Ñahendúkena ñande pyʼapýpe oĩva

‘Umi oikuaaʼỹva Ñandejárape ndorekóiramo jepe pe Léi, ojapo ijeheguínte pe Léi heʼíva.’ (ROMANOS 2:​14, JMP.)

1, 2. a) Mbaʼéichapa heta ohechauka ohayhuha hapichápe? b) Máva mávapa ohechauka la Biblia ojepyʼapyhague avei hapicháre?

PETEĨ mitãkariaʼy orekóva 20 áño ohaʼarõhína peteĩ trén. Peichaháguinte ijatáke ha hoʼa pe trén raperãme. Ohechávo upéva, peteĩ karai oheja umi mokõi itajyraʼípe ha ojepoi oipytyvõ hag̃ua chupe. Ombotyryry chupe peteĩ hendápe, ha oñemoĩ hiʼári ohasa aja pe trén. Heta oĩ heʼítava ko karai ipyʼaguasuetereiha, péro haʼe heʼi: “Upéva ningo ajapontevaʼerã voi kuri. Ahayhúgui che rapichápe ajapo upéicha, ndahaʼéi ojeagradese hag̃ua chéve térã añemombaʼeguasu hag̃ua”.

² Ikatu jaikuaa peteĩ omeʼẽmoʼãvaʼekue hekove hapicha rehehápe. Upéicha ojapovaʼekue hetaiterei tapicha omokañýrõ guare heta oikuaaʼỹvape Segunda Guerra Mundial aja. Oĩvaʼekue avei ohechaukáva ohayhuha hapichápe apóstol Pablo oikórõ guare. Peteĩ jey oñapymi pe várko ohoha haʼe ha 275 tapicha Malta ypýpe, namombyrýiva Sicíliagui. Og̃uahẽvo hikuái y rembeʼýpe, umi upépe oikóva oipytyvõ chupekuéra. Upéicha ohechauka ‘imbaʼeporãitereiha hendivekuéra’ (Hechos 27:27–28:2). Peteĩ mitãkuñaʼi Israelgua ojeguerahavaʼekue Síriape, ojepyʼapyvaʼekue avei hapicháre. Ndahaʼéiramo jepe omeʼẽtava hekove hapicha rehehápe, ohechauka ojepyʼapyetereiha Naamán rehe (2 Reyes 5:​1-4). Ñanemanduʼavaʼerã avei pe samaritáno Jesús imanduʼavaʼekuére. Ymaite guivéma opoko opaichagua tapicháre upe kuimbaʼe ojapovaʼekue. Peteĩ saserdóte ha levíta ndojapoivaʼekue mbaʼeve peteĩ hudío oñenupã vaipa vaʼekuére. Ko samaritáno katu ojapo opa ikatumíva oipytyvõ hag̃ua chupe (Lucas 10:​29-37).

3, 4. Omboʼépa pe evolución mbaʼérepa jajapose iporãva ñande rapicháre? Emyesakãmi.

³ Jaiko peteĩ tiémpo ijetuʼúvape ha ‘heta ojehasa asyhápe’. Oĩ avei ‘heta oñemboharái vaíva hapicháre ha ndohayhúiva mbaʼeve iporãva’ (2 Timoteo 3:​1-3). Upéicharamo jepe, ajépa ningo jahecha oĩha imbaʼe porãva ha upéicha ñanepytyvõva? Pyʼỹi jahecha yvyporakuéra oñopytyvõha, omboykétaramo jepe heta mbaʼe ojapo hag̃ua upéva. Upévare ikatu jaʼe avei ñande yvypóra añoite ikatuha jahechauka ñanembaʼeporãha.

