Mẹnu lẹ Wẹ Na Yin Finfọnsọnku?
“Avò vò mì na ehe wutu blo: na ojlẹ lọ ja, to ehe mẹ mẹhe tin to yọdò mẹ lẹpo na sè ogbè etọn, bo na tọnjẹgbonu.”—JOHANU 5:28, 29.
1. Nulila ayidego tọn tẹwẹ Mose sè to nukàn he to jiji lọ mẹ, podọ mẹnu wẹ vọ́ ohó enẹlẹ dọ to nukọn mẹ?
ONÚ dabla de jọ to nuhe hugan owhe 3 500 die wayi. Mose to nukunpedo lẹngbọ Jẹtlo tọn lẹ go bọ angẹli Jehovah tọn sọawuhia ẹ sẹpọ Osó Holẹbi to zòlọ miyọ́n tọn he to jiji sọn ṣẹnṣẹn nukàn de tọn mẹ. “Ewọ sọ pọ́n, bo doayi e go, nukàn lọ yí miyọ́n do to jiji, yè masọ hẹn nukàn lọ fiọ,” wẹ kandai Eksọdusi tọn dọ. Enẹgodo ogbè de dọho hlan ẹn sọn nukàn lọ mẹ dọmọ: “Yẹn Jiwheyẹwhe otọ́ towe tọn wẹ, Jiwheyẹwhe Ablaham tọn, Jiwheyẹwhe Isaki tọn, podọ Jiwheyẹwhe Jakobu tọn.” (Eksọdusi 3:1-6) To nukọn mẹ, to owhe kanweko tintan W.M. mẹ, ohó enẹlẹ yin vivọdọ gbọn Jesu, Ovi Jiwheyẹwhe tọn dali.
2, 3. (a) Etẹwẹ yin nukundido Ablaham, Isaki, po Jakobu po tọn? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ fọndote?
2 Sadusi he ma yise to fọnsọnku mẹ delẹ wẹ Jesu to hodọ hẹ. Jesu dọna yé dọmọ: “Dọ yè fọ́n oṣiọ, yèdọ Mose dohia gbọn [nukàn] lọ tọn dali, whenuena e ylọ [Jehovah] dọ Jiwheyẹwhe Ablaham tọn, Jiwheyẹwhe Isaki tọn, podọ Jiwheyẹwhe Jakobu tọn. Dinvie e ma yin Jiwheyẹwhe oṣiọ lẹ tọn gba, adavo mẹhe to ogbẹ̀ lẹ tọn: na gbẹtọ lẹpo wẹ tin to ogbẹ̀ hlan ẹn.” (Luku 20:27, 37, 38) Gbọn ohó ehelẹ didọ dali, Jesu zinnudeji dọ sọn pọndohlan Jiwheyẹwhe tọn mẹ, Ablaham, Isaki, po Jakobu po he ko kú sọn ojlẹ dindẹn lẹ die gbẹ́ tin to ogbẹ̀ to oflin Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Taidi Job, yé to nukundo vivọnu “sinsẹ̀n” yetọn tọn, yèdọ amlọn yetọn to okú mẹ. (Job 14:14) To aihọn yọyọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ, yé na yin finfọnsọnku.
3 Ṣigba, etẹwẹ dogbọn liva susu mẹdevo lẹ tọn he ko kú to whenuho gbẹtọvi tọn mẹ dali? Be yelọsu na yin finfọnsọnku ya? Whẹpo mí na do mọ gblọndo pekọhẹnwanamẹ tọn na kanbiọ enẹ, mì gbọ mí ni dindona fie gbẹtọ lẹ nọ yì eyin yé kú to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ.
Fie Wẹ Oṣiọ lẹ Tin Te?
4. (a) Fie wẹ gbẹtọ lẹ nọ yì to whenuena yé kú? (b) Etẹwẹ Ṣeol zẹẹmẹdo?
