‘Nde rehohápe, che aháta’

RUT ha Noemí oho yvýrupi peteĩ tapére ohasáva Moab rupi. Koʼág̃a opyta hikuái haʼeño. Pe desiértore hatãiterei pe yvytu ha upévare haimete ndojehechái chupekuéra. Rut ohechakuaa kaʼaruetemaha, upévare omaña isuégrare ha opensa tekotevẽmaha oheka hikuái peteĩ lugár opyta hag̃ua oke. Haʼe ohayhueterei isuégrape ha oĩ voi ojapo hag̃uáicha opa ikatúva oñangareko hag̃ua hese.

Káda uno oreko peteĩ mbaʼe ojopy asýva chupe. Heta áñoma ojapo Noemígui omano hague iména ha koʼág̃a katu hasẽ omano haguére chugui mokõi imemby, Mahlón ha Kilión. Rut avei oñembyasyeterei, haʼe ningo Mahlón rembirekókuri. Mokõivéva osẽ oho Israélpe, táva Belénpe. Péro haʼekuéra noñeñandúi peteĩcha ohóvo upépe, Noemí ningo ohohína oiko haguépe voi, ha Rut katu ni ndoikuaái upe táva. Haʼe oho hag̃ua ohejapa ipariénte, hetã ha ikostumbrekuéra, umíva apytépe ijarakuéra (Rut 1:3-6).

¿Mbaʼérepa Rut ojapo upéicha? ¿Mbaʼépa oipytyvõ chupe ojepokuaa hag̃ua upépe ha oñangareko hag̃ua Noemíre? Rut ningo ijerovia mbarete, upévare ehémplo porã enterovépe g̃uarã. Ko artíkulope jahecháta mbaʼe mbaʼépepa ikatu jasegi iñehémplo. Péro upe mboyve jahechami mbaʼérepa koʼã mokõi kuñakarai osẽraʼe oho Belénpe, pe táva opytáva mombyryete.

Peteĩ família ohasáva heta mbaʼe ijetuʼúva

Rut okakuaavaʼekue Moábpe, peteĩ tetã opytáva éste gotyo pe már Muértogui. Peteĩ lugár oĩhápe sérro, varránka pypuku ha pokã mimi umi yvyramáta. ‘Tetã Moábpe’ umi yvy iporãiterei ha osẽ porã opa mbaʼe oñeñotỹva pype, Israélpe oúrõ guare pe ñembyahýi guasu jepe upépe ndofaltaivaʼekue hiʼupy. Upéicha rupi Mahlón ha hogayguakuéra oikuaavaʼekue Rútpe (Rut 1:1).

Ou rupi pe ñembyahýi guasu Israélpe, Elimélec oheja hetã ha ova Moábpe hembireko Noemí ha umi mokõi itaʼýra ndive. Yma Jehová heʼivaʼekue umi isrraelítape moõitépa oho vaʼerã jepi omombaʼeguasu hag̃ua chupe. Ha upéva oiméne ijetuʼúraʼe ko famíliape ojapo hag̃ua opytáma rupi mombyry chuguikuéra upe lugár (Deuteronomio 16:16, 17). Noemí osegíramo jepe ojerovia mbarete, oñembyasyeterei omanórõ guare iména (Rut 1:2, 3).

Oiméne Noemí ombyasýraʼe avei ohechárõ guare imemby kariaʼykuéra omenda umi kuña Moabguáre (Rut 1:4). Haʼe oikuaa porã yma Abrahán ojapo hague ikatúva guive okonsegi hag̃ua itaʼýra Isaácpe hembirekorã ihentekuéra apytégui, haʼekuéra ningo omombaʼeguasuvaʼekue Jehovápe (Génesis 24:3, 4). Pe Léi oñemeʼẽvaʼekue Moisés rupive heʼi porã voi umi isrraelítape ifamiliakuéra omendáramo tetã ambueguáre ikatuha oñemomombyry Jehovágui ha omombaʼeguasu umi ñandejára guaʼúpe (Deuteronomio 7:3, 4).a

Oikuaáramo jepe pe Léi heʼíva, Mahlón ha Kilión omenda umi kuña Moabguáre. Oiméne Noemí ojepyʼapy ha ombyasy avei upéva, upéicharõ jepe oñehaʼã imbaʼeporã ha ohechauka ohayhuha inuéra Orpá ha Rútpe. Ikatu voi Noemí opensa mbeguekatúpe haʼekuéra omombaʼeguasutaha hendive Jehovápe. Jaikuaa avei inuerakuéra ohayhueterei hague chupe. Mbohapyvéva ojogueraha porã rupi, ogueropuʼaka hikuái pe mbaʼe ijetuʼuetéva ohasavaʼekue. Rut ha Orpá ningo oguerekoʼỹre mitã, omano chuguikuéra iména (Rut 1:5).

