Etẹwẹ Nọ Jọ Do Alindọn Go to Okú Whenu?
“Sinsẹ̀n-nuplọnmẹ lọ dọ alindọn gbẹtọvi tọn yin jọmaku bo nọ zindonukọn nado to gbẹnọ to okú gbẹtọ tọn godo po yìnyọ̀n agbasa etọn tọn po yin dopo to odòtin tamẹnuplọnmẹ po sinsẹ̀n-nuplọnmẹ Klistiani tọn po mẹ.”—“LA NOUVELLE ENCYCLOPÉDIE CATHOLIQUE (Glẹnsigbe).”
1. Etẹwẹ La Nouvelle Encyclopédie Catholique (Glẹnsigbe) yigbe etọn gando lunluntọ́n alindọn tọn to okú godo go?
ṢIGBA, owe he yin hoyidọ sọn e mẹ to aga lọ, yigbe dọ “linlẹn lunluntọ́n alindọn tọn to okú godo mayin mimọ to Biblu mẹ gba.” To whelọnu lo, etẹwẹ Biblu plọnmẹ na nugbo tọn dogbọn nuhe nọ jọ do alindọn go to okú whenu dali?
Oṣiọ lẹ Ma Yọ́n Nude
2, 3. Etẹwẹ yin ninọmẹ oṣiọ lẹ tọn, podọ wefọ tẹlẹ wẹ do ehe hia?
2 Ninọmẹ oṣiọ lẹ tọn yin hinhẹn họnwun to Yẹwhehodọtọ 9:5, 10 mẹ, fie mí hia te dọmọ: “Oṣiọ lẹ ma yọ́n nudepope . . . Yanwle de ma tin, tito ma tin, oyọnẹn kavi zinzin ma tin, to yọdo mẹ.” (Moffatt) Enẹwutu, okú yin ninọmẹ matin tọn de. Psalmkantọ lọ wlan dọ to whenuena gbẹtọ de kú, “ewọ sọ gọ̀ do okọ́ etọn dè; to azán nẹ gbè gee linlẹn etọn lẹ sudo.”—Psalm 146:4.
3 Enẹwutu oṣiọ lẹ ma yọ́n nude, yèdọ ma tindo huhlọn de. To whenuena e to whẹdana Adam, Jiwheyẹwhe dọmọ: “Na kọgudu wẹ hiẹ, hlan kọgudu dè wẹ hiẹ nasọ gọ̀ do.” (Gẹnẹsisi 3:19) Whẹpo Jiwheyẹwhe do dá ẹ sọn kọgudu aigba tọn mẹ bo na ẹn ogbẹ̀, Adam ma tin gba. To whenuena e kú, Adam sọ lẹkọ do ninọmẹ enẹ mẹ. Yasanamẹ etọn wẹ okú—e mayin tẹndidiọ hlan agblò devo mẹ gba.
Alindọn Sọgan Kú
4, 5. Na apajlẹ lẹ sọn Biblu mẹ ehe dohia dọ alindọn sọgan kú.
4 To whenuena Adam kú, etẹwẹ jọ do alindọn etọn go? Eyọn, flindọ to Biblu mẹ hogbe lọ “alindọn” nọ saba dlẹnalọdo gbẹtọ de poun. Enẹwutu eyin mí dọ dọ Adam kú, mí to didọ dọ alindọn lọ he nọ yin Adam kú. Ehe sọgan taidi onú yọyọ de na mẹde he yise to jọmaku alindọn tọn mẹ. Etomọṣo, Biblu dọmọ: “Alindọn he waylando, e na kú.” (Ezekiẹli 18:4) Levitiku 21:1 dọho ‘alindọn matintọ de’ tọn (“oṣiọ” de, La Bible de Jérusalem). Podọ Nazilinu lẹ yin didọna ma nado wá sẹpọ ‘alindọn oṣiọ de’ (“agbasa oṣiọ de,” Lamsa).—Osọha lẹ 6:6.
5 Alọdlẹndonu mọnkọtọn hlan alindọn de yin mimọ to 1 Ahọlu lẹ 19:4. Elija he gọ́ na ayimajai sisosiso “biọ na ede na [alindọn etọn, NW ] nido kú.” Mọdopolọ, Jona “biọ na ede na [alindọn etọn, NW ] nido kú, bo dọmọ, E tin pọnte na mi nado kú hú nado nọgbẹ̀.” (Jona 4:8) Podọ Jesu yí hogbe lọ ‘nado hù alindọn de’ zan, ehe La Bible en Français courant yizan taidi “nado hù sudo.” (Malku 3:4) Enẹwutu okú alindọn tọn zẹẹmẹ poun do okú gbẹtọ tọn.