4 Biblu dọna mí dọ oṣiọ lẹ “ma yọ́n nude.” To okú whenu, gbẹtọ ma nọ yin yasana to miyọ́n mẹ kavi jiya na whenu dindẹn to Lẹmbu mẹ gba, kakatimọ e nọ lẹkọyi kọ́gudu mẹ. Abajọ Ohó Jiwheyẹwhe tọn na ayinamẹ mẹhe to ogbẹ̀ lẹ dọmọ: “Onú depope alọ towe mọ yin wiwà, yí huhlọn towe lẹpo do wà ẹ; na azọ́n ma tin, linlẹn ma tin, zinzan ma tin, kavi nuyọnẹn to kutomẹ [Ṣeol] fie hiẹ jei.” (Yẹwhehodọtọ 9:5, 10; Gẹnẹsisi 3:19) Mẹsusu ma jẹakọ hẹ hogbe lọ ‘Ṣeol.’ Hogbe Heblugbe tọn de wẹ he dodonu etọn ma sọgan yin didọ po nujikudo po. Sinsẹ̀n susu nọ plọnmẹ dọ oṣiọ lẹ gbẹ́ tin to ogbẹ̀, ṣigba Ohó gbọdo Jiwheyẹwhe tọn dohia dọ mẹhe tin to Ṣeol mẹ lẹ ko kú, yé masọ yọ́n nudepope ba. Ṣeol yin yọdò paa gbẹtọvi tọn.
5, 6. Fie wẹ Jakobu yì to whenuena e kú, podọ mẹnu lẹ wẹ jẹnukọnna ẹn?
5 To Biblu mẹ, hogbe lọ ‘Ṣeol’ sọawuhia whla tintan to Gẹnẹsisi 37:35 mẹ.a To whenuena tọgbo Jakobu lẹndọ visunnu yiwanna etọn Josẹfu ko kú, e gbẹ́ nado yin homẹmiọnna bo dọmọ: “Awubla mẹ wẹ yẹn na zọ̀n yì [Ṣeol] mẹ yì visunnu ṣie dè.” Jakobu jlo dọ emi ni kú bo yì Ṣeol mẹ na e yise dọ visunnu etọn ko kú wutu. To nukọn mẹ, ṣinẹnẹ to visunnu mẹho Jakobu tọn lẹ mẹ jlo na hẹn pòdevi etọn, Bẹnjamini, yì Egipti nado sọgan mọ kọgbọ sọn huvẹ sinsinyẹn he tin to aigba lọ ji mẹ. Ṣigba, Jakobu gbẹ́, bo dọmọ: “Visunnu ṣie ma na jẹte yì hẹ mì gba; na nọvisunnu etọn ko kú, ewọ dopo kẹdẹ wẹ pò: eyin danú jọ do e go to aliho he mì gbọ̀n jei dali, be mì na hẹn oda wewe ṣie lẹ po awubla po yì oyọ̀ [Ṣeol, nudọnamẹ odò tọn] mẹ.” (Gẹnẹsisi 42:36, 38) Wefọ awe ehelẹ dohia dọ mẹhe kú ma nọ nọgbẹ̀ to okú godo gba, ṣigba e nọ yì Ṣeol mẹ.
6 Kandai Gẹnẹsisi tọn dohia dọ Josẹfu lẹzun anadenanutọ núdùdù tọn to Egipti. Taidi kọdetọn de, Jakobu penugo nado zingbejizọnlin yì dọ́n nado sọgan vọ́ Josẹfu mọ bo jaya hẹ ẹ. To enẹgodo, Jakobu nọ̀ aigba enẹ ji kakajẹ okú etọn whenu to owhe 147 mẹho-yinyin mẹ. Sọgbe hẹ ojlo etọn godo tọn lẹ, visunnu etọn lẹ ze oṣiọ etọn bo yì di i do aigba-slo Makpela tọn mẹ to Kenani. (Gẹnẹsisi 47:28; 49:29-31; 50:12, 13) Gbọnmọ dali, Jakobu yin didi do fie otọ́ etọn, Isaki, po tọgbo etọn, Ablaham po, yin didi do.
