oreko hague umi hardín ndetuichapa jepéva ha iporãitereíva. Upépe oreko hikuái papíro ha opaichagua yvoty okakuaáva y apére. Oĩ voi katu umi óga oĩva pe hardín mbytépe ha orekóva terrása, osẽhápe jepi hikuái oñembopiroʼy hag̃ua. Hogakuéra ningo oreko umi ventána tuichaicháva, hetaiterei koty, peteĩ komedór guasu ha avei umi koty isirvientekuérape g̃uarã.
(Génesis 39:12-14) Ha Potifar rembireko ojagarra Josépe ijaógui ha oitira chupe, ha heʼi: “¡Ejúna eñeno chendive!”. Upémarõ José ojetyvyro chugui ha osẽ odipara, ha opyta ijao pe kuñakarai pópe. 13 Pe kuñakarai ohechakuaávo José oheja hague ijao ha osẽ hague odipara, 14 oñepyrũ osapukái vaipa ha ohenói umi isiérvo hogapeguápe, ha heʼi: “¡Pemañamína mbaʼépa la oikóva! Che ména ogueru ko hebréope oñembohory hag̃ua ñanderehe. Ou che rendápe ha haimete cheviola, péro che añepyrũ asapukái vaipa ha ajerure sokórro.
(Génesis 39:20) Upémarõ ipatrón oraha Josépe kárselpe, pe rréi orekohápe umi présope, ha José opyta préso upépe.
‘¿Mbaʼéicha piko che ajapóta ko mbaʼe ivaietéva?’
Umi arkeólogo, otopa vaʼekue umi karselkue oĩva Egíptope, péro mbaʼeve guasu ndoikuaái hikuái koʼãvagui. La oikuaáva heta sélda oĩha yvyguýpe ha isegúro porã hague. José heʼi vaʼekue voi oĩ hague peteĩ yvykuápe, ha oime vaʼerã pe lugár iñypytũ ha ivaieterei raʼe (Génesis 40:15). Sálmope avei heʼi Josépe ojetortura hague, ojepykuávo chupe kadénape ha oñemoĩvo ijajúrare peteĩ iérro (Salmo 105:17, 18). Yma umi karseléro omoĩ vaʼerã ipo hapykue gotyo ha ojejokua chupekuéra peteĩ kadénape ikódogui; osino oñemoĩmi vaʼerã ijajúrare peteĩ iérro. ¡Oiméne piko osufriete raʼe José! Hiʼarive reiete ohupyty chupe upéva.
Ha ndahaʼéi voi sapyʼamínte mbaʼe opytáva kárselpe. La Biblia omombeʼu José heta tiémpo oĩ hague pe lugár ivaietévape. Ha ni ndoikuaái osẽtapa upégui. Ohasáma heta día, heta mése, heta áño... ha José katu oĩ gueteri upépe. Péro, ¿mbaʼépa ojapo raʼe ani hag̃ua oñedeprimi ni ojedesespera?
La Biblia heʼi Jehová ndohejareíri hague Josépe. Ñandejára oñangareko isiérvore ha otrata porã chupe (Génesis 39:21). Ni pe kársel ni mbaʼeve ndojokomoʼãi Jehovápe ohechauka hag̃ua umi isiérvo iñeʼẽrendúvape ohayhuha chupekuéra (Romanos 8:38, 39). Eñeimahinamína Josépe omombeʼúvo hína Itúa yvagapeguápe mbaʼéichapa oñeñandu, ha ojerurévo hína oipytyvõmínte hag̃ua chupe. Ha epensamína mbaʼéichapa “Ñandejára omeʼẽva opaichagua konsuélo” oipytyvõ Josépe, omeʼẽvo chupe pe pyʼaguapy oikotevẽtéva (2 Corintios 1:3, 4; Filipenses 4:6, 7). Péro ndahaʼéi upéva añónte Jehová ojapóva hesehápe. La Biblia omombeʼu oipytyvõ hague Josépe ikatu hag̃uáicha pe guárdia kársel okonfia hese.
