Alọdlẹndonu Nuplọnwe Opli Gbẹzan po Lizọnyizọn po Tọn
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
6-12 MARS
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | 1 OTÀNNUGBO LẸ 23-26
“Yè Basi Tito Na Sinsẹ̀n-Bibasi Tẹmpli mẹ Tọn Ganji”
it-2-F 133 huk. 2
Levinu lẹ
Davidi basi tito na azọ́n Levinu lẹ tọn ganji. E de nukunpedonugotọ lẹ, ahọluzọnwatọ lẹ kavi anademẹtọ lẹ, whẹdatọ lẹ, họ̀njinọtọ lẹ po akuẹbẹhẹntọ lẹ po, e sọ de mẹsusu devo lẹ nado nọ gọalọna yẹwhenọ lẹ to tẹmpli mẹ, to awánu lẹ mẹ, to abò núdùdù tọn lẹ mẹ, to whenue yè jlo na bayi avọ́nunina lẹ, avọ́sinsan lẹ po azọ́n klọ́we tọn po, to whenue yè jlo na jlẹ nuyizan voovo lẹ, podọ to azọ́n nuṣiṣọ́ tọn devo lẹ mẹ. Yè má hànjitọ Levinu lẹ do pipli voovo 24 ji, dile e yin do na pipli yẹwhenọ lẹ tọn, bọ yé nọ sẹ̀n to aliho mẹjijẹ-mẹjijẹ tọn mẹ. Ovò wẹ yè nọ de nado yọ́n fie yè na deazọ́nna mẹdopodopo do. Ovò wẹ yè sọ nọ de nado yọ́n ofi tangan he yè na de pipli họ̀njinọtọ lẹ tọn lẹ do.—1Ot 23, 25, 26; 2Ot 35:3-5, 10.
it-2-F 657 huk. 7
Yẹwhenọ
To Tẹmpli mẹ, yè nọ deazọ́nna yẹwhenọ lẹ nado wazọ́n to anademẹtọ voovo lẹ glọ. Ovò wẹ yè nọ de nado deazọ́n delẹ namẹ. Dopodopo pipli 24 lọ lẹ tọn nọ sẹ̀n na osẹ dopo blebu, podọ yé nọ wazọ́n whla awe to owhe dopo mẹ. Yẹwhenọ lẹpo wẹ nọ sẹ̀n to hùnwhẹ lẹ whenu to ojlẹ he mẹ akọta lọ nọ basi avọ́sinsan fọtọ́n susu lẹ, dile e yìdo to klandowiwe tẹmpli lọ tọn whenu. (1Ot 24:1-18, 31; 2Ot 5:11; yijlẹdo 2Ot 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19 go) Yẹwhenọ de sọgan sẹ̀n to ojlẹ devo lẹ mẹ, eyin azọ́n etọn ma gbẹ́ bẹpla azọ́n yẹwhenọ he to sinsẹ̀n to alọnu lẹ tọn. To ojlẹ he mẹ Jesu to aigba ji, na sọha yẹwhenọ lẹ tọn sù taun wutu, tito he Labi lẹ zedai nọ biọ dọ azọ́ndenamẹ osẹ dopodopo tọn lọ ni yin mimá na whẹndo he to pipli de mẹ lẹ, bọ yé nọ sẹ̀n na azán dopo kavi humọ sọgbe hẹ sọha mẹhe to whẹndo lọ mẹ lẹ tọn.
it-2-F 358 huk. 7
Ohàn
To whenue Davidi to awuwledaina tẹmpli Jehovah tọn gbigbá, e deazọ́nna Levinu 4000 na yé nido nọ jihàn. (1Ot 23:4, 5) Gbẹtọ 288 to omẹ ehelẹ mẹ wẹ “mọ azọ́nplọnmẹ yí nado nọ jihàn hlan Jehovah,” podọ yemẹpo wẹ yin “azọ́nyọnẹntọ lẹ.” (1Ot 25:7) Hànsinọ azọ́nyọnẹntọ atọ̀n delẹ, enẹ wẹ Asafi, Hemani po Jedutuni po wẹ nọ deanana tito hànjiji tọn lọ lẹpo, podọ e taidi dọ Jedutuni sọ nọ yin Etani. Dopodopo sunnu ehelẹ tọn wá sọn kúnkan Gẹlṣọmi, Kohati po Melali po tọn mẹ, enẹ wẹ visunnu atọ̀n Levi tọn lẹ. Ehe dohia dọ afọzedaitọ whẹndo atọ̀n Levi tọn lẹ tọn lẹ wẹ nọ jihàn to tẹmpli mẹ. (1Ot 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6) Visunnu 24 wẹ sunnu atọ̀n ehelẹ tindo, podọ yemẹpo wẹ tin to hànjitọ azọ́nyọnẹntọ 288 lọ lẹ mẹ. Ovò wẹ yè de nado yọ́n pipli hànjitọ lẹ tọn he visunnu lọ lẹ dopodopo na yin nukọntọ na. “Azọ́nyọnẹntọ” 11 devo lẹ nọ nọ̀ anademẹ visunnu lọ lẹ dopodopo tọn glọ. Azọ́nyọnẹntọ 11 ehelẹ nọ yin didesọn visunnu yetọn titi lẹ po Levinu devo lẹ po mẹ. E bayi dọ, hànjitọ Levinu azọ́nyọnẹntọ 288 lọ lẹ ([1 + 11] × 24 = 288) yin mimá do pipli 24 ji, dile e yin do na yẹwhenọ lẹ. Eyin yè de azọ́nyọnẹntọ 288 lọ lẹ sọn omẹ 4000 lọ lẹ mẹ, e na pò hànjitọ 3712 he yin ‘azọ́nplọntọ lẹ.’ Eyin yè má azọ́nplọntọ ehelẹ do pipli 24 ji, e dohia dọ omẹ 155 wẹ na gọ́ na mẹhe ko to pipli 24 lọ lẹ dopodopo mẹ lẹ. E bayi dọ azọ́nyọnẹntọ dopodopo na plọnazọ́n Levinu 13 nkọ. (1Ot 25:1-31) Na yẹwhenọ lẹ wẹ nọ kún opẹ̀n wutu, yé nọ gọ́ na Levinu hànsinọ lẹ.—2Ot 5:12; yijlẹdo Sọh 10:8 go.