‘Yé Yin Bibẹpli do Tọgbo Yetọn lẹ Dè’
7, 8. (a) Fie wẹ Ablaham yì to whenuena e kú? Basi zẹẹmẹ. (b) Etẹwẹ dohia dọ mẹdevo lẹ yì Ṣeol mẹ to whenuena yé kú?
7 To whenuena Jehovah basi alẹnu etọn hẹ Ablaham bo dopagbe dọ okún etọn na yin susu godo, e dọ nuhe na jọ do Ablaham go. Jehovah dọmọ: “Hiẹ nasọ yì otọ́ towe lẹ dè to jijọho mẹ; yè nasọ diṣiọ towe to yọnhopipo dagbedagbe mẹ.” (Gẹnẹsisi 15:15) Nuhe jọ pẹpẹ niyẹn. Gẹnẹsisi 25:8 dọmọ: “Ablaham sọ jo gbigbọ do, bosọ kú to yọnho mẹ, mẹhoho he gọ́ na owhe susu, yè sọ hò e pli hlan omẹ etọn lẹ.” Mẹnu wẹ omẹ ehelẹ? Gẹnẹsisi 11:10-26 slẹ tọgbo etọn lẹ sọn visunnu Noa tọn Ṣẹm ji. Enẹwutu mẹhe ko to amlọndọ to Ṣeol mẹ ehelẹ dè wẹ Ablaham yin bibẹpli do to okú etọn whenu.
8 Hogbe lọ ‘yin hihopli kavi yin bibẹpli do omẹ etọn lẹ dè’ sọawuhia whlasusu to Owe-Wiwe Heblu tọn mẹ. Enẹwutu, nuhe sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe wẹ e yin nado wá tadona kọ̀n dọ visunnu Ablaham tọn Iṣmaeli po nọvisunnu Mose tọn, Aalọn po, yì Ṣeol mẹ to whenuena yé kú, bosọ to tenọpọn fọnsọnku to finẹ. (Gẹnẹsisi 25:17; Osọha lẹ 20:23-29) Humọ, dile etlẹ yindọ mẹde ma yọ́n fie yọdò Mose tọn tin te, kunnudenu lẹpo dohia dọ ewọ lọsu yì Ṣeol mẹ ga. (Osọha lẹ 27:13; Deutelonomi 34:5, 6) Mọdopolọ, Jọṣua, mẹhe jẹ otẹn Mose tọn mẹ taidi nukọntọ to Islaeli gọna mẹsusu devo lẹ sọ yì Ṣeol mẹ ga to whenuena yé kú.—Whẹdatọ 2:8-10.
9. (a) Nawẹ Biblu dohia dọ hogbe Heblugbe tọn lọ ‘Ṣeol’ po hogbe Glẹkigbe tọn lọ ‘Hadẹs’ po dlẹnalọdo nọtẹn dopolọ gbọn? (b) Etẹwẹ yin nukundido mẹhe tin to Ṣeol kavi Hadẹs mẹ lẹ tọn?
9 To owhe kanweko lẹ godo, Davidi lẹzun ahọlu whẹndo 12 Islaeli tọn. To whenuena e kú, e “damlọn hẹ otọ́ etọn lẹ.” (1 Ahọlu lẹ 2:10) Be ewọ lọsu tin to Ṣeol mẹ wẹ ya? Ojlofọndotenamẹnu wẹ e yin nado mọdọ apọsteli Pita dlẹnalọdo okú Davidi tọn to azán Pẹntikọsti 33 W.M. tọn gbè bo yihodọ sọn Psalm 16:10 mẹ dọmọ: “Hiẹ ma na jo ayiha ṣie dai do [Ṣeol].” To whenuena Pita ko dohia dọ Davidi gbẹ́ tin to yọwhé etọn mẹ godo, e yí ohó enẹlẹ zan na Jesu bo zinnudeji dọ Davidi “ko mọ ehe dai, e dọ fọnsọnku Klisti tọn dọ, yè ma jo ayiha etọn do kutomẹ [Hadẹs, NW] gba, mọ agbasa etọn masọ mọ ogble gba. Jesu he lọ wẹ Jiwheyẹwhe ze tite, kunnudetọ ehe tọn mí omẹ pó yin.” (Owalọ lẹ 2:29-32) Tofi, Pita yí hogbe Glẹkigbe tọn lọ ‘Hadẹs’ zan, he nọtena ‘Ṣeol’ to Heblugbe mẹ. Enẹwutu, mẹhe yin alọdlẹndo taidi mẹhe tin to Hadẹs mẹ lẹ tin to ninọmẹ dopolọ mẹ hẹ mẹhe tin to Ṣeol mẹ lẹ. Yé to amlọndọ bo to tenọpọn fọnsọnku.