(Génesis 39:21-23) Péro Jehová osegi oipytyvõ Josépe ha ohechauka ohayhuetereiha chupe ha ojeroviaha hese, upéicha rupi pe ofisiál oñenkargáva pe kársel rehe imbaʼeporã José ndive. 22 Ha pe ofisiál omoĩmbaite José kárgope umi presokuéra, ha haʼe odirihi opaite mbaʼe ojejapóva pe kárselpe. 23 Pe ofisiál karselpegua ndojepyʼapýi mbaʼevete oĩvare José kárgope, pórke Jehová oĩ José ndive ha Jehová oipytyvõ chupe osẽ porãmba hag̃ua opa mbaʼe ojapóva.
‘¿Mbaʼéicha piko che ajapóta ko mbaʼe ivaietéva?’
La Biblia heʼi Jehová ndohejareíri hague Josépe. Ñandejára oñangareko isiérvore ha otrata porã chupe (Génesis 39:21). Ni pe kársel ni mbaʼeve ndojokomoʼãi Jehovápe ohechauka hag̃ua umi isiérvo iñeʼẽrendúvape ohayhuha chupekuéra (Romanos 8:38, 39). Eñeimahinamína Josépe omombeʼúvo hína Itúa yvagapeguápe mbaʼéichapa oñeñandu, ha ojerurévo hína oipytyvõmínte hag̃ua chupe. Ha epensamína mbaʼéichapa “Ñandejára omeʼẽva opaichagua konsuélo” oipytyvõ Josépe, omeʼẽvo chupe pe pyʼaguapy oikotevẽtéva (2 Corintios 1:3, 4; Filipenses 4:6, 7). Péro ndahaʼéi upéva añónte Jehová ojapóva hesehápe. La Biblia omombeʼu oipytyvõ hague Josépe ikatu hag̃uáicha pe guárdia kársel okonfia hese.
Jaheka óro kuʼi la Bíbliape
(Génesis 38:9, 10) Péro Onán oikuaa pe mitã onaséva ndahaʼemoʼãiha imbaʼe, síno opytataha iñermáno familiarã. Upévare orekórõ guare rrelasión sexuál iñermáno rembirekokuéndi, opoi okápe isémen ani hag̃ua hyeguasu chugui pe kuña. 10 Péro Jehovápe g̃uarã ivaieterei upe ojapo vaʼekue, upévare ojuka avei chupe.
it-2-S 550
Onán
(Ou peteĩ palávra heʼisévagui “ikatúva oporombohyeguasu térã imbaretéva”).
Onán haʼe pe segundo mitã Judá oreko vaʼekue peteĩ kuña cananéandi, haʼéva Súa rajy (Gé 38:2-4; 1Cr 2:3). Er haʼe kuri Onán ermáno majór ha iñañaiterei vaʼekue, upévare Jehová ojuka chupe. Er omano kuri ifamília mboyve hembireko Tamar ndive, upémarõ Judá heʼi Onánpe omenda hag̃ua Tamar rehe, péicha Er ikatúta ifamília iñermáno Onán rupive. Onán ha Tamar ifamíliarõ, upéva ndahaʼemoʼãi Onán raʼy síno iñermáno Er raʼy, upévare pe erénsia oñemeʼẽva pe taʼýra ypykuépe oñemeʼẽta kuri ko mitãme, haʼe rupi Er família ypykue. Péro nonaséirõ ni peteĩ mitã, la erénsia opytapáta kuri Onánpe, upévare haʼe orekórõ guare rrelasión sexuál Tamar ndive “opoi okápe isémen”. Ko fráse ndeʼiséi Onán ojejavyky térã oñemasturva hague, pórke pe rreláto heʼi haʼe opoi hague isemén okápe “orekórõ guare rrelasión sexuál iñermáno rembirekokuéndi”. Upéva heʼise Onán ndopoíri hague isémen Tamar órgano sexuálpe. Haʼe naiñeʼẽrendúi itúape, itaryrýi ha opeka pe matrimónio kóntrape, upévare Jehová ojuka chupe ha ndahaʼéi ojejavyky haguére. Onán omano avei ifamiliaʼỹre (Gé 38:6-10; 46:12; Nú 26:19).