it-2-F 620 huk. 3
Họ̀njinọtọ
To Tẹmpli Mẹ. Ojlẹ vude whẹpo Ahọlu Davidi do kú, e yí sọwhiwhe do bayi tito na Levinu lẹ, mẹhe na nọ wazọ́n to tẹmpli mẹ lẹ, gọna họ̀njinọtọ lẹ, bọ sọha yetọn yin 4000. Pipli dopodopo nọ wá wazọ́n na azán ṣinawe. Yewlẹ wẹ nọ ṣọ́ ohọ̀ Jehovah tọn bo nọ hùn ohọ̀n lẹ bosọ nọ sú yé to ojlẹ sisọ mẹ. (1Ot 9:23-27; 23:1-6) Delẹ to yé mẹ sọ nọ penukundo nunina he mẹlẹ bayi nado penukundo tẹmpli lọ go lẹ go. (2Ah 12:9; 22:4) To nukọn mẹ, whenue yẹwhenọ daho Jehoiada yiamisisadode Jehoaṣi taidi ahọlu, nuhọ́tọ lẹ yin dide do ohọ̀n tẹmpli lọ tọn lẹ nù nado bayi hihọ́na jọja Jehoaṣi sọn alọ Ahọsi Atalia he hò gánzinpo lọ yí tọn mẹ. (2Ah 11:4-8) Whenue Ahọlu Josia de boṣiọ-sinsẹ̀n sẹ̀ sọn otò lọ mẹ, họ̀njinọtọ lẹ gọalọna ẹn nado de nuhe yè ko yí do sẹ́n Baali lẹ sẹ̀ sọn tẹmpli mẹ. Enẹgodo, yè bẹ onú lọ lẹ sẹ̀ sọn tòdaho lọ mẹ bo mẹ̀ yé.—2Ah 23:4.
AWUWIWLENA LIZỌNYIZỌN KUNNUDEGBE TỌN
w11-F 1/6 14 huk. 1–15 huk. 2
Be Jiwheyẹwhe Do Titobasinanu de Ya?
Na apọsteli lẹ po devi lẹ po yí zohunhun do dekunnu wutu, agun Klistiani tọn lẹ yin didoai to awà susu Asie po Europe po tọn ji to owhe kanweko tintan whenu. Nugbo wẹ dọ agun lẹ gbàpe gbọn ofi voovo lẹ, amọ́ agun de ma nọ mọdọ emi ma to kọndopọ mẹ hẹ agun he pò lẹ. Yé to titoji taun, podọ apọsteli lẹ nọ yí owanyi do penukundo yé go ganji. Di apajlẹ, apọsteli Paulu sẹ́ Titu do Klete, na e nido “yì jla nuhe ma sọgbe lẹ do.” (Titu 1:5) Podọ Paulu kanwehlan agun Kọlinti tọn dọ mẹmẹsunnu delẹ do “nugopipe lẹ nado deanana onú.” (1 Kọlintinu lẹ 12:28) Amọ́, mẹnu wẹ wleawuna tito ehe lẹpo? Paulu dọ dọ “Jiwheyẹwhe ko wleawuna” agun lọ, enẹ wẹ yindọ e bayi tito na ẹn.—1 Kọlintinu lẹ 12:24.
Nugopọntọ he yin dide to agun Klistiani tọn mẹ lẹ ma nọ dugán do yisenọ hatọ yetọn lẹ ji. “Azọ́nwatọ hatọ” lẹ wẹ yé yin bo nọ hodo anademẹ he gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn nọ na. Podọ yé dona “yin apajlẹ na lẹngbọpa lọ.” (2 Kọlintinu lẹ 1:24; 1 Pita 5:2, 3) Jesu Klisti he Jiwheyẹwhe fọnsọnku lọ wẹ “yin ota agun lọ tọn,” e ma yin gbẹtọvi tata de kavi pipli gbẹtọvi mapenọ lẹ tọn de.—Efesunu lẹ 5:23.