⁴ Opárupi ha opaichagua tapicha ohechauka oporopytyvõseha, omboykétaramo jepe heta mbaʼe imbaʼerãva. Upéicha ojehecha japuha ñande yvypóra ñaimeha koʼápe evolución rupive, térã umi mymba ñarõicha, imbaretevévante oikoveha. Francis S. Collins peteĩ sientífiko ostudiavaʼekue pe ADN heʼi: “Umi evolución ogueroviáva ndaikatúi ontende mbaʼérepa jajapose iporãva ñande rapicháre. [...] Ndaikatumoʼãi ñañandu upéva, oiméramo ñande pype voi oĩ ñañehaʼãvaʼerãha ñandejehénte”. Upe rire heʼi avei: “Oĩ oñehaʼãmbaitéva hapicha rehehápe, ndoikuaáiramo jepe chupe[...]. Ko mbaʼe ndaikatumoʼãi oiko jahátaramo Darwin omboʼevaʼekuére”.

“Ñande pyʼapýpe oĩva”

 5. Mbaʼépa pyʼỹi ojehecha yvyporakuérare?

⁵ Pe doktór Collins omombeʼu mbaʼérepa ñanembaʼeporã: “Ñande pyʼapýpe oĩva ñanemomýi ñaporopytyvõ hag̃ua, noñemeʼẽiramo jepe ñandéve mbaʼeve upévare”.a Ojeʼévo koʼápe ñande pyʼapýpe oĩva, ñanemomanduʼa apóstol Pablo heʼivaʼekuére: ‘Umi oikuaaʼỹva Ñandejárape ndorekóiramo jepe pe léi ha ojapo ijeheguínte pe léi heʼíva, haʼekuéra voi omeʼẽ ijupe peteĩ léi. Ohechaukágui hekovépe orekoha pe léi ipyʼapýpe’. Ha ipyʼapýpe voi ohechakuaa hikuái iporãpa térãpa ivai pe ojapóva (Romanos 2:​14, 15, JMP).

 6. Mbaʼérepa enterove jajecháta Ñandejára ndive?

⁶ Ohaívo umi Romayguápe, Pablo ohechauka enterove jajechataha Ñandejára ndive. “Umi mbaʼe haʼe ojapovaʼekue rupi” jaikuaa oĩha ha jahechakuaa mbaʼeichaguápa Haʼe (Romanos 1:​18-20; Salmo 19:​1-4). Koʼág̃a rupi heta oĩ heʼíva ndaiporiha Ñandejára ha upévare oiko hikuái iñakãrente. Péro Ñandejára oipota enterove yvypóra ohechakuaa haʼe hekojojaha, ha oñembyasy hikuái hembiapo vaikuére (Romanos 1:22–2:6). Umi Judeaygua ojapovaʼerã kuri upéicha, Jehová omeʼẽ rupi chupekuéra Iléi Moisés rupive. Umi hénte ndorekóiva Ñandejára ñeʼẽ jepe ohechakuaavaʼerã oĩha peteĩ Apohare (Romanos 2:​8-13; 3:2).

7, 8. Mbaʼéichapa yvyporakuéra ohayhu pe hekopeguáva ha mbaʼérepa upéva?

⁷ Jahecha Ñandejára oĩha omoĩ rupi ñande pyʼapýpe jaikuaa hag̃ua pe iporãva ha ivaíva. Upéva hína ñane konsiénsia. Ha jahechauka jarekoha upéva jahayhúgui umi mbaʼe hekopeguáva. Ñamoĩmi peteĩ ehémplo. Heta mitã ohaʼarõ fílape oñemyatimói hag̃ua. Péro peteĩ oñemotenonde hesekuéra, ha upévare ojeplageapa hikuái: “Ndaigústoi péicha!”. Ñañeporandumi koʼág̃a: “Mbaʼéichapa mitã jepe ohechauka hekojojaha?”. Upéva ohechauka ñande pyʼapýpe voi jaikuaaha pe iporãva ha ivaíva. Jahechamahaguéicha, Pablo ohaivaʼekue: ‘Umi oikuaaʼỹva Ñandejárape ndorekóiramo jepe pe léi, ojapo ijeheguínte pe léi heʼíva’. Haʼe ndeʼíri ojejapoha upéva “sapyʼapyʼánte”. Haʼe heʼi ‘ndorekóiramo jepe pe Léi’, pyʼỹinte ojejapoha upépe heʼíva. Upévare, heta tapicha “ojapo ijeheguínte pe Léi heʼíva”, ha upéicha ohechauka ipyʼapýpe oĩva omomyiha chupe ojapo hag̃ua Ñandejára léi heʼiháicha.