(Génesis 38:15-18) Judá ohechárõ guare Tamárpe oimoʼã prostitutaha, pórke Tamar omoʼã kuri hova. 16 Upévare Judá oñemboja pe kuña rendápe pe tape kóstare, ha heʼi chupe: “¿Ikatu piko areko nendive rrelasión sexuál?”. Judá ojapo upéicha ndoikuaáigui pe kuña inueraha. Péro Tamar heʼi chupe: “¿Mbaʼe piko remeʼẽta chéve añenóramo nendive?”. 17 Ha Judá heʼi: “Aguerukáta ndéve peteĩ kavara raʼy che rymbakuéra apytégui”. Péro Tamar heʼi chupe: “Eheja vaʼerã chéve peteĩ garantía egueruka peve pe kavara raʼy”. 18 Judá heʼi jey: “¿Mbaʼéiko la garantía reipotáva aheja ndéve?”. Upépe Tamar heʼi chupe: “Pe kuãirũ reipurúva resella hag̃ua ha pe isã remosaingoha, avei pe vastón erekóva nde pópe”. Upémarõ omeʼẽ chupe umi mbaʼe ojeruréva ha oreko hendive rrelasión sexuál, ha Tamar opyta hyeguasu chugui.
w04-S 15/1 30 párr. 4, 5
Oñeporandúva jepi
Judá opromete kuri omeʼẽtaha Tamárpe omenda hag̃ua itaʼýra Selá rehe, péro haʼe ndojapói upéva ha pépe tuicha ojavy. Avei Judá oreko kuri rrelasión sexuál peteĩ kuña haʼe opensa vaʼekuéndi haʼeha peteĩ prostitúta templopegua. Upéva ningo ndogustaiete Jehovápe pórke haʼe oipota umi omendáva añoiténte oreko rrelasión sexuál oñondive (Génesis 2:24). Péro añetehápe Judá noñenói kuri peteĩ prostitútandi, síno ke opillaʼỹre oñeno Tamar ndive itaʼýra Selá rangue, upévare umi mitã onaséva ikatúta kuri orresivi pe erénsia.
Tamar rehe ndaikatúi jaʼe hekovai hague. Haʼe imemby kuri mellíso, ha koʼãvare ndojeʼéi kuri onase hague isy hekovai haguére. Boaz Belenpegua omendárõ guare pe moabita Rut rehe, umi ansiáno upepegua oñeʼẽ porã kuri Tamar memby rehe, haʼéva Pérez. Haʼekuéra heʼi: “Jehová omeʼẽta ndéve peteĩ mitã ko kuñataĩ rupive, ha nefamília retaitereíta ko mitã rupive, Pérez familiakuéraicha, haʼe hína Tamar ha Judá familiare” (Rut 4:12). Pérez haʼe avei kuri Jesucristo antepasádo (Mateo 1:1-3; Lucas 3:23-33).