Whenue agun he to Kọlinti jẹ nuyiwa ji to aliho de mẹ he gbọnvo pete na lehe agun he pò lẹ nọ didẹ nuhahun lẹ do, Paulu wlan dọ “Be mìwlẹ dè wẹ ohó Jiwheyẹwhe tọn wá sọn, kavi be mìwlẹ kẹdẹ dè wẹ e jẹ ya?” (1 Kọlintinu lẹ 14:36) Paulu kàn kanbiọ ehe sè nado jla pọndohlan yetọn do, podọ nado gọalọna yé na yé nido mọdọ agun yetọn ma dona nọ yinuwa to aliho he gbọnvo mẹ. Agun lẹ lodo bosọ jideji whenue yé hodo anademẹ apọsteli lẹ tọn.—Owalọ lẹ 16:4, 5.
Jiwheyẹwhe Yiwanna Omẹ Etọn Lẹ
Bọ to egbehe lo? E gán nọ vẹawuna mẹdelẹ nado mọdọ emi dona nọ sinsẹ̀n de mẹ. Amọ́, Biblu dohia dọ Jiwheyẹwhe nọ yí titobasinanu etọn zan janwẹ nado wà ojlo etọn. To hohowhenu, e bayi tito na akọta Islaeli tọn nado nọ sẹ̀n ẹn, e sọ bayi tito na Klistiani dowhenu tọn lẹ ga.
Be e ma sọgbe nado dọ dọ Jehovah Jiwheyẹwhe gbẹ́ nọ deanana omẹ etọn lẹ, dile e wà do to hohowhenu ya? Mọwẹ, tito he e bayi na omẹ etọn lẹ nido nọ sẹ̀n ẹn to pọmẹ dohia dọ e yiwanna yé bosọ nọ penukundo yé go. To egbehe, Jehovah to titobasinanu etọn yizan nado wà nue e to linlẹn gando gbẹtọvi lẹ go. Nawẹ yè gán yọ́n titobasinanu etọn gbọn? Aliho delẹ die:
Klistiani nugbo lẹ yin tito-basina nado wà azọ́n de. (Matiu 24:14; 1 Timoti 2:3, 4) Jesu degbena hodotọ etọn lẹ nado lá wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn na akọta lẹpo. Azọ́n enẹ wiwà ka na vẹawu eyin omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ma yin tito-basina lẹdo aihọn pé. Di apajlẹ, e gán bọawuna we nado na núdùdù mẹdopo, amọ́ eyin gbẹtọ fọtọ́n kavi livi susu lẹ wẹ a jlo na na núdùdù, e na biọ dọ pipli he yè bayi tito na ganji de ni gọalọna we. Whẹpo Klistiani nugbo lẹ nado wà azọ́n he yè dena yé lọ dotana, yé dona ‘sẹ̀n Jiwheyẹwhe abọ́-to-abọ́ go,’ enẹ wẹ yindọ yé na dogbepọ to sinsẹ̀nzọn etọn mẹ. (Zefania 3:9) Be e na yọnbayi nado wà azọ́n de gbọn otò susu mẹ, to ogbè susu mẹ, podọ gbọn akọ̀ susu mẹ eyin tito he na zọ́n bọ nulẹ na yì kannukannu de ma tin ya? Gblọndo lọ họnwun.
Klistiani nugbo lẹ yin tito-basina nado nọgodona ode awetọ bo na tuli yenọzo. Mẹhe jlo na hẹ osó edeṣo de gán de fie e na hẹ gbọn, podọ e ma biọ dọ e ni pọ́n lehe mẹhe ma yọ́n osó hẹ lẹ to hihẹ do. Eyin nude wà ẹ kavi e jẹ awuvẹna ẹn ji, e na mọ ede to owù mẹ, na e ma na mọ mẹde he na gọalọna ẹn. Owù daho mẹ wẹ mí to míde zedo eyin nọ klan míde dovo. (Howhinwhẹn lẹ 18:1) Eyin Klistiani lẹ na setonuna gbedide Jesu tọn, yé dona nọ gọalọna ode awetọ bosọ nọ nọgodona yenọzo. (Matiu 28:19, 20) To agun Klistiani tọn mẹ, mí nọ mọ anademẹ sinai do Biblu ji susu, azọ́nplọnmẹ po tulinamẹ po na mẹlẹpo nido zindonukọn bo ma jogbe. Nawẹ mí na plọn aliho Jehovah tọn lẹ gbọn, eyin yè ma basi tito na opli Klistiani tọn lẹ na mí nido nọ plọnnu bo nọ basi sinsẹ̀n?—Heblu lẹ 10:24, 25.