¿Oipytyvõpa Rútpe irrelihión ohasárõ guare ko mbaʼe ijetuʼuetéva? Nahanirichéne. Moábpe yma oñemombaʼeguasu heta ñandejára guaʼu, umíva apytépe Kemós (Números 21:29). Ojeʼe umi Moabgua osakrifika hague mitã umi ijarakuérape. Upéva ohechauka mbaʼeichaitépa ivai umi mbaʼe ojeruréva chupekuéra irrelihión. Upéicha rupi oiméne Rut omombaʼeterei rakaʼe Mahlón térã Noemí omboʼérõ guare chupe mbaʼeichaitépa Israel Jára oporohayhu ha oporoporiahuvereko. ¡Ajépa idiferentete umi Moabgua járagui! Jehová ningo mborayhúpe oisãmbyhy ha ndorekói kyhyjepópe isiervokuérape (Deuteronomio 6:5). Omano rire Rútgui iména, oiméne oñemoag̃uivéraʼe Noemí rehe. Mbaʼeichaitépa ojapysakáneraʼe isuégrare oñeʼẽrõ guare chupe Ñandejára Ipuʼakapávare, umi mbaʼe porã ojapovaʼekuére ha mbaʼéichapa oñangareko mborayhu ha pyʼaporãme ipuévlore.

Noemí akóinte oikuaavaʼekue mbaʼéichapa ojeiko Israélpe. Peteĩ árape, ohendu peteĩ ombaʼevendéva heʼívo Jehová oipytyvõgui ipuévlope ndaiporiveimaha ñembyahýi Israélpe. Belén rehe opyta porã jeýma pe héra, heʼiséva “Hiʼupy Renda”. Upévare Noemí odesidi oho jey hetãme (Rut 1:6).

¿Mbaʼépa ojapóta Rut ha Orpá? (Rut 1:7.) Umi mbaʼe ijetuʼuetéva ohasáva omoag̃uive chupekuéra isuégra rehe. Rut haʼetévaicha omombaʼetereivéva mbaʼéichapa Noemí imbaʼeporã ha ojerovia Jehováre. Upéi, koʼã mbohapy viúda osẽ oho oñondive Judápe.

Ko istória ñanemboʼe enterove ohasaha umi mbaʼe ijetuʼúva, tahaʼe ivuéno térã iñañáva (Eclesiastés 9:2, 11). Ñanemboʼe avei ambue mbaʼe iñimportánteva: omano jave ñandehegui peteĩ jahayhúva, iporãha ñañemoag̃ui umi ñanekonsolavaʼerãre, koʼýte umi oservívare Jehovápe, Noemí Járape (Proverbios 17:17).

Rut oporohayhu añete

Ohokuévo hikuái tapére, Noemí oñepyrũma ojepyʼapy, opensa mbaʼépa oikóta umi mokõi inuéra ohayhuetévagui chupe ha umi imemby kariaʼy omanovaʼekuépe. Haʼe ndoipotái ohasa asyve inuerakuéra. Noemí oikuaa porã ndorekoiha mbaʼevete omeʼẽvaʼerã chupekuéra ohejáramo hikuái opa mbaʼe oho hag̃ua hendive Belénpe.

Noemí ndaikatuvéi ojejoko ha heʼi asy chupekuéra: ‘Tapeho jeýntena pende sy rógape. Ñandejára tomyengovia peẽme pe mborayhu pemeʼẽvaʼekue chéve ha che membykuérape’. Noemí ipyʼaite guive oipota Jehová ovendesi koʼã mokõi kuñataĩme omeʼẽvo chupekuéra imenarã ha oiko porãmi jey hag̃ua. Upe rire, “ohetũ chupekuéra, ha haʼekuéra hatã ojaheʼo”. Ndareíri ningo Rut ha Orpá ohayhuete isuégra ipyʼaporã ha imbaʼeporãitévape. Upévare mokõive voi heʼi jey jey chupe: ‘Nahániri, añetehápe ore rohóta nendive ne retãme’ (Rut 1:8-10, ÑÑB).

