Weta 16
Wẹndomẹ Todido Tọn na Kanlinmọ He Jẹflumẹ Lẹ
1. Basi zẹẹmẹ ninọmẹ Juvi he tin to kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ tọn.
OJLẸ nugbajẹmẹji tọn de wẹ e yin to whenuho Juda tọn mẹ. Mẹhe tin to alẹnu Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ ko yin hinhẹn gánnu-gánnu sọn otò yetọn mẹ podọ todin yé to yaji to kanlinmọgbenu to Babilọni. Nugbo wẹ dọ, yé tindo mẹdekannujẹ jẹ obá de mẹ nado nọ hẹn azọngban egbesọ tọn yetọn lẹ di. (Jẹlemia 29:4-7) Mẹdelẹ plọn alọnuzọ́n kavi nọ wà ajọ́.a (Nẹhemia 3:8, 31, 32) Etomọṣo, gbẹninọ ma bọawu na Juvi kanlinmọ lọ lẹ gba. Yé tin to kanlinmọgbenu, to agbasa-liho podọ to gbigbọ-liho. Mì gbọ mí ni pọ́n.
2, 3. Nawẹ kanlinmọgbenu yìyì lọ yinuwado sinsẹ̀n-bibasi Ju lẹ tọn hlan Jehovah ji gbọn?
2 Whenuena awhànpa Babilọni tọn lẹ và Jelusalẹm sudo to 607 J.W.M. mẹ, yé wà nususu hugan akọta lọ vivasudo; yé sọ hẹn nugbajẹmẹji wá sinsẹ̀n-bibasi nugbo ji ga. Yé hẹn tẹmpli Jehovah tọn jẹvọ́ bo và ẹ sudo, bo hẹnalọdotena tito yẹwhenọduta tọn lọ gbọn bibẹ delẹ to whẹndo Levi tọn mẹ yì kanlinmọgbenu po hùhù pipotọ yetọn lẹ po dali. To whenue ohọ̀ sinsẹ̀n-bibasi tọn de ma tin, bọ agbà, po tito yẹwhenọduta tọn po ma sọ tin, e ma yọnbasi na Ju lẹ nado sanvọ́ hlan Jiwheyẹwhe nugbo lọ dile Osẹ́n lọ biọ do gba.
3 Ju nugbonọ lẹ sọgan gbẹsọ hẹn mẹdohia sinsẹ̀n tọn yetọn go gbọn whẹgbigbo po Osẹ́n lọ hihodo jẹ obá he yọnbasi de mẹ po dali. Di apajlẹ, yé sọgan dapana núdùdù heyin osùnú lẹ bo yìn Gbọjẹzan lọ. Ṣigba to mọwiwà mẹ, yé tin to owù mẹṣanko mẹwletọ yetọn lẹ tọn mẹ, na Babilọninu lẹ nọ pọ́n aṣa sinsẹ̀n Ju lẹ tọn hlan taidi nulunu. Ninọmẹ flumẹjijẹ kanlinmọ lọ lẹ tọn sọgan yin mimọ to ohó psalm-kantọ lọ tọn lẹ mẹ dọmọ: “To otọ̀ Babilọni tọn lẹ dali, finẹ mí sinai te, nugbo, mí viavi, whenuena mí flin Ziọni. Mí ze ajalẹn mítọn lẹ plá do atin saule lẹ go to ṣẹnṣẹn etọn mẹ. Na finẹ wẹ yé he bẹ mí jei to mẹglọnọ mẹ lẹ biọ ohàn lẹ to mí si te; yé he sọ hẹn mí gble lẹ biọ aihún to mí si, dọmọ, Mì ji dopo sọn ohàn Ziọni tọn lẹ mẹ na mí.”—Psalm 137:1-3.
4. Naegbọn e nado yin ovọ́ na Ju lẹ nado lẹhlan akọta devo lẹ na whlẹngán, ṣigba mẹnu dè wẹ yé sọgan dín alọgọ te?
4 To whelọnu lo, mẹnu dè wẹ Juvi he tin to kanlinmọgbenu lẹ sọgan lẹhlan na homẹmimiọn? Fie wẹ whlẹngán yetọn na wá sọn? Na jide tọn e mayin sọn akọta he lẹdo yé pé lẹ depope dè gba! Yemẹpo wẹ ma tindo huhlọn depope to awhànpa Babilọni tọn lẹ nukọn, podọ susu yetọn wẹ yin kẹntọ Ju lẹ tọn. Ṣigba todido tin. Jehovah, yèdọ mẹhe yé ko ṣiatẹ sọta to whenuena yé gbẹ́ pò to mẹdekannu, yí homẹdagbe do dlẹnkanna oylọ-basinamẹ tulinamẹ tọn hlan yé, dile etlẹ yindọ yé gbẹ́ pò to kanlinmọgbenu.