Be Mawadodonọ lẹ Tin to Ṣeol mẹ Wẹ Ya?
10, 11. Naegbọn mí sọgan dọ dọ mawadodonọ delẹ yì Ṣeol, kavi Hadẹs mẹ, to whenuena yé kú?
10 To whenuena Mose plan akọta Islaeli tọn sọn Egipti godo, atẹṣiṣi de fọndote to zungbo mẹ. Mose dọna gbẹtọ lẹ nado nọla na mẹhe yin tọ́ntlọ́ngbọ́n to atẹṣiṣi lọ mẹ lẹ—Kola, Datani, po Abilami po. Yé na kú to aliho ylankan mẹ. Mose dọmọ: “Eyin omẹ helẹ kú okú vọ́tọ gbẹtọ lẹpo tọn, kavi eyin yé yin didlapọn kẹdẹdi dlapọn gbẹtọ lẹpo tọn; whenẹnu OKLUNỌ lọ ma ko do mi hlan gba. Ṣigba eyin OKLUNỌ basi onú yọyọ de, bọ aigba kẹ̀ onù etọn, bo ze yé mì, po ehe yin yetọn lẹpo po, bọ yé jẹte gbẹ̀te yì odò lọ [Ṣeol] mẹ; whenẹnu mì na tunwun dọ omẹ helẹ ko vlẹ OKLUNỌ lọ.” (Osọha lẹ 16:29, 30, nudọnamẹ odò tọn) Enẹwutu vlavo aigba kẹ̀ onù etọn bo ze yé mì kavi miyọ́n fiọ yé dile mí mọ do to whẹho Kola po Levinu 250 he nọgodona ẹn lẹ po tọn mẹ, gbẹzan atẹṣitọ ehe lẹpo tọn wẹ fó do Ṣeol, kavi Hadẹs mẹ.—Osọha lẹ 26:10.
11 Ṣimei, he hodẹdo Ahọlu Davidi, yin yasana gbọn Sọlọmọni he jẹ otẹn Davidi tọn mẹ dali. “A hẹn ẹn matin whẹgbledo blo,” wẹ Davidi degbè dọ, “na nuyọnẹntọ de wẹ hiẹ; hiẹ nasọ yọ́n nuhe hiẹ mọ jẹ nado wà hlan ẹn, bọ hiẹ nasọ hẹn ota wewe etọn jẹte wá [Ṣeol] po ohùn po.” Sọlọmọni degbena Benaia nado hẹn whẹdida lọ ṣẹ. (1 Ahọlu lẹ 2:8, 9, 44-46) Benaia sọ hẹn whẹdida ṣẹ do Joabi he yin awhàngán awhànpa Islaeli tọn dai tọn ji. Ota wewe etọn ma “jẹte yì [Ṣeol] to jijọho mẹ.” (1 Ahọlu lẹ 2:5, 6, 28-34) Apajlẹ ehe lẹpo do nugbo-yinyin ohàn he Davidi ji to gbọdo glọ tọn hia dọmọ: “Mẹylankan lẹ na gọ̀ do [Ṣeol], po akọta he wọnji Jiwheyẹwhe go lẹpo po.”—Psalm 9:17.