Péro Noemí ndahaʼéi upe haguére ndeʼivéimava chupekuéra mbaʼeve. Haʼe oñehaʼãmbaite ontendeka chupekuéra ndaikatumoʼãiha oñangareko porã hesekuéra Israélpe, haʼe ningo ndorekovéima iména omantenevaʼerã chupe ni ndaikatuvéima imemby omeʼẽ hag̃ua chupekuéra imenarã. Avei opensa hasyha isituasión okambia hag̃ua, ha ohechauka oipyʼapyha chupe ndaikatúi haguére oñangareko hesekuéra (Rut 1:11-13).

Orpá ohechakuaa iporãveha opyta Moábpe, orekohápe hóga ha ihentekuéra. Añetehápe haʼete voi iporãvéva upéva. Ñembyasýpe haʼe ohetũ isuégrape ha ojevy jey hetãme (Rut 1:14).

¿Ha Rut? ¿Ohendútapa Noemí heʼíva? La Biblia heʼi: “Rut katu opyta hendive”. Noemí oiméne osegi jeýma hape, ha upeichahágui ohecha Rut osegiha chupe, ha heʼi: ‘Péina nde rovaja ojevy jeýma hetãme ha ijarakuérape. ¿Mbaʼére piko nderehói hendive?’ (Rut 1:15). Noemí heʼivaʼekue ohechauka peteĩ mbaʼe iñimportánteva: Orpá ndahaʼéi ojevy jeýnteva hetãme, síno avei “ijarakuérape”. Ndoipyʼapýi chupe osegi hag̃ua omombaʼeguasu Kemós ha ambue ñandejára guaʼúpe. ¿Ojapótapa avei Rut upéicha?

Haʼe ohayhu ipyʼaite guive Noemípe ha Ijára Jehovápe. Upévare oikuaa porãiterei mbaʼépa ojapóta. Ohokuévo hikuái, omaña Noemí rehe ha heʼi chupe: ‘Anivéna rejerure chéve roheja hag̃ua ha anive hag̃ua romoirũ. Nde rehohápe, che aháta, nde reikohápe che aikóta. Ne retã che retãrã, nde Jára che Jararã avei. Nde remanohápe che amanovaʼerã, ha upépe añeñotỹvaʼerã avei. Rohejáramo, Jehová tojahéi cherehe, pe ñemano añoite ningo ñandepeʼavaʼerã ojuehegui’ (Rut 1:16, 17, ÑÑB).

¡Ajépa tuichaite mbaʼe Rut heʼivaʼekue! Ohasáma ningo tres mil áño rupi Rut heʼi hague koʼã mbaʼe ha koʼág̃a peve ñanemanduʼa gueteri hese. Rut ohechauka oporohayhu añeteha. Ohayhuetereígui isuégrape oĩ oho hag̃uáicha hendive ótro lugárpe, ñemano añoite ikatu oipeʼa chupekuéra ojuehegui. Rut odesidíma oikotaha Noemí puévlope ha ohejataha opa mbaʼe oĩva Moábpe, umíva apytépe ijarakuéra. Rut ipyʼaite guive oservise Noemí Jára Jehovápeb, ndojoguaiete Orpápe.

Upémarõ mokõivéva osegi hape oho hag̃ua Belénpe. Ojeʼe una semána rupi ogueraha hague chupekuéra og̃uahẽ hag̃ua upe távape. Péro ohógui oñondive oiméne ogueropuʼakave hikuái imbaʼembyasy.

Koʼág̃a avei jahecha oĩha heta ohasa asýva. La Biblia heʼiháicha jaiko peteĩ “tiémpo ijetuʼúvape” ha ñambohovái heta mbaʼe vai (2 Timoteo 3:1, NM). Upévare koʼýte koʼág̃a tekotevẽ jahechauka japorohayhu añeteha. Peteĩ oporohayhu añetéva ningo akóinte omombaʼe pe ohayhúvape ha ndohejái mbaʼeve omokangy chupe. Imbareteve katu ombohovái hag̃ua ko múndo aña. Upévare iporã peichagua mborayhu jahechauka ñane matrimóniope, ñande rogayguakuéra, ñane amígo ha kongregasiónpe. Ñañehaʼãramo japorohayhu añete, jasegiñaína Rut ehémplo.

Rut ha Noemí oĩma Belénpe

Ndahaʼéi ningo jaʼentevaʼerã japorohayhu añeteha, síno jahechaukavaʼerã. Pór ehémplo, Rut ohechaukavaʼekue ohayhu añeteha Noemí ha Jehovápe. Jahechamína mbaʼéichapa ojapo upéva.