“Mì Wá Fihe Osin Te”
5. Etẹwẹ yin zẹẹmẹ hogbe lọ “mì wá fihe osin te” tọn?
5 Gbọn Isaia gblamẹ, Jehovah dọho to dọdai-liho hlan Juvi he tin to kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ dọmọ: “Mì mẹhe nugbla to hùhù lẹpo mì wá fihe osin te, mẹhe ma tindo akuẹ; mì wá, mì họ̀, bo dù; nugbo, mì họ̀ ovẹn po yìnnọ po mado akuẹ, madahina.” (Isaia 55:1) Hogbe yẹhiadonu tọn sù taun to ohó helẹ mẹ. Di apajlẹ, lẹnnupọndo oylọ-basinamẹ lọ ji dọmọ: “Mì wá fihe osin te.” Matin osin, gbẹninọ ma sọgan yọnbasi. Matin onú họakuẹ enẹ, mí gbẹtọvi lẹ ma sọgan nọgbẹ̀ na osẹ dopo tata. Enẹwutu, e sọgbe dọ Jehovah ni yí osin zan taidi hogbe nuyijlẹdonugo tọn de na nugandomẹgo he ohó etọn na tindo do Juvi kanlinmọ lẹ ji. Wẹndomẹ etọn na fakọna yé, dile osin fifá nùnù to owhè sinsinyẹn mẹ nọ basi do. E na de yé sọn ninọmẹ flumẹjijẹ ayiha mẹ tọn yetọn mẹ, bo na hẹn nugbla nugbo po dodowiwa po tọn he to hùhù yé gbọ̀. Podọ e na wleawu todido mẹdekannujẹ sọn kanlinmọgbenu tọn na yé. Etomọṣo, nado mọaleyi, Juvi he tin to kanlinmọgbenu lẹ dona nù sọn wẹndomẹ Jiwheyẹwhe tọn mẹ, dotoai hlan ẹn, bosọ yinuwado e ji.
6. Nawẹ Ju lẹ na mọaleyi gbọn eyin yé họ̀ “ovẹn po yìnnọ po”?
6 Jehovah sọ ze “ovẹn po yìnnọ po” donukọnnamẹ ga. Yìnnọ nọ hẹn agbasa he pò to ovu lodo bo nọ gọalọna ovivu lẹ nado whẹ́n. Mọdopolọ, ohó Jehovah tọn na hẹn omẹ etọn lẹ lodo to gbigbọ-liho bo gọalọna yé nado hẹn haṣinṣan yetọn hẹ ẹ sinyẹn deji. Ṣigba, etẹwẹ dogbọn ovẹn dali? Ovẹn nọ saba yin yiyizan to hùnwhẹ lẹ whenu. To Biblu mẹ, e nọ tindo kanṣiṣa hẹ kọdetọn dagbe tintindo po ayajijẹ po. (Psalm 104:15) Gbọn didọna omẹ etọn lẹ nado “họ̀ ovẹn” dali, Jehovah to jide na yé dọ kọlilẹ do sinsẹ̀n-bibasi nugbo kọ̀n po ahun lẹpo po na hẹn yé “yin ayajẹnọ patapata.”—Deutelonomi 16:15; Psalm 19:8; Howhinwhẹn lẹ 10:22.
7. Naegbọn awuvẹmẹ Jehovah tọn hlan mẹhe tin to kanlinmọgbenu lẹ do jẹna ayidego, podọ etẹwẹ e plọn mí dogbọn ewọ dali?
7 Lehe Jehovah yin lẹblanunọ nado ze kọfanamẹ gbigbọmẹ tọn mọnkọtọn do nukọnna Ju he tin to kanlinmọgbenu lẹ do sọ! Awuvẹmẹ etọn sọ yin ayidego tọn hugan to whenuena mí flin whenuho tasinsinyẹn po atẹṣiṣi Ju lẹ tọn po. E ma yindọ yé jẹna alọkẹyi Jehovah tọn wẹ gba. Etomọṣo, psalm-kantọ Davidi wlan to owhe kanweko lẹ die jẹnukọn dọmọ: “Lẹblanunọ, dagbenọ wẹ OKLUNỌ, e whleawu nado sadi, podọ susunọ to dagbewanyi mẹ. E ma na yí whepoponu do wọhẹmẹ: mọ e ma na yí adi etọn whlá kakadoi gba.” (Psalm 103:8, 9) Kakati nado sánkanna haṣinṣan etọn hẹ omẹ etọn lẹ, Jehovah to afọdide tintan ze nado gbọwhẹ̀. Na nugbo tọn, Jiwheyẹwhe he nọ “hùnhomẹ to lẹblanu mẹ” de wẹ ewọ yin.—Mika 7:18.
