Be Hiẹ Tindo ‘Ahun de Nado Yọ́n’ Jehovah Ya?

“Yẹn nasọ na [ahun] de yé nado yọ́n mi, dọ yẹn wẹ OKLUNỌ: yewlẹ na yin omẹ ṣie lẹ.”—JEL. 24:7.

NAWẸ HIẸ NA NA GBLỌNDO GBỌN?

To azán Jelemia tọn gbè, naegbọn e yin didọ gando Juvi susu go dọ yé ‘ma gboadà to ahun yetọn mẹ’?

Naegbọn Klistiani lẹpo dona nọ gbeje ahun yẹhiadonu tọn yetọn pọ́n?

Nawẹ mí sọgan tindo ‘ahun de nado yọ́n’ Jehovah gbọn?

 1, 2. Naegbọn mẹdelẹ sọgan tindo ojlo na ovò-sinsẹ́n lẹ?

OVÒ-SINSẸ́N yin atin-sinsẹ́n de he Islaelivi lẹ yiwanna bosọ nọ dù taun to ojlẹ Biblu tọn mẹ. (Nah. 3:12; Luku 13:6-9) To egbehe, atin-sinsẹ́n ehe nọ sẹ́n to otò susu mẹ. Ovò-sinsẹ́n dùdù nọ na hunsindagbe, podọ mẹdelẹ tlẹ nọ dọ dọ e nọ wà dagbe na ahun.

² To ojlẹ de mẹ, Jehovah yí akọta etọn jlẹdo ovò-sinsẹ́n lẹ go nado dlẹnalọdo ninọmẹ ahun mẹ tọn yetọn. Nuhe e dọ lẹ sọgan yọ́n-na-yizan na mílọsu podọ na mẹyiwanna mítọn lẹ ga. Jehovah ma to hodọna omẹ etọn lẹ gando lehe ovò-sinsẹ́n lẹ dùdù na yidogọna agbasalilo yetọn do go gba. Kakatimọ, ahun yẹhiadonu tọn yetọn go wẹ e to hodọ gando. Dile mí na to dogbapọnna nuhe e dọ lẹ, lẹnnupọndo nuhe míwlẹ taidi Klistiani lẹ dona plọn sọn e mẹ lẹ ji.

 3. Mẹnu lẹ wẹ ovò-sinsẹ́n he go Jelemia weta 24 donù lẹ nọtena?

³ Tintan whẹ́, mì gbọ mí ni dọhodo nuhe Jiwheyẹwhe dọ to ojlẹ Jelemia tọn mẹ gando ovò-sinsẹ́n lẹ go ji. To 617 J.W.M., akọta Juda tọn masọ tindo haṣinṣan dagbe de hẹ Jiwheyẹwhe ba. To numimọ de mẹ, Jiwheyẹwhe do ovò-sinsẹ́n wunmẹ awe hia, yèdọ ovò-sinsẹ́n “dagbe tlala lẹ” po ovò-sinsẹ́n ‘ylankan tlala lẹ’ po, nado do nuhe na jọ do akọta lọ go hia. (Hia Jelemia 24:1-3.) Ovò-sinsẹ́n ylankan lọ lẹ nọtena Ahọlu Zedekia po mẹdevo lẹ po he jiya yasanamẹ sinsinyẹn tọn sọn alọ Ahọlu Nẹbukadnẹzali po awhànpa etọn lẹ po tọn mẹ. Ṣigba, mẹdelẹ tin he yin yiyijlẹdo ovò-sinsẹ́n dagbe lọ lẹ go. Delẹ to yé mẹ wẹ Ezekiẹli, Daniẹli po họntọn etọn atọ̀n lẹ po, gọna mẹdevo lẹ he wá yin zize yì kanlinmọgbenu to Babilọni. To godo mẹ, Ju delẹ wá lẹkọ nado yì vọ́ Jelusalẹm po tẹmpli etọn po gbá.—Jel. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