‘Tintọ́n Yì’ Podọ ‘Gigọwa’
6. Etẹ dọ wẹ Biblu te to whenuena e dọ dọ alindọn Laheli tọn “tọ́n yì”?
6 Ṣigba etẹwẹ dogbọn okú ajiji Laheli tọn dali, ehe jọ to whenuena e ji visunnu etọn awetọ? To Gẹnẹsisi 35:18 mẹ, mí hia dọmọ: “Le [alindọn, NW ] etọn to yìyì mẹ, (na e kú) wẹ e ylọ oyín etọn dọ Bẹn-oni: ṣigba otọ́ etọn ylọ oyín etọn Bẹnjamini.” Be wefọ ehe dohia dọ Laheli tindo tintin homẹ tọn de he tọ́nyi to okú etọn whenu wẹ ya? E mayin mọ paali. Flindọ, hogbe lọ “alindọn” sọgan sọ dlẹnalọdo ogbẹ̀ he gbẹtọ tindo. Enẹwutu to whẹho ehe mẹ “alindọn” Laheli tọn zẹẹmẹ poun do “ogbẹ̀” etọn. Enẹwutu wẹ Biblu devo lẹ diọ hogbe lọ “alindọn etọn to tintọ́n yì” do “ogbẹ̀ etọn to jijẹgbonu yì” (Knox), “e gbọ̀ gbigbọ etọn godo tọn” (La Bible de Jérusalem), podọ “ogbẹ̀ etọn yì sọn e mẹ” (La Bible en Français courant). Nudepope ma dohia dọ adà Laheli tọn he dabla de lùn okú etọn tọ́n gba.
7. To aliho tẹ mẹ wẹ alindọn visunnu asuṣiọsi he yin finfọnsọnku tọn “gọwa biọ e mẹ” gbọn?
7 E yin onú dopolọ po fọnsọnku visunnu asuṣiọsi de tọn po, heyin kinkandai to 1 Ahọlu lẹ weta 17 mẹ. To wefọ 22 mẹ, mí hia dọ dile Elija hodẹ̀ do visunnu pẹvi lọ ji, “OKLUNỌ sọ tuntóai hlan ogbè Elija tọn; alindọn ovi lọ tọn sọ gọ̀ wá biọ ewọ mẹ, bọ e sọ yín.” Whladopo dogọ, hogbe lọ “alindọn” zẹẹmẹdo “ogbẹ̀.” Gbọnmọ dali, Osty hia dọmọ: “Ogbẹ̀ ovi lọ tọn sọ gọwa e mẹ bọ e sọ fọ́n.” Mọwẹ, e yin ogbẹ̀, e mayin nudi oyẹ̀ de, wẹ gọwa visunnu lọ mẹ gba. Ehe tin to kọndopọmẹ hẹ nuhe Elija dọ hlan onọ̀ visunnu lọ tọn dọmọ: “Pọ́n, visunnu towe [gbẹtọ lọ blebu] to ogbẹ̀.”—1 Ahọlu lẹ 17:23.
Nugbajẹmẹji “Ninọmẹ Ṣẹnṣẹn” Tọn
8. Etẹwẹ susu mẹhe sọalọakọn nado yin Klistiani lẹ yise dọ e na jọ to fọnsọnku whenu?
8 Susu mẹhe sọalọakọn nado yin Klistiani lẹ wẹ yise dọ fọnsọnku sọgodo tọn de na tin to ojlẹ he mẹ agbasa lẹ na yin kinkọndopọ po alindọn jọmaku lẹ po. To whenẹnu, mẹhe yin finfọnsọnku lẹ na biọ sẹ́gbè yetọn mẹ—vlavo ahọsumẹ de na mẹhe zan gbẹzan dagbe lẹ kavi ahọsu na kanylantọ lẹ.
9. Etẹwẹ hogbe lọ “ninọmẹ ṣẹnṣẹn” tọn zẹẹmẹdo, podọ etẹwẹ mẹdelẹ dọ e nọ jọ do alindọn go to ojlẹ ehe mẹ?
9 Linlẹn ehe dọnú taidi nuhe bọawu de. Ṣigba mẹhe tẹdo yise jọmaku alindọn tọn go lẹ nọ tindo nuhahun nado basi zẹẹmẹ nuhe nọ jọ do alindọn go to ojlẹ okú tọn po fọnsọnku tọn po gblamẹ. Na nugbo tọn, “ninọmẹ ṣẹnṣẹn” tọn ehe, dile e nọ yin yiylọ do, ko fọ́n hopàdọ dote na owhe kanweko lẹ. Mẹdelẹ dọ dọ to ojlẹ ehe gblamẹ alindọn nọ yì lẹwezomẹ, fie e sọgan yin lilẹwé te sọn ylando flinflin lẹ mẹ nado sọgan jẹ na olọn mẹ.a
10. Naegbọn e ma do sọgbe hẹ Biblu nado yise dọ alindọn lẹ nọ jugbọn lẹwezomẹ to okú godo, podọ nawẹ numimọ Lazalọsi tọn dekunnu na ehe gbọn?
