Weta 15
Yọnnu Wẹnsinọ lọ Jaya
1. Naegbọn Sala tindo ojlo sinsinyẹn nado jìvi, podọ numimọ tẹwẹ e tindo gando ehe go?
SALA tindo ojlo sinsinyẹn nado jìvi. E blawu dọ, e jọ̀ wẹnsinọ, podọ enẹ vẹ́ na ẹn tlala. To azán etọn gbè, wẹnsinọ-yinyin nọ yin pinpọnhlan taidi vlẹko, ṣigba nuhe to vivẹ́ na Sala hugan enẹ. E tindo ojlo sinsinyẹn nado mọ opagbe he Jiwheyẹwhe dó na asu etọn yin hinhẹndi. Ablaham na yin otọ́ na okún de he na yin dona de na whẹndo he tin to aigba ji lẹpo. (Gẹnẹsisi 12:1-3) Ṣigba, owhe ao susu to whenuena Jiwheyẹwhe ko dó opagbe enẹ godo, ovi de ma ko wá. Sala poyọnho bo ma sọ tindo ovi. To whedelẹnu, e sọgan ko paṣa ẹ eyin ovọ́ wẹ todido etọn lẹpo ko lẹzun. Nalete, to gbèdopo, todido matindo etọn lẹzun ayajẹ!
2. Naegbọn dọdai heyin kinkandai to Isaia weta 54 mẹ dona fọnjlodotena mí?
2 Ninọmẹ Sala tọn gọalọna mí nado mọnukunnujẹ dọdai he yin kinkandai to Isaia weta 54 mẹ. Jelusalẹm yin hodọna to finẹ taidi dọ ewọ yin yọnnu wẹnsinọ de he wá yọ́n ayajẹ he tin to ovi susu tintindo mẹ. Gbọn dido omẹ hohowhenu tọn etọn lẹ hia to pọmẹ taidi asi etọn dali, Jehovah do numọtolanmẹ awuvẹmẹ etọn tọn hia yé. Humọ, weta Isaia tọn ehe gọalọna mí nado hùngona adà sinsinyẹn de he Biblu ylọdọ “nudabla” de. (Lomunu lẹ 16:25, 26) Yinyọ́n “yọnnu” lọ po numimọ etọn heyin didọdai to dọdai lọ mẹ po tá hinhọ́n titengbe do sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke ji to egbehe.
“Yọnnu” lọ Yin Didohia
3. Naegbọn “yọnnu” wẹnsinọ lọ na do tindo whẹwhinwhẹ́n nado jaya?
3 Weta 54 bẹjẹeji po hogbe ayajẹ tọn de po dọmọ: “Jihàn, hiẹ [yọnnu] wẹnsinọ, hiẹ he ma jì gbede; na ovi vọjẹnọ lẹ tọn sù hú yé he yè wlealọhẹ lẹ tọn, wẹ OKLUNỌ dọ.” (Isaia 54:1) Lehe awuvivi Isaia tọn dona ko sù sọ nado dọ ohó helẹ! Podọ lehe hẹndi yetọn na hẹn homẹmiọn wá na Ju he tin to kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ do sọ! To ojlẹ enẹ mẹ Jelusalẹm na gbẹ́ pò to vọjijẹ mẹ. Sọn pọndohlan gbẹtọvi tọn mẹ, e na taidi dọ todido depope ma tin dọ gbẹtọ lẹ na wá vọ́ e mẹ nọ̀ pọ́n gbede, kẹdẹdile yọnnu wẹnsinọ de to paa mẹ ma sọgan tindo todido nado jìvi to yọnhowhe etọn mẹ do. Ṣigba, “yọnnu” ehe yin didona susu to sọgodo—e na wá jìvi. Jelusalẹm na yin gigọfla po ayajẹ po. E na yin gigọ́ po “ovi,” kavi tòmẹnu lẹ po.
4. (a) Nawẹ apọsteli Paulu gọalọna mí nado mọdọ Isaia weta 54 dona tindo hẹndi de he klo hú dehe jọ to 537 J.W.M. tọn gbọn? (b) Etẹwẹ “Jelusalẹm he tin to aga” lọ yin?
