Ohó Jehovah Tọn Tin to Ogbẹ̀
Nuagokun lẹ sọn Owe Isaia Tọn Mẹ—I
“MẸNU wẹ yẹn na dohlan, mẹnu wẹ na yì na mí?” Isaia, visunnu Amọzi tọn na gblọndo hlan oylọ-basinamẹ Jehovah Jiwheyẹwhe tọn ehe dọmọ: “Yẹn die; do mi hlan.” (Isaia 1:1, NW; 6:8) Enẹgodo, e mọ azọ́ndenamẹ yí taidi yẹwhegán. Dọdai he Isaia dọ lẹ yin kinkàndai to owe Biblu tọn he yinkọ etọn yin didona mẹ.
Owe Isaia tọn he yin kinkàn gbọn yẹwhegán lọ lọsu dali bẹ ojlẹ owhe 46 tọn lẹ hẹn, sọn nudi owhe 778 J.W.M. jẹ ojlẹ vude to 732 J.W.M. godo. Dile etlẹ yindọ owe lọ bẹ nulila lẹ hẹn sọta Juda, Islaeli, po akọta he lẹdo yé lẹ po, hosọ tangan etọn ma gando whẹdida go gba. Kakatimọ, e sinai do ‘whlẹngán Jehovah Jiwheyẹwhe tọn’ ji. (Isaia 25:9) Na nugbo tọn, yinkọ lọ Isaia zẹẹmẹdo “Whlẹngán Jehovah tọn.” Hosọ ehe na gbadopọnna nuagokun lẹ sọn Isaia 1:1–35:10 mẹ.
“ADADE NA LẸGỌ”
Biblu ma dọna mí eyin owẹ̀n dọdai tọn he yin kinkàndai to weta atọ́n tintan owe Isaia tọn mẹ lẹ ko yin lilá whẹpo Isaia do yin dide taidi yẹwhegán kavi to enẹgodo gba. (Isaia 6:6-9) Ṣigba, nuhe họnwun wẹ yindọ Juda po Jelusalẹm po to azọ̀n gbigbọmẹ tọn jẹ “sọn afọpahomẹ kakajẹ ota.” (Isaia 1:6) Boṣiọ-sinsẹ̀n gbayipe. Nukọntọ lẹ ko gblezọn. Yọnnu lẹ ko lẹzun goyitọ. Gbẹtọ lẹ ma to Jiwheyẹwhe nugbo lọ sẹ̀n to aliho he yin alọkẹyi mẹ. Isaia yin azọ́ndena nado yì dọhona mẹhe ma tindo nukunnumọjẹnumẹ bo masọ jlo oyọnẹn paali lẹ ‘pludopludo.’
Mẹgbeyinyan awhànpa Islaeli po Silia po tọn to pọmẹ to budona Juda. Gbọn Isaia po ovi etọn lẹ po yiyizan taidi ‘ohia po azọ́njiawu po’ dali, Jehovah na jide Juda dọ alẹnu Silia po Islaeli po tọn na gboawupo. (Isaia 8:18) Nalete, jijọho dẹn-to-aimẹ na wá kiki gbọn gandudu “Ahọvi Jijọho tọn” dali. (Isaia 9:6, 7) Jehovah nasọ dawhẹna Assilia, akọta lọ he e nọ yizan taidi “ogànpò homẹgble [etọn] tọn.” To godo mẹ, Juda na yì kanlinmọgbenu, ṣigba “adade na lẹgọ.” (Isaia 10:5, 21, 22) Whẹdida dodo nujọnu tọn na mọ hẹndi to gandudu “opo [he wá] sọn dodonu Jẹsse tọn mẹ” to yẹhiadonu-liho lọ tọn glọ.—Isaia 11:1.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
1:8, 9—Nawẹ viyọnnu Ziọni tọn na yin “[jijodai] di oflò opá vẹngle mẹ tọn, di gòhọ to jipa dògbodètọ tọn mẹ” gbọn? Ehe zẹẹmẹdo dọ to mẹgbeyinyan Assilia tọn whenu, Jelusalẹm na taidi otò he ma tindo hihọ́ de, taidi oflò tata de to vẹngle mẹ kavi taidi gòhọ he nọ yawu họ́ de to jipa kukumbeli tọn mẹ. Ṣigba Jehovah gọalọna ẹn bo ma dike e ni wá taidi Sọdọmi po Gọmọla po.