18-24 DE MAYO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | GÉNESIS 40, 41
“Jehová olivera Josépe”
(Génesis 41:9-13) Upépe umi kopéro héfe heʼi faraónpe: “Koestedía chemanduʼa che fállare ha peteĩ mbaʼe ymáma ajapo vaʼerãre ha ndajapói. 10 Peteĩ jey ningo, nde faraón, ndepochy chendive ha umi panadéro héfendi, upévare oremondo kárselpe. Upe kársel ningo oĩ hína nde guardiakuéra kapitán kárgope. 11 Upéi peteĩ pyharépe mokõivéva rosoña. Káda uno rosoña peteĩ mbaʼe ha káda suéño oreko la isignifikádo. 12 Upérõ oĩ orendive peteĩ kariaʼy hebreo, haʼe ningo umi guardiakuéra kapitán esklávo. Ha ore romombeʼu chupe umi mbaʼe rosoña vaʼekue ha haʼe oexplika káda únope mbaʼépa heʼise umíva. 13 Ha oiko orerehe haʼe heʼi hagueichaite, che ambaʼapo jey che puestokuépe, ha pe ótrope katu ojejuka ha oñemosaingo”.
“Ñandejára ikatu omyesakã mbaʼépa heʼise umi suéño”
Ikatu pe kopéro mbaʼe hesarái Joségui, péro Jehová arakaʼeve ndahesaráiri chugui. Upévare peteĩ pyharépe ombou faraónpe mokõi suéño iñextráñova. Primero ohecha osẽha pe rrío Nílogui 7 vaka ikyra ha iporãva, ha upéi ohecha osẽha avei 7 vaka ipiru ha ivaietereíva. Ha umi vaka ipirúva oñepyrũ hoʼu umi vaka ikyrávape. Pe segundo suéñope ohecha osẽha peteĩ trígo mátare 7 espíga tuicha ha iporãva, ha upéi ohecha osẽha avei 7 espíga michĩ ha ivaíva, ha umi espíga michĩ ha ivaíva oñepyrũ hoʼu umi ótra espígape. Upéi faraón opáy ha ojepyʼapyeterei osoña rupi umi mbaʼe, upémarõ ohenoika umi saserdóte ojapóvape máhia ha entéro umi kuimbaʼe iñarandúvape, péro ni peteĩva ndaikatúi heʼi chupe mbaʼépa osignifika umi mbaʼe osoña vaʼekue (Génesis 41:1-8). ¿Mbaʼépa oiméne heʼi raʼe chupe hikuái? ¿Oime piko okirirĩeténte chugui térã oñepyrũ heʼi chupe oimeraẽ vyrorei? Ndajaikuaái mbaʼéichapa raʼe, péro jaikuaa nokonvenséi hague hikuái faraónpe. Upévare haʼe oimehápe rei otopase álgien ikatúva oexplikami chupe umi mbaʼe osoña vaʼekue.
Hasypeve pe kopéro imanduʼa Josére. Ha ikonsiénsia omolestágui chupe, oho omombeʼu faraónpe ojapoha 2 áño peteĩ kariaʼy oexplika hague chupe ha pe panadérope umi mbaʼe osoña vaʼekue hikuái ha oñekumpli hague la heʼíva guive. Upémarõ faraón pyaʼe porã ohenoika Josépe (Génesis 41:9-13).
(Génesis 41:16) Ha José heʼi faraónpe: “Che ningo ndahaʼéi mbaʼeve. Ñandejára hína upe omeʼẽtava notísia porã faraónpe”.
(Génesis 41:29-32) Siete áño aja oĩta hetaiterei hiʼupy Egipto tuichakue javeve. 30 Péro upéi oúta peteĩ ñembyahýi guasu 7 áño aja, ha opytáta tesaráipe Egíptope oĩ hague hetaiterei hiʼupy. Pe ñembyahýi guasu ohundietéta ko yvy, 31 ha avavéma naimanduʼamoʼãvéi Egíptope ojeiko porã hague, pórke tuichaitereíta pe ñembyahýi oútava. 32 Nde ningo faraón 2 vése resoña, ha upéva heʼise Ñandejára odesidimaha mbaʼépa oikóta, ha haʼe okumpli potaitemaha koʼã mbaʼe.