⁸ Jarekoha peteĩ léi ñande pyʼapýpe ojehechakuaa opárupi. Peteĩ mboʼehára omboʼéva Cambridgepe imanduʼa heta hendápe “ojehecha vaiha umi oporombohasa asývape, oporojukáva, hovamokõiva ha ijapúvape. Upéicha vaʼekue Babilóniape, Egipto ha Gréciape, ha avei Australia ha Américape. Ha oñemokyreʼỹ enterovépe imbaʼeporã hag̃ua umi ijedávandi, mitãnguéra ha umi ikangyvévandi”. Upéicha avei pe doktór Collins heʼi: “Enterove yvypóra ohechakuaa pe iporãva ha ivaíva”. Ajépa ñanemomanduʼa upéva Romanos 2:14 heʼívare?

Mbaʼéichapa ombaʼapo ñane konsiénsia?

 9. Mbaʼépa ñane konsiénsia ha mbaʼéichapa ñanepytyvõ jajapo mboyve peteĩ mbaʼe?

⁹ Ñandejára Ñeʼẽ ohechauka ñane konsiénsia rupive ikatuha ñapensa ha jahecha oĩ porãpa raʼe peteĩ mbaʼe jajapovaʼekue. Haʼete ku ñande pyʼapýpe oĩva heʼíva ñandéve iporãha térã ivaiha upe jajapóva. Pablo heʼi péicha ijehe: ‘Che pyʼapy oisãmbyhýva espíritu sánto heʼi chéve añeteha’ (Romanos 9:1). Upeichaite, ñande pyʼapy ikatu ñaneatõi jajapo mboyve peteĩ mbaʼe. Upéicha ikatu ñanepytyvõ ñapensa hag̃ua jajapótavare, ha ohechauka avei ñandéve mbaʼéichapa ñañeñandúta upe rire.

10. Mbaʼéichapa ombaʼapo ñanderehe ñande pyʼapýpe oĩva?

¹⁰ Péro pyʼỹive ñande pyʼapy ombaʼapo jajapopa rire peteĩ mbaʼe. David oikórõ guare kañyhápe Saúlgui, ikatuvaʼekue ojapo peteĩ mbaʼe noĩporãiva pe rréi rehe, ha ojapo voi katu upéicha. Péro upe rire ‘David pyʼa itarovaite’ (1 Samuel 24:​1-5, ÑÑM; Salmo 32:​3, 5). Noñeʼẽiramo jepe koʼápe pe konsiénsia rehe, katuete Davídpe ombohasy upe oñandúva ipyʼapýpe. Sapyʼánte ñande upéicha avei, ñañandúva ñande pyʼapýpe ñanembohasy. Jajapo peteĩ mbaʼe, ha upe rire katu jajepyʼapy ha ñanekoʼõ. Ombohasyetereígui chupekuéra ipyʼapýpe oĩva, heta oĩ opagáva umi impuésto ndopagaivaʼekue, ha oĩ avei omombeʼúva iména térã hembirekópe omoakãratĩhague chupe (Hebreos 13:4). Upéicharamo jepe, jajapóramo ñande pyʼapy heʼiháicha ñandéve javyʼáta ha jaikóta pyʼaguapýpe.