Klistiani nugbo lẹ yin tito-basina nado nọ sẹ̀n Jiwheyẹwhe to pọmẹ. Lẹngbọ Jesu tọn lẹ nọ dotoaina ogbè etọn, ehe nọ zọ́n bọ yé nọ yin “lẹngbọpa dopo” he e to anadena. (Johanu 10:16) Yé ma gbàpe gbọn ṣọṣi kavi ogbẹ́ voovo lẹ mẹ; sinsẹ̀n-nuplọnmẹ dopolọ lẹ wẹ yemẹpo sọ tindo, ehe zọ́n bọ kinklan de ma tin to ṣẹnṣẹn yetọn. Kakatimọ, yemẹpo “nọ dọ nudopolọ.” (1 Kọlintinu lẹ 1:10) Eyin yè na nọpọ́ to kọndopọ mẹ, e nọ biọ dọ nulẹ ni nọ kannukannu bosọ yin tito-basina. Mẹmẹsunnu he to kọndopọ mẹ lẹdo aihọn pé lẹ kẹdẹ ji wẹ Jiwheyẹwhe gán kọ̀n dona etọn do.—Salmu lẹ 133:1, 3.
Owanyi-jọ-owanyi he gbẹtọ livi susu lẹ tindo na Jiwheyẹwhe, podọ na nugbo he to Biblu mẹ lẹ ko zọ́n bọ yé wá titobasinanu de mẹ he jẹ nubiọtomẹsi enẹlẹ po Biblu tọn devo lẹ po kọ̀n. Pipli he yin tito-basina bosọ to kọndopọ mẹ de wẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ yin lẹdo aihọn pé bọ yé nọ vánkan nado wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn. Jiwheyẹwhe dopà na yé dọ: “Yẹn na nọ nọ̀ ṣẹnṣẹn yetọn bo na nọ zinzọnlin to ṣẹnṣẹn yetọn, yẹn nasọ yin Jiwheyẹwhe yetọn, bọ yewlẹ na yin omẹ ṣie lẹ.” (2 Kọlintinu lẹ 6:16) Hiẹ lọsu sọgan mọ dona dagbedagbe ehe, eyin a nọ sẹ̀n Jehovah Jiwheyẹwhe to pọmẹ hẹ titobasinanu etọn.
20-26 MARS
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | 2 OTÀNNUGBO LẸ 1-4
“Ahọlu Sọlomọni Basi Nudide Nulú Tọn De”
it-1-F 181 huk. 3
Awhànpa
To gandudu Sọlomọni tọn whenu, aliho devo mẹ wẹ awhànpa Islaeli tọn yin tito-basina te. Jijọho tin jẹ obá de mẹ to ojlẹ etọn mẹ, ganṣo osọ́ po osọ́-kẹkẹ susu lẹ po wẹ e bẹpli. (Pọ́n CHAR.) Suhugan osọ́ ehelẹ tọn wẹ yè họ̀ sọn Egipti. Tòdaho lẹ yin awuwlena gbọn aigba lọ pete ji na osọ́ po osọ́-kẹkẹ ehelẹ po. (1Ah 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Ot 1:14-17) Amọ́, Jehovah ma nọgodona tito Sọlomọni tọn ehe, podọ to whenue e kú bọ ahọluduta lọ yin mimá, huhlọn awhànpa Islaeli tọn depò. Isaia wá dọ to nukọnmẹ dọ: “Dindọn wẹ na mẹhe nọ jẹte yì Egipti nado yì biọ alọgọ lẹ, yèdọ mẹhe nọ ganjẹ osọ́ lẹ go, bo nọ dejido osọ́-kẹkẹ awhàn tọn lẹ go, na yé sù wutu, podọ do osọ́ awhànfunfun tọn lẹ go, na yé dohuhlọn wutu. Ṣigba, yé ma nọ lẹhlan Omẹ Wiwe Islaeli tọn lọ dè, bo masọ nọ dín Jehovah.”—Isa 31:1.
it-1-F 430 huk. 4, 5
Osọ́-Kẹkẹ
Kakajẹ gandudu Sọlomọni tọn whenu, awhànpa he bẹ osọ́-kẹkẹ susu hẹn de ma ko yin awuwlena to Islaeli. Ehe yin mọ na Jiwheyẹwhe ko na avase dọ ahọlu lẹ ma dona bẹ osọ́ susu pli, taidi dọ osọ́ enẹlẹ wẹ na basi hihọ́na akọta lọ nkọ. Avase ehe zọ́n bọ akọta lọ ma sọgan zan osọ́-kẹkẹ susu, na osọ́ lẹ wẹ yè nọ zan nado dọ̀n kẹkẹ enẹlẹ wutu. (De 17:16) Whenue Samuẹli to agbàn he ahọlu lẹ na nọ do dó kọ̀ji na akọta lọ dọ, e dọmọ: “Ewọ na nọ yí visunnu mìtọn lẹ bo na de yé do osọ́-kẹkẹ etọn lẹ mẹ.” (1Sa 8:11) Whenue Absalọmi po Adonija po jlo na hò gánzinpo yí, dopodopo yetọn wleawuna osọ́-kẹkẹ de na ede, bọ sunnu 50 nọ to wezunhọ̀n to nukọnna ẹn. (2Sa 15:1; 1Ah 1:5) To ojlẹ he mẹ Davidi gbawhàn ahọlu Zoba tọn te, e pò osọ́-kẹkẹ 100 dai.—2Sa 8:3, 4; 10:18.
