Be Nuplọnmẹ lọ dọ Gbẹtọ Wá sọn Kanlin mẹ Sọgbe hẹ Biblu Ya?

BE E yọnbasi dọ Jiwheyẹwhe ni dá gbẹtọ sọn kanlin mẹ ya? Be Jiwheyẹwhe deanana wánvú lẹ nado diọzun whèvi bọ to enẹgodo yé wá lẹzun kanlin wunmẹwunmẹ lẹ podọ to godo mẹ, gidi lẹ wá diọzun gbẹtọ lẹ wẹ ya? Lẹnunnuyọnẹntọ po nukọntọ sinsẹ̀n tọn delẹ po sọalọakọ́n nado yise to nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn mẹ podọ to nuplọnmẹ Biblu tọn mẹ dọ Jiwheyẹwhe wẹ dá nulẹ. Yé dọ dọ otàn de poun wẹ owe Biblu tọn Gẹnẹsisi yin. Vlavo hiẹ na ko kanse dọ, ‘Be nuplọnmẹ lọ dọ gbẹtọ wá sọn kanlin mẹ ka sọgbe hẹ kandai Biblu tọn ya?’

Nukunnumimọjẹ fie mí wá sọn mẹ yin nujọnu nado sọgan yọ́n omẹ wunmẹ he mí yin, fihe mí jei po lehe mí dona zan gbẹzan mítọn po do ji. Kiki fie gbẹtọ wá sọn yinyọnẹn wẹ sọgan gọalọna mí nado mọnukunnujẹ nuhewutu Jiwheyẹwhe jotẹnna yajiji po lẹndai etọn na gbẹtọvi po to sọgodo mẹ. Mí ma sọgan tindo haṣinṣan dagbe de hẹ Jiwheyẹwhe eyin mí ma tindo nujikudo dọ ewọ wẹ Mẹdatọ mítọn. Enẹwutu, mì gbọ mí ni gbadopọnna nuhe Biblu dọ gando fie gbẹtọ wá sọn, ninọmẹ etọn dintọn po sọgodo tọn po go. Enẹgodo, mí na mọ eyin nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn sọgbe hẹ Biblu.

Whenuena Sunnu Dopo Kẹdẹ Tin to Aigba Ji

To paa mẹ, tamẹnuplọnmẹtọ lẹ nọ sọalọakọ́n dọ kanlin lẹ diọ vudevude zun gbẹtọ lẹ, bo gbẹ́ dọ sunnu de ma nọ̀ aigba ji pọ́n ewọ ṣokẹdẹ gba. Ṣigba, nudevo pete wẹ Biblu plọn mí. E dọ dọ mí wá sọn sunnu dopo mẹ, yèdọ Adam. Kandai Biblu tọn do Adam hia taidi mẹhe nọgbẹ̀ pọ́n nugbonugbo de. E dọ oyín asi etọn tọn po delẹ to ovi etọn lẹ mẹ po tọn na mí. E basi zẹẹmẹ gigọ́ gando nuhe e wà, nuhe e dọ, ojlẹ he mẹ e nọgbẹ̀ te po whenue e kú po go. Jesu ma pọ́n kandai enẹ hlan taidi otàn de poun na mẹhe ma sewé lẹ. To whenuena e to hodọna sinsẹ̀ngán he sewé taun lẹ, e dọmọ: “Be mìwlẹ ma ko hia, dọ mẹhe dá yé to whẹwhẹwhenu, dá yé asu po asi po?” (Matiu 19:3-5) To enẹgodo, Jesu yihodọ sọn nuhe yin kinkàndai gando Adam po Evi po go to Gẹnẹsisi 2:24 mẹ.

Luku, he yin Biblu-kàntọ bosọ yin whenuho-kàntọ sọwhiwhenọ, do Adam hia taidi mẹhe nọgbẹ̀ pọ́n nugbonugbo taidi Jesu. Luku slẹ kúnkan Jesu tọn sọn dawe tintan lọ Adam ji. (Luku 3:23-38) Humọ, to whenuena apọsteli Paulu dọho to mẹplidopọ de nukọn he bẹ tamẹnuplọnmẹtọ he plọnwe to wehọmẹ Glẹki tọn he diyin lẹ mẹ hẹn, e dọna yé dọmọ: “Jiwheyẹwhe he basi aihọn po nuhe tin to e mẹ lẹpo po [dá akọta gbẹtọ lẹpo tọn sọn sunnu dopo mẹ, NW ] nado nọ̀ aigba nukunmẹ lẹpo ji.” (Owalọ lẹ 17:24-26) Biblu plọnmẹ hezeheze dọ mí wá sọn “sunnu dopo” mẹ. Be nuhe Biblu dọ gando bẹjẹeji gbẹtọ tọn go sọgbe hẹ nuplọnmẹ lọ dọ gbẹtọ wá sọn kanlin mẹ ya?

