Pọninọ Klistiani Tọn Nọ Pagigona Jiwheyẹwhe
“Yí vivẹnudido vẹkuvẹku do payi dopo-yinyin gbigbọ tọn go.”—EFE. 4:3.
1. Nawẹ Klistiani owhe kanweko tintan tọn he tin to Efesu lẹ pagigona Jiwheyẹwhe gbọn?
PỌNINỌ Klistiani he tin to agun Efesu hohowhenu tọn mẹ lẹ tọn pagigona Jiwheyẹwhe nugbo lọ, Jehovah. To ajọwatẹn daho nukundeji enẹ, e họnwun dọ mẹmẹsunnu delẹ yin adọkunnọ he tindo afanumẹ lẹ, to whenue mẹmẹsunnu devo lẹ yin afanumẹ he na ko yin hẹntọnọ klókló. (Efe. 6:5, 9) Mẹdelẹ yin Ju he kẹalọyi nugbo lọ to osun atọ̀n he apọsteli Paulu yí do dọyẹwheho to sinagọgu yetọn mẹ lẹ whenu. Mẹdevo lẹ ko nọ basi sinsẹ̀n hlan Altemis bosọ yin nujlẹtọ lẹ dai. (Owalọ 19:8, 19, 26) E họnwun dọ, sinsẹ̀n nugbo Klistiani tọn nọ kọ̀n gbẹtọ he wá sọn ninọmẹ voovo mẹ lẹ dopọ. Paulu yọnẹn dọ pọninọ agun lọ tọn nọ pagigona Jehovah. Apọsteli lọ wlan dọmọ: “Ewọ wẹ gigo ni tin na gbọn agun lọ gblamẹ.”—Efe. 3:21.
2. Etẹlẹ wẹ ze pọninọ Klistiani Efesu tọn lẹ tọn do owù mẹ?
2 Ṣigba, pọninọ dagbedagbe agun Efesu tọn tin to owù mẹ. Paulu na avase mẹho agun tọn lẹ dọmọ: “Sọn mìlọsu lẹ ṣẹnṣẹn wẹ sunnu lẹ na fọ́n sọn bo na slokọna nuplọnmẹ lẹ nado dọ̀n devi lẹ do godo yede tọn.” (Owalọ 20:30) Humọ, mẹmẹsunnu delẹ gbẹ́ to gbigbọ kinklan tọn he Paulu na avase dọ e “to nuyiwa . . . to tolivẹtọ lẹ mẹ” dohia.—Efe. 2:2; 4:22.
Wekanhlanmẹ de He Zinnudo Pọninọ Ji
3, 4. Nawẹ wekanhlanmẹ Paulu tọn hlan Efesunu lẹ zinnudo pọninọ ji gbọn?
3 Paulu mọdọ eyin Klistiani lẹ na to nuyiwa to kọndopọ mẹ zọnmii, dopodopo yetọn dona dovivẹnu vẹkuvẹku nado hẹn pọninọ go. Jiwheyẹwhe gbọdo Paulu nado kàn wekanhlanmẹ de hlan Efesunu lẹ, ehe mẹ pọninọ yin hosọ tangan de te. Di apajlẹ, Paulu wlanwe gando lẹndai Jiwheyẹwhe tọn “nado vọ́ onú lẹpo bẹpli dopọ to Klisti mẹ” go. (Efe. 1:10) E sọ yí Klistiani yiamisisadode lẹ jlẹdo zannu voovo he nọ yin yiyizan nado gbá ohọ̀ de go bo dọmọ: “Na ohọ̀ lọ blebu ko yin kinkọndopọ pẹkipẹki wutu, e to whinwhẹ́n zun tẹmpli wiwe de na Jehovah.” (Efe. 2:20, 21) Humọ, Paulu zinnudo pọninọ Klistiani Ju po Kosi lẹ po tọn ji bosọ flin mẹmẹsunnu lọ lẹ dọ yemẹpo wẹ yin didá gbọn Jiwheyẹwhe dali. E dlẹnalọdo Jehovah taidi “Otọ́ lọ, . . . mẹhe dè whẹndo he tin to olọn mẹ podọ to aigba ji lẹ mọ oyín yetọn yí sọn.”—Efe. 3:5, 6, 14, 15.