Ahọlu Sọlomọni gbloada na awhànpa Islaeli tọn bọ sọha osọ́-kẹkẹ lẹ tọn yì 1400. (1Ah 10:26, 29; 2Ot 1:14, 17) Gbọnvona Jelusalẹm, tòdaho osọ́-kẹkẹ lẹ tọn devo lẹ sọ tin bo tindo ofi vonọtaun he yè nọ penukundo awhànfunnu ehe lẹpo go te.—1Ah 9:19, 22; 2Ot 8:6, 9; 9:25.
27 MARS–2 AVRIL
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | 2 OTÀNNUGBO LẸ 5-7
“Ahun Ṣie Na Tin to Finẹ Tẹgbẹ”
it-2-F 1048 huk. 5
Tẹmpli
Whenuho. Tẹmpli ehe nọ aimẹ kakajẹ 607 J.W.M., whenue Ahọlu Nẹbukadnẹzali deanana awhànpa Babilọni tọn nado và ẹ sudo. (2Ah 25:9; 2Ot 36:19; Jel 52:13) Na Islaeli nọ doalọ to sinsẹ̀n lalo mẹ wutu, Jiwheyẹwhe dike bọ akọta lẹ nọ vannukundo Juda po Jelusalẹm po, bọ to whedelẹnu, yé tlẹ nọ bẹ adọkunnu tẹmpli lọ tọn lẹ sọyi. To ojlẹ delẹ mẹ, yè tlẹ wá gbẹkọ tẹmpli lọ go. To ojlẹ Lehoboami visunnu Sọlomọni tọn whenu, Ahọlu Ṣiṣaki Egipti tọn bẹ adọkunnu tẹmpli lọ tọn lẹ sọyi to 993 J.W.M., yèdọ nudi owhe 33 to klandowiwe tẹmpli lọ tọn godo. (1Ah 14:25, 26; 2Ot 12:9) Ahọlu Asa (977-937 J.W.M.) do sisi na ohọ̀ Jehovah tọn, amọ́ na e jlo na basi hihọ́na Jelusalẹm wutu, nulú sisẹ́ ẹ bọ e bẹ sika po fataka he to adọkunnu sẹdotẹn tẹmpli lọ tọn mẹ lẹ po jo na Bẹni-hadadi I Silia tọn, na Bẹni-hadadi nido sánkanna alẹnu he to ewọ po Baaṣa ahọlu Islaeli tọn po ṣẹnṣẹn.—1Ah 15:18, 19; 2Ot 15:17, 18; 16:2, 3.
AWUWIWLENA LIZỌNYIZỌN KUNNUDEGBE TỌN
w93-F 1/2 31
Eyin Klistiani de jẹazọ̀n kavi tọ́nwhẹ̀n bo ma penugo nado basi hùnwhẹ Oflin tọn, be e gán wá bayi i to osun dopo godo ya?
To hohowhenu, Islaelivi lẹ nọ basi hùnwhẹ Juwayi tọn to whemẹwhemẹ, to azán 14tọ osun tintan tọn mẹ, enẹ wẹ osun Nisan (kavi Abibi) tọn. Amọ́, Sọha lẹ 9:10, 11 dọhodo tito vonọtaun de ji. Mí hia dọmọ: “Dọna Islaelivi lẹ dọ, ‘Eyin sunnu depope to ṣẹnṣẹn mìtọn kavi to kúnkan mìtọn lẹ mẹ tlẹ yin hinhẹn zun mawé gbọn alọdido oṣiọ de go dali kavi tọ́nwhẹ̀n yì fidindẹn de, ewọ gbẹ́ dona wleawuna avọ́sinsan Juwayi tọn na Jehovah. Yé dona wleawuna ẹn to whèjai plẹplẹ azán 14tọ osun awetọ tọn. Yé dona yí akla madotọ́n po amà vivẹ́ lẹ po do dù i.’”
Amọ́, ehe ma dohia dọ azán awe wẹ yin dide na hùnwhẹ Juwayi tọn lọ gba, (enẹ wẹ Nisan 14tọ po Zivi 14tọ po), bọ eyin e jlo Islaelivi de kavi whédo de, e vò nado de azán he yọ́n na ẹn. Dogbó delẹ yin zizedai gando tito ehe nado dù núdùdù Juwayi tọn to osun awetọ mẹ go. Islaelivi he na dù núdùdù Juwayi tọn to azán ehe ji dona yin mawé to azán Nisan 14tọ tọn gbè kavi tọ́nwhẹ̀n yì fie dẹn do nọtẹn he hùnwhẹ lọ nọ saba yin bibayi te.