Gbẹtọ Hẹn Ninọmẹ Pipé Tọn Bu

Sọgbe hẹ nuhe Biblu dọ, Jehovah dá sunnu tintan lọ to pipé mẹ. E na vẹawu dọ Jiwheyẹwhe ni dá nulẹ to aliho he ma pé mẹ. Kandai nudida tọn dọmọ: “Jiwheyẹwhe dá gbẹtọ to boṣiọ etọn titi mẹ . . . Jiwheyẹwhe sọ mọ nuhe e dá lẹpo, bo doayi e go e yọ́n tlala.” (Gẹnẹsisi 1:27, 31) Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado yin gbẹtọ pipé?

Gbẹtọ pipé tindo mẹdekannujẹ bosọ sọgan hodo apajlẹ jẹhẹnu Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn mlẹnmlẹn. Biblu dọmọ: “Jiwheyẹwhe ko dá gbẹtọ do titengbe; ṣigba yé ko dómọna dodinnanu.” (Yẹwhehodọtọ 7:29) Adam de nado ṣiatẹ do Jiwheyẹwhe go. Gbọn atẹṣiṣi etọn dali, e hẹn ninọmẹ pipé tọn bu na ede po ovivi etọn lẹ po. Dile etlẹ yindọ mí nọ jlo na wà nuhe sọgbe, ninọmẹ pipé tọn he yin hinhẹnbu do nuhewutu mí nọ saba hẹn míde jẹflumẹ hia. Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Ehe yẹn jlo, enẹ wẹ yẹn ma wà; ṣigba ehe yẹn gbẹwanna, enẹ wẹ yẹn to wiwà.”—Lomunu lẹ 7:15.

Sọgbe hẹ nuhe Biblu dọ, gbẹtọ pipé na nọgbẹ̀ kakadoi to agbasalilo pipé mẹ. Nuhe Jiwheyẹwhe dọna Adam dohia hezeheze dọ eyin sunnu tintan lọ ma vẹtolina Jiwheyẹwhe wẹ, e ma na ko kú pọ́n gbede. (Gẹnẹsisi 2:16, 17; 3:22, 23) Jehovah ma na ko dọ gando gbẹtọ he e dá go dọ “e yọ́n tlala” eyin sunnu lọ na wá jẹazọ̀n kavi tindo ayilinlẹn nado ṣiatẹ. Mahopọnna dọ agbasa gbẹtọvi tọn yin didá to aliho jiawu mẹ, ninọmẹ pipé tọn he mí hẹnbu do nuhewutu e nọ yigodo bọ azọ̀n nọ bẹpla ẹ hia. Enẹwutu, nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn ma sọgbe hẹ Biblu. Nuplọnmẹ enẹ nọ do gbẹtọ hia taidi kanlin he yiaga hugan de. Ṣigba, Biblu do gbẹtọ hia taidi kúnkan mapenọ he wá sọn sunnu pipé de mẹ.

Linlẹn lọ dọ Jiwheyẹwhe deanana kanlin nado diọzun gbẹtọ lọsu ma sọgbe hẹ nuhe Biblu dọ gando jẹhẹnu Jiwheyẹwhe tọn lẹ go gba. Eyin Jiwheyẹwhe wẹ deanana ehe, e na zẹẹmẹdo dọ ewọ wẹ deanana gbẹtọvi lẹ biọ ninọmẹ mape po ayimajai dintọn po mẹ. To vogbingbọn mẹ, Biblu dọ gando Jiwheyẹwhe go dọmọ: “Osé lọ, pipé wẹ azọ́n etọn na whẹdida [dodo] wẹ ali etọn lẹpo: Jiwheyẹwhe nugbowa tọn de, podọ, matin kunnuhu, dodonọ podọ jlọjẹnọ wẹ ewọ. Yé ko yí gbigble do zan hẹ ẹ, yé ma yin ovi etọn lẹ gba, ovlẹ yetọn wẹ.” (Deutelonomi 32:4, 5) Enẹwutu, gbẹtọvi lẹ ma to yaji todin na Jiwheyẹwhe deanana kanlin nado diọzun gbẹtọ wutu gba. Mí to yaji na sunnu dopo hẹn ede po ovivi etọn lẹ po zun mapenọ gbọn atẹṣiṣi do Jiwheyẹwhe go dali wutu. Todin he mí ko dọhodo Adam ji, mì gbọ mí ni lẹnnupọndo Jesu ji. Be nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn sọgbe hẹ nuhe Biblu dọ gando Jesu go ya?