4 Dile mí na to dogbapọnna weta 4tọ owe Efesunu lẹ tọn, mí na mọ nuhewutu pọninọ nọ biọ vivẹnudido, lehe Jehovah nọ gọalọna mí nado hẹn pọninọ go do, po walọ he na gọalọna mí nado gbọṣi kọndopọ mẹ lẹ po. Naegbọn hiẹ ma na hia weta lọ blebu nado sọgan duvivi nupinplọn lọ tọn to gigọ́ mẹ?
Nuhewutu Dopo-Yinyin Nọ Biọ Vivẹnudido Vẹkuvẹku
5. Naegbọn e do bọawuna angẹli lẹ nado nọ sẹ̀n Jiwheyẹwhe to kọndopọ mẹ, ṣigba naegbọn pọninọ sọgan vẹawu taun na míwlẹ?
5 Paulu vẹ̀ mẹmẹsunnu etọn Efesu tọn lẹ nado “yí vivẹnudido . . . do payi dopo-yinyin gbigbọ tọn go.” (Efe. 4:3) Nado mọnukunnujẹ nuhewutu whẹho ehe do biọ vivẹnudido mẹ, mì gbọ mi ni lẹnnupọndo apajlẹ angẹli Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn ji. To aigba ji, nutogbẹ̀ awe ma nọ di yede mlẹnmlẹn gba, enẹwutu e sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado wá tadona lọ kọ̀n dọ Jehovah dá dopodopo angẹli livilivi etọn lẹ tọn to aliho de mẹ bọ yé gbọnvo na yedelẹ. (Dan. 7:10) Etomọṣo, yé sọgan sẹ̀n Jehovah to kọndopọ mẹ na yemẹpo nọ setonuna ẹn bo nọ wà ojlo etọn wutu. (Hia Psalm 103:20, 21.) Taidi angẹli nugbonọ lẹ, Klistiani lẹ tindo jẹhẹnu voovo lẹ, ṣigba to vogbingbọn mẹ na angẹli lẹ, yé sọ tindo awugbopo voovo lẹ he sọgan hẹn pọninọ vẹawu taun.
6. Etẹlẹ wẹ na gọalọna mí nado wazọ́n dopọ hẹ mẹmẹsunnu he tindo awugbopo he gbọnvo na mítọn lẹ?
6 To whenuena gbẹtọvi mapenọ lẹ to tintẹnpọn nado wanu to kọndopọ mẹ, nuhahun lẹ sọgan fọ́n po awubibọ po. Di apajlẹ, etẹwẹ eyin mẹmẹsunnu homẹmimiọnnọ he nọ saba gbọwhenu de to Jehovah sẹ̀n to pọmẹ hẹ mẹmẹsunnu he nọ nọ̀ gànmẹ ji bo ka nọ yawu gblehomẹ de? Dopodopo yetọn sọgan mọdọ walọ omẹ awetọ tọn ma sọgbe, ṣigba e sọgan wọnji dọ onú delẹ ma sọgbe to walọ ewọ lọsu tọn mẹ. Nawẹ mẹmẹsunnu awe enẹlẹ sọgan sẹ̀n Jehovah to kọndopọ mẹ gbọn? Doayi lehe walọ he Paulu na ayinamẹ etọn to nuhe e dọ bọdego mẹ lẹ na gọalọna yé do go. Enẹgodo, lẹnnupọndo lehe mí sọgan yidogọna pọninọ gbọn awuwiwlena walọ enẹlẹ dali do ji. Paulu wlan dọmọ: ‘Yẹn to mì vẹ̀ nado zinzọnlin dile e jẹ do bo nọ yí mẹdezewhè po walọmimiọn mlẹnmlẹn po gọna linsinsinyẹn do nọ sinyẹnlin hẹ ode awetọ to owanyi mẹ, bosọ nọ yí vivẹnudido vẹkuvẹku do payi dopo-yinyin gbigbọ tọn go to gẹdẹ pọninọ jijọho tọn mẹ.’—Efe. 4:1-3.