10 Ṣigba, dile mí ko mọ do, alindọn lọ yin gbẹtọ lọsu poun. To whenuena gbẹtọ kú, alindọn lọ kú. Gbọnmọ dali, gbẹninọ to okú godo de ma tin gba. Na nugbo tọn, to whenuena Lazalọsi kú, Jesu Klisti ma dọ dọ ewọ tin to lẹwezomẹ, Limbu [lẹwezomẹ mẹhe ma ko yí baptẹm lẹ tọn], kavi otẹn “ninọmẹ ṣẹnṣẹn” tọn de mẹ gba. Kakatimọ, Jesu dọ poun dọmọ: “Lazalọsi mlọnai damlọn.” (Johanu 11:11, La Bible en Français courant) E họnwun dọ, Jesu, mẹhe yọ́n nugbo lọ gando nuhe nọ jọ do alindọn go to okú whenu, yise dọ Lazalọsi tin to ninọmẹ nude mayọnẹn, yèdọ matin tọn mẹ.
Etẹwẹ Gbigbọ lọ Yin?
11. Naegbọn hogbe lọ “gbigbọ” ma dlẹnalọdo adà gbẹtọ tọn de he tin to ovò na agbasa he nọ lùn okú tọ́n?
11 Biblu dọ dọ to whenuena gbẹtọ kú, “gbọfufu etọn tọ́n yì, ewọ sọ gọ̀ do okọ́ etọn dè.” (Psalm 146:4) Be ehe zẹẹmẹdo dọ gbigbọ de he tin to ovò na agbasa nọ tọ́n yì to paa mẹ bo nọ to gbẹnọ to okú gbẹtọ tọn godo wẹ ya? Enẹ ma sọgan yin mọ gba, na psalmkantọ lọ dọ to enẹgodo dọmọ: “To azán nẹ gbè gee linlẹn etọn lẹ súdo” (“lẹnpọn etọn lẹpo doalọte,” NEB). To whelọnu lo, etẹwẹ yin gbigbọ lọ, podọ nawẹ e nọ ‘tọ́n yì’ sọn gbẹtọ mẹ gbọn to okú etọn whenu?
12. Etẹwẹ yin zẹẹmẹ-basina gbọn hogbe Heblu po Glẹki po tọn he yin lilẹdogbedevomẹ dọ “gbigbọ” dali to Biblu mẹ?
12 To Biblu mẹ hogbe lọ lẹ heyin lilẹdogbedevomẹ dọ “gbigbọ” (Heblu, ruʹach; Glẹki, pneuʹma) zẹẹmẹ poun do “gbọfufu.” Gbọnmọ dali, kakati nado dọ “gbigbọ etọn tọ́n yì,” lẹdogbedevomẹ lọ gbọn R. A. Knox dali zan hogbe lọ “gbọfufu lọ jo agbasa etọn do.” (Psalm 145:4, Knox) Ṣigba hogbe lọ “gbigbọ” zẹẹmẹdo hugan nado gbọ̀ gbọfufu. Di apajlẹ, to zẹẹmẹ-bibasi do vasudo ogbẹ̀ gbẹtọvi po kanlin po tọn ji to ojlẹ Osingigọ globu tọn lọ mẹ, Gẹnẹsisi 7:22 dọmọ: “Onú lẹpo he mẹ gbọfufu ogbẹ̀ tọn [kavi, gbigbọ; Heblu, ruʹach] tin to awọntinslo etọn mẹ, to onú he sọ tin to aigba kloji lẹpo mẹ sọ kú.” Enẹwutu “gbigbọ” sọgan dlẹnalọdo huhlọn ogbẹ̀ tọn ehe to nuyiwa to nudida gbẹ̀te lẹpo mẹ, to gbẹtọvi lẹ po kanlin lẹ po mẹ, ehe nọ yin hinhẹn do ogbẹ̀ gbọn gbọfufu dali.
13. To aliho tẹ mẹ wẹ gbigbọ sọgan yin yiyijlẹdo huhlọn lẹtliki tọn go te?
13 Nado basi dohia: Miyọ́n lẹtliki nọ na huhlọn azọ́nwanu de. Eyin huhlọn lọ doalọte, azọ́nwanu lọ nọ doalọtena azọ́nwiwa. Huhlọn lọ ma nọ wazọ́n na ede gba. Mọdopolọ, to whenuena gbẹtọ kú, gbigbọ etọn nọ doalọte nado na huhlọn nuvikun agbasa mẹ tọn lẹ. E ma nọ jo agbasa do bo nọ yì agblò devo mẹ gba.—Psalm 104:29.