Rut ha Noemí og̃uahẽ sapyʼa Belénpe, opytáva 10 kilómetro rupi Jerusaléngui súr gotyo. Umi hénte heʼíva ohechauka Noemí ha ihentekuéra oiko porã hague yma Belénpe. Umi kuñakaraikuéra omaña joa hese ha oñeporandu: ‘¿Péva piko Noemí?’. Oiménengo ojekuaáraʼe hese heta tiémpore ohasa asy hague Moábpe (Rut 1:19, ÑÑB ).

Noemí omombeʼu ihénte ha ivesinakuérape umi mbaʼe ijetuʼuetéva ohasavaʼekue. Ojerure asy voi chupekuéra anivéma hag̃ua ohenói chupe hikuái Noemí, heʼiséva “Ojehayhúva” síno Mará, heʼiséva “Iróva”. ¡Ajépa oñembyasyete Noemí! Job opensa haguéicha, haʼe oimoʼã Jehová ombohasa asyha chupe (Rut 1:20, 21, ÑÑB; Job 2:10; 13:24-26).

Noemí ha inuéra ojepokuaa mbeguekatu ohóvo Belénpe. Rut opensa mbaʼéichapa oñangarekóta ijehe ha isuégrare. Upéi oikuaa pe Léi Jehová omeʼẽvaʼekue Israélpe heʼiha umi kóga oĩva kokue oríllare ha umi noñemonoʼõmbáiva ojehejavaʼerãha umi imboriahúvape g̃uarã. Kosécha tiémpope ikatúntema oike hikuái umi kokuépe ombyaty hag̃ua umi kóga hembýva. Haʼekuéra ikatu avei ombyaty umi oĩva kokue oríllape ha iñeskínape (Levítico 19:9, 10; Deuteronomio 24:19-21).c

Pe seváda ojesegaha tiémpope, abril rupi koʼag̃agua kalendáriope, Rut oho oheka mávapa ikatu oheja chupe oike ikokuépe ombyaty hag̃ua umi kosécha rembyre. Oimoʼãʼỹetére oho ombaʼapo Boaz kokuépe, ko karai ningo irríko, ijyvy heta ha Noemí menare pariénte. Rut orekóramo jepe derécho oike hag̃ua upe kokuépe, ojerure raẽ permíso pe enkargádope. Haʼe oheja chupe oike ha Rut oñemoĩma ombaʼapo (Rut 1:22–2:3, 7).

Umi kuimbaʼe osega aja pe seváda, Rut oho hapykuerikuéra. Ojayvy ombyaty hag̃ua pe kóga opytáva tapykuépe, ombyaty, oñapytĩ ha omoĩ peteĩ lugárpe ojykýi hag̃ua upe rire. Péva ningo peteĩ traváho imbegue ha oporomokaneʼõva, koʼýte ijetuʼu ojejapo hag̃ua asajevévo ohóvo. Upéicharõ jepe Rut oho rei hese, sapyʼaitemínte opyta jepi omokã hag̃ua hyʼái ha okaru hag̃ua “peteĩ ógape” (upéva oiméne hína peteĩ rranchoʼi ojejapóva umi ombaʼapóva opytuʼu hag̃ua).

Ikatu oime Rut nohaʼarõi ni ndohekairakaʼe oñemaña hese. Upéicharõ jepe, Boaz ohechávo chupe, oporandu hese pe enkargádope. Péro, ¿mbaʼeichaguápa Boaz? Haʼe ningo peteĩ kuimbaʼe ojerovia mbaretéva Ñandejárare, upévare osaluda jave umi ombaʼapóvape chupe heʼi: ‘Jehová toĩ penendive’. Ha umi ombaʼapóva ombohovái avei chupe upéicha. Oiméne oĩrakaʼe ombaʼapóva chupe pór día ha tetã ambuegua avei. Boaz ningo ijedaiteve Rútgui ha ohayhu Jehovápe, upévare otrata chupe itajýra teéicha (Rut 2:4-7).

Boaz ohenói voi Rútpe “che rajy” ha heʼi chupe osegi hag̃ua ombaʼapo ikokuépe ha opytánte hag̃ua ag̃uimi umi ambue kuñanguéra oĩhágui, ani hag̃ua avave omolesta chupe. Karu órape katu haʼe ohecha voi ani hag̃ua ofalta chupe hoʼuvaʼerã. Péro iporãveha, oguerohory ha omokyreʼỹ Rútpe. ¿Mbaʼérepa ojapo upéicha? (Rut 2:8, 9, 14.)