Be Hiẹ Sọgan Tindo Yise to Tamẹnuplọnmẹ Ehe po Sinsẹ̀n Klistiani Tọn po mẹ Ya?

“Klisti kú na ylando mítọn lẹ.” Dile hiẹ sọgan ko yọnẹn do, ehe yin dopo to nuplọnmẹ dodonu sinsẹ̀n Klistiani tọn lẹ tọn mẹ. (1 Kọlintinu lẹ 15:3; 1 Pita 3:18) Nado mọnukunnujẹ nuhewutu nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn ma sọgbe hẹ hodidọ enẹ mẹ, mí dona mọnukunnujẹ nuhewutu Biblu ylọ mí dọ ylandonọ po nuhe ylando yiwà do mí ji po mẹ jẹnukọn.

Mímẹpo wẹ yin ylandonọ to linlẹn lọ mẹ dọ mí ma sọgan hodo apajlẹ jẹhẹnu gigonọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn, taidi owanyi po whẹdida dodo etọn po to pipé mẹ gba. Enẹwutu, Biblu dọmọ: “Omẹ pó wẹ waylan, bosọ whete do gigo Jiwheyẹwhe tọn go.” (Lomunu lẹ 3:23) Biblu plọn mí dọ ylando wẹ hẹn okú wá. “Ylando wẹ adí okú tọn,” wẹ 1 Kọlintinu lẹ 15:56 dọ. Ylando he mí dugu etọn wẹ sọ yin whẹwhinwhẹ́n tangan he wutu mí do nọ jẹazọ̀n. Jesu dohia dọ kanṣiṣa de tin to azọ̀n po ylandonọ-yinyin mítọn po ṣẹnṣẹn. E dọna pòtọnọ de dọmọ, “Yè jo ylando towe lẹ na we,” bọ azọ̀n dawe lọ tọn sọ gbọ.—Matiu 9:2-7.

Nawẹ okú Jesu tọn gọalọna mí gbọn? Biblu do vogbingbọn hia to Adam po Jesu Klisti po ṣẹnṣẹn dọmọ: “Dile omẹ popo kú to Adam mẹ, mọ ga wẹ yè na hẹn omẹ popo yin ogbẹnọ to Klisti mẹ.” (1 Kọlintinu lẹ 15:22) Gbọn ogbẹ̀ etọn yíyí do sanvọ́ dali, Jesu suahọ ylando he mí dugu etọn sọn Adam dè tọn. Gbọnmọ dali, mẹhe do yise hia to Jesu mẹ bo setonuna ẹn lẹpo na mọ nuhe Adam hẹnbu yí—yèdọ todido ogbẹ̀ madopodo tọn.—Johanu 3:16; Lomunu lẹ 6:23.

Todin, be hiẹ mọdọ nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn jẹagọdo nuplọnmẹ sinsẹ̀n Klistiani tọn ya? Eyin mí tindo ayihaawe dọ “omẹ popo kú to Adam mẹ,” nawẹ mí sọgan donukun dọ “yè na hẹn omẹ popo yin ogbẹnọ to Klisti mẹ” gbọn?

Nuhewutu Gbẹtọ lẹ Yiwanna Nuplọnmẹ Nulẹ Tin Yededenu Tọn

Biblu do lehe tamẹnuplọnmẹ mọnkọtọn lẹ gbayipe do hia. E dọmọ: “Ojlẹ na wá bọ yé ma to na doakọnna oplọn he pegan; ṣigba to wantuntun [kavi ojlo] yetọn titi mẹ, yé he tlitó, yé na bẹ mẹplọntọ pli na yede; yé na lẹ́ otó yetọn sọn nugbo mẹ, bo nasọ gọ̀ do otàn ovọ́ kọ̀n.” (2 Timoti 4:3, 4) Dile etlẹ yindọ nulẹ tin yededenu nọ saba yin didohia taidi adà nuplọnmẹ lẹnunnuyọnẹn tọn de, sinsẹ̀n-nuplọnmẹ wẹ e yin na taun tọn. E nọ ze tamẹnuplọnmẹ de donukọnnamẹ gando ogbẹ̀ go bo nọ hẹn gbẹtọ lẹ tindo pọndohlan de gando Jiwheyẹwhe go. Nuplọnmẹ etọn lẹ nọ gbọn aliho oklọ tọn dali fọnjlodotena ayilinlẹn ṣejannabi, mẹdekannujẹ gbẹtọvi lẹ tọn. Susu mẹhe yí nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn sè lẹ wẹ sọ nọ sọalọakọ́n dọ yé yise to Jiwheyẹwhe mẹ. Etomọṣo, yé ma whleawu nado dọ dọ e ma yin Jiwheyẹwhe wẹ dá nulẹ, dọ ewọ ma nọ dádo whẹho gbẹtọvi lẹ tọn mẹ, bo ma nasọ dawhẹna gbẹtọ lẹ. Ehe yin nuyise de he nọ yọ́nsè na gbẹtọ lẹ.