Ojlẹ dopo gee he mẹ Biblu dohia dọ mẹsusu hodo tito ehe te wẹ whenue Ahọlu Hẹzekia nugbonọ lọ biọ dọ Hùnwhẹ Akla Madotọ́n tọn lọ ni yin bibayi. Whenu ma pé nado wleawudai na nulẹpo to osun tintan lọ mẹ (yẹwhenọ lẹ ma ko wleawufo bọ gbẹtọ lọ lẹ ma ko bẹ yede pli), enẹwutu yé wá basi hùnwhẹ lọ to azán 14tọ osun awetọ tọn mẹ.—2 Otànnugbo lẹ 29:17; 30:1-5.
Azán he Jiwheyẹwhe de na hùnwhẹ Juwayi tọn lọ ji wẹ Ju lẹ nọ saba basi i te, adavo ninọmẹ delẹ he taidi dehe go mí donù wayi zọ́n bọ yè dona basi i to osun awetọ mẹ. (Eksọdusi 12:17-20, 41, 42; Levitiku 23:5) Jesu po devi etọn lẹ po basi hùnwhẹ lọ dile Osẹ̀n lọ biọ do, e ma yin to azán he ji e jlo yé do. Luku dọmọ: “Azán tintan Hùnwhẹ Akla Madotọ́n tọn wá, whenue avọ́sinsan Juwayi tọn lọ dona yin bibasi; enẹwutu Jesu do Pita po Johanu po hlan bo dọmọ: ‘Mì yì bo wleawuna Juwayi lọ, na mí nido sọgan dù.’”—Luku 22:7, 8.
To nujijọ enẹ whenu, Jesu ze hùnwhẹ whemẹwhemẹ tọn de dai, ehe Klistiani lẹ nọ ylọdọ Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn. E họnwun dọ nujọnu taun wẹ e yin dọ Klistiani lẹ ni nọ yì hùnwhẹ enẹ. To owhe dopodopo mẹ, nujijọ titengbe hugan wẹ hùnwhẹ ehe yin na Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. Jesu do enẹ hia to whenue e dọmọ: “Mì nọ wà ehe to oflin ṣie mẹ.” (Luku 22:19) Enẹwutu, osun susu lẹ jẹnukọnna hùnwhẹ lọ, Kunnudetọ Jehovah tọn dopodopo dona basi tito na nude nikaa glọnalina ẹn nado basi hùnwhẹ lọ to azán lọ ji. To lẹdo dopodopo mẹ, mí na basi Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn to mardi 6 avril 1993, to họyiyi owhè tọn godo.
E gán jọ bọ Klistiani de ma na penugo nado yì hùnwhẹ lọ, vlavo na e to azọ̀njẹ kavi nuhahun madonukun de fọ́n to gbejizọnlin de whenu. Etẹwẹ Klistiani lọ gán wà to ninọmẹ mọnkọ mẹ?
To hùnwhẹ lọ whenu, yè nọ ze akla madotọ́n po ovẹn vẹẹ po gbọn nukọnna mẹlẹ, bọ mẹhe gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn ko de bọ yé na yì olọn mẹ lẹ nọ dù akla lọ bosọ nọ nù ovẹn lọ. (Matiu 26:26-29; Luku 22:28-30) Eyin mẹhe nọ dù akla kavi nù ovẹn to whemẹwhemẹ de to azọ̀njẹ bo yin ginglọn do whégbè kavi dotowhé, mẹho agun tọn lẹ na basi tito bọ dopo to yé mẹ na hẹn akla po ovẹn po yì mẹhe to azọ̀njẹ lọ dè. Mẹho lọ na dọhodo wefọ Biblu tọn he gando Oflin go lẹ ji bo na ze yẹhiadonu lọ lẹ na ẹn. Eyin Klistiani yiamisisadode de tọ́nwhẹ̀n bo dẹn do agun etọn, e dona basi tito nado kọnawudopọ hẹ agun he to lẹdo he mẹ e na te to azán lọ ji.
Enẹwutu, e ma yá paali bọ Klistiani yiamisisadode de na basi hùnwhẹ Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn to azán 30 (osun dopo) godo, dile gbedide he to Sọha lẹ 9:10, 11 mẹ gọna apajlẹ he to 2 Otànnugbo lẹ 30:1-3, 15 mẹ dohia do.