Rut oporandu Boázpe mbaʼérepa imbaʼeporãite hendive tetã ambueguáramo jepe. Haʼe heʼi chupe oikuaaha opa mbaʼe ojapovaʼekue isuégra rehehápe. Oiméne Noemí oñeʼẽ porã raʼe inuéra rehe umi kuña oikóvape Belénpe. Boaz oikuaa avei Rut odesidi hague oservi Jehovápe, upévare heʼi chupe: ‘Ñandejára tohechakuaa ndéve umi mbaʼe rejapovaʼekue. Jehová Israel Jára tomyengovia rasaite ndéve opa mbaʼe, reju haguére hendápe reñemoʼã’ (Rut 2:12).

¡Oiménepa upéva omokyreʼỹetéraʼe Rútpe! Ojekuaa hese haʼe oñemboja hague Jehováre oñemoʼã hag̃ua umi ryguasu raʼy oikeháicha isy pepoguýpe oñemoʼã hag̃ua. Oagradese rire Boázpe umi mbaʼe heʼívare chupe, Rut osegi ombaʼapo kaʼaruete peve (Rut 2: 13, 17).

Rut ojerovia rupi heta mbaʼe iporãva ojapovaʼekue, ha upéicha rupi oheja ñandéve ehémplo neporãva, koʼýte koʼã tiémpo ijetuʼuetehápe jahupyty hag̃ua ñane remikotevẽ. Rut ndeʼirivaʼekue avavépe oipytyvõ hag̃ua chupe, upéva rangue omombaʼe umi mbaʼe oñemeʼẽva chupe. Notĩrivaʼekue ombaʼapo jejopy ha ojapo hag̃ua umi traváho naiñimportanteguasúiva oñangareko hag̃ua pe ohayhúvare. Avei omombaʼe ha ohenduvaʼekue umi konsého oñemeʼẽva chupe. Pór ehémplo, mbaʼéichapa oñeñangarekovaʼerã itravahohápe ha mávarepa ojeheʼavaʼerã. Haʼe akóinte imanduʼa oñangarekoha hese Itúva ha Ipytyvõhára, Jehová.

Japorohayhu añetéramo Rut ojapo haguéicha, ha jasegi iñehémplo, ñaneumílde, ñambaʼapo jejopy ha ñande agradesídoramo, ñande jerovia omomýita avei ótrope osegi hag̃ua ñane ehémplo. Péro ¿mbaʼéichapa Jehová oñangarekóraʼe Rut ha Noemí rehe? Upéva jahecháta ág̃a ótro artíkulope.

[Nóta]

[Rrekuádro oĩva páhina 26-pe]

Peteĩ lívro ijojahaʼỹva

La Bíbliape oĩ peteĩ lívro hérava Rut ha ndaipukúiramo jepe, ojeʼe hese haʼeha peteĩ lívro ijojahaʼỹva. La Bíbliape, ko lívro mboyve oĩ pe lívro hérava Jueces, ha ñambojojátaramo ojuehe, pe lívro de Rut mbykyetereive (Rut 1:1). Ikatu voi oime proféta Samuel ohairakaʼe koʼã mokõi lívro. Péro jaʼekuaa pe lívro de Rut oĩ porãitereiha pe lugár oñemoĩhápe la Bíbliape. ¿Mbaʼérepa? Umi lívro oĩvape upe mboyve ningo oñeñeʼẽ gérra, ñorairõ ha umi opuʼãvare ojuehe, péro jaleévo ko lívro de Rut jajuhu umi informasión ñanemokyreʼỹva. Ohechauka Jehová akóinte oipytyvõha umi hénte ipyʼaporã ha oikotevẽvape. Ko lívrope oñemombeʼu peteĩ família rembiasakue ha heta mbaʼe ikatu ñaaprende chugui, ohechauka mbaʼéichapa oñeñandu umi ihénte manóva, oñeʼẽ avei pe mborayhu, jerovia ha umi iñeʼẽrendúvare Jehovápe.

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 24]

Rut oñembyasyve jave oñemoag̃ui Noemíre okonsola hag̃ua chupe

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 24 ha 25]

“Ne retã che retãrã, nde Jára che Jararã avei”

[Nóta oĩva taʼanga ndive páhina 27]

Rut ombaʼapo jejopy ha ojapo umi traváho naiñimportanteguasúiva oñangareko hag̃ua ijehe ha Noemíre