14, 15. Nawẹ gbigbọ nọ gọ̀ do Jiwheyẹwhe dè to okú whenu gbọn?
14 Whelọnu lo, naegbọn Yẹwhehodọtọ 12:7 dọ dọ to whenuena gbẹtọ kú, “gbigbọ na sọ gọ̀ do Jiwheyẹwhe he na ẹn omẹ dè”? Be ehe zẹẹmẹdo dọ gbigbọ lọ to paa mẹ nọ zin gbejizọnlin gbọn dovlomẹ yì Jiwheyẹwhe nukọn wẹ ya? E ma zẹẹmẹdo onú mọnkọtọn paali. Flindọ, gbigbọ wẹ huhlọn ogbẹ̀ tọn. Tlolo he huhlọn ogbẹ̀ tọn ko tọ́n yì, Jiwheyẹwhe kẹdẹ wẹ tindo nugopipe lọ nado hẹn ẹn gọwa. Enẹwutu gbigbọ lọ ‘gọ̀ do Jiwheyẹwhe nugbo dè’ to linlẹn lọ mẹ dọ todido gbẹninọ sọgodo tọn depope na omẹ lọ sinai pete do Jiwheyẹwhe ji todin.
15 Jiwheyẹwhe kẹdẹ wẹ sọgan hẹn gbigbọ, kavi huhlọn ogbẹ̀ tọn gọwa, bo hẹn gbẹtọ de nado lẹkọwa ogbẹ̀. (Psalm 104:30) Ṣigba be Jiwheyẹwhe tindo linlẹn nado wà mọ ya?
[Nudọnamẹ odò tọn]
a Sọgbe hẹ Nouvelle Encyclopédie Catholique, (Glẹnsigbe) “Nukọntọ [Ṣọṣi] tọn lẹ to paa mẹ ko mọnukunnujẹ zẹẹmẹ tintin lẹwezomẹ tọn yetọn mẹ.” Ṣogan, azọ́n alọdlẹndonu tọn ehe sọ yigbe dọ “sinsẹ̀n-nuplọnmẹ Katoliki tọn do lẹwezomẹ ji yin zize sinai do aṣa ji, e mayin do Owe Wiwe ji gba.”
[Apotin to weda 32]
Oflin Gbẹzan He Wayi Tọn Lẹ
EYIN nudepope ma nọ lùn okú agbasa tọn tọ́n, to whelọnu lo etẹwẹ dogbọn oflin ogbẹ̀ he wayi tọn lẹ he mẹdelẹ nọ sọalọakọn nado tindo dali?
Weyọnẹntọ Hindu tọn Nikhilananda dọ dọ ‘numimọ lẹ to okú godo ma sọgan yin dohia basina gbọn whẹwhinwhẹ́n dali gba.’ To mẹpinplọn de heyin “Apajlẹ Yise Tọn to Mavọmavọ mẹ to Sinsẹ̀n lẹ Mẹ,” sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ Hans Küng dohia dọmọ: “Depope to linlin lẹ mẹ—titengbe ehe wá sọn ovi lẹ dè kavi sọn otò he tindo yise to vọji mẹ lẹ—yèdọ hinhẹnwa oflin mẹ gbẹzan he wayi tọn ma sọgan yin dogbapọnna.” E yidogọ dọmọ: “Susu [dodinnanutọ lẹ he to azọ́n sinsinyẹn wà podọ to lẹnunnuyọnẹn-liho to gbonu lẹ] yigbe dọ numimọ heyin didoai gbọn yé dali lẹ ma na dodonu de he dutomẹji nugbonugbo na vọji ogbẹ̀ aigba ji tọn gba.”
Etẹwẹ eyin hiẹ lẹndọ a tindo oflin mẹdetiti tọn gbẹzan he wayi tọn? Numọtolanmẹ mọnkọtọn sọgan yin na onú voovo lẹ wutu. Suhugan nudọnamẹ he mí nọ mọyi lẹ wẹ nọ yin zize whlá do otẹn whiwhla oflin tọn de mẹ to ayiha mítọn mẹ na e ma yin yiyizan tlọlọ kavi to afọdopolọji wutu. To whenuena oflin he ko yin winwọn lẹ sọawuhia, mẹdelẹ nọ basi zẹẹmẹ ehelẹ tọn taidi kunnudenu ogbẹ̀ he wayi tọn. Etomọṣo, nugbo lọ wẹ yindọ mí ma tindo numimọ nugbo aihọn devo tọn hugan dehe mẹ mí tin te todin gba. Suhugan gbẹtọ he to ogbẹ̀ to aigba ji lẹ tọn wẹ ma tindo oflin depope dọ yé ko nọgbẹ̀ pọ́n dai; mọdopolọ wẹ yé ma lẹndọ yé sọgan ko nọgbẹ̀ pọ́n gba.