“Ñandejára ikatu omyesakã mbaʼépa heʼise umi suéño”
Jehová ningo omombaʼeterei umi hénte iñumílde ha iñeʼẽrendúvape, upévare oikuaauka Josépe umi saserdóte de máhia ha iñarandúva oikuaasete vaʼekue. José oexplika faraónpe umi mokõi mbaʼe osoña vaʼekue heʼiseha peteĩ mbaʼénte. Ha heʼi chupe osoña hague 2 vése pórke Ñandejára odesidimaha oikotaha upéva ha oñekumplitaha katuete. José heʼi faraónpe umi vaka ikyráva ha umi espíga iporãva orrepresentaha 7 áño oĩtahápe hetaiterei hiʼupy Egíptope. Péro upéi heʼi outaha peteĩ ñembyahýi guasu 7 áño pukukuére, ha umi vaka piru ha umi espíga michĩ ha ivaíva orrepresentaha upéva. Heʼi avei chupe avave naimanduʼamoʼãveimaha Egíptope ojeiko porã hague, pórke tuichaitereíta pe ñembyahýi oútava (Génesis 41:25-32).
(Génesis 41:38-40) Upémarõ faraón heʼi isiervokuérape: “¿Oĩnepa ótro kuimbaʼe péicha orekóva Ñandejára espíritu?”. 39 Upéi faraón heʼi Josépe: “Ñandejára ningo oikuaauka ndéve koʼã mbaʼe, ha upévare ndaiporichéne ótro ndéicha ivale ha iñarandúva. 40 Nde kárgope opytáta che róga, ha umi che retãygua ojapóta opa mbaʼe nde eréva. Ha che haʼe rupi rréi, che añoite amanda guasuvéta ndehegui”.
“Ñandejára ikatu omyesakã mbaʼépa heʼise umi suéño”
Faraón okumpli heʼi vaʼekue, ha omanda oñemeʼẽ hag̃ua Josépe ao iporãitereíva omonde hag̃ua, oipeʼa ikuãirũ oipurúva osella hag̃ua ha omeʼẽ chupe. Omoĩ avei ijajúrare peteĩ kollár de óro ha omeʼẽ chupe peteĩ kárro iporãitereíva, ikatu hag̃uáicha oviaha Egipto tuichakuére ha okumpli oñenkarga vaʼekue chupe (Génesis 41:42-44). ¡Máva piko oimoʼãta peichaite peve okambiataha isituasión! José ningo ikoʼẽ kuri pe kárselpe peteĩ prisionéroicha, ha koʼág̃a katu oĩ pe palásiope ha haʼe pe segunda persóna omanda guasuvéva Egíptope. Upe díape oiko vaʼekue, ohechauka José ojapo porã hague ojeroviávo Jehováre. Ñandejára ningo ohechapaite umi inhustísia ohasa vaʼekue isiérvo heta áñore ha osolusiona haʼe oikuaahaichaite ha itiempoitépe. Ha ndahaʼéi okorrehínteva umi inhustísia, síno ojapo kuri oñekotevẽtava oprotehe hag̃ua ipuévlo Israélpe amo gotyove. Upévagui ñañeʼẽvéta ág̃a osẽ vove ótro artíkulo koichagua.
Jaheka óro kuʼi la Bíbliape
(Génesis 41:14) Upévare faraón omondo isiervokuérape ogueru hag̃ua Josépe, ha pyaʼe porã ojegueru chupe pe kárselgui. Ha José ojevarvea, okambia ijao ha oho faraón rendápe.
Jaikuaave hag̃ua
¿Mbaʼérepa José ojevarvea vaʼekue oho mboyve faraón rendápe?