12. Mẹnu wẹ Ahitofẹli, podọ fie wẹ e yì to whenuena e kú?
12 Ahitofẹli wẹ nọ na ayinamẹ Davidi tlọlọ. Ayinamẹ etọn nọ yin pinpọn taidi nuhọakuẹ he wá sọn Jehovah lọsu dè. (2 Samuẹli 16:23) Ṣigba e blawu dọ devi dejidego ehe wá lẹzun mẹdehiatọ bo doalọ to sébibla he visunnu Davidi tọn Absalọmi wleawuna mẹ. Nuyiwa mẹdehia tọn ehe wẹ Davidi na ko to alọdlẹndo to whenuena e wlan dọmọ: “E ma yin kẹntọ wẹ to vivlẹ mi gba; whenẹnu yẹn do yí sá dogo: mọ e ma yin ewọ he gbẹwanna mi wẹ to kikla do oji e gba; whenẹnu yẹn do sọ dee whlá sọn e dè.” Davidi zindonukọn dọmọ: “Gbọ okú ni tẹdo yé go, na yé ni zọ̀n ogbẹ̀ yì [Ṣeol]: na kanyinylan tin to aisintẹn yetọn, to ṣẹnṣẹn yetọn.” (Psalm 55:12-15) Ahitofẹli po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po yì Ṣeol mẹ to whenuena yé kú.
Mẹnu lẹ Wẹ Tin to Gẹhẹnna Mẹ?
13. Naegbọn Juda yin yiylọdọ “visunnu vivà tọn”?
13 Yí ninọmẹ Davidi tọn jlẹdo Jesu he yin Davidi Daho lọ tọn go. Dopo to apọsteli 12 Klisti tọn lẹ mẹ, Juda Iskaliọti, lẹzun mẹdehiatọ taidi Ahitofẹli. Nuyiwa nugbomadọ Juda tọn tlẹ sọ ylan taun hugan Ahitofẹli tọn. Juda yinuwa sọta Ovi dopo akàn Jiwheyẹwhe tọn. To vivọnu lizọnyizọn Jesu tọn to aigba ji, e na linlin gando hodotọ etọn lẹ go to odẹ̀ mẹ dọmọ: “Whenuena yẹn tin to yé dè, yẹn whlá yé he hiẹ na mi to oyín towe mẹ: yẹn sọ họ́ yé, dopo sọn yé mẹ ma dọ̀n, adavo visunnu vivà tọn; na owe-wiwe lọ nido yin didi.” (Johanu 17:12) Gbọn alọdindlẹndo Juda tofi taidi “visunnu vivà tọn” dali, Jesu dohia dọ Juda ma tindo todido fọnsọnku tọn to whenuena e kú. E ma tin to oflin Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Kakati e ni yì Ṣeol mẹ, Gẹhẹnna mẹ wẹ e yì. Etẹwẹ Gẹhẹnna zẹẹmẹdo?
14. Etẹwẹ Gẹhẹnna nọtena?
14 Jesu gblewhẹdo sinsẹ̀ngán azán etọn gbè tọn lẹ na yé hẹn devi yetọn lẹ dopodopo zun “ovi [Gẹhẹnna, NW] tọn” wutu. (Matiu 23:15) To ojlẹ enẹ mẹ, gbẹtọ lẹ jẹakọ hẹ Agbàdo Hinnọmi tọn ganji, yèdọ lẹdo de he nọ yin yiyizan taidi ogbóji fie oṣiọ sẹ́nhẹngbatọ he ma jẹna ṣiọdidi yẹyinọ lẹ tọn nọ yin bibẹ do. Jesu lọsu ko donù Gẹhẹnna go jẹnukọn to Yẹwhehodidọ Osó ji tọn etọn mẹ. (Matiu 5:29, 30, nudọnamẹ odò tọn) Hosetọ etọn lẹ yọ́n nuhe enẹ zẹẹmẹdo to yẹhiadonu-liho. Gẹhẹnna nọtena vasudo mlẹnmlẹn matin todido fọnsọnku tọn. Gbọnvona Juda Iskaliọti azán Jesu tọn gbè tọn, be mẹdevo lẹ ko yì Gẹhẹnna mẹ kakati nido yin Ṣeol, kavi Hadẹs, to whenuena yé kú ya?