 4. Tulinamẹ tẹwẹ mí sọgan mọyi sọn nuhe Jiwheyẹwhe dọ gando ovò-sinsẹ́n dagbe lẹ go mẹ?

⁴ Jehovah dọho gando mẹhe ovò-sinsẹ́n dagbe lọ lẹ nọtena lẹ go dọmọ: “Yẹn nasọ na ayihaa de yé nado yọ́n mi, dọ yẹn wẹ OKLUNỌ: yewlẹ na yin omẹ ṣie lẹ.” (Jel. 24:7) Wefọ ehe ji wẹ hosọ mítọn sinai do, podọ lehe hogbe wefọ ehe tọn lẹ yin tulinamẹnu do sọ! Jiwheyẹwhe wleawufo nado na gbẹtọ lẹ ‘ahun de nado yọ́n’ ewọ. To whẹho ehe mẹ, hogbe lọ “ahun” to alọdlẹndo nuhe mẹde yin to homẹ. Matin ayihaawe, hiẹ na jlo nado tindo ahun mọnkọtọn podọ nado tin to omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ. Nado jẹ yanwle enẹ kọ̀n, delẹ to afọdide he a dona ze lẹ mẹ wẹ nado nọ plọn Ohó etọn bo yí i do yizan mẹ, nado lẹnvọjọ bo dealọ sọn ylando towe lẹ mẹ, nado klan gbẹzan towe do wiwe na Jiwheyẹwhe bo yí baptẹm to oyín Otọ́ tọn, Visunnu tọn, po gbigbọ wiwe tọn po mẹ. (Mat. 28:19, 20; Owalọ 3:19) Be hiẹ ko ze afọdide enẹlẹ ya? Kavi be hiẹ to awukọndopọ to gbesisọ mẹ hẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ bo to vivẹnudo nado ze afọdide enẹlẹ wẹ ya?

 5. Mẹnu lẹ go wẹ owe Jelemia tọn gando na taun tọn?

⁵ Eyin mí tlẹ ko ze afọdide enẹ lẹpo kavi delẹ to yé mẹ, mí dona gbẹ́ payi pọndohlan po walọyizan mítọn po go. Etẹwutu? Mí na mọ gblọndo lọ dile mí na to dogbapọnna nuhe Jelemia wlan gando ahun go lẹ. Delẹ to nuhe Jelemia wlan to owe etọn mẹ lẹ mẹ gando akọta he lẹdo Juda lẹ go. Etomọṣo, suhugan nuhe e wlan lẹ tọn wẹ gando ninọmẹ akọta Juda tọn go to gandudu ahọlu Juda tọn atọ́n delẹ tọn glọ. (Jel. 1:15, 16) Na nugbo tọn, akọta he ko klan ede do wiwe na Jehovah lọ go wẹ owẹ̀n he Jelemia lá lọ gando. To azán Mose tọn gbè, akọta lọ yigbe nado lẹzun Jehovah tọn. (Eks. 19:3-8) Mọdopolọ to azán Jelemia tọn gbè, akọta lọ sọ yigbe dọmọ: “Míwlẹ wá dè we: na hiẹ wẹ OKLUNỌ Jiwheyẹwhe mítọn.” (Jel. 3:22) Ṣigba, be yé tindo ninọmẹ ahun mẹ tọn dagbe de ya?

YÉ DONA GBEJE AHUN YẸHIADONU TỌN YETỌN PỌ́N

 6. Naegbọn nuhe Jiwheyẹwhe dọ gando ahun go lẹ dona duahunmẹna mí?

⁶ Dotozọ́nwatọ lẹ sọgan yí maṣinu azọ́n nuyọnẹn wintinwintin tọn lẹ zan nado yọ́n ninọmẹ ahun de tọn, vlavo eyin e to azọ́nwa ganji kavi lala. Ṣigba, Jehovah nọ mọnú zẹ̀ dogbó enẹ go bo nọ mọ ahun yẹhiadonu tọn mítọn, yèdọ gbẹtọ homẹ tọn mítọn. E dọmọ: “[Ahun] yin oklenọ hugan onú lẹpo, podọ e sọ yin awutunọ tupinpẹnnọ: mẹnu wẹ sọgan yọ́n ẹn? Yẹn OKLUNỌ nọ dín [ahun] mẹ pọ́n, . . . nado na omẹ dopodopo kẹdẹdi aliho etọn lẹ, kẹdẹdi sinsẹ́n wiwà etọn lẹ tọn.” (Jel. 17:9, 10) To paa mẹ, ahun gbẹtọ tọn sọgan hò whla liva atọ̀n nkọ to owhe 70 kavi 80 gblamẹ. Ṣigba to wefọ ehe mẹ, nado “dín [ahun] mẹ pọ́n” ma biọ dodinnanu dotowhé tọn de gba. Kakatimọ, ahun yẹhiadonu tọn hodọ wẹ Jehovah te. “Ahun” enẹ nọtena gbẹtọ homẹ tọn blebu mẹde tọn, he bẹ ojlo, linlẹn, jijọ, pọndohlan po yanwle mẹlọ tọn lẹ po hẹn. Hiẹ lọsu tindo ahun mọnkọtọn. Jiwheyẹwhe sọgan gbeje e pọ́n, podọ hiẹ lọsu sọgan wàmọ jẹ obá de mẹ.