7. Naegbọn e do yin nujọnu dọ mí ni yí adà mítọn wà nado sọgan nọpọ́ hẹ Klistiani mapenọ devo lẹ?
7 Pinplọn nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe to kọndopọ mẹ hẹ gbẹtọvi mapenọ devo lẹ yin nujọnu na sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ yin yíyí jlẹdo agbasa dopo gee go. “Agbasa dopo wẹ tin, podọ gbigbọ dopo, yèdọ dile mìwlẹ yin yiylọ do todido dopo he mẹ mì yin yiylọ do; Oklunọ dopo, yise dopo, baptẹm dopo; Jiwheyẹwhe dopo podọ Otọ́ mẹlẹpo tọn.” (Efe. 4:4-6) Jehovah nọ kọ̀n gbigbọ po dona etọn lẹ po do plipli mẹmẹsunnu lẹ tọn dopo gee he Ewọ nọ yizan ji. Eyin hagbẹ agun lọ tọn de tlẹ hẹn mí gblehomẹ, fidevo tẹwẹ mí sọgan lẹhlan? Mí ma sọgan sè ohó ogbẹ̀ madopodo tọn lẹ to fidevo depope.—Joh. 6:68.
‘Sunnu He Yin Nina Di Nunina lẹ’ Nọ Gọalọ Nado Hẹn Pọninọ Go
8. Etẹwẹ Klisti nọ yizan nado hẹn mí lodo na mí nido sọgan nọavùnte sọta nuhe nọ hẹn kinklan wá lẹ?
8 Paulu yí aṣa he gbayipe to awhànfuntọ lẹ ṣẹnṣẹn to hohowhenu de zan nado na apajlẹ lehe Jesu wleawuna ‘sunnu he yin nina di nunina lẹ’ do tọn, na yé nido sọgan gọalọ na pọninọ nido tin to agun mẹ. Awhànfuntọ he gbawhàn de sọgan hẹn kanlinmọ de wá whégbè taidi afanumẹ he na gọalọna asi etọn to whégbè-zọ́n lẹ wiwà mẹ. (Ps. 68:1, 12, 18) Mọdopolọ, awhàngbigba Jesu tọn do aihọn ji hẹn ẹn penugo nado tindo afanumẹ susu he nọ setonuna ẹn sọn ojlo mẹ wá lẹ. (Hia Efesunu lẹ 4:7, 8.) Nawẹ e nọ yí kanlinmọ yẹhiadonu tọn enẹlẹ zan gbọn? ‘Ewọ namẹ, mẹdelẹ taidi apọsteli lẹ, mẹdelẹ taidi yẹwhegán lẹ, mẹdelẹ taidi wẹndagbe-jlatọ lẹ, mẹdelẹ taidi lẹngbọhọtọ lẹ po mẹplọntọ lẹ po, na hinhẹn gọ̀ do tẹnmẹ omẹ wiwe lẹ tọn, na azọ́n lizọnyizọnwiwa tọn, na dido daga agbasa Klisti tọn, kaka mímẹpo nado jẹ dopo-yinyin to yise mẹ kọ̀n.’—Efe. 4:11-13.
9. (a) Nawẹ ‘sunnu he yin nina di nunina’ lẹ nọ gọalọna mí nado hẹn pọninọ go gbọn? (b) Naegbọn hagbẹ agun lọ tọn lẹpo dona yidogọna pọninọ agun lọ tọn?
9 Taidi lẹngbọhọtọ owanyinọ lẹ, ‘sunnu he yin nina di nunina’ ehelẹ nọ gọalọna mí nado hẹn pọninọ go. Di apajlẹ, eyin mẹho agun tọn de doayi e go dọ mẹmẹsunnu awe to ‘agbàwhlẹn to yede ṣẹnṣẹn,’ e sọgan gọalọ taun nado yidogọna pọninọ agun lọ tọn gbọn ayinamẹ nuglọ tọn nina yé dali ‘nado gọ̀ yé do otẹn yetọn mẹ to gbigbọ walọmimiọn tọn mẹ.’ (Gal. 5:26–6:1) Taidi mẹplọntọ lẹ, ‘sunnu he yin nina di nunina’ ehelẹ nọ gọalọna mí nado wleawuna yise he lodo bo sinai do nuplọnmẹ Biblu tọn lẹ ji. Gbọnmọ dali, yé nọ yidogọna pọninọ bo nọ gọalọna mí nado whèwhín to gbigbọ-liho. Paulu wlan dọ ehe nọ zọ́n “bọ mí ma nado yin ovivu lẹ ba, he yè nọ do yigọyigọ na taidi gbọn agbówhẹn lẹ dali bo nọ yin hinhẹn dánpe gbọn jẹhọn oplọn tọn lẹpo dali, gbọn ayiha gigẹdẹ gbẹtọ lẹ tọn dali podọ gbọn ayikinkan gigẹdẹ oklọ tọn dali.” (Efe. 4:13, 14) Klistiani dopodopo dona yidogọna pọninọ pipli mẹmẹsunnu lẹ tọn, kẹdẹdile awutugonu mítọn lẹ nọ gọalọna ode awetọ nado mọ nuhe nuhudo etọn tin lẹ do.—Hia Efesunu lẹ 4:15, 16.
Wleawuna Walọ Yọyọ Lẹ
10. Nawẹ walọ mawé sọgan ze pọninọ mítọn do owù mẹ gbọn?
10 Be hiẹ doayi e go dọ weta ẹnẹtọ wekanhlanmẹ Paulu tọn hlan Efesunu lẹ dohia dọ onú tangan he nọ kọ̀n Klistiani he whèwhín lẹ dopọ wẹ owanyi ya? Enẹgodo, e do nuhe owanyi bẹhẹn lẹ hia. Di apajlẹ, eyin mí nọ doafọna owanyi, mí na dapana galilọ po wantuntun po. Paulu dotuhomẹna mẹmẹsunnu etọn lẹ ma nado nọ ‘zinzọnlin kẹdẹdile akọta lẹ nọ zinzọnlin do.’ Omẹ enẹlẹ “jẹgló [bosọ] jo yede na wantuntun.” (Efe. 4:17-19) Aihọn mawé tọn he mẹ mí to gbẹnọ te ehe nọ ze pọninọ mítọn do owù mẹ. Gbẹtọ lẹ nọ yí galilọ do yìn-aslan, do jihàn, nọ pọ́n yẹdide etọn lẹ taidi ayidedai podọ yé nọ doalọ to e mẹ to nuglọ kavi to gbangba. Ṣigba, aihun gblewa tọn didà, he bẹ nuyiwa to aliho de mẹ nado do ojlo zanhẹmẹ tọn hia mẹhe hiẹ ma jlo na dà de hẹn, tlẹ sọgan dọ̀n we sọn Jehovah dè podọ sọn agun mẹ. Etẹwutu? Na bleun dopo wẹ e nọ dọnmẹ biọ galilọ mẹ. Mọdopolọ, aihun gblewa tọn he dọ̀n alọwlemẹ de biọ ayọdide mẹ sọgan klan ovi lẹ sọn mẹjitọ yetọn lẹ go podọ alọwlemẹ homẹvọnọ lọ sọn alọwlemẹ etọn go. E nọ hẹnnugble taun! Abajọ Paulu do wlan dọmọ: “E ma yin nuhe mì plọn gando Klisti go niyẹn”!—Efe. 4:20, 21.
11. Diọdo tẹwẹ Biblu na tuli Klistiani lẹ nado basi?
11 Paulu zinnudeji dọ mí dona dapana linlẹn agọ̀ bo wleawuna walọ he na gọalọna mí nado nọ nọpọ́ hẹ mẹdevo lẹ. E dọmọ: “Mì dona klọ́n gbẹtọ-yinyin hoho lọ dai ehe to kọndopọ mẹ hẹ aliho gbẹzan dai tọn mìtọn podọ ehe to yinyin hinhẹn gblezọn sọgbe hẹ ojlo oklọ tọn [gbẹtọ-yinyin hoho lọ tọn] lẹ; . . . mì dona hẹn huhlọn he nọ whàn ayiha mìtọn jẹ yọyọ, bo dona ze gbẹtọ-yinyin yọyọ lọ do, ehe yin didá sọgbe hẹ ojlo Jiwheyẹwhe tọn to dodowiwa nugbo po nugbonọ-yinyin po mẹ.” (Efe. 4:22-24) Nawẹ mí sọgan ‘hẹn huhlọn he nọ whàn ayiha mítọn jẹ yọyọ’ gbọn? Eyin mí nọ yí pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn do lẹnayihamẹpọn do nuhe mí plọn sọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ podọ sọn apajlẹ Klistiani he whèwhín lẹ tọn mẹ lẹ ji, mí sọgan wleawuna gbẹtọ-yinyin yọyọ lọ he “yin didá sọgbe hẹ ojlo Jiwheyẹwhe tọn.”
Wleawuna Aliho Hodidọ Tọn Yọyọ Lẹ
12. Nawẹ nugbodidọ nọ yidogọna pọninọ gbọn, podọ naegbọn e nọ vẹawuna mẹdelẹ nado dọ nugbo?
12 Nugbodidọ yin nujọnu na mẹhe wá sọn whẹndo dopolọ mẹ kavi tin to agun dopolọ mẹ lẹ. Nugbodidọ sọn ahun mẹ wá po hogbe he jọmẹ lẹ yiyizan po nọ kọ̀n gbẹtọ lẹ dopọ. (Joh. 15:15) Ṣigba, etẹwẹ lo eyin mẹde dolalo na awetọ etọn? To whenue omẹ awetọ mọdọ lalo wẹ e do, jidedomẹgo he tin to ṣẹnṣẹn yetọn na depò. Abajọ Paulu do wlan dọmọ: “Dopodopo mìtọn ni nọ dọ nugbo hẹ kọmẹnu etọn, na awutugonu ode awetọ tọn wẹ mí yin.” (Efe. 4:25) Mẹhe yí lalodido do dó aṣa, vlavo na e ko bẹjẹeji sọn ovu gbọ́n wutu, sọgan mọ ẹn taidi nuhe vẹawu nado plọn nugbodidọ. Ṣigba Jehovah na yọ́n pinpẹn vivẹnu he do e te nado diọ tọn bo gọalọna ẹn.
13. Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado dapana mẹzunzun?
13 Jehovah nọ plọn mí nado dava odẹ́ mítọn, ehe zọ́n bọ mí nọ do sisi hia mẹdevo lẹ bo nọ yidogọna pọninọ to agun mẹ podọ to whẹndo mẹ. “Mì dike ohó gbigble de tọ́njẹgbonu sọn onù mìtọn mẹ blo . . . Mì gbọ adi sinsinyẹn, homẹgble, adánjijẹ, awhá po mẹzunzun po ni dẹn do mì gọna ylanwiwa lẹpo.” (Efe. 4:29, 31) Dopo to aliho he mẹ mí nọ dapana hogbe he nọ gbleawunamẹ te lẹ mẹ wẹ nado nọ yinuwa hẹ mẹdevo lẹ po sisi sisosiso po. Di apajlẹ, asu he nọ zun asi etọn dona tẹnpọn nado diọ, to kọndopọ mẹ hẹ nuhe plọn e te gando lehe Jehovah nọ gbògbéna yọnnu lẹ do go. Jiwheyẹwhe tlẹ yí gbigbọ wiwe do de yọnnu delẹ, bo na yé todido lọ nado dugán taidi ahọlu hẹ Klisti. (Gal. 3:28; 1 Pita 3:7) Mọdopolọ, yọnnu he tindo aṣa lọ nado nọ dawhá do asu etọn ji dona dovivẹnu nado diọ na e yọnẹn dọ Jesu dava ede to whenue yè hẹn ẹn gblehomẹ.—1 Pita 2:21-23.
14. Naegbọn homẹgble didohia do yin owùnu?
14 Nuhe nọ yawu hẹn mẹzunzun wá wẹ awugbopo nado dava homẹgble. Ehe lọsu sọgan klan mẹhe vẹ́ lẹ. Homẹgble nọ yinuwa taidi miyọ́n. E sọgan yawu zẹ̀pá bo hẹnnugble. (Howh. 29:22) Eyin owhẹ̀ mẹhe gblehomẹ de tọn tlẹ whẹ́n, e dona dava odẹ́ etọn taun ma nado hẹn haṣinṣan họakuẹ lẹ gble. Klistiani lẹ dona dovivẹnu nado nọ jonamẹ, bo ma nọ hẹnmẹdohomẹ kavi fọ́n whẹho he ko wayi de dote. (Ps. 37:8; 103:8, 9; Howh. 17:9) Paulu na avase Efesunu lẹ dọmọ: “Mì sọgan gblehomẹ, ṣogan mì waylando blo; mì dike owhè yihọ do mì to homẹgble mẹ blo, mọdopolọ, mì natẹn Lẹgba blo.” (Efe. 4:26, 27) Awugbopo nado dava homẹgble na hùn dotẹnmẹ dotena Lẹgba nado hẹn kinklan po avùn po wá agun mẹ.