15, 16. Mẹnu lẹ wẹ yì Gẹhẹnna mẹ to whenuena yé kú, podọ etẹwutu yé yì finẹ?
15 Gbẹtọvi tintan lẹ, Adam po Evi po, yin didá to pipé mẹ. Ojlo mẹ wẹ yé desọn bo do waylando. Nudide ogbẹ̀ madopodo po okú po tọn yin zizedonukọnna yé. Yé vẹtolina Jiwheyẹwhe bo nọgodona Satani. To whenuena yé kú, yé ma tindo nukundido nado mọaleyi sọn avọ́sinsan ofligọ Klisti tọn mẹ gba. Kakatimọ, yé yì Gẹhẹnna mẹ.
16 Visunnu plọnji Adam tọn, Kaini, hù nọvisunnu etọn Abẹli podọ sọn ojlẹ enẹ mẹ sọyi, e lẹzun mẹhe jẹgbé. Apọsteli Johanu dlẹnalọdo Kaini taidi mẹhe “jọ sọn mẹylankan lọ dè.” (1 Johanu 3:12) Lẹnpọn dagbenu wẹ e yin nado wá tadona kọ̀n dọ, taidi mẹjitọ etọn lẹ, ewọ lọsu yì Gẹhẹnna mẹ to whenuena e kú. (Matiu 23:33, 35) Lehe ninọmẹ Abẹli dodonọ tọn gbọnvona ehe mlẹnmlẹn do sọ! Paulu basi zẹẹmẹ dọmọ: “Gbọn yise dali Abẹli sanvọ́ dagbedagbe de hlan Jiwheyẹwhe hú Kaini: gbọn ehe dali e mọ kunnude yí dọ dodonọ wẹ ewọ, Jiwheyẹwhe sọ dekunnuna nunina etọn: gbọn ehe dali, le e kú, dinvie e to hodọ.” (Heblu lẹ 11:4) Mọwẹ, Abẹli tin to Ṣeol mẹ todin bo to tenọpọn fọnsọnku.
Fọnsọnku “Tintan” po Dehe ‘Yọnwhanpẹ Hugan’ de Po
17. (a) To ‘ojlẹ opodo tọn’ ehe mẹ, mẹnu lẹ wẹ nọ yì Ṣeol mẹ? (b) Etẹwẹ yin todido mẹhe tin to Ṣeol mẹ lẹ tọn podọ etẹwẹ na jọ do mẹhe tin to Gẹhẹnna mẹ lẹ go?
17 Susu mẹhe hia nudọnamẹ ehe lẹ tọn ma na mọnukunnujẹ ninọmẹ mẹhe kú to ‘ojlẹ opodo tọn’ ehe whenu lẹ tọn mẹ. (Daniẹli 8:19) Osọhia weta 6 basi zẹẹmẹ osọ́-kùntọ ẹnẹ he to nukọnzindo to ojlẹ enẹ mẹ tọn. E jẹna ayidego dọ dehe gbọngodo to yé mẹ yin yiylọdọ Okú, bọ Kutomẹ kavi Hadẹs hodo e. Enẹwutu, susu mẹhe kú okú ajiji tọn taidi kọdetọn nuyiwa osọ́nọ he jẹnukọn lẹ tọn na gbọṣi Hadẹs mẹ bo nọtepọn fọnsọnku to aihọn yọyọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ. (Osọhia 6:8) Eyin mọwẹ, etẹwẹ yin todido mẹhe tin to Ṣeol (Hadẹs) mẹ lẹ tọn podọ etẹwẹ na jọ do mẹhe tin to Gẹhẹnna mẹ lẹ go? Do glido, fọnsọnku na mẹhe tin to Ṣeol mẹ lẹ; vasudo mlẹnmlẹn na mẹhe tin to Gẹhẹnna mẹ lẹ.