Mẹhe nọ plọnmẹ dọ gbẹtọ wá sọn kanlin mẹ lẹ ma nọ saba yin whinwhàn gbọn kunnudenu nugbo lẹ dali gba, ṣigba nọ yin whinwhàn gbọn ‘ojlo yetọn titi lẹ’ dali—vlavo ojlo lọ nado yin alọkẹyi gbọn suhugan mẹhe tindo yise to nuplọnmẹ lẹnunnuyọnẹn tọn ehe mẹ lẹ dali. Lẹnunnuyọnẹntọ lọ Michael Behe, he ko yí suhugan gbẹzan etọn tọn do plọn lehe nuvikun doglẹ gbẹtọ tọn nọ wazọ́n do, basi zẹẹmẹ dọ mẹhe nọ plọnmẹ dọ nuvikun lẹ wá tintin mẹ na yede ma tindo dodonu depope na alọsọakọ́n yetọn lẹ gba. Be nugonu flinflin ehelẹ sọgan hẹn ogbẹ̀ wá tintin mẹ na yede ya? E wlan dọmọ: “Nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn ma sinai do asisa lẹnunnuyọnẹn tọn ji gba. Owe de ma tin to nuplọnmẹwe lẹnunnuyọnẹn tọn lẹ mẹ—yèdọ linlinwe he diyin lẹ, linlinwe tangan lẹ, kavi owe dahodaho lẹ—he basi zẹẹmẹ lehe . . . nuvikun gigẹdẹ lẹ wá tintin mẹ kavi lehe yé sọgan ko wá tintin mẹ na yede gbọn tọn. . . . Alọsọakọ́n Darwin tọn dọ nuvikun flinflin lẹ wá tintin mẹ na yede yin hopàdọ de poun.”

Eyin mẹhe nọ plọnmẹ dọ nulẹ tin yededenu lẹ ma sọgan na kunnudenu nuplọnmẹ yetọn lẹ tọn, naegbọn yé do nọ plọnmẹ linlẹn yetọn po zingidi po sọmọ? Behe basi zẹẹmẹ dọmọ: “Mẹsusu, he bẹ lẹnunnuyọnẹntọ nukundeji he nọ yin sisi na taun lẹ hẹn, ma jlo na yọnẹn dọ Mẹdatọ de tin poun bọ hó fó.”

Sinsẹ̀ngán he nọ jlo na do yede hia taidi nuyọnẹntọ lẹ yiwanna nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn. Yé taidi mẹhe apọsteli Paulu basi zẹẹmẹ yetọn to wekanhlanmẹ etọn mẹ hlan Klistiani he tin to Lomu lẹ. Paulu wlan dọmọ: “Yè do nuhe yè sọgan yọnẹn gbọn Jiwheyẹwhe tọn dali hia to yé mẹ . . . Yè mọ onú mamọ etọn lẹ sọn whẹwhẹwhenu aihọn tọn to wedede, yè to nuyọnẹn onú he yè basi lẹ tọn do to yé yọnẹn, yèdọ huhlọn madopodo po ozọ́nji etọn po; mọwẹ yé yin mamọdọnọ; na whenuena yé yọ́n Jiwheyẹwhe, yé ma pagigona ẹn di jiwheyẹwhe gba, yé masọ dopẹ́; ṣigba yé lẹzun ovọ́ to linlẹn yetọn lẹ mẹ, nulunọ-yiha yetọn sọ dozinvlu. Yé ylọ yede nuyọnẹntọ, yé lẹzun nulunọ.” (Lomunu lẹ 1:19-22) Nawẹ hiẹ na wagbọn bo ma na yin kiklọ gbọn mẹplọntọ lalo lẹ dali?