15. Eyin mí ze nuhe ma yin mítọn, kọdetọn tẹwẹ e sọgan hẹnwa?
15 Eyin mí ma nọ doalọ onú mẹdevo lẹ tọn go, enẹ na yidogọna pọninọ agun lọ tọn. Mí hia dọmọ: “Mì dike mẹhe nọ fìnnú sọ fìnnú ba blo.” (Efe. 4:28) To paa mẹ, jidedomẹgo tin to omẹ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn. Eyin Klistiani de ṣì jidedomẹgo enẹ zan gbọn nuhe ma yin etọn zize dali, e na hẹn pọninọ dagbedagbe enẹ gble.
Owanyi Na Jiwheyẹwhe Nọ Kọ̀n Mí Dopọ
16. Nawẹ mí sọgan yí hogbe mẹjlọdote tọn lẹ zan nado hẹn pọninọ mítọn sinyẹn deji gbọn?
16 Nuhe nọ hẹn pọninọ agun Klistiani tọn yọnbasi wẹ yindọ mí nọ yinuwa hẹ mẹdevo lẹ po owanyi po na mímẹpo wẹ yiwanna Jiwheyẹwhe wutu. Eyin mí yọ́n pinpẹn homẹdagbe Jehovah tọn, enẹ na whàn mí nado dovivẹnu vẹkuvẹku nado yí ayinamẹ ehe do yizan mẹ dọmọ: “[Mì nọ dọ] ohó depope he yọ́n na mẹjlọdote dile ninọmẹ de biọ do, na e nido sọgan wà dagbe na sisètọ lẹ. . . . Mì lẹzun homẹdagbenọ hlan ode awetọ, bo gọ́ na awuvẹmẹ sisosiso, bosọ nọ jona ode awetọ sọn ojlo mẹ wá kẹdẹdile Jiwheyẹwhe lọsu gbọn Klisti dali jona mì sọn ojlo mẹ wá do.” (Efe. 4:29, 32) Jehovah nọ gbọn homẹdagbe dali jona mí mẹhe yin gbẹtọvi mapenọ lẹ. Be mílọsu ma dona nọ jona mẹdevo lẹ eyin mí mọ awugbopo yetọn lẹ ya?
17. Naegbọn mí dona nọ dovivẹnu vẹkuvẹku nado yidogọna pọninọ?
17 Pọninọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn nọ pagigona ẹn. Gbigbọ etọn nọ whàn mí to aliho voovo mẹ nado yidogọna pọninọ. Na jide tọn, mí ma na jlo nado gbẹkọ anademẹ gbigbọ lọ tọn go. Paulu wlan dọmọ: “Mì nọ hẹn homẹgble gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn blo.” (Efe. 4:30) Pọninọ yin nuhọakuẹ de he mí dona wlebòna. E nọ hẹn ayajẹ wá na mẹhe nọ yidogọna pọninọ lẹ bo nọ hẹn pipà wá na Jehovah. “Enẹwutu, mì nọ hodo apajlẹ Jiwheyẹwhe tọn, taidi ovi yiwanna lẹ, bo nọ to zọnlinzin to owanyi mẹ.”—Efe. 5:1, 2.
Nawẹ Hiẹ Na Na Gblọndo Gbọn?
• Walọ tẹwẹ nọ gọalọ nado yidogọna pọninọ Klistiani lẹ tọn?
• Nawẹ walọ mawé sọgan ze pọninọ mítọn do owù mẹ gbọn?
• Nawẹ hogbe mítọn lẹ sọgan gọalọna mí nado wazọ́n dopọ hẹ mẹdevo lẹ gbọn?
[Yẹdide to weda 17]
Mẹhe wá sọn ninọmẹ voovo mẹ lẹ yin kinkọndopọ
[Yẹdide to weda 18]
Be a yọ́n owù he aihun gblewa tọn didà nọ hẹnwa lẹ ya?