 7. Zẹẹmẹ tẹwẹ Jelemia basi gando ninọmẹ ahun mẹ tọn suhugan Ju he nọgbẹ̀ to azán etọn gbè lẹ tọn go?

⁷ Nado wleawudaina mẹde gbigbejepọn ehe, mí sọgan kanse míde dọ, ‘Etẹwẹ yin ninọmẹ ahun yẹhiadonu tọn suhugan Ju he nọgbẹ̀ to azán Jelemia tọn gbè lẹ tọn?’ Nado mọ gblọndo lọ, doayi hogbe mẹhẹnlẹnnupọn tọn he Jelemia yizan lẹ go. E dọmọ: ‘Owhé Islaeli tọn lẹpo sọ yin mẹhe ma gboadà to ahun yetọn mẹ.’ Jelemia ma to alọdlẹndo adà he sunnu Ju lẹ nọ gbò to paa mẹ gba, na e dọmọ: ‘Doayi e go, azán lẹ wá, wẹ OKLUNỌ dọ, bọ yẹn na sayahẹ yé he yè gboadà na lẹpo to adàmagbo yetọn mẹ.’ Hogbe ehelẹ dohia dọ sunnu Ju he tlẹ ko gboadà lẹ ‘ma gboadà to ahun yetọn mẹ.’ (Jel. 9:25, 26) To whelọnu lo, etẹwẹ hogbe enẹlẹ zẹẹmẹdo?

 8, 9. Etẹwẹ suhugan Ju lẹ tọn dona wà na ahun yetọn?

⁸ Nuhe Jiwheyẹwhe dotuhomẹna Juvi lẹ nado wà gọalọna mí nado yọ́n nuhe hodidọ lọ ‘ma gboadà to ahun yetọn mẹ’ zẹẹmẹdo. Jiwheyẹwhe dọna yé dọmọ: ‘Mì de ayú tintan ahun mìtọn tọn sẹ̀, mì omẹ Juda tọn emi, po tòmẹnu Jelusalẹm tọn lẹ po: na adi zogbe ṣie nikaa tọ́nyi na ylanwiwa mìtọn lẹ tọn wutu.’ Ṣigba, fie wẹ ylanwiwa yetọn lẹ wá sọn? Yé wá sọn homẹ, yèdọ sọn ahun yetọn mẹ. (Hia Malku 7:20-23.) Mọwẹ, gbọn Jelemia gblamẹ, Jiwheyẹwhe de nuhe yin adọ̀ ylanwiwa Ju lẹ tọn jẹ gbangba. Ahun yetọn gọ́ na atẹṣiṣi po tasinsinyẹn po. Mẹwhinwhàn po linlẹn yetọn lẹ po ma hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn. (Hia Jelemia 5:23, 24; 7:24-26.) Jiwheyẹwhe dọna yé dọmọ: “Mì [gboadà na] mìde hlan OKLUNỌ, bo de ayú tintan [ahun] mìtọn tọn sẹ̀.”—Jel. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Ju azán Jelemia tọn gbè tọn lẹ dona ‘gboadà to ahun yetọn mẹ,’ enẹ wẹ yindọ yé dona gbeje ahun yẹhiadonu tọn yetọn pọ́n, kẹdẹdile e yindo na mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ Mose tọn mẹ lẹ. (Deut. 10:16; 30:6) Nado ‘de ayú tintan ahun yetọn tọn sẹ̀’ zẹẹmẹdo dọ yé dona de linlẹn, ojlo, kavi mẹwhinwhàn agọ̀ depope he tin to ahun yetọn mẹ bo nọ sisẹ́ yé nado ṣiatẹ sọta Jiwheyẹwhe lẹ sẹ̀.—Owalọ 7:51.

LEHE MÍ SỌGAN TINDO ‘AHUN DE NADO YỌ́N’ EWỌ DO TO EGBEHE

10. Taidi Davidi, etẹwẹ mí dona nọ wà?

¹⁰ Lehe mí dopẹ́ dọ Jiwheyẹwhe na mí nukunnumọjẹnumẹ gando ahun yẹhiadonu tọn go do sọ! Ṣigba, mẹdelẹ sọgan kanse dọ, ‘Naegbọn ehe dona duahunmẹna Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to egbehe?’ E ma yindọ susu Klistiani lẹ tọn to agun lẹ mẹ to nuylankan wà kavi ko lẹzun ‘ovò-sinsẹ́n ylankan,’ taidi Ju hohowhenu tọn lẹ wẹ gba. Na nugbo tọn, suhugan devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ tọn wẹ to sinsẹ̀n ẹn po nugbonọ-yinyin po bo tindo walọyizan dagbe. Etomọṣo, lẹnnupọndo ovẹvivẹ he Davidi basina Jehovah ji. E dọmọ: ‘Dindona mi, Jiwheyẹwhe E, na a ni yọ́n ahun ṣie: whlé mi pọ́n, na a ni yọ́n tùmajai ṣie lẹ: bosọ pọ́n eyin aliho ylankan de tin to ohò ṣie mẹ.’—Ps. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Naegbọn dopodopo mítọn dona gbeje ahun etọn pọ́n? (b) Etẹwẹ Jiwheyẹwhe ma na wà?

¹¹ Jehovah jlo dọ dopodopo mítọn lẹ ni tindo haṣinṣan dagbe de hẹ emi bosọ hẹn e go. Jelemia wlan gando dodonọ lẹ go dọmọ: “OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn E, he nọ whlé dodonọ lẹ pọ́n, he mọ otù po [ahun] po.” (Jel. 20:12) Eyin Ganhunupotọ lọ nọ gbeje ahun mẹhe tlẹ yin dodonọ lẹ tọn pọ́n, be e ma jẹ dọ mílọsu lẹ ni nọ yí sọwhiwhe do gbeje míde pọ́n ya? (Hia Psalm 11:5.) Dile mí to mọwà, vlavo mí na doayi pọndohlan, numọtolanmẹ, kavi yanwle agọ̀ de go he ji mí dona wazọ́n do. E sọgan yindọ tonusisena Jehovah wẹ nọ vẹawuna mí to whedelẹnu. Ahun yẹhiadonu tọn mítọn gbigbejepọn na gọalọna mí nado basi vọjlado to adà enẹ mẹ. Ṣigba, pọndohlan kavi numọtolanmẹ agọ̀ tẹlẹ wẹ sọgan tin to ahun mítọn mẹ? Podọ nawẹ mí sọgan basi diọdo he jẹ lẹ gbọn?—Jel. 4:4.

¹² E họnwun dọ Jehovah ma na hẹn mí po huhlọn po nado diọ. Ewọ dọ gando “ovò-sinsẹ́n dagbedagbe lẹ” go dọ emi na ‘na yé ahun de nado yọ́n’ emi. Ewọ ma dọ dọ emi na hẹn yé po huhlọn po nado diọ ahun yetọn gba. Kakatimọ, yelọsu wẹ dona tindo ojlo nado yọ́n Jiwheyẹwhe, podọ nudopolọ wẹ mílọsu dona wà.

13, 14. Aliho tẹ mẹ wẹ nuhe tin to ahun mẹde tọn mẹ sọgan yin owù na ẹn te?

¹³ Jesu dọmọ: “Ahun mẹ wẹ linlẹn ylankan, hlọnhuhu, ayọdide, galilọ, ajojijẹ, kunnudide lalo, po nùzinzan lẹ po nọ wá sọn.” (Mat. 15:19) Di apajlẹ, eyin mẹde tindo ojlo agọ̀ de to ahun etọn mẹ, enẹ sọgan zọ́n bọ ewọ na deayọ kavi lọga. Eyin mẹlọ ma lẹnvọjọ, ewọ sọgan hẹn nukundagbe Jehovah tọn bu kakadoi. Ṣigba, eyin mẹlọ ma tlẹ wà ylando sinsinyẹn, ewọ sọgan na dotẹnmẹ ojlo ylankan enẹ nado to sinsinyẹn deji to ahun etọn mẹ. (Hia Matiu 5:27, 28.) Enẹwutu, nujọnu wẹ e yin nado nọ hẹn ẹn diun dọ ojlo agọ̀ mọnkọtọn ma tin to ahun mítọn mẹ. To ahun towe mẹ dọ́n, be hiẹ nọ lẹnnupọndo mẹhe yin vijinu awetọnọ de ji to aliho he ma na hẹn homẹ Jehovah tọn hùn de mẹ wẹ ya? Be e na biọ dọ hiẹ ni basi diọdo gando nuhe tin to ahun towe mẹ go lẹ wẹ ya?

¹⁴ Mọdopolọ, Klistiani de sọgan dike homẹgble etọn gando mẹmẹsunnu devo go ni sinyẹn sọmọ bọ ewọ na jẹ wangbẹna ẹn ji to ahun etọn mẹ. (Lev. 19:17) Klistiani mọnkọtọn dona dovivẹnu nado de numọtolanmẹ mọnkọtọn lẹ sẹ̀ sọn ahun etọn mẹ.—Mat. 5:21, 22.

15, 16. (a) Na apajlẹ de gando lehe Klistiani de sọgan lẹzun mẹhe ‘ma gboadà to ahun etọn mẹ’ do go. (b) Naegbọn mẹhe ‘ma gboadà to ahun etọn mẹ’ de ma sọgan hẹn homẹ Jehovah tọn hùn?

¹⁵ Ayajẹnu wẹ e yin dọ suhugan Klistiani lẹ tọn ma nọ na dotẹnmẹ ojlo kavi numọtolanmẹ ylankan mọnkọtọn lẹ to ahun yetọn mẹ. Ṣigba, Jesu sọ dọho gando “linlẹn ylankan” lẹ go. Ehe bẹ pọndohlan kavi walọ he sọgan bẹpla adà gbẹzan mítọn tọn susu lẹ hẹn. Di apajlẹ, mẹde sọgan tindo pọndohlan agọ̀ gando nugbonọ-yinyin na hẹnnumẹ etọn lẹ go. Na nugbo tọn, Klistiani lẹ nọ dovivẹnu nado do “owanyi jọwamọ tọn” hia hẹnnumẹ yetọn lẹ kakati nado yinuwa taidi mẹsusu he ma tindo owanyi mọnkọtọn to “azán godo tọn” ehelẹ mẹ. (2 Tim. 3:1, 3) Ṣigba, e yọnbasi dọ mí ni do owanyi mọnkọtọn hia to aliho agọ̀ mẹ. Di apajlẹ, mẹsusu wẹ nọ dọ dọ, “yè ma nọ ze owhé sà do nọ họ̀ ogle,” enẹwutu, yé nọ yiavùnlọna hẹnnumẹ yetọn lẹ kavi nọ yíwhẹ̀ do yé ji to aliho egblemaku tọn mẹ. Flin nuhe numọtolanmẹ sinsinyẹn mọnkọtọn lẹ tintindo hẹn nọvisunnu Dina tọn lẹ nado wà. (Gẹn. 34:13, 25-30) Podọ numọtolanmẹ mọnkọtọn wẹ Absalọmi tindo to ahun mẹ ehe sisẹ́ ẹ nado hù nọvisunnu-daa etọn Ammọni. (2 Sam. 13:1-30) Be e ma yin “linlẹn ylankan” lẹ wẹ to godona nuyiwa enẹlẹ ya?

¹⁶ Nugbo wẹ dọ Klistiani nugbo lẹ ma nọ hùmẹ. Etomọṣo, Klistiani de sọgan tindo numọtolanmẹ agọ̀ lẹ gando mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu de go he ṣinuwa do hẹnnumẹ etọn de kavi na ewọ lẹndọ e wàmọ wutu. Taidi kọdetọn de, eyin mẹlọ jlo na hẹjó yé, yé sọgan gbẹ́ johẹmẹ etọn dai kavi yelọsu ma na jlo gbede nado hẹjó mẹlọ. (Heb. 13:1, 2) Numọtolanmẹ sinsinyẹn po gbigbọ johẹmẹ tọn matindo mọnkọtọn po ma sọgbe to aliho depope mẹ, ohia owanyi matindo tọn wẹ yé yin. Na nugbo tọn, Ewọ he nọ gbeje ahun lẹ pọ́n nọ pọ́n mẹhe nọ yinuwa to aliho mọnkọtọn mẹ lẹ hlan taidi mẹhe ‘ma gboadà to ahun yetọn mẹ’ lẹ. (Jel. 9:25, 26) Flindọ Jehovah dotuhomẹna akọta Juda tọn dọmọ: “Mì . . . de ayú tintan [ahun] mìtọn tọn sẹ̀.”—Jel. 4:4.