4 Isaia sọgan gọ̀n ma yọnẹn, ṣigba dọdai ehe na tindo hẹndi hugan dopo. Apọsteli Paulu yíhodọ sọn Isaia weta 54 mẹ bo basi zẹẹmẹ dọ “yọnnu” lọ nọtena nude he yin titengbe hugan tòdaho Jelusalẹm aigba ji tọn. E wlan dọmọ: “Jelusalẹm he tin to aga, e to edekannu, he yin onọ̀ mítọn.” (Galatianu lẹ 4:26) Etẹwẹ “Jelusalẹm he tin to aga” ehe yin? E họnwun dọ e mayin tòdaho Jelusalẹm he tin to Aigba Pagbe tọn lọ ji gba. Aigba ji wẹ tòdaho enẹ te, e mayin “aga” to agblò olọn mẹ tọn mẹ gba. “Jelusalẹm he tin to aga” yin “yọnnu” Jiwheyẹwhe tọn he to olọn mẹ, yèdọ titobasinanu etọn he bẹ nudida gbigbọnọ huhlọnnọ lẹ hẹn.
5. To apajlẹ yẹhiadonu tọn heyin zẹẹmẹ-basina to Galatianu lẹ 4:22-31 mẹ, mẹnu wẹ yin tenọna gbọn (a) Ablaham? (b) Sala? (c) Isaki? (d) Hagali? (e) Iṣmaeli dali?
5 Nalete, nawẹ Jehovah sọgan tindo yọnnu yẹhiadonu tọn awe—dopo yin olọn mẹ tọn bọ awetọ yin aigba ji tọn gbọn? Be gbemasọ delẹ tin tofi wẹ ya? Paali. Apọsteli Paulu dohia dọ gblọndo lọ tin to yẹdenanu dọdai tọn he whẹndo Ablaham tọn wleawuna lọ mẹ. (Galatianu lẹ 4:22-31; pọ́n “Whẹndo Ablaham Tọn—Yẹdenanu Dọdai Tọn De,” to weda 218.) Sala, “yọnnu asivọ́ tọn” heyin asi Ablaham tọn, nọtena titobasinanu nudida gbigbọnọ lẹ tọn he taidi asi Jehovah tọn. Hagali, viyọnnu afanumẹ de podọ asi awetọ, kavi asimọwhlá Ablaham tọn, nọtena Jelusalẹm aigba ji tọn.
6. To linlẹn tẹ mẹ wẹ titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn he to olọn mẹ jugbọn ojlẹ dindẹn wẹnsinọ-yinyin tọn mẹ te?
6 Po bẹjẹeji enẹ po, mí jẹ nujọnu sisosiso Isaia 54:1 tọn mọ ji. To wẹnsinọ-yinyin na owhe ao susu godo, Sala jì Isaki whenuena e yin owhe 90 mẹvi. Mọdopolọ, titobasinanu Jehovah tọn he to olọn mẹ jugbọn ojlẹ dindẹn wẹnsinọ-yinyin tọn mẹ. To whenẹnu to jipa Edẹni tọn mẹ, Jehovah dopagbe dọ “yọnnu” emitọn na de “okún” lọ tọ́n. (Gẹnẹsisi 3:15) Hugan owhe 2 000 to godo mẹ, Jehovah basi alẹnu etọn hẹ Ablaham gando Okún dopagbe lọ go. Ṣigba “yọnnu” Jiwheyẹwhe tọn he to olọn mẹ dona nọte na owhe kanweko susu tlala whẹpo e do de Okún enẹ tọ́n. Etomọṣo, whenuena e yá ovi “yọnnu wẹnsinọ” dai tọn ehe tọn lẹ wá sù tlala hú Islaeli agbasalan tọn lẹ. Apajlẹ yọnnu wẹnsinọ lọ tọn gọalọna mí nado mọ nuhewutu angẹli lẹ tin to jejeji sọmọ nado dekunnu na wiwá Okún dopagbe lọ tọn. (1 Pita 1:12) Whetẹnu wẹ enẹ wá jọ?
7. Whetẹnu wẹ “Jelusalẹm he tin to aga” tindo dotẹnmẹ nado jaya, dile e yin didọdai to Isaia 54:1 mẹ do, podọ naegbọn gblọndo towe yinmọ?
7 Jiji Jesu tọn taidi gbẹtọvi de na taun tọn yin nujijọ ayajẹ tọn de to angẹli lẹ ṣẹnṣẹn. (Luku 2:9-14) Ṣigba enẹ ma yin nujijọ heyin didọdai to Isaia 54:1 mẹ gba. To whenuena Jesu yin hinhẹnzun ovi gbọn gbigbọ wiwe dali to 29 W.M. kẹdẹ wẹ e lẹzun visunnu gbigbọmẹ “Jelusalