Ohó Jehovah Tọn Tin to Ogbẹ̀
Nuagokun lẹ sọn Owe Hosea Tọn Mẹ
SINSẸ̀N-BIBASI nugbo ko dibla busẹ sọn aimẹ pete to ahọluduta whẹndo-ao agewaji Islaeli tọn mẹ. To gandudu Jeloboami II tọn glọ, agbasanu lẹ tin-to-aimẹ taun to Islaeli, ṣigba to okú etọn godo tlolo, nulẹ jẹ doyi ji. Ojlẹ hunyanhunyan tọn po nuhahun tonudidọ tọn po bọdego. Ẹnẹ to ahọlu ṣidopo he dugán bọdego lẹ mẹ yin hùhù. (2 Ahọlu lẹ 14:29; 15:8-30; 17:1-6) Azọ́n dọdai didọ Hosea tọn he bẹjẹeji to 804 J.W.M. bo dẹn-to-aimẹ na owhe 59, dlẹnkan biọ ojlẹ tukla tọn ehe mẹ.
Numọtolanmẹ Jehovah tọn gando akọta tasinyẹntọ Islaeli tọn go yin didohia hezeheze gbọn ninọmẹ he wá aimẹ to alọwle Hosea tọn mẹ dali. Nuṣiwa Islaeli tọn didegbà gọna dọdai whẹdida tọn didọ sọta akọta lọ po ahọluduta Juda tọn po ji wẹ wẹndomẹ Hosea tọn sinai do. To hogbe mẹwhinwhàn tọn he bọawu bo dọnmẹdogo bosọ tindo huhlọn lẹ yiyizan mẹ, Hosea kàn ehe lẹpo do owe de he yinkọ etọn yin didona mẹ. Taidi apadewhe Ohó gbọdo Jiwheyẹwhe tọn, wẹndomẹ etọn tin to ogbẹ̀ bosọ tindo huhlọn.—Heblu lẹ 4:12.
‘YÍ ASI DE HLAN DEWE SỌN GALỌTỌ LẸ MẸ’
Jehovah dọna Hosea dọmọ: ‘Yí asi de hlan dewe sọn galọtọ lẹ mẹ.’ (Hosea 1:2) Hosea setonu bo tindo visunnu de gbọn Gomẹli dali. E họnwun dọ ogavi wẹ yin ovi awe he e ji bọdego lẹ. Zẹẹmẹ yinkọ yetọn, Lo-luhama po Lo-ami po tọn dohia dọ Jehovah ma tindo lẹblanu do Islaeli ji ba bo gbẹ́ omẹ atẹṣitọ etọn lẹ dai.
Na nugbo tọn, etẹwẹ yin numọtolanmẹ Jehovah tọn gando omẹ tasinyẹntọ etọn lẹ go? E dọna Hosea dọmọ: “Sọ vọ́ yì, yiwanna yọnnu mẹyiwanna de sọn asu etọn dè, ganṣo yọnnu ayọdetọ de yèdọ dile OKLUNỌ yiwanna ovi Islaeli tọn lẹ do, le yé tlẹ lẹ́ do yẹwhe devo lẹ dè sọ.”—Hosea 3:1.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
1:1—Naegbọn Hosea donù ahọlu ẹnẹ he dugán do Juda ji lẹpo go to lizọnyizọn etọn whenu to whenuena e yindọ ahọlu he dugán do Islaeli ji dopo gee go wẹ e donù? Ehe yinmọ na ahọlu he wá sọn hukan whẹndo gandudu Davidi tọn mẹ lẹ kẹdẹ wẹ yin yinyọnẹn taidi ahọlu he tindo jlọjẹ nado dugán do omẹ dide Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji. Ahọlu whẹndo agewaji tọn lẹ ma wá sọn kúnkan Davidi tọn mẹ gba adavo mẹhe dugán to Juda lẹ.
1:2-9—Be Hosea yí galọtọ de taidi asi nugbonugbo wẹ ya? Mọwẹ, na nugbo tọn, Hosea wlealọ hẹ yọnnu de he wá lẹzun ayọdetọ. Yẹwhegán lọ ma donù nudepope go he dohia dọ nuhe e dọ gando gbẹzan whẹndo tọn etọn go yin odlọ kavi numimọ de gba.
1:7—Whetẹnu wẹ lẹblanu yin didohia owhé Juda tọn bọ e yin whinwhlẹngán? Ehe mọ hẹndi to owhe 732 J.W.M., to azán Ahọlu Hẹzekia tọn gbè. To ojlẹ enẹ mẹ, Jehovah doalọtena budonamẹ Assilianu lẹ tọn do Jelusalẹm ji gbọn angẹli de yiyizan nado hù gbẹtọ 185 000 sọn awhànpa kẹntọ lẹ tọn mẹ to zánto dopo mẹ dali. (2 Ahọlu lẹ 19:34, 35) Gbọnmọ dali, Jehovah ma whlẹn Juda, “gbọn ogába dali gba, kavi gbọn ohí dali gba, kavi gbọn awhànfunfun dali gba, gbọn osọ́ lẹ dali, kavi gbọn osọ́nọ lẹ dali gba,” ṣigba gbọn angẹli dopo dali.