Pe lívro de Génesis omombeʼu faraón omanda hague ojegueraha hag̃ua hendápe peteĩ hebreo oĩ vaʼekue préso, hérava José. Haʼe oipota kuri José omombeʼu chupe mbaʼépa heʼise peteĩ mbaʼe osoña vaʼekue ha oipyʼapyetereíva chupe. Upe tiémpope ko kuimbaʼe oĩma kuri préso unos kuánto áño. Ha faraón ojapuráramo jepe, haʼe ojevarvea raẽ oho hag̃ua hendápe (Génesis 39:20-23; 41:1, 14). Haʼetévaicha naiñimportanteguasúiva ko detálle, péro upéva ohechauka pe oskrivi vaʼekue pe lívro de Génesis oikuaa porãiterei hague umi kostúmbre orekóva umi egipcio.
La majoría umi puévlo yma guare ojepokuaa vaʼekue oipuru várva, umíva apytépe umi hebreo. Péro umi egipcio nahániri. Peteĩ lívro hérava Comentario exegético y explicativo de la Biblia heʼi voi: “Umi orientál apytépe umi egipcio añoite la ojepokuaa vaʼekue ojevarvea”.
Péro, ¿ivárva añóntepa la oipeʼa vaʼekue hikuái? Peteĩ rrevísta oñeʼẽva umi puévlo yma guarére heʼi umi oikétava faraón rendápe amalisia ojeprepara hague oiketarõguáicha peteĩ témplope (Biblical Archaeology Review). Oiméramo upéicha, José oipeʼáne raʼe la hague kompletoite, ha ndahaʼéi ivárva añónte.
(Génesis 41:33) Upévare, nde faraón, reheka vaʼerã peteĩ kuimbaʼe ivale ha iñarandúva, ha emoĩ ikárgope Egipto tuichakue.
Ñandejára siervokuéra hory ha imbaʼerechakuaa vaʼerã
14 Ñandejára siervokuéra yma guare ningo omboʼe porã voi ifamiliakuérape hory ha oporotrata porã hag̃ua. Jahechamíntena Génesis 22:7-pe mbaʼéichapa Abrahán ha Isaac ojotrata porã vaʼekue. José rehe jahechakuaa avei ituakuéra omboʼe porã hague chupe, pórke oĩrõ guare kárselpe otrata porãnte avei umi ambue karselérope (Gén. 40:8, 14). Ha oñeʼẽrõ guare faraónpe jahechakuaa avei hese oaprende hague mbaʼéichapa otrata vaʼerã umi hénte iñimportántevape (Gén. 41:16, 33, 34).
25-31 DE MAYO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME | GÉNESIS 42, 43
“José ojejokokuaa vaʼekue”
(Génesis 42:5-7) Upémarõ Israel raʼykuéra oho umi ótro héntendi Egíptope ojogua hag̃ua hiʼupy, pórke pe ñembyahýi guasu ojagarráma avei Canaán. 6 Upérõ ningo José omanda guasu Egíptope, ha avei ikárgope opyta oñevende hag̃ua hiʼupy umi hénte oúvape opáguio ládo. Upévare José ermanokuéra oho hendápe ha og̃uahẽvo, oñesũ ha oñakãityete henondépe. 7 Ha José ohechárõ guare chupekuéra, ensegída oikuaa iñermanokuérape, péro haʼe ndojekuaaukái chupekuéra. Upévare iñeʼẽ arhél chupekuéra ha heʼi: “¿Moõgui peju hína?”. Ha haʼekuéra heʼi chupe: “Roju Canaángui rojogua hag̃ua hiʼupy”.
“Chéngo ndahaʼéi Ñandejára aporohusga hag̃ua”
¿Mbaʼépa jaʼekuaa Josére? ¿Opillápa raʼe haʼe iñermanokueraha la oúva? ¡Ohecháre chupekuéra opilláma! La Biblia omombeʼu oñesũvo hikuái henondépe, ensegída José imanduʼa hague umi suéño oreko vaʼekuére imitãvépe, ohechaukáva iñermanokuéra oñesũtaha henondépe. Koʼã suéño ou vaʼekue Jehovágui ha José ohechakuaa oñekumpli hague upérõ (Génesis 37:2, 5-9; 42:7, 9). ¿Mbaʼépa ojapóta José? ¿Oañuátapa iñermanokuérape, térãpa oñevengáta hesekuéra?