Jidide do Asisa Agọ̀ Mẹ
8. Fie wẹ susu Ju lẹ tọn ze jide yetọn do, mahopọnna avase tẹ?
8 Kakajẹ din susu Ju lẹ tọn ma ko dejido Jehovah go to gigọ́mẹ na whlẹngán gba. Di apajlẹ, jẹnukọnna aijijẹ Jelusalẹm tọn, gandutọ etọn lẹ lẹhlan akọta huhlọnnọ lẹ dè na alọgọ, bo to ayọde, to yẹhiadonu-liho, hẹ Egipti po Babilọni po. (Ezekiẹli 16:26-29; 23:14) Owhẹ̀ Jẹlemia tọn whẹ́n nado na yé avase dọmọ: “Dẹ̀hodonọ wẹ omẹ lọ he dotudo gbẹtọ go, bo hẹn agbasalan zun awà etọn, podọ ayiha mẹhe tọn fọnyi sọn [Jehovah, NW] dè.” (Jẹlemia 17:5) Ṣogan, nuhe omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ wà pẹpẹ niyẹn!
9. Aliho tẹ mẹ wẹ susu Ju lẹ tọn to “akuẹ zán na ehe ma yin núdùdù” te?
9 Todin yé ko lẹzun kanlinmọ na dopo to akọta he go yé dejido lẹ. Be yé plọnnu sọn e mẹ ya? E taidi dọ mẹsusu ma ko wàmọ, na Jehovah kanse dọmọ: “Etẹwutu wẹ mì to akuẹ zán na ehe ma yin núdùdù? Podọ tuklajijẹ mìtọn na ehe ma pekọnamẹ?” (Isaia 55:2a) Eyin Ju he tin to kanlinmọgbenu lọ lẹ to jidedo mẹdevo depope go gbọnvona Jehovah, be “akuẹ zán na ehe ma yin núdùdù” wẹ yé te. Na jide tọn yé ma na mọ tundote sọn Babilọni na yé tindo aṣa lọ ma nado nọ dike kanlinmọ yetọn lẹ ni lẹkọyi whé. Nado dọ nugbo, tito gandudomẹji, ajọwiwa, po sinsẹ̀n-bibasi lalo Babilọni tọn po, ma tindo nudepope nado zedonukọnna Ju he tin to kanlinmọgbenu lẹ gba.
10. (a) Nawẹ Jehovah na suahọ Ju he tin to kanlinmọgbenu lẹ gbọn eyin yé dotoai na ẹn? (b) Alẹnu tẹwẹ Jehovah basi hẹ Davidi?
10 Jehovah vẹvẹna omẹ etọn lẹ dọmọ: “Mì dotoai dẹẹdẹ na mi, bo dù ehe yọ́n bo gbọ ayiha mìtọn ni vivi to ojó mẹ. Mì tẹ́ otó mìtọn dai, bo wá dee: mì sè, ayiha mìtọn nasọ tin to ogbẹ̀: yẹn na basi alẹnu madopodo de hẹ mì, yèdọ lẹblanu Davidi tọn he diun.” (Isaia 55:2b, 3) Todido dopo akàn he mẹhe huvẹ gbigbọmẹ tọn to hùhù ehelẹ tindo tin to Jehovah dè, mẹhe to hodọna yé todin to dọdai-liho gbọn Isaia gblamẹ. Ogbẹ̀ yetọn lẹ sinaido todidoai na wẹndomẹ Jiwheyẹwhe tọn ji, na e dọ dọ gbọn mọwiwà dali, ‘alindọn yetọn na nọgbẹ̀ zọnmii.’ Nalete, etẹwẹ yin “alẹnu madopodo” lọ he Jehovah na basi hẹ mẹhe setonuna ẹn lẹ? Alẹnu enẹ ‘gando dagbewanyi didohia Davidi go.’ Owhe kanweko lẹ jẹnukọn, Jehovah dopagbe na Davidi dọ ofìn etọn na yin ‘hinhẹn lodo kakadoi.’ (2 Samuẹli 7:16) Enẹwutu “alẹnu madopodo” heyin nùdego tofi gando gandudu go.
Whédutọ Tẹgbẹ̀ Tọn de na Ahọluduta Madopodo De
11. Naegbọn hẹndi opagbe Jiwheyẹwhe tọn na Davidi sọgan taidi nuhe ma sọgan yọnbasi to nukun mẹhe tin to kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ tọn mẹ?
11 Nugbo wẹ dọ, linlẹn gandudu to hukan Davidi tọn ji sọgan taidi nuhe ma sọgan yọnbasi na Juvi he tin to kanlinmọgbenu lẹ. Yé ko hẹn aigba yetọn podọ etlẹ yin akọta-yinyin yetọn bu! Ṣigba enẹ yin na ojlẹ gli de poun. Jehovah ma ko wọ̀n alẹnu etọn hẹ Davidi gba. Mahopọnna lehe e sọgan taidi nuhe ma sọgan yọnbasi to pọndohlan gbẹtọvi tọn mẹ do, lẹndai Jiwheyẹwhe tọn gando Ahọluduta madopodo de to hukan Davidi tọn ji na mọ hẹndi. Ṣigba gbọnna podọ whetẹnu? To 537 J.W.M., Jehovah tún omẹ etọn lẹ dote sọn kanlinmọgbenu Babilọni tọn bo hẹn yé gọwá otò yetọn mẹ. Be ehe dekọtọn do didoai ahọluduta he dẹn-to-aimẹ kakadoi de tọn mẹ wẹ ya? Lala, yé zindonukọn nado yin mẹmẹglọ hlan ahọluigba kosi tọn devo, yèdọ Medo-Pẹlsia. ‘Ojlẹ dide lẹ’ na akọta lẹ nado tindo gandudu yetọn ma ko sọ̀ gba. (Luku 21:24) Na ahọlu depope ma tin to Islaeli wutu, opagbe he Jehovah dó na Davidi ma na mọ hẹndi na owhe kanweko lẹ.