1:10, 11—To whenuena e yindọ ahọluduta agewaji Islaeli tọn jai to 740 J.W.M., nawẹ ovi Islaeli tọn lẹ yin ‘ṣinṣinyan pli dopọ’ hẹ ovi Juda tọn lẹ gbọn? Mẹsusu sọn ahọluduta agewaji tọn mẹ ko yì Juda whẹpo tòmẹnu Juda tọn lẹ do yin bibẹ yì kanlinmọgbenu to Babilọni to 607 J.W.M. (2 Otannugbo lẹ 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25) To whenuena Ju he tin to kanlinmọgbenu lẹ lẹkọwa aigba yetọn ji to 537 J.W.M., kúnkan omẹ ahọluduta agewaji Islaeli tọn lẹ tọn tin to mẹhe lẹkọwa whé lẹ mẹ.—Ẹzla 2:70.
2:21-23—Etẹwẹ dọdai Jehovah tọn he yin: ‘Yẹn nasọ dó Jẹzleẹli taidi okún hlan de e to aigba lọ mẹ; yẹn bo nasọ tindo lẹblanu to ewọ ji’ zẹẹmẹdo? Yinkọ visunnu plọnji Hosea tọn he Gomẹli ji na ẹn wẹ Jẹzleẹli. (Hosea 1:2-4) Zẹẹmẹ oyín enẹ tọn, “Mẹhe Jiwheyẹwhe Dó, [nudọnamẹ odò tọn]” yin dọdai Jehovah tọn gando pipotọ nugbonọ de bibẹpli go to 537 J.W.M. podọ didó yé taidi okún to Juda. Aigba he ko jẹvọ́ na owhe 70 lọ dona de gbado, ovẹn vivi po amì po tọ́n. Po hogbe milomilo de po, dọdai lọ dọ dọ onú dagbe helẹ na biọ to aigba si nado de onú dojó etọn lẹ tọ́n, bọ aigba na biọ to olọn lẹ si nado na jikun. To alọ devo mẹ, olọn lẹ na vẹ̀ Jiwheyẹwhe nado wleawuna aslọ jikun tọn lẹ. Lẹndai ehe lẹpo tọn wẹ nado penukundo nuhudo pipotọ he lẹkọwa lẹ tọn go ganji. Apọsteli Paulu po Pita po yí hogbe Hosea 2:23 tọn lẹ zan na pipotọ Islaeli gbigbọmẹ tọn bibẹpli.—Hosea 2:23; Lomunu lẹ 9:25, 26; 1 Pita 2:10.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
1:2-9; 3:1, 2. Lẹnnupọndo avọ́sinsan he Hosea basi nado gbọṣi alọwle mẹ nado sọgan yinuwa sọgbe hẹ ojlo Jiwheyẹwhe tọn ji! Obá tẹ mẹ wẹ mí wleawufo nado gbẹkọ nujlomẹ mẹdetiti tọn lẹ go jẹ nado sọgan wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn?
1:6-9. Jehovah gbẹwanna ayọdide gbigbọmẹ tọn, kẹdẹdile e gbẹwanna ayọdide do to paa mẹ.
1:7, 10, 11; 2:14-23. Nuhe Jehovah dọ gando Islaeli po Juda po go mọ hẹndi. Nuhe Jehovah dọ lẹ nọ mọ hẹndi to whepoponu.
2:16, 19, 21-23; 3:1-4. Jehovah wleawufo nado jona mẹhe lẹnvọjọ sọn ahun mẹ wá lẹ. (Nẹhemia 9:17) Taidi Jehovah, mí dona nọ vẹawumẹ bo nọ do lẹblanu hia to nuyiwa hẹ mẹdevo lẹ mẹ.
‘OKLUNỌ TINDO WHẸHO DE’
‘OKLUNỌ tindo whẹho de sọta tòmẹnu aigba lọ tọn lẹ.’ Etẹwutu? Na “nugbo de ma tin. . . kavi lẹblanu, kavi oyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn to aigba lọ” ji wutu. (Hosea 4:1) Islaelivi atẹṣitọ lẹ ko doalọ to oklọ po hùnsọndai po mẹ bo ko sọ deayọ to agbasa-liho podọ to gbigbọ-liho. Kakati nado lẹhlan Jiwheyẹwhe dè na alọgọ, “yé to gbèjlẹ hlan Egipti, bosọ yì jẹ Assilia.”—Hosea 7:11.
Jehovah lá whẹdida etọn dọmọ: “Yè [na] ze Islaeli mì.” (Hosea 8:8) Ahọluduta Juda tọn huwhẹ̀. ‘OKLUNỌ tindo whẹho de sọta Juda,’ wẹ Hosea 12:2 dọ, “bo nasọ dlapọn to Jakobu ji kẹdẹdi aliho etọn lẹ; kẹdẹdi wiwà etọn lẹ wẹ ewọ na na ahọsu i do.” Ṣigba jide tin dọ yé na yin hinhẹngọwa, na Jiwheyẹwhe dopagbe dọmọ: “Yẹn na fli yé sọn alọ kutomẹ tọn mẹ; yẹn na fli yé sọn okú mẹ.”—Hosea 13:14.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
6:1-3—Mẹnu wẹ yí hogbe lọ lẹ zan dọ: “Mì wá, bo gbọ mí ni lẹgọ do OKLUNỌ dè”? Islaelivi tasinyẹntọ lẹ sọgan ko to tulina ode awetọ yetọn nado lẹkọ do Jehovah dè. Eyin mọ wẹ, be lẹnvọjọ oklọ tọn de poun wẹ. Homẹdagbe yetọn ma dẹn-to-aimẹ bosọ yawu busẹ taidi “aslọ afọnnu tọn de, podọ di ahún he kẹ̀n yì to fliflimẹ.” (Hosea 6:4) To alọ devo mẹ, e sọgan ko yindọ Hosea wẹ to hodọ bo to vẹvẹna omẹ lọ lẹ nado lẹkọwa Jehovah dè. Depope he whẹho lọ yin, tòmẹnu tasinyẹntọ whẹndo-ao ahọluduta Islaeli tọn lẹ dona do lẹnvọjọ nujọnu tọn hia bo lẹkọ do Jehovah dè.
7:4—Aliho tẹ mẹ wẹ Islaelivi ayọdetọ lẹ taidi “aklahitẹn he yè hẹn hùnmiyọ́n” te? Nuyijlẹdonugo ehe do lehe ojlo ylankan he tin to ahun yetọn mẹ sinyẹn sọ hia.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
4:1, 6. Eyin mí jlo na to nukundagbe Jehovah tọn mọ zọnmii, mí dona zindonukọn nado to nuplọn gandego bo nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nuhe mí plọn lẹ.
4:9-13. Mẹhe nọ doalọ to fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn po sinsẹ̀n mawé po mẹ lẹ na dogbè na Jehovah.—Hosea 1:4.
5:1. Mẹhe yin nukọntọ to omẹ Jiwheyẹwhe tọn ṣẹnṣẹn lẹ dona gbẹ́ atẹṣiṣi dai mlẹnmlẹn. Eyin e ma yinmọ, yé sọgan dọ̀n mẹdevo lẹ biọ sinsẹ̀n-bibasi lalo mẹ, bo gbọnmọ dali lẹzun ‘omọ̀ po odọ̀ de po’ na yé.
6:1-4; 7:14, 16. Lẹnvọjọ didohia to nùmẹ poun yin yẹnuwiwa bosọ yin nuvọ́. Nado mọ lẹblanu Jiwheyẹwhe tọn yí, ylanwatọ de dona lẹnvọjọ sọn ahun mẹ bo do ehe hia gbọn kọlilẹwa nuhe “yiaga” de kọ̀n dali, enẹ wẹ, wunmẹ sinsẹ̀n-bibasi he yiaga de kọ̀n. Nuyiwa etọn lẹ dona tin to kọndopọ mẹ hẹ nujinọtedo yiaga Jiwheyẹwhe tọn lẹ.—Hosea 7:16.
6:6. Ylanwiwa yin dohia owanyi nujọnu tọn matindo na Jiwheyẹwhe tọn. Avọ́sinsan gbigbọmẹ tọn depope ma sọgan sú odò awugbopo ehe tọn.
8:7, 13; 10:13. Nunọwhinnusẹ́n he yin “nudepope gbẹtọ dó, enẹ wẹ e na gbẹ̀n ga” sọawuhia nado yin nugbo to whẹho Islaelivi boṣiọ-sẹ̀ntọ lẹ tọn mẹ.—Galatianu lẹ 6:7.
8:8; 9:17; 13:16. Dọdai he gando ahọluduta agewaji tọn go lẹ mọ hẹndi to whenuena tatọ́-tònọ etọn, Samalia, yin hihòyi gbọn Assilia dali. (2 Ahọlu lẹ 17:3-6) Mí sọgan deji dọ Jiwheyẹwhe na wà nuhe e ko dọ lẹ bo nasọ hẹn yé ṣẹ.—Osọha lẹ 23:19.