“Chéngo ndahaʼéi Ñandejára aporohusga hag̃ua”
Ijetuʼu lénto ningo añete ñaime hag̃ua peteĩ situasión peichaguaitépe. Upéicharõ jepe, heta família ko tiempopegua oiko vai ha ojedividipa, oiko haguéicha José famíliare. Jajecha jave peichagua situasiónpe, ikatu jajapose ou raẽvévante ñandéve ñane akãme térã ñande ñapensáva iporãveha. Péro ikuentavéta jasegíramo José ehémplo ha jahecha mbaʼépa Jehová oipota jajapo (Proverbios 14:12). Ñanemanduʼa vaʼerã avei ñaime porã ñane hentekuérandi ndahaʼeiha hína la iñimportantevéva, síno ñaime porã Jehová ha Itaʼýra Jesús ndive (Mateo 10:37).
(Génesis 42:14-17) Péro José heʼi jey chupekuéra: “Siertoite katu la haʼéva peẽme: ‘¡Peẽ espía hína!’. 15 Faraón rérare ahura peẽme: ndapeguerúiramo pene ermáno imitãvéva che rendápe, peẽ napesẽmoʼãi koʼágui. Ha pejapóramo añoite ko haʼéva peẽme, pehechaukáta chéve siertoha la pejéva. 16 Peẽ pepytáta koʼápe préso, péro peteĩva pende apytégui ikatu pemondo ogueru hag̃ua pene ermáno imitãvévape. Péicha aikuaáta siertoha la pejéva. Ha ndapeguerúiramo katu, pendejapu hína, ha faraón rérare ahura peẽme peẽ haʼeha espía”. 17 Upémarõ omoinge chupekuéra kárselpe 3 día.
“Chéngo ndahaʼéi Ñandejára aporohusga hag̃ua”
José ojapo diferénte mbaʼe ohecha hag̃ua okambiápa raʼe añetehápe iñermanokuéra. Primerorã ijarhél ha heʼi chupekuéra: “¡Peẽ ningo espía!”. Péro José noñeʼẽi chupekuéra iñidiómape, síno ojerure ótrope otradusi hag̃ua la heʼíva. Haʼekuéra oñedefende hag̃ua oñeʼẽ Josépe ifamíliare ha omombeʼu avei chupe iñermáno pahague opyta hague hógape. José oñeemosionaiterei oikuaávo upéva, péro oñehaʼãmbaite odisimula. ¿Añete piko oikove gueteri iñermaníto? Koʼág̃a José oikuaáma mbaʼépa ojapóta. Haʼe heʼi: “Ndapeguerúiramo pene ermáno imitãvéva che rendápe, peẽ napesẽmoʼãi koʼágui. Ha pejapóramo añoite ko haʼéva peẽme, pehechaukáta chéve siertoha la pejéva”. Upéi heʼi chupekuéra ikatuha oho iñermáno piári, péro peteĩva ijapyteguikuéra opyta vaʼerã upépe umi ótro oho aja (Génesis 42:9-20, NM).
(Génesis 42:21, 22) José ermanokuéra heʼi ojupe: “Oiméne jajekastiga hína umi mbaʼe vai jajapo vaʼekuére ñane ermánore. Haʼe ningo hesay hováre ojerure asy kuri ñandéve ani hag̃ua jajapo hese mbaʼeve, péro ñande nañapenái hese. Upévare oiko ñanderehe koʼã mbaʼe vai”. 22 Upémarõ Rubén heʼi chupekuéra: “Che ningo haʼe voi kuri peẽme: ‘Anína pejapo mbaʼeve ivaíva pe mitãre’, péro peẽ napepenái cherehe. Koʼág̃a ñande jajecháta Ñandejárandi ñañohẽ haguére huguy”.