11. Mbaʼérepa naiporãi jaʼe: “Ñaime porãma guive ñande pyʼapy heʼíva ndive, iporãmaha”? Emoĩ peteĩ ehémplo.

¹¹ Upévare, ikatu oĩ heʼíva: “Ñaime porãma guive ñande pyʼapy heʼíva ndive, iporãma”. Añete, ñahenduvaʼerã ñande pyʼapýpe oĩva, péro upéva ikatu ñanembotavy avei. ‘Ñande pyʼapypegua’ ikatu ñandegueraha vai (2 Corintios 4:16). Jahechami peteĩ ehémplo. Ñandejára Ñeʼẽ omombeʼu heta kuimbaʼe Judeaygua ojagarrahague Estébanpe, peteĩ kristiáno “ikyreʼỹ ha ipyʼaguasúva”. Oguenohẽ chupe Jerusaléngui ojapi hag̃ua itápe omano meve. “Ha Saulo oĩ peteĩ ñeʼẽme hendivekuéra”. Upéicharamo jepe, upe rire oiko chugui apóstol Pablo. Umi kuimbaʼe oimoʼã ojapo porãha, upévare noñeñanduvaíri hikuái ipyʼapýpe. Saulo oiméne upéicha oñeñandu avei, heʼi rupi hese la Biblia ‘ojukaseha gueteri umi Jesucristo remimboʼekuérape’. Upéicha jahecha nombaʼapoporãveimahague ipyʼapýpe oĩva (Hechos 6:8; 7:57–8:1; 9:1).

12. Mbaʼéicha rupípa ikatu ñande pyʼapýpe oĩva nombaʼapoporãvéi?

¹² Mbaʼérepa Saulo pyʼapýpe oĩva nombaʼapoporãvéi? Ojeheʼa rupi umi upéicha opensávare. Ñamoĩmi peteĩ ehémplo. Ñaporohenói ha ñañeʼẽramo teléfonope peteĩ mitãkariaʼy ndive, sapyʼánte ñaimoʼã ñañeʼẽhahína itúvandi. Upéicha sapyʼánte oiko pe mitãkariaʼy ojoguaitereígui itúvape iñeʼẽme, péro ikatu avei oiporu umi ñeʼẽ itúva oiporúva jepi oñeʼẽ jave. Upéicha avei Saulo, oiméne ojaporakaʼe umi hapicha hudío ojapóva. Umíva ndochaʼéi Jesús rehe ha ndoikuaaséi mbaʼeve haʼe omboʼévagui (Juan 11:​47-50; 18:14; Hechos 5:​27, 28, 33). Upévare Saulo pyʼapýpe oĩva nombaʼapoporãvéi, ojeheʼágui umi upéicha opensávare.

13. Mbaʼéichapa umi mbaʼe ojejapóva ñande jerére ikatu ombyai ñande pyʼapýpe oĩva?

¹³ Ñane ñeʼẽ rehe ojekuaa jepi moõguápa ñande (Mateo 26:73). Upéicha avei, umi mbaʼe oikóva ha ojejapóva ñande jerére, ikatu ombaʼapo ñanderehe. Upéicha oikóne raʼe umi Asiriaygua rehe. Haʼekuéra oñorairõsetereivaʼekue. Umi taʼanga ojejapovaʼekue ita rehe ohechauka mbaʼéichapa ombohasa asy hikuái hapichakuérape (Nahúm 2:​11, 12; 3:1). Ñandejára Ñeʼẽ omombeʼu Jonás tiémpope, umi oikóva Nínivepe ‘ndoikuaaiha iporãva ni ivaíva’. Jaʼe porãsérõ g̃uarã, ndohechakuaái hikuái mbaʼépa oĩ porã ha mbaʼépa oĩ vai Ñandejára renondépe. Katuete ningo imitãite guive ombyai chupekuéra koʼã mbaʼe! (Jonás 3:​4, 5; 4: 11.) Koʼág̃a rupi, umi mbaʼe ojejapóva ñande jerére ikatu avei ombyai ñande pyʼapýpe oĩva.

Ñahekomboʼe ñande pyʼapýpe oĩva

14. Mávapa omeʼẽ ñandéve pe konsiénsia ohechaukaháicha Génesis 1:27?

¹⁴ Jehová omeʼẽvaʼekue Adán ha Évape peteĩ konsiénsia, ha enterovépe omeʼẽ avei upéva. Génesis 1:27 ohechauka Ñandejára ñandeapohague ijoguaháramo. Añete, ndajajoguái chupe ñande retépe, haʼe rupi peteĩ espíritu. Ñandeapohague ijoguaháramo heʼise ñande pyʼapýpe oĩha umi mbaʼe porã haʼe ohechaukáva. Umíva apytépe jaikuaa hag̃ua mbaʼépa iporã ha mbaʼépa ivai. Jaikuaávo moõguipa ou koʼã mbaʼe porã, ha ñahekomboʼeséramo ñande pyʼapy ombaʼapo porãve hag̃ua, jaikuaa porãve vaʼerã ñande Apoharépe ha ñañemoag̃ui hese.