8:14. Jehovah do “miyọ́n de hlan tòdaho” Juda tọn lẹ ji to 607 J.W.M. gbọn Babilọninu lẹ dali, bo hẹn dọdai vọjijẹ Jelusalẹm po aigba Juda tọn po di. (2 Otannugbo lẹ 36:19) Ohó Jiwheyẹwhe tọn ma nọ gboawupo gbede.—Jọṣua 23:14.
9:10. Dile etlẹ yindọ Islaelivi lẹ yin akọta klandowiwe de hlan Jiwheyẹwhe nugbo lọ, yé “wá jẹ Baali-peọli, bo klan yede dovo hlan winyan.” Nuyọnẹnnu wẹ e na yin nado plọnnu sọn apajlẹ ylankan yetọn mẹ bo họ́ míde ma nado dike nudepope ni hẹn klandowiwe mítọn hlan Jehovah hoapa.—1 Kọlintinu lẹ 10:11.
10:1, 2, 12. Mí ma dona sẹ̀n Jiwheyẹwhe po ahun yẹnuwiwa tọn po. Eyin ‘mí donú hlan míde to dodo mẹ, mí nasọ gbẹ̀n kẹdẹdi lẹblanu Jiwheyẹwhe tọn.’
10:5. Bẹti-avẹni (he zẹẹmẹdo “Owhé Awugble tọn”) yin oyín mẹdèpo tọn he yin didona Bẹtẹli (he zẹẹmẹdo “Owhé Jiwheyẹwhe tọn”). To whenuena boṣiọ oyìnvu Bẹti-avẹni tọn yin zize yì kanlinmọgbenu, tòmẹnu Samalia tọn lẹ blawu na nuhe yé nọ sẹ̀n ma tin to finẹ ba wutu. Lehe e yin nulunu nado ze jidide do boṣiọ tata he ma tlẹ sọgan whlẹn ede ji do sọ!—Psalm 135:15-18; Jẹlemia 10:3-5.
11:1-4. Jehovah nọ yinuwa hẹ omẹ etọn lẹ po owanyi po to whepoponu. Taliai na Jiwheyẹwhe ma yin agbanpẹnmẹnu de gba.
11:8-11; 13:14. Ohó Jehovah tọn gando hẹngọwa omẹ etọn lẹ tọn go do sinsẹ̀n-bibasi nugbo kọ̀n ‘ma lẹkọwa e dè agbá.’ (Isaia 55:11) To 537 J.W.M., kanlinmọgbenuninọ to Babilọni wá vivọnu bọ pipotọ de lẹkọwa Jelusalẹm. (Ẹzla 2:1; 3:1-3) Nudepope he Jehovah ko dọ gbọn yẹwhegán etọn lẹ dali na mọ hẹndi dandan.
12:6. Mí dona magbe gligli nado nọ do lẹblanu po whẹdida dodo po hia bo nọ tindo todido to Jehovah mẹ to whepoponu.
13:6. “Ayiha [Islaelivi lẹ tọn] yin zedaga: enẹwutu wẹ yé ko do wọn [Jehovah].” Mí dona họ́ míde sọta ayilinlẹn goyiyi tọn lẹpo.
‘JLỌJLỌ WẸ ALIHO OKLUNỌ TỌN’
Hosea vẹvẹ dọmọ: “Islaeli E, lẹgọ do OKLUNỌ Jiwheyẹwhe towe dè; na hiẹ ko jai gbọn ylanwiwa towe dali.” E na tuli gbẹtọ lẹ nado dọna Jehovah dọmọ: “De ylanwa lẹpo sẹ̀, bo kẹalọyi enẹ he yin dagbe: mọwẹ míwlẹ na gọ̀ avọ́nunina nùflo mítọn lẹ tọn jo.”—Hosea 14:1, 2.
Ylanwatọ he lẹnvọjọ dona lẹkọwa Jehovah dè, kẹalọyi aliho etọn lẹ bo sanvọ́ pipà tọn de hlan ẹn. Etẹwutu? Na ‘jlọjlọ wẹ aliho OKLUNỌ tọn lẹ, podọ dodonọ wẹ na zinzọnlin to yé mẹ.’ (Hosea 14:9) Lehe homẹ mítọn hùn do sọ dọ mẹsusu na “wá po osi po jẹ OKLUNỌ dè podọ jẹ dagbewanyi etọn mẹ to azán agọgbọnẹn lẹ lọ mẹ”!—Hosea 3:5.
[Yẹdide to weda 15]
Gbẹzan whẹndo Hosea tọn do nuyiwa Jehovah tọn hẹ Islaeli hia
[Yẹdide to weda 17]
Ahọluduta whẹndo-ao Islaeli tọn busẹ sọn aimẹ to whenuena Samalia jai to 740 J.W.M.