Mẹhe yin “lẹngbọ devo” Jesu tọn lẹ, enẹ wẹ mẹhe do todido nado nọgbẹ̀ kakadoi to paladisi mẹ to aigba ji lẹ, ma yin gbedena nado dù akla kavi nú ovẹn to Oflin whenu. (Johanu 10:16) Nujọnu wẹ e yin dọ yé ni nọ yì hùnwhẹ lọ to whemẹwhemẹ, amọ́ yé ma nọ dù akla kavi nù ovẹn to Oflin lọ whenu. Amọ́, eyin de to yé mẹ to azọ̀njẹ kavi tọ́nwhẹ̀n bo ma penugo nado bayi Oflin hẹ agun etọn, e gán hia wefọ he dọhodo Oflin ji lẹ na ede, kakajẹ wefọ he dọhodo lehe Jesu ze hùnwhẹ lọ dai do ji. Enẹgodo, e na hodẹ̀ bo na biọ dọ Jehovah ni dona mẹhe to hùnwhẹ lọ bayi lẹdo aihọn pé lẹpo. To ninọmẹ ehe mẹ, e ma biọ dọ yè ni basi tito na opli de kavi dọhodo wefọ Biblu tọn delẹ ji to osun dopo godo.
10-16 AVRIL
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | 2 OTÀNNUGBO LẸ 8-9
“E Yọ́n Pinpẹn Nuyọnẹn Tọn”
it-2-F 873 huk. 6
Sọlomọni
Whenue ahọsi lọ ko mọ whanpẹ tẹmpli lọ po owhé he Sọlomọni gbá po tọn, gọna núdùdù po ahàn he nọ wá tafo etọn ji po, nusisọ́ núdùdù-mátọ etọn lẹ tọn, po avọ́sinsan mimẹ̀ he nọ yin bibasi whẹwhẹ to tẹmpli lọ mẹ lẹ po, “awuji i tlala” bọ e dọ, “pọ́n! N’ma tlẹ ko sè odaa etọn dai. Nuyọnẹn towe po adọkun towe po yiaga zẹ̀ nuhe n’ko sè lẹ go taun.” Enẹgodo, e dọ dọ ayajẹnọ wẹ mẹhe nọ wadevizọn na ahọlu enẹ nkọ lẹ. Po ehe lẹpo po, e na pipà Jehovah, bo dopẹna Jehovah Jiwheyẹwhe, he do owanyi etọn hia Islaeli bo de Sọlomọni taidi ahọlu nado hẹn whẹdida po dodowiwa po ṣẹ.—1 Ahọlu lẹ 10:4-9; 2 Otànnugbo lẹ 9:3-8.
Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ
it-2-F 1110 huk. 1
Ofìn
Ofìn gandutọ Islaeli tọn lẹ tọn dopo gee he yè bayi zẹẹmẹ etọn to gigọ́ mẹ wẹ dehe Sọlomọni basi. (1Ah 10:18-20; 2Ot 9:17-19) E taidi dọ “Agbàsẹnu Ofìn tọn lọ” wẹ e te, yèdọ dopo to ohọ̀ he yè sọgan mọ hlan hezeheze to Osó Molia ji to Jelusalẹm lẹ mẹ. (1Ah 7:7) ‘Ofìn daho de he yè yí ajinnakú-dú do basi wẹ bọ yè và sika akú na ẹn, họta loboto de to ofìn lọ godo, bọ aisintẹn lọ tindo awà lẹ.’ E gán taidi dọ ajinnakú-dú wẹ yè yí do basi oján ahọlu tọn ehe, amọ́ aliho he mẹ tẹmpli lọ yin gbigbá te dohia dọ e taidi dọ owhlẹ wẹ yè yí do basi oján lọ bo wá và sika akú na ẹn bosọ yí ajinnakú-dú do doasọ́na ẹn. Amọ́, mẹhe to oján mọnkọ pọ́n gán lẹndọ ajinnakú-dú po sika po kẹdẹ wẹ yè yí do basi i. Kandai lọ dohia dọ pèkán ṣidopo wẹ yì ofìn lọ kọ̀n bo yidogọ dọ: “Kinnikinni awe sọ to ote to awà lọ lẹ pá. Humọ, kinnikinni 12 to ote to pèkán ṣidopo lọ lẹ ji, yèdọ dopo to tónu dopodopo pèkán ṣidopo lọ lẹ tọn.” (2Ot 9:17-19) Kinnikinni yẹhiadonu tọn lọ lẹ he nọtena aṣẹpipa mẹhe to gandu tọn sọgbe. (Jen 49:9, 10; Osọ 5:5) E taidi dọ kinnikinni 12 lọ lẹ sọgbe hẹ hẹnnu 12 Islaeli tọn lẹ, vlavo nado dohia dọ yé nọ yin mẹmẹglọ na gandutọ he to ofìn ji lọ bo nọ nọgodona ẹn. Yè yí sika do basi nuhe ji yè gán bẹ afọ do de do ofìn lọ go. Ofìn ojlẹ lọ mẹ tọn depope ma do gigo sọ ofìn he yè yí ajinnakú-dú po sika po do basi ehe, he yiaga, bo do họta bọ kinnikinni lẹ to nukọnna, vlavo dehe dodinnanutọ dòkuntọ lẹ mọ lẹ, dehe yè de yẹdide etọn do núgo lẹ kavi dehe yè basi zẹẹmẹ etọn lẹ. Ehe sọgbe pẹpẹ hẹ nuhe mẹhe kàn owe Otànnugbo lẹ tọn dọ, dọmọ: “Ahọluduta devo depope ma ko basi ehe nkọ pọ́n.”—2Ot 9:19.