12. Afọdide tẹwẹ Jehovah ze nado hẹn alẹnu Ahọluduta tọn etọn he e basi hẹ Davidi di?
12 Na nuhe hugan owhe 500 lẹ to tundote Islaeli tọn sọn kanlinmọgbenu Babilọni tọn mẹ godo, Jehovah ze afọdide nujọnu tọn nado hẹn alẹnu Ahọluduta lọ tọn di to whenuena e diọtẹnna ogbẹ̀ Visunnu plọnji etọn tọn, yèdọ bẹjẹeji azọ́n nudida etọn tọn, sọn gigo olọn mẹ tọn mẹ do vidọ̀ yọnnu alọji Juvi heyin Malia tọn mẹ. (Kọlọsinu lẹ 1:15-17) Whenuena e to nujijọ enẹ lá, angẹli Jehovah tọn dọna Malia dọmọ: “Ewọ na yin kiklo, Ovi Gigogán tọn wẹ yè na nọ ylọ ẹ: Oklunọ Jiwheyẹwhe nasọ yí ofìn Davidi otọ́ etọn tọn na ẹn. E nasọ duahọlu to owhé Jakobu tọn gbè kakadoi; ahọludu etọn ma na do podo.” (Luku 1:32, 33) Enẹwutu Jesu yin jiji do hukan ahọlu Davidi tọn mẹ bo dugu jlọjẹ ahọlu-yinyin tọn. Tlolo he e yin zizedo ofìn ji, Jesu na dugán “kakadoi.” (Isaia 9:7; Daniẹli 7:14) Gbọnmọ dali aliho lọ ko yin hunhundonuvo todin na hẹndi opagbe Jehovah tọn he ko dẹn-to-aimẹ na owhe kanweko lẹ heyin nado na whédutọ tẹgbẹ̀ tọn de hlan Ahọlu Davidi.
‘Awhàngán na Plipli Akọta lẹ Tọn’
13. Nawẹ Jesu yin ‘kunnudetọ de na pipli akọta lẹ tọn’ to lizọnyizọn etọn whenu podọ to olọn mẹ yìyì etọn godo gbọn?
13 Etẹwẹ ahọlu sọgodo tọn ehe na wà? Jehovah dọmọ: “Doayi e go, yẹn ko yí ewọ na gbẹtọ lẹ na kunnudetọ nukọntọ, togán na gbẹtọ lẹ.” (Isaia 55:4) To whenuena Jesu whẹ́n, ewọ yin afọzedaitọ Jehovah tọn to aigba ji, yèdọ kunnudetọ Jehovah tọn na akọta lẹ. To gbẹzan gbẹtọvi tọn etọn whenu, lizọnyizọn etọn yin anadena hlan “lẹngbọ owhé Islaeli tọn he bu lẹ.” Ṣigba, ojlẹ gli de jẹnukọnna olọn mẹ yìyì etọn, Jesu dọna hodotọ etọn lẹ dọmọ: “Enẹwutu mì yì, bo hẹn akọta lẹpo zun nuplọntọ . . . Pọ́n, yẹn tin to mì dè to whepoponu, kakajẹ opodo aihọn tọn.” (Matiu 10:5, 6; 15:24; 28:19, 20) Gbọnmọ dali, to madẹnmẹ, owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn yin hinhẹn jẹ mẹhe mayin Ju lẹ dè, bọ delẹ to yé mẹ tindo mahẹ to hẹndi alẹnu heyin bibasi hẹ Davidi tọn lọ mẹ. (Owalọ lẹ 13:46) To aliho ehe mẹ, etlẹ yin to okú, fọnsọnku, po olọn mẹ yìyì etọn po godo, Jesu zindonukọn nado yin ‘kunnudetọ Jehovah tọn na pipli akọta lẹ tọn.’
14, 15. (a) Nawẹ Jesu do ede hia nado yin ‘nukọntọ po awhàngán de po’ gbọn? (b) Nukundido tẹwẹ hodotọ owhe kanweko tintan whenu Jesu tọn lẹ tindo?