it-2-S 125 párr. 1
José
José ermanokuéra ohechávo la oikóva, opensa ojekastigaha chupekuéra ovende haguére iñermánope esklávoramo, upéi orrekonose hikuái ojapo vai hague. Upérõ haʼekuéra oĩ hína kuri José renondépe, péro ndopillái upe kuimbaʼe haʼeha iñermáno. José ohendúrõ guare la heʼíva hikuái, ohechakuaa oñarrepenti hague ha upéva opokoiterei hese, upévare oho upégui ha oñepyrũ hasẽ. Upéi José ou jey ha ojerure tojepokua Simeónpe ha heʼi opytataha upéicha umi ótro ou jey peve iñermáno menór ndive (Gé 42:21-24).
Jaheka óro kuʼi la Bíbliape
(Génesis 42:22) Upémarõ Rubén heʼi chupekuéra: “Che ningo haʼe voi kuri peẽme: ‘Anína pejapo mbaʼeve ivaíva pe mitãre’, péro peẽ napepenái cherehe. Koʼág̃a ñande jajecháta Ñandejárandi ñañohẽ haguére huguy”.
(Génesis 42:37) Rubén heʼi itúape: “Umi mokõi che raʼýpe ikatu rejuka ndaguerúi jeýramo ndéve Benjamínpe. Emeʼẽ chéve ha che añangarekóta hese. Apromete ndéve agueru jeytaha ne rendápe koʼápe”.
it-2-S 873 párr. 5
Rubén
Ojekuaa Rubén orekoha kualida porã oñehaʼãrõ guare okonvense umi 9 iñermánope opoi hag̃ua Josépe pe pósope ojuka rangue chupe. Rubén heʼi kuri chupekuéra upéva osalvaségui Josépe, ikatu hag̃uáicha upéi oho onohẽ chupe ha omondo jey itúa rendápe kañyháme (Gé 37:18-30). Veinte áñorupi upe rire, José ermanokuérape ojeakusa haʼeha espía ohóva Egíptope ha haʼekuéra opensa upéva oikoha hesekuéra ndoiporiahuverekói haguére Josépe. Rubén omomanduʼa iñermanokuérape haʼe nomoirũi hague chupekuéra upe mbaʼe vai ojapo vaʼekuépe Josére (Gé 42:9-14, 21, 22). Upéi Jacob ndoipotáirõ guare Benjamín oho iñermanokuérandi Egíptope, Rubén oofrese voi umi mokõi itaʼýra kómo fiánsa ha heʼi itúape: “Umi mokõi che raʼýpe ikatu rejuka ndaguerúi jeýramo ndéve Benjamínpe” (Gé 42:37).
(Génesis 43:32) Ha umi isiervokuéra omoĩ Josépe hembiʼurã apárte, oservi avei José ermanokuérape apárte, ha umi egípciope omoĩ hembiʼurã apárte. Haʼekuéra ojapo upéicha pórke umi egipcio ndokarúi umi hebréondi, chupekuéra ningo ombojeguaru voi upéva.
w04-S 15/1 29 párr. 1
Mbaʼe mbaʼépa ñanemboʼe Génesis (párte 2)
43:32. ¿Mbaʼérepa umi egipcio ndokaruséi vaʼekue umi hebréondi? Ikatu oime oapoʼígui chupekuéra haʼe haguére diferénte tetãygua ha avei de diferénte rrelihión. Avei umi egípciope ombojeguaru vaʼekue umi pastór (Génesis 46:34). ¿Mbaʼérepa? Posívlemente pórke umi pastór oĩ vaʼekue umi hénte naiñimportanteietéva apytépe. Térã ikatu avei ndochaʼéi hikuái umi ohekávare pásto ijovechakuérape g̃uarã, pórke upérõ ndaiporiguasúi la oñeñemitỹ hag̃ua.