18. Todido tẹwẹ “fọnsọnku tintan lọ” zedonukọnnamẹ?
18 Apọsteli Johanu wlan dọmọ: “Donanọ, mẹwiwe wẹ ewọ he tindo tẹnmẹ to fọnsọnku tintan lọ mẹ: omẹ mọnkọtọn ji wẹ okú awetọ ma tindo huhlọn de te, ṣigba yé na yin yẹwhenọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ po Klisti tọn po, bo nasọ duahọlu hẹ ẹ họ̀ owhe fọtọ́n.” Mẹhe na dugán hẹ Klisti lẹ tindo tẹnmẹ to “fọnsọnku tintan lọ” mẹ, ṣigba etẹwẹ yin todido gbẹtọvi he pò lẹ tọn?—Osọhia 20:6.
19. Nawẹ mẹdelẹ na mọaleyi sọn ‘fọnsọnku he yọnwhanpẹ hugan’ de mẹ gbọn?
19 Sọn azán Elija po Eliṣa po he yin devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn gbè, azọ́njiawu fọnsọnku tọn nọ hẹn gbẹtọ lẹ gọwá ogbẹ̀. Paulu dọmọ: “Yọnnu lẹ to oṣiọ yetọn lẹ mọyi gbọn fọnsọnku de dali: yè to yasahẹ mẹdelẹ, yé gbẹ́ whlẹngán; na yé nido mọ fọnsọnku he yọnwhanpẹ hú yí.” Mọwẹ, tenọgligo-hẹntọ nugbonọ ehelẹ to nukundo fọnsọnku po jejejininọ po. E ma yin fọnsọnku he na hẹn ẹn yọnbasi na yé nado nọgbẹ̀ na owhe vude poun dogọ bosọ lẹzun matintọ to enẹgodo wẹ gba, ṣigba dehe na hẹn ẹn yọnbasi nado nọgbẹ̀ kakadoi! Na nugbo tọn, ‘fọnsọnku he yọnwhanpẹ hugan’ wẹ enẹ na yin.—Heblu lẹ 11:35.
20. Etẹwẹ na yin dogbapọnna to hosọ he bọdego mẹ?
20 Eyin mí kú to nugbonọ-yinyin mẹ whẹpo Jehovah nido hẹn aihọn ylankan ehe wá vivọnu, mí tindo todido dejidego ‘fọnsọnku he yọnwhanpẹ hugan’ de tọn. E yọnwhanpẹ hugan na e bẹ todido ogbẹ̀ madopodo tọn hẹn wutu. Jesu dopagbe dọmọ: “Avò vò mì na ehe wutu blo: na ojlẹ lọ ja, to ehe mẹ mẹhe tin to yọdò mẹ lẹpo na sè ogbè etọn, bo na tọnjẹgbonu.” (Johanu 5:28, 29) Hosọ he bọdego na dọhodo lẹndai fọnsọnku tọn ji yinukọn dogọ. E na do lehe todido fọnsọnku tọn nọ hẹn mí lodo nado hẹn tenọgligo bo nọ gọalọna mí nado wleawuna gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn do hia.
[Nudọnamẹ odò tọn]
a Pọ́n nudọnamẹ odò tọn do wefọ ehe gọna devo lẹ ji to Biblu Wiwe Gungbe tọn mẹ.
Be Hiẹ Flin Ya?
• Naegbọn Jehovah do yin yiylọdọ Jiwheyẹwhe “mẹhe to ogbẹ̀ lẹ tọn”?
• Etẹwẹ yin ninọmẹ mẹhe tin to Ṣeol mẹ lẹ tọn?
• Etẹwẹ na jọ do mẹhe tin to Gẹhẹnna mẹ lẹ go?
• Nawẹ mẹdelẹ na mọaleyi sọn ‘fọnsọnku he yọnwhanpẹ hugan’ de mẹ gbọn?
[Yẹdide to weda 15]
Taidi Ablaham, mẹhe yì Ṣeol mẹ lẹ to tenọpọn fọnsọnku
[Yẹdide to weda 16]
Naegbọn Adam, Evi, Kaini, po Juda Iskaliọti po yì Gẹhẹnna mẹ?