15. Mbaʼéichapa ikatu jaikuaa porã ñande Rúpe?

¹⁵ Upéicha, la Biblia ohechauka Jehová haʼeha ñande Ru ñandeapohaguére (Isaías 64:8). Ñande kristiáno, tahaʼe ohótava yvágape térã oikótava ko Yvy ape ári, ikatu ñahenói Ñandejárape ñande Ru (Mateo 6:9). Upévare, enterove ñande ñañemoag̃uisevaʼerã hese, jaikuaa mbaʼépa haʼe ojerure ha mbaʼépa opensa (Santiago 4:8). Upéicharamo jepe, heta ñande rapicha ndojaposéi upéva. Ojogua umi Judeaygua Jesús heʼivaʼekuépe: “Peẽ arakaʼeve napehendúiva chupe, térã pehecha chupe, ha napeñongatúi pe iñeʼẽ pende pype” (Juan 5:​37, 38). Koʼág̃a rupi, nañahendúi Ñandejára oñeʼẽramo ñandéve. Péro Iñeʼẽ oĩva la Bíbliape ikatu ñañongatu ñande pyʼapýpe, ha upéicha jaikuaa mbaʼépa haʼe oñandu ha mbaʼéichapa ombaʼapo.

16. Mbaʼéichapa ohechauka José ojapovaʼekue tekotevẽha ñahekomboʼe ñande pyʼapýpe oĩva ha jajapo upe heʼíva?

¹⁶ Upeichaite ojapovaʼekue José, ombaʼapóramo guare Potifar rógape. Oñehaʼãrõ guare Potifar rembireko omoinge José akãme oñeno hag̃ua hendive, ndojehaíri gueteri la Biblia ni umi Diez Mandamiento. Upéicharamo jepe, José heʼi: ‘Mbaʼéicha piko che ajapóta ko mbaʼe ivaietéva Ñandejára renondépe?’ (Génesis 39:9). Ndojapói upéicha ombovyʼaségui ifamíliape, oĩva mombyry chugui. Haʼe ningo ombovyʼaseve Ñandejárape. Oikuaa Ñandejára heʼivaʼekue: peteĩ kuña ha peteĩ kuimbaʼénte ikatuha ombojoaju hekovekuéra, ha omenda rire ‘mokõivégui oiko peteĩntema’. Oiméne oikuaarakaʼe avei mbaʼépa oiko ijavuéla Rebeca rehe Abimélec ndive. Ko rréi oikuaáramo guare Rebeca omendamaha, ohechakuaa ndaikatuiha ni peteĩ kuimbaʼe hetãmegua oñeno hendive. Upéicha ojapóva hembiapo vaíta ha oguerúta heta mbaʼe vai upe hetãre. Upe rire Jehová omeʼẽ heta mbaʼe porã, upéicha ojekuaa mbaʼéichapa haʼe ohecha ñemoakãratĩ. Koʼã mbaʼe katuete oĩneraʼe José pyʼapýpe, ha omomýi chupe omboyke hag̃ua pe teko vai (Génesis 2:24; 12:​17-19; 20:​1-18; 26:​7-14).