Yise Sinai do Kunnudenu ji to Mẹdatọ lọ Mẹ

Biblu zinnudo nujọnu-yinyin kunnudenu tọn ji to whenuena e basi zẹẹmẹ yise tọn. E dọmọ: “Yise wẹ dòdó onú yè to todo tọn, okunnu onú he mí ma mọ tọn.” (Heblu lẹ 11:1) Yise nujọnu tọn to Jiwheyẹwhe mẹ dona sinai do kunnudenu he dohia dọ Mẹdatọ de tin nugbonugbo ji. Biblu do fie hiẹ sọgan mọ kunnudenu mọnkọtọn te hia.

Biblu-kàntọ he yin gbigbọdo lọ, Davidi wlan dọmọ: “Yẹn na dopẹ́ hlan we; na awujiji po nujiawu po mẹ wẹ yè dá mi.” (Psalm 139:14) Sọwhiwhe yíyí do lẹnnupọndo aliho jiawu he mẹ agbasa mítọn po nutogbẹ̀ devo lẹ po yin awuwlena te nọ hẹn mí tindo osi sisosiso na nuyọnẹn Mẹdatọ mítọn tọn. Agbasakàn fọtọ́n susu he nọpọ́ do hẹn mí do ogbẹ̀ lẹ yin awuwlena to aliho pipé mẹ. Humọ, wẹkẹ yinukundomọ mítọn do kunnudenu lehe nulẹ sọgbe pẹpẹ bo tin to titoji do hia. Davidi wlan dọmọ: “Olọn lẹ to gigo Jiwheyẹwhe tọn hodọ; agahomẹ sọ to alọnuzọ́n etọn lá.”—Psalm 19:1.

Biblu lọsu bẹ kunnudenu susu hẹn gando Mẹdatọ lọ go. Sọwhiwhe yíyí do gbadopọnna lehe owe 66 Biblu tọn lẹ sọgbe hẹ yede do, lehe nujinọtedo walọyizan tọn etọn lẹ yiaga do, podọ lehe dọdai etọn lẹ mọ hẹndi mlẹnmlẹn yí do, na na we kunnudenu susu dọ Mẹdatọ lọ wẹ yin dowatọ etọn. Nukunmimọjẹ nuplọnmẹ Biblu tọn lẹ mẹ nasọ na we jide dọ Biblu yin Ohó Mẹdatọ lọ tọn nugbonugbo. Di apajlẹ, eyin hiẹ mọnukunnujẹ nuplọnmẹ Biblu tọn lẹ mẹ taidi nuhe nọ hẹn yajiji wá, Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn, sọgodo gbẹtọvi lẹ tọn, po lehe mí sọgan mọ ayajẹ do po, hiẹ na mọ dohia nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn tọn hezeheze. Hiẹ sọgan wá tindo numọtolanmẹ dopolọ taidi Paulu to whenuena e wlan dọmọ: “Ṣo! Na adọkun, nuyọnẹn po zinzin Jiwheyẹwhe tọn po siso sọ! Nawẹ whẹdida etọn lẹ yin dinmamọdona sọ, podọ aliho etọn lẹ sọ hugan dindinmọ!”—Lomunu lẹ 11:33.

Dile hiẹ to dogbapọnna kunnudenu lọ lẹ bọ yise towe to whinwhẹ́n deji, hiẹ na tindo nujikudo dogọ dọ to whenuena hiẹ to Biblu hia, Mẹdatọ lọ lọsu wẹ hiẹ to todoaina. E dọmọ: “Yẹn wẹ dá aigba, bosọ dá gbẹtọ do e ji: yẹn, yèdọ alọ ṣie wẹ dlẹn olọn lẹ, yẹn ko paṣẹ na awhàn yetọn lẹpo.” (Isaia 45:12) Na jide tọn, e ma na vẹ́ na we gbede dọ hiẹ dovivẹnu nado mọ na dewe dọ Jehovah wẹ dá onú lẹpo.

[Blurb on page 14]

Apọsteli Paulu dọna wesetọ Glẹki tọn lẹ dọmọ: “[Jiwheyẹwhe] dá akọta gbẹtọ lẹpo tọn sọn sunnu dopo mẹ”

[Blurb on page 15]

Nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn do gbẹtọ hia taidi kanlin he yiaga hugan de. Biblu do gbẹtọ hia taidi kúnkan mapenọ he wá sọn sunnu pipé de mẹ

[Blurb on page 16]

“Nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn ma sinai do asisa lẹnunnuyọnẹn tọn ji gba”

[Blurb on page 17]

Aliho jiawu he mẹ nutogbẹ̀ lẹ yin awuwlena te nọ hẹn mí tindo osi sisosiso na nuyọnẹn Mẹdatọ mítọn tọn