1:18—Etẹwẹ hogbe helẹ zẹẹmẹdo: “Wá dinvie, na mí ni lẹnnu dopọ”? Ehe ma yin oylọ-basinamẹ nado dọhodopọ bo wá gbeta dopo kọ̀n gbọn tintẹnpọn nado yọ́n mẹhe owhẹ̀ etọn whẹ́n dali gba. Kakatimọ, wefọ lọ dlẹnalọdo zizedai nuwiwa whẹdida tọn de tọn, ehe mẹ Whẹdatọ dodonọ lọ Jehovah na dotẹnmẹ Islaeli te nado basi diọdo bo klọ́ ede we.
6:8a—Naegbọn hogbe lọ lẹ “yẹn” po “mí ” po yin yiyizan tofi? Hogbe lọ “yẹn” nọtena Jehovah Jiwheyẹwhe. Hogbe lọ “mí ” dohia dọ mẹdevo tin to finẹ hẹ Jehovah. E họnwun dọ “Ovi detọ́n dopo akàn” etọn wẹ yin omẹ ehe.—Johanu 1:14; 3:16.
6:11—Etẹ dọ wẹ Isaia te to whenuena e kanse dọ: “[Jehovah], na e na dẹnsọ?” Isaia ma to kinkanse dọ nawẹ e na dẹnsọ bọ emi na lá owẹ̀n Jehovah tọn na gbẹtọ tó-tlítọ lẹ gba. Kakatimọ, e jlo na yọ́n lehe e na dẹnsọ bọ ninọmẹ ylankan gbigbọmẹ tọn gbẹtọ lọ lẹ tọn na zindonukọn nado to masin kọ̀n do oyín Jiwheyẹwhe tọn go.
7:3, 4—Naegbọn Jehovah do whlẹn Ahọlu Ahazi kanylantọ lọ gán? Ahọlu Silia po Islaeli po tọn lẹ to ayiha kàn nado de Ahọlu Ahazi Juda tọn sọn gánzinpo ji bo ze gandutọ yẹblẹ de do otẹn etọn mẹ, enẹ wẹ visunnu Tabeel tọn—yèdọ dawe de he ma wá sọn kúnkàn Davidi tọn mẹ. Sébibla Satani Lẹgba tọn ehe na doalọtena nuyiwa alẹnu Ahọluduta tọn he yin bibasi hẹ Davidi. Jehovah whlẹn Ahazi gán nado sọgan hẹn hukan he mẹ “Ahọvi Jijọho tọn” he opagbe etọn yin dido lọ na wá sọn dote.—Isaia 9:6.
7:8—Nawẹ Eflaimi yin ‘gbigbà’ to owhe 65 gblamẹ gbọn? Kanlinmọgbenu-yìyì omẹ ahọluduta whẹndo-ao lọ tọn lẹ po jonọ lẹ bibẹ wá aigba lọ ji po bẹjẹeji “to azán Pẹka ahọlu Islaeli tọn tọn lẹ mẹ,” yèdọ ojlẹ vude to whenuena Isaia dọ dọdai ehe godo. (2 Ahọlu lẹ 15:29) E zindonukọn kakajẹ azán Ahọlu Esali-hadọni Assilia tọn whenu, yèdọ visunnu podọ mẹjẹmẹtẹnmẹ Sẹnnakelibi tọn. (2 Ahọlu lẹ 17:6; Ẹzla 4:1, 2; Isaia 37:37, 38) Tito Assilianu lẹ tọn he zindonukọn ehe nado sẹtẹn na gbẹtọ lẹ sọn Samalia bo bẹ mẹdevo lẹ wá, na ko dẹ̀n na ojlẹ owhe 65 tọn he yin nùdego to Isaia 7:8 mẹ lọ.
11:1, 10—Nawẹ Jesu Klisti sọgan yin “opo [he wá] sọn dodonu Jẹsse tọn mẹ” bosọ yin “adọ̀ Jẹsse tọn” gbọn? (Lomunu lẹ 15:12) Jesu wá “sọn dodonu Jẹsse tọn mẹ” to agbasa-liho. E yin kúnkàn Jẹsse tọn gbọn ovi Jẹsse tọn Davidi gblamẹ. (Matiu 1:1-6; Luku 3:23-32) Etomọṣo, huhlọn ahọlu tọn he Jesu mọyi yinuwado haṣinṣan etọn hẹ tọgbo etọn lẹ ji. Na Jesu ko yin nina huhlọn po aṣẹpipa po nado na ogbẹ̀ madopodo gbẹtọvi tonusetọ lẹ to aigba ji wutu, e lẹzun “Otọ́ Madopodo” yetọn. (Isaia 9:6) Gbọnmọ dali, e sọ yin “adọ̀” tọgbo etọn lẹ tọn, he mẹ Jẹsse tin te ga.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
1:3. Eyin mí gbẹ́ nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nubiọtomẹsi Mẹdatọ mítọn tọn lẹ, ehe na zẹẹmẹdo dọ mí ma tlẹ yọnnuin sọ oyìnsú kavi kẹtẹkẹtẹ de. To alọ devo mẹ, pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn na nuhe Jehovah ko wà na mí lẹpo na glọnalina mí ma nado yinuwa matin nukunnumọjẹnumẹ bo gbẹ́ ẹ dai.
1:11-13. Yẹnuwiwa sinsẹ̀n tọn po odẹ̀ aṣa tọn lẹ po nọ ṣikọna Jehovah. Nuyiwa po odẹ̀ mítọn lẹ po dona nọ wá sọn ahun he gọ́ na mẹwhinwhàn dagbe de mẹ.
1:25-27; 2:2; 4:2, 3. Mẹglọninọ po vọjijẹ Juda tọn po na wá vivọnu to whenuena pipotọ he lẹnvọjọ lẹ na lẹkọwa Jelusalẹm bọ sinsẹ̀n-bibasi nugbo na yin hinhẹngọwa. Jehovah nọ do lẹblanu hia ylanwatọ he lẹnvọjọ lẹ.
2:2-4. Mahẹ zohunhun tọn mítọn to azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn po mẹhẹnzun-devi po tọn mẹ nọ gọalọna gbẹtọ lẹ sọn akọta susu mẹ nado plọn aliho jijọho tọn lẹ bo dín jijọho hẹ ode awetọ.
4:4. Jehovah na de, kavi klọ́ walọ mawé po hùnsọndai po sẹ̀.
5:11-13. Mẹhe gbẹ́ nado de dogbó na ede kavi nado yin jlẹkajinọ to nudide ayidedai etọn tọn mẹ, to gbigbẹ́ nado yinuwa sọgbe hẹ oyọnẹn.—Lomunu lẹ 13:13.
5:21-23. Mẹho agun tọn, kavi nugopọntọ lẹ dona họ́ yede ma nado yin “nuyọnẹntọ to nukun yede tọn mẹ.” Yé sọ dona yin jlẹkajinọ to ‘vẹnhàn nùnù’ mẹ bo dapana mẹnukuntahihopọn.
11:3a. Apajlẹ po nuplọnmẹ Jesu tọn lẹ po dohia dọ obu Jehovah tọn nọ hẹn zinzin kavi ayajẹ wá.
“OKLUNỌ NA WALẸBLANUNA JAKOBU”
Weta 13 jẹ 23 bẹ nulila lẹ hẹn sọta akọta lẹ. Ṣigba, “OKLUNỌ na walẹblanuna Jakobu” gbọn dotẹnmẹ nina whẹndo Islaeli tọn lẹpo nado lẹkọwa whé dali. (Isaia 14:1) Owẹ̀n vọjijẹ tọn gando Juda go he tin to weta 24 jẹ 27 mẹ zọnpọ hẹ opagbe hẹngọwa tọn de. Jehovah do homẹgble etọn hia sọta “ahànnumunọ Eflaimi [Islaeli] tọn lẹ” na yé nùalẹ hẹ Silia wutu podọ sọta “yẹwhenọ po yẹwhegán” Juda tọn lẹ po na yé tẹnpọn nado nùalẹ hẹ Assilia wutu. (Isaia 28:1, 7) Dindọn yin lilá sọta “Aliẹli [Jelusalẹm]” na yé “to zọnlinzin jei Egipti” nado dín hihọ́. (Isaia 29:1; 30:1, 2) Ṣogan, dọdai whlẹngán tọn yin didọ gando omẹ dopodopo he yise to Jehovah mẹ lẹ go.
Taidi ‘kinnikinni ovu he to lili do nuyànwẹnna ji,’ Jehovah na basi hihọ́na “Osó Ziọni tọn.” (Isaia 31:4) Opagbe de sọ yin dido dọmọ: “Doayi e go, ahọlu de na dù to dodo mẹ.” (Isaia 32:1) Dile etlẹ yindọ nukunvandomẹ Assilia tọn sọta Juda hẹn “mẹdagun jijọho tọn lẹ” nado viavi vivẹ, Jehovah dopagbe dọ omẹ etọn lẹ na yin azọ̀nhẹngbọna, bọ “yè na jo ylankan [yetọn] na yé.” (Isaia 33:7, 22-24) “Homẹfiọ OKLUNỌ tọn tin to akọta lẹpo ji, homẹgble etọn to awhàn yetọn lẹpo ji.” (Isaia 34:2) Juda ma na gbọṣi vọjijẹ mẹ gba. “Zungbo po aigba he to atò po na jaya . . . ozun na jaya, bosọ gbàsẹ́ di vounvoun lii.”—Isaia 35:1.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
13:17—Aliho tẹ mẹ wẹ Medianu lẹ ma nọ hò fataka pọ́n bo masọ tindo homẹvivi do sika go te? Medianu lẹ po Pẹlsianu lẹ po nọ pọ́n gigo he nọ wá sọn awhàngbigba mẹ hlan taidi nujọnu hú ogblànnu awhàn tọn lẹ. Ehe yin nugbo to whẹho Kilusi tọn mẹ, mẹhe gọ̀ nuyizan sika po fataka po tọn he Nẹbukadnẹzali fìn sọn tẹmpli Jehovah tọn mẹ lẹ na kanlinmọ he lẹkọyi whé lẹ.
14:1, 2—Nawẹ omẹ Jehovah tọn lẹ lẹzun “mẹmẹglọ mẹhe yé yin mẹmẹglọ na lẹ” tọn bosọ “dugán do awusinyẹnnamẹtọ lẹ ji” gbọn? Ehe mọ hẹndi to whẹho mẹdelẹ tọn mẹ taidi Daniẹli, he mọ ogántẹn daho de yí to Babilọni to Medianu lẹ po Pẹlsianu lẹ po glọ; Ẹsteli he lẹzun ahọsi Pẹlsia tọn de; podọ Mọldekai, he yin dide taidi mẹhe bọdo ahọlu go to Ahọluigba Pẹlsia tọn mẹ.
20:2-5—Be Isaia zinzọnlin pé to omẹ́ jọgbe na owhe atọ̀n nugbonugbo wẹ ya? Isaia sọgan ko de awugbó etọn kẹdẹ sẹ̀ bo zinzọnlin to awu odò tọn kleun de mẹ. Hogbe Heblu tọn lọ he yin lilẹdogbedevomẹ taidi “omẹ́” sọgan sọ dlẹnalọdo avọ̀ he ma bú agbasa pete didó.—2 Samuẹli 6:14, 20.
21:1—Lẹdo tẹwẹ nọ yin yiylọdọ “zungbo ohù tọn”? Dile etlẹ yindọ Babilọni ma sẹpọ ohù sọn fidepope, e yin alọdlẹndo to aliho ehe mẹ. Nuhe zọ́n lọ wẹ yindọ tọ̀sisa Euflate po Tiglis po tọn lẹ nọ gọfla lẹdo lọ to whemẹwhemẹ, bo nọ hẹn aigba lọ zun “ohù” he gọ́ na ogbọ̀n de.
24:13-16—Nawẹ Ju lẹ na tin “to ṣẹnṣẹn omẹ ewlẹ tọn, di whinwhàn atin olivieli tọn, di ovẹn sinsẹ́n wélu tọn whenuena ojijẹ ovẹn tọn jẹ” gbọn? Kẹdẹdile atin-sinsẹ́n delẹ nọ yin jijodo atin kavi vẹntin ji to jibẹwawhé godo do, omẹ vude poun wẹ na lùn vasudo Jelusalẹm po Juda po tọn tọ́n. Mahopọnna fidepope he mẹhe luntọ́n lọ lẹ yin bibẹ yì, yèdọ vlavo yì “aigba hinhọ́n tọn [Babilọni to Whèzẹtẹn-waji]” kavi yì “lopo ohù [Méditerranée] tọn ji,” yé na pagigona Jehovah.
24:21—Mẹnu wẹ yin ‘awhànpa he tin to aga lẹ’ po “ahọlu aihọn mẹ tọn lẹ” po? ‘Awhànpa he tin to aga lẹ’ sọgan dlẹnalọdo huhlọn gbigbọ ylankan tọn lẹ. Podọ “ahọlu aihọn mẹ tọn lẹ” wẹ gandutọ aigba tọn lẹ he ji aovi lẹ nọ tindo nuyiwadomẹji sinsinyẹn do.—1 Johanu 5:19.
25:7—Etẹwẹ yin ‘nukunmẹnu he yè ṣinyọ́n nukun na gbẹtọ lẹpo, podọ nukunmẹnu he yè dlẹn ṣinyọ́n akọta lẹpo ji’ lọ? Nuyijlẹdonugo ehe dọ̀n ayidonugo wá kẹntọ daho awe gbẹtọvi lẹ tọn ji—yèdọ ylando po okú po.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
13:20-22;14:22, 23; 21:1-9. Ohó dọdai Jehovah tọn nọ mọ hẹndi to whepoponu, kẹdẹdile e yin do to whẹho Babilọni tọn mẹ.
17:7, 8. Dile etlẹ yindọ suhugan Islaelivi lẹ tọn ma dotoai, omẹ dopodopo delẹ lẹhlan Jehovah dè. Mọdopolọ, mẹdelẹ to Mẹylọhodotọklisti mẹ nọ kẹalọyi owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn.
28:1-6. Islaeli na jai jẹ alọ Assilia tọn mẹ, ṣigba Jiwheyẹwhe na hẹn ẹn diun dọ nugbonọ lẹ luntọ́n. Whẹdida Jehovah tọn lẹ ma nọ jo dodonọ lẹ do matin todido.
28:23-29. Jehovah nọ gọ̀ ahundoponọ lẹ do tẹnmẹ sọgbe hẹ nuhudo po ninọmẹ tangan yetọn lẹ po.
30:15. Whlẹngán Jehovah tọn nọ biọ dọ mí ni do yise hia gbọn “gbigbọjẹ,” kavi mídelẹ hihọ́ dali ma nado dín whlẹngán sọn nuzedai gbẹtọvi tọn lẹ dè. Gbọn “abọẹninọ,” kavi bumadi dali, mí sọ nọ dohia dọ mí dejido nugopipe Jehovah tọn go nado basi hihọ́na mí.
30:20, 21. Mí nọ “mọ” Jehovah bosọ nọ “sè” ogbè whlẹngán etọn tọn to whenuena mí setonuna nuhe e dọ to Ohó gbọdo etọn Biblu mẹ podọ gbọn “afanumẹ nugbonọ, nuyọnẹntọ” etọn gblamẹ.—Matiu 24:45.
Dọdai Isaia Tọn Nọ Hẹn Jidide Mítọn to Ohó Jiwheyẹwhe Tọn mẹ Lodo
Lehe mí dopẹ́ do sọ na owẹ̀n Jiwheyẹwhe tọn he tin to owe Isaia tọn mẹ! Dọdai he ko mọ hẹndi yí lẹ hẹn jidide mítọn lodo dọ ‘ohó he tọ́nsọn onù Jehovah tọn mẹ ma na lẹgọwa e dè agbá.’—Isaia 55:11.
Etẹwẹ dogbọn dọdai he gando Mẹssia lọ go lẹ dali, taidi dehe tin to Isaia 9:7 po 11:1-5, 10 po mẹ lẹ? Be yé ma hẹn yise mítọn lodo to awuwledainanu Jehovah tọn na whlẹngán mítọn mẹ ya? Owe lọ sọ bẹ dọdai he to hẹndi tangan yetọn mọyi to azán mítọn gbè kavi dehe na wá mọ hẹndi to sọgodo lẹ hẹn ga. (Isaia 2:2-4; 11:6-9; 25:6-8; 32:1, 2) Na nugbo tọn, owe Isaia tọn yidogọna kunnudenu lọ dọ “ohó Jiwheyẹwhe tọn tin to ogbẹ̀”!—Heblu lẹ 4:12.
[Yẹdide to weda 8]
Isaia po ovi etọn lẹ po tin taidi ‘ohia po azọ́njiawu po to Islaeli’
[Yẹdide to weda 9]
Jelusalẹm na “di oflò opá vẹngle mẹ tọn”
[Yẹdide to weda 10]
Nawẹ gbẹtọ akọta lẹ tọn to yinyin alọgọna nado “yí ohí yetọn do tùn agbogọdọẹ” gbọn?