14 Jesu sọ dona yin ‘nukọntọ po awhàngán de po.’ To hẹndi mẹ na zẹẹmẹ dọdai ehe tọn, to whenuena e tin to aigba ji Jesu kẹalọyi azọngban tatọ-yinyin etọn tọn to gigọ́mẹ bo yin nukọntọ to aliho lẹpo mẹ, bo dọ̀n gbẹtọgun daho lẹ dogo, bo to ohó nugbo lọ tọn plọn yé, bosọ do alemọyi he na wá na mẹhe hodo nukọntọ-yinyin etọn lẹ hia. (Matiu 4:24; 7:28, 29; 11:5) E plọn devi etọn lẹ po kọdetọn dagbe po, bo wleawudai na yé nado bẹ nujijlá yẹwhehodidọ tọn he to nukọn lọ jẹeji. (Luku 10:1-12; Owalọ lẹ 1:8; Kọlọsinu lẹ 1:23) To owhe atọ̀n daa poun gblamẹ, Jesu ze dodonu lọ dai na agun pọninọ, akọjọpli tọn de he bẹ hagbẹ fọtọ́n susu hẹn sọn akọ̀ susu lẹ mẹ! ‘Nukọntọ po awhàngán’ nujọnu tọn de po kẹdẹ wẹ sọgan ko basi wadotana azọngban daho hugan mọnkọtọn tọn.b
15 Mẹhe yin bibẹpli do agun Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn mẹ lẹ yin mẹyiamisisadode po gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn po, podọ yé tindo nukundido lọ nado lẹzun ganduhẹmẹtọ Jesu tọn lẹ to Ahọluduta olọn mẹ tọn etọn mẹ. (Osọhia 14:1) Ṣigba, dọdai Isaia tọn zẹ̀ azán fliflimẹ sinsẹ̀n Klistiani tọn go. Kunnudenu dohia dọ Jesu Klisti ma bẹ gandudu jẹeji jẹnukọnna 1914 taidi Ahọlu Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn gba. To madẹnmẹ to enẹgodo, ninọmẹ de fọndote to Klistiani yiamisisadode lẹ ṣẹnṣẹn to aigba ji he tindo zẹ́nsisọ susu hẹ enẹ heyin Ju he yì kanlinmọgbenu to owhe kanweko ṣidopotọ J.W.M. lẹ tọn. Na nugbo tọn, nuhe jọ do Klistiani enẹlẹ go wleawuna hẹndi he klohugan de na dọdai Isaia tọn.
Kanlinmọgbenu Egbezangbe Tọn po Tundote Po
16. Ayimajai tẹwẹ bọdo zizedo ofìn ji Jesu tọn to 1914 go?
16 Zizedo ofìn ji Jesu tọn taidi Ahọlu to 1914 yin hiadogona gbọn ayimajai aihọn tọn he nkọtọn ma ko jọ pọ́n de dali. Etẹwutu? Na lilẹzun Ahọlu godo, Jesu yàn Satani po nudida gbigbọnọ ylankan devo lẹ po sẹ̀ sọn olọn mẹ. Dile e ko yin ginglọn do aigba ji, Satani jẹ nukundiọsọ pipotọ mẹwiwe lẹ tọn, yèdọ pipotọ Klistiani yiamisisadode lẹ tọn ji. (Osọhia 12:7-12, 17) Agayiyi pete wá to 1918 to whenuena azọ́n yẹwhehodidọ gbangba tọn dibla doalọte bọ nukunmọnu azọngbannọ Ogbẹ́ Watch Tower tọn lẹ yin owhẹ̀ agọ̀ gufinfọn tọn sadokọna bo yin wiwle do gànpamẹ. To aliho ehe mẹ, devizọnwatọ egbezangbe Jehovah tọn lẹ yì kanlinmọgbenu gbigbọmẹ tọn, ehe sọzẹ́n hẹ kanlinmọgbenu nujọnu tọn he Ju hohowhenu tọn lẹ yì. Vlẹko daho de wá yé ji.
17. Nawẹ ninọmẹ mẹyiamisisadode lẹ tọn diọ to 1919 gbọn, podọ nawẹ yé yin hinhẹn lodo to enẹgodo gbọn?
17 Ṣigba, ninọmẹ kanlinmọgbenu-ninọ devizọnwatọ yiamisisadode Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn ma dẹn-to-aimẹ gba. To 26 mars 1919, nukunmọnu heyin wiwle do gànpamẹ lọ lẹ yin tuntundote, bọ to godo mẹ owhẹ̀ heyin sisadokọna yé lẹpo yin didesẹ. Jehovah kọ̀n gbigbọ wiwe do omẹ etọn heyin tuntundote lẹ ji, bo vọ́ huhlọnna yé na azọ́n he to nukọn na yé. Po ayajẹ po, yé kẹalọyi oylọ-basinamẹ lọ nado “yí osin ogbẹ̀ tọn vọnu.” (Osọhia 22:17) Yé “họ̀ ovẹn po yìnnọ po mado akuẹ podọ madeahina” bo yin hinhẹn lodo to gbigbọ-liho na hẹngblo jiawu he to yakẹ, yèdọ dehe pipotọ mẹyiamisisadode lẹ tọn ma ko mọ numimọ etọn.