17. Mbaʼérepa jaʼe koʼág̃a jarekoha hetave mbaʼe ñanepytyvõva jaiko hag̃ua Ñandejára oipotaháicha?

¹⁷ Koʼág̃a katu jareko hetave mbaʼe ñanepytyvõva. Jareko la Biblia jaikuaa hag̃ua mbaʼépa opensa ha mbaʼéichapa oñeñandu ñande Ru Jehová. Mbaʼépa oipota jajapo ha mbaʼépa ndoipotái. Jaikuaavévo la Biblia heʼíva, ñañemoag̃uivéta Jehováre ha jajapóta opa mbaʼe Haʼe ojapoháicha. Upéicharamo, ñande pyʼapy ombaʼapo porãvéta ha oĩta ñande Ru oipotaháicha (Efesios 5:​1-5).

18. Mbaʼépa ikatu jajapo jajeroviave hag̃ua ñande pyʼapýpe oĩvare?

¹⁸ Mbaʼépa ikatu jaʼe umi oĩvare ñande jerére? Oiméne jahechakuaa mbaʼéichapa umi mbaʼe ombaʼapo avei ñanderehe. Ha katuete ñapensa ha jajapo heta mbaʼe ñande rogayguakuéra ojapoháicha. Ikatu ñande pyʼapypegua nombaʼapoporãirakaʼe, ha ñapensa umi ñande rapicha opensaháicha. Ndaikatúiramo jepe ñakambia umi mbaʼe jahasavaʼekue, ikatu jaiporavo mávarepa jajeheʼáta, ha upéicha ñahekomboʼe porã ñande pyʼapýpe oĩva. Upearã ñañehaʼãmbaitevaʼerã jajeheʼa umi oñehaʼãvare ojapo ha oiko ñande Ru Yvagapegua oipotaháicha. Upéva ikatu jajapo jaha memévo rreunionhápe, ha ñañemongetávo ñane ermanokuérandi oñepyrũ mboyve ha opa rire ñane rreunión. Ikatu avei jahecha mbaʼéichapa opensa ha ombaʼapo ñane ermanokuéra. Haʼekuéra ojapo oaprendevaʼekue Ñandejára Ñeʼẽgui ha ohendu avei hikuái ipyʼapýpe oĩva, ohechaukáva mbaʼéichapa opensa ha ojapo opa mbaʼe Jehová. Jaiporukuaáramo koʼã mbaʼe, ñande pyʼapypegua oĩta Ñandejára Ñeʼẽme heʼiháicha ha upéicha jajoguavéta chupe. Upéicha, ñañehaʼãvaʼerã ñahekomboʼe ñande pyʼapýpe oĩva ñamoĩ hag̃ua ñande Ru oipotaháicha, ha avei jajapo ñane ermanokuéra ojapoháicha. Mbaʼépa jahupytýta upéicha jajapóramo? Ñande pyʼapýpe oĩva ombaʼapo porãvéta ha jajeroviavéta hese, ha upéva ñanemokyreʼỹta ñahenduve hag̃ua heʼíva ñandéve.

19. Mbaʼépa iporã jaikuaave ñande pyʼapýpe oĩvagui?

¹⁹ Upéicharamo jepe, heta kristiánope ijetuʼu ojapo hag̃ua ipyʼapýpe oĩva. Pe párte oúvape jahecháta mbaʼe mbaʼépa ikatu ñambohovái sapyʼánte. Jastudiávo, jahecha porãvéta mbaʼéichapa ombaʼapo ñande pyʼapýpe oĩva, ha mbaʼérepa ndahaʼéi peteĩchapa. Avei mbaʼéichapa ikatu ñahendu porãve koʼẽ koʼẽre ñande pyʼapy heʼíva ñandéve (Hebreos 6: 1, 12).

[Nóta]

Mbaʼépa ñaaprende?

• Mbaʼérepa opáichagua tapicha oñandukuaa ipyʼapýpe iporãva ha ivaíva?

• Mbaʼérepa naiporãi jajapo umi mbaʼe ñande pyʼapýpe oĩvante?

• Mbaʼépa ikatu jajapo ombaʼapo porãve hag̃ua ñande pyʼapýpe oĩva?

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 13]

Davídpe ombohasyvaʼekue ipyʼapýpe oñandúva...

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 13]

... Sáulope katu nahániri

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 14]

Ikatu ñahekomboʼe ñande pyʼapýpe oĩva