17-23 AVRIL
NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | 2 OTÀNNUGBO LẸ 10-12
“Nọ Mọaleyi sọn Ayinamẹ Nuyọnẹn Tọn lẹ Mẹ”
it-2-F 754 huk. 5
Lehoboami
Goyiyi po aṣẹ-glanglan-panamẹ Lehoboami tọn po zọ́n bọ suhugan mẹhe to akọta lọ mẹ lẹ tọn ma nọ jlo ohó etọn. Hẹnnu Juda po Bẹnjamini po tọn lẹ kẹdẹ wẹ nọ nọgodona owhé Davidi tọn. Yẹwhenọ po Levinu he to ahọluduta awe lọ lẹ mẹ lẹ po, gọna omẹ dopodopo delẹ sọn hẹnnu ao lọ lẹ mẹ sọ nọ nọgodona owhé Davidi tọn ga.—1Ah 12:16, 17; 2Ot 10:16, 17; 11:13, 14, 16.
Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ
it-1-F 618 huk. 7–619 huk. 1
Aovi He Taidi Gbọgbọẹ
Nuhe Jọṣua dọ to Jọṣua 24:14 mẹ dohia dọ sinsẹ̀n lalo Egipti tọn ko bẹpla Islaelivi lẹ jẹ obá de mẹ to whenue yé yì nọ finẹ na ojlẹ de, podọ Ezekiẹli dọ dọ sọn whenẹnu gbọ́n, aṣa kosi lẹ tọn enẹlẹ gbẹ́ to nuyiwado yé ji. (Eze 23:8, 21) Enẹwutu, weyọnẹntọ delẹ dọ dọ eyin Jiwheyẹwhe dosẹ́n na Islaelivi lẹ to danfafa ji dọ yé ni ma “nọ sanvọ́ hlan aovi he tindo awusọhia gbọgbọẹ tọn” lẹ blo (Le 17:1-7) podọ eyin Jeloboami de yẹwhenọ lẹ “na ofi yiaga lẹ, na aovi he tindo awusọhia gbọgbọẹ tọn lẹ, podọ na oyìnvu he e ko basi lẹ” (2Ot 11:15) ehe dohia dọ sinsẹ̀n-bibasi hlan gbọgbọẹ lẹ wunmẹ de gbayipe to Islaelivi lẹ ṣẹnṣẹn, taidi dehe gbayipe to Egipti, titengbe to agewaji Egipti tọn. Hérodote (II, 46) dọ dọ sinsẹ̀n-bibasi Egipti tọn enẹ wẹ zọ́n bọ Glẹkinu lẹ do dó yise to yẹwhe Pan, yẹwhe satyres, po yẹwhe zungbo mẹ tọn he nọ nọgodona walọ gblezọn lẹ po mẹ. Yẹwhe zungbo mẹ tọn enẹ sin yẹdide wẹ yè basi bọ e do azò, osi po afọ gbọgbọẹ tọn po. Mẹdelẹ nọ mọdọ yẹwhe kosi lẹ tọn he odaa awusọhia etọn tọn yin awusọhia kanlin tọn wẹ zọ́n bọ yè do nọ de yẹdide Satani tọn po osi, azò gọna ofẹ̀n he zẹ̀ lẹ po, yèdọ aṣa de he gbayipe to mẹhe ylọ yede dọ Klistiani bo nọgbẹ̀ to owhe 500 jẹ 1000 W.M. gblamẹ lẹ ṣẹnṣẹn.
Amọ́, nuhe hogbe Heblugbe tọn lọ seʽi·rimʹ, he nọ dlẹnalọdo gbọgbọẹ ofúnnọ susu, yin taun ma họnwun. Dile etlẹ yindọ mẹdelẹ nọ lẹndọ gbọgbọẹ jọnun kavi boṣiọ gbọgbọẹ tọn wẹ yé yin, nude ma dohia dọ e yin mọ dandan; mọjanwẹ wefọ devo lẹ ma na kunnudenu enẹ tọn de do niyẹn. Amọ́ hogbe he yin yiyizan sọgan dohia poun dọ to ayiha mẹhe nọ sẹ̀n yẹwhe lalo mọnkọ lẹ tọn mẹ, yẹwhe lọ lẹ nọ do awusọhia gbọgbọẹ tọn kavi tindo ofún to agbasa go. E gán sọ yin dọ hogbe lọ “gbọgbọẹ” he yin yiyizan to alọdlẹndo nuyizan boṣiọ-sinsẹ̀n tọn lẹpo to paa mẹ, dile hogbe he yè nọ zan na boṣiọ to wefọ susu mẹ wá sọn hogbe dowhenu tọn de mẹ he zẹẹmẹdo “omí minmlin” do, amọ́ ehe ma to didohia tlọlọ dọ omí wẹ yè nọ yí do basi boṣiọ lọ lẹ.—Le 26:30; De 29:17.