Gbẹtọ Susugege de Họ̀nyi Mẹyiamisisadode Jiwheyẹwhe Tọn Lẹ Dè
18. Pipli awe tẹlẹ wẹ yin mimọ to devi Jesu Klisti tọn lẹ ṣẹnṣẹn, podọ etẹwẹ yé wleawuna to egbehe?
18 Devi Jesu tọn lẹ tindo dopo to todido awe lọ lẹ mẹ. Tintan whẹ́, “lẹngbọpa pẹvi” de he sọha etọn yin 144 000 lẹ—yèdọ Klistiani yiamisisadode he wá sọn kúnkàn Juvi lẹ po Kosi lẹ po tọn mẹ he yin “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn” ko yin bibẹpli bo tindo todido nado dugán hẹ Jesu to Ahọluduta olọn mẹ tọn etọn mẹ. (Luku 12:32; Galatianu lẹ 6:16; Osọhia 14:1) Awetọ, to azán godo tọn lẹ mẹ, “gbẹtọ susugege” heyin “lẹngbọ devo” lẹ ko sọawuhia. Omẹ ehelẹ tindo todido nado nọgbẹ̀ to paladisi aigba ji tọn de mẹ. Jẹnukọnna gbigbajẹgbonu nukunbibia daho lọ tọn, gbẹtọgun ehe—he sọha yetọn ma tindo dogbo—wà sinsẹ̀nzọn to pọmẹ hẹ lẹngbọpa pẹvi lọ, podọ pipli awe lọ lẹ wleawuna ‘lẹngbọpa dopo’ to “lẹngbọhọtọ dopo” glọ.—Osọhia 7:9, 10; Johanu 10:16.
19. Nawẹ “akọta” de he Islaeli Jiwheyẹwhe tọn ma ko yọnẹn dai kẹalọyi oylọ-basinamẹ akọta gbigbọmẹ enẹ tọn gbọn?
19 Bibẹpli gbẹtọ susugege ehelẹ tọn sọgan yin ayidego to hogbe dọdai Isaia tọn he bọdego helẹ mẹ: “Doayi e go, hiẹ na ylọ akọta he hiẹ ma yọnẹn, akọta he hiẹ ma sọ yọnẹn lẹ na dowezun wá dè we, na OKLUNỌ Jiwheyẹwhe towe, Omẹ Wiwe Islaeli tọn wutu; na ewọ ko pagigona we.” (Isaia 55:5) To owhe he bọdo tundote yetọn sọn kanlinmọgbenu gbigbọmẹ tọn go, pipotọ mẹyiamisisadode lẹ tọn ma mọnukunnujẹemẹ whẹ́ dọ jẹnukọnna Amagẹdọni yé na yin azọ́nwanu he na yin yiyizan nado ylọ “akọta” daho de wá sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn mẹ gba. Ṣigba, dile ojlẹ to yìyì, susu ahunjijlọnọ he ma tindo todido olọn mẹ tọn lẹ jẹ gbẹdohẹ mẹyiamisisadode lẹ ji bo to Jehovah sẹ̀n po zohunhun he taidi mẹyiamisisadode lẹ tọn po. Mẹyọyọ ehelẹ doayi ninọmẹ whanpẹnọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn go, bo yọnẹn dọ Jehovah tin po yé po. (Zekalia 8:23) To 1930 lẹ gblamẹ, mẹyiamisisadode lẹ wá mọnukunnujẹ mẹhe pipli ehe lọ yin na taun tọn mẹ, sọha mẹhe tọn to jijideji to ṣẹnṣẹn yetọn. Yé wá doayi e go dọ azọ́n mẹbibẹpli tọn daho de gbẹ́ pò to nukọn. Gbẹtọ susugege lọ to wezundo nado kọnawudopọ hẹ mẹhe tin to alẹnu Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ, podọ owhẹ̀ yetọn whẹ́n.
20. (a) To azán mítọn gbè, naegbọn e do yin onú niyaniya tọn nado “dín Jehovah,” podọ nawẹ ehe nọ yin wiwà gbọn? (b) Nawẹ Jehovah nọ yinuwa hlan mẹhe dín in lẹ gbọn?
20 To azán Isaia tọn gbè, oylọ lọ yin bibasi dọmọ: “Mì dín [Jehovah, NW], whenu yè sọgan mọ ẹn do, mì ylọ ẹ, whenuena e tin to yakẹ.” (Isaia 55:6) To azán mítọn gbè, ohó helẹ sọ sọgbe, na mẹhe wleawuna Islaeli Jiwheyẹwhe tọn lẹ podọ na gbẹtọ susugege he to jijideji lẹ. Mí dona jẹ nubiọtomẹsi lẹ kọ̀n nado mọ dona Jehovah tọn yí, mọjanwẹ oylọ-basinamẹ etọn biọ vivẹnudido do. Din wẹ ojlẹ lọ nado dín nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn. Whenuena ojlẹ dide whẹdida Jehovah tọn na ko wá, whenu na ko fẹ́. Enẹwutu, Isaia dọmọ: “Mẹylankan ni gbẹ́ aliho etọn dai, mawadodonọ linlẹn etọn: bo gbọ e ni gọ̀ do [Jehovah, NW] dè, ewọ nasọ walẹblanu na ẹn, podọ do Jiwheyẹwhe mítọn dè, e nasọ jona susugege.”—Isaia 55:7.