WLEAWUNA ‘AHUN DE NADO YỌ́N’ JIWHEYẸWHE BOSỌ HẸN AHUN ENẸ GO

17. Nawẹ budisi Jehovah na gọalọna mí nado basi diọdo he jẹ lẹ to ahun mítọn mẹ gbọn?

¹⁷ Eyin hiẹ gbeje ahun yẹhiadonu tọn towe pọ́n, vlavo hiẹ sọgan doayi e go dọ e nọ vẹawuna emi nado setonuna ayinamẹ Jehovah tọn lẹ to whedelẹnu. To linlẹn de mẹ, e sọgan zẹẹmẹdo dọ hiẹ ‘ma gboadà to ahun towe mẹ.’ Onú devo wẹ sọgan yindọ, hiẹ nọ joawuna obu gbẹtọ tọn, kavi dọ hiẹ tindo ojlo nado diyin kavi jẹ adọkun. Vlavo e sọ sọgan yindọ to whedelẹnu, hiẹ nọ sinyẹnta kavi nọ tẹkudo linlẹn towe titi lẹ ji. Mẹdelẹ ko yinuwa domọ wayi. (Jel. 7:24; 11:8) Jelemia wlan dọ Ju azán emitọn gbè tọn lẹ tindo “[ahun] atẹnọ de po tasinyẹnnọ de po.” E yidogọ dọmọ: “Yé masọ dọ to [ahun] yetọn mẹ dọ, Gbọ mí ni dibusi OKLUNỌ Jiwheyẹwhe mítọn to dinvie, he to jikun namẹ.” (Jel. 5:23, 24) Eyin mí nọ dibusi Jehovah, mí na penugo nado de ojlo ylankan he tin to ahun mítọn mẹ lẹ sẹ̀. Ehe na gọalọna mí nado basi diọdo he jẹ lẹ podọ nado wà nudepope he Jehovah biọ to mí si.

18. Opagbe tẹwẹ Jehovah do na mẹhe tin to alẹnu yọyọ lọ mẹ lẹ?

¹⁸ Dile mí to vivẹnu ehelẹ do, Jehovah na na mí ‘ahun de nado yọ́n’ ewọ. Na taun tọn, nuhe sin opagbe ewọ do na mẹyiamisisadode lẹ to alẹnu yọyọ lọ mẹ niyẹn, dọmọ: “Yẹn na yí osẹ́n ṣie do ohò yetọn mẹ dọ́n, podọ [ahun] yetọn mẹ wẹ yẹn na wlan ẹn do; yẹn nasọ yin Jiwheyẹwhe yetọn, yewlẹ nasọ yin omẹ ṣie.” E zindonukọn dọmọ: “Yé masọ to na plọn omẹ dopodopo kọmẹnu etọn, podọ omẹ dopodopo nọvisunnu etọn ba, dọmọ, Yọ́n OKLUNỌ; na yemẹpo wẹ na yọ́n mi, sọn mẹwhiwhe yetọn mẹ jẹ mẹkiklo yetọn mẹ . . . na yẹn na jona ylanwa yetọn, ylando yetọn wẹ yẹn masọ to na flin ba gba.”—Jel. 31:31-34.b

19. Todido jiawu tẹwẹ Klistiani nugbo lẹ tindo?

¹⁹ Eyin todido towe wẹ nado mọaleyi sọn alẹnu yọyọ ehe mẹ kakadoi to olọn mẹ kavi to aigba ji, hiẹ dona tindo ojlo nado yọ́n Jehovah podọ nado tin to omẹ etọn lẹ mẹ. Ṣigba, hiẹ na mọ ale enẹlẹ yí, kiki eyin hiẹ mọ jona ylando towe lẹ tọn yí to dodonu ofligọ Klisti tọn ji. Lẹblanulọkẹyi he a tindo nado mọ jona ylando towe lẹ tọn yí dona whàn we nado nọ jona mẹdevo lẹ ga, etlẹ yin mẹhe ṣinuwa do we sinsinyẹn lẹ. Vivẹnudido nado de ojlo ylankan depope he tin to ahun towe mẹ sẹ̀ na hẹn ale wá na we. Gbọnmọ dali, hiẹ na dohia dọ emi yọ́n Jehovah ganji bosọ jlo na sẹ̀n ẹn nugbonugbo. Hiẹ na taidi mẹhe Jehovah dọhona gbọn Jelemia gblamẹ lẹ, dọmọ: “Mìwlẹ na dín mi, bosọ mọ mi, whenuena mìwlẹ na yí [ahun] mìtọn lẹpo do to dindin mi. Yẹn nasọ yin mẹdinmọ mìwlẹ tọn.”—Jel. 29:13, 14.