21. Nawẹ akọta Islaeli tọn sọawuhia ma nado yin nugbonọ hlan nulilá he tọgbó yetọn lẹ basi lọ gbọn?
21 Hodidọ agbòte lọ “gbọ e ni gọ̀ do Jehovah dè” dohia dọ mẹhe tindo nuhudo nado lẹnvọjọ lọ lẹ tindo haṣinṣan de hẹ Jiwheyẹwhe dai. Hogbe lọ flinnu mí dọ ninọmẹ susu to adà dọdai Isaia tọn ehe mẹ wẹ tindo hẹndi yetọn tintan gando kanlinmọgbenu yìyì Juvi lẹ tọn to Babilọni go. Owhe kanweko lẹ jẹnukọn, tọgbó kanlinmọ ehelẹ tọn ko lá gbemima yetọn nado yin tonusetọ na Jehovah to whenuena yé dọmọ: “[E ma sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe, NW] bọ míwlẹ na do gbẹ́ OKLUNỌ dai nado sẹ̀n yẹwhe devo lẹ.” (Jọṣua 24:16) Whenuho dohia dọ nuhe “ma sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe” lọ wẹ jọ—pludopludo! Yise matindo omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn wẹ yin whẹwhinwhẹ́n lọ he wutu yé yì kanlinmọgbenu to Babilọni.
22. Naegbọn Jehovah dọ dọ linlẹn po aliho etọn lẹ po yiaga hú gbẹtọvi lẹ tọn?
22 Etẹwẹ na jọ eyin yé lẹnvọjọ? Gbọn Isaia gblamẹ, Jehovah dopagbe dọ emi na “jona susugege.” Podọ e yidogọ dọmọ: “Na linlẹn ṣie ma yin linlẹn mìtọn, mọ aliho mìtọn ma yin aliho ṣie, wẹ OKLUNỌ dọ. Na le olọn yìji hú aigba do, mọkẹdẹ wẹ aliho ṣie yìji hú aliho mìtọn, linlẹn ṣie hú linlẹn mìtọn.” (Isaia 55:8, 9) Mẹpipe wẹ Jehovah, podọ linlẹn po aliho etọn lẹ po yiaga tlala. Lẹblanu etọn tlẹ yiaga jẹ obá de mẹ bọ gbẹtọvi lẹ ma sọgan donukun nado jẹ e kọ̀n pọ́n gbede. Lẹnnupọndeji: Whenuena mí jona gbẹtọvi hatọ de, ylandonọ de wẹ to jijona ylandonọ devo. Mí yọnẹn dọ e yá wẹ o kavi e dẹn wẹ o, mí na tindo nuhudo dọ gbẹtọvi hatọ devo ni jona mí. (Matiu 6:12) Ṣigba, dile etlẹ yindọ Jehovah ma tindo nuhudo jona tọn, e nọ jonamẹ “susugege”! Na nugbo tọn, Jiwheyẹwhe dagbewanyi daho tọn de wẹ e yin. Podọ to lẹblanu etọn mẹ, Jehovah hùn họngbó olọn tọn lẹ, bo kọ̀n dona lẹ do mẹhe lẹkọwa e dè po ahun lẹpo po ji.—Malaki 3:10.
Dona lẹ na Mẹhe Lẹkọwa Jehovah Dè
23. Nawẹ Jehovah basi dohia nujikudo hẹndi ohó etọn tọn gbọn?
23 Jehovah dopagbe na omẹ etọn lẹ dọmọ: “Na le jikun po kẹ́njikun po nọ sọn olọn mẹ wá, bo ma sọ nọ lẹgọ̀ do finẹ, ṣigba bọ e nọ hẹn aigba yọ̀n, bosọ nọ hẹn onú wú jẹgbonu, bosọ nọ bligò, na e nido na nọkún jidotọ, podọ núdùdù na núdùtọ. Mọkẹdẹ wẹ ohó ṣie he tọ́nsọn onù ṣie na te: e ma na lẹgọ̀ wá dee agbá, ṣigba e na dotana nuhe yẹn jlo, e na wà dagbe to nuhe mẹ yẹn do e hlan te.” (Isaia 55:10, 11) Nuhe Jehovah dọ lẹpo wẹ na mọ hẹndi yí dandan. Kẹdẹdile jikun po kẹ́njikun po he ja sọn jiwhé nọ basi wadotana lẹndai yetọn tọn heyin nado hẹn aigba yọ̀n bo de sinsẹ́n tọ́n do, mọwẹ ohó Jehovah tọn he tọ́njẹgbonu sọn onù etọn mẹ tindo jide mlẹnmlẹn do. E na hẹn opagbe he e dó lẹ di—po nujikudo mlẹnmlẹn po.—Osọha lẹ 23:19.
24, 25. Dona tẹlẹ wẹ tin to sẹdotẹnmẹ na Juvi he tin to kanlinmọgbenu he yinuwa sọgbe hẹ wẹndomẹ Jehovah tọn gbọn Isaia gblamẹ lẹ?
24 Enẹwutu, eyin Ju lẹ setonuna ohó dọdai tọn heyin didọna yé gbọn Isaia gblamẹ, yé na mọ whlẹngán he Jehovah ko dopagbe etọn na yé lọ dandan. Taidi kọdetọn de, yé na tindo ayajẹ daho. Jehovah dọmọ: “Ayajẹ wẹ mì na do tọ́n, jijọho wẹ yè na do plan mì jẹgbonu: osó lẹ, po okọ́ta lẹ po na ké to ohàn mẹ to nukọn mìtọn, atin danji tọn lẹpo nasọ hopẹ́. Atin Kiple tọn na wú to owùn tẹnmẹ, atin mytlẹ tọn to tẹun tẹnmẹ: e nasọ yin oyín de hlan OKLUNỌ, na ohia madopodo de he yè ma na sán sẹ̀.”—Isaia 55:12, 13.
25 To 537 J.W.M., Juvi lẹ na nugbo tọn tọ́njẹgbonu sọn Babilọni po ayajẹ po. (Psalm 126:1, 2) Whenuena yé wá Jelusalẹm, yé mọ aigba lọ ko gọ́ na tẹun po vẹun adínọ lẹ po—flindọ, aigba lọ ko yin jijodo gbọgbé na owhe ao susu. Ṣigba todin omẹ Jiwheyẹwhe tọn he lẹkọwa whé lẹ na gọalọ nado hẹn diọdo whanpẹnọ de wá! Atin he dite fiofio lẹ, taidi kiple po mytlẹ po, ko diọtẹnna tẹun po vẹun lẹ po. Dona Jehovah tọn wá sọawuhia po awubibọ po dile omẹ etọn lẹ sẹ̀n ẹn ‘po awhágbe ayajẹ tọn de po.’ E taidi dọ aigba lọ lọsu to ayajẹ nkọ.
26. Ninọmẹ dona tọn tẹwẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to vivi etọn dù to egbehe?
26 To 1919, pipotọ Klistiani mẹyiamisisadode lẹ tọn yin tuntundote sọn kanlinmọgbenu gbigbọmẹ tọn yetọn mẹ. (Isaia 66:8) To pọmẹ po gbẹtọ susugege lẹngbọ devo lẹ tọn po, yé to Jiwheyẹwhe sẹ̀n todin po ayajẹ po to paladisi gbigbọmẹ tọn de mẹ. Na yé vò sọn hẹnflu nuyiwadomẹji Babilọni tọn mẹ wutu, yé nọ duvivi ninọmẹ nukundagbe tọn, ehe lẹzun ‘nuhe diyin’ de na Jehovah. Kọdetọn dagbe gbigbọmẹ tọn yetọn pagigona oyín etọn bo ze e daga taidi Jiwheyẹwhe dọdai nugbo tọn. Nuhe Jehovah ko wadotana na yé do Jiwheyẹwhe-yinyin etọn hia bosọ yin kunnudenu nugbonọ-yinyin etọn tọn na ohó etọn podọ lẹblanu etọn hlan mẹhe lẹnvọjọ lẹ. Na mẹhe zindonukọn nado “họ̀ ovẹn po yìnnọ po mado akuẹ, madahina” lẹ ni jaya to sinsẹ̀n ẹn mẹ kakadoi!
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Oyín Juvi susu tọn ko yin mimọ to kandai ajọwiwa Babilọni hohowhenu tọn lẹ mẹ.
b Jesu zindonukọn nado to nukunpedo azọ́n devi lẹ bibasi tọn go. (Osọhia 14:14-16) To egbehe, Klistiani sunnu po yọnnu po lẹ nọ pọ́n Jesu hlan taidi Tatọ́ agun lọ tọn. (1 Kọlintinu lẹ 11:3) Podọ to ojlẹ sisọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ, Jesu na yinuwa taidi ‘nukọntọ po awhàngán de po’ to aliho devo mẹ, to whenuena e na deanana awhàn nujikudo etọn tọn sọta kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to awhàn Amagẹdọni tọn mẹ.—Osọhia 19:19-21.
[Yẹdide to weda 234]
Ju he nugbla gbigbọmẹ tọn to hùhù lẹ yin oylọ-basina nado “wá fihe osin te” podọ nado “họ̀ ovẹn po yìnnọ po”
[Yẹdide to weda 239]
Jesu do ede hia nado yin ‘nukọntọ po awhàngán de po’ na pipli akọta lẹ tọn
[Yẹdide to weda 245]
“Mẹylankan ni gbẹ́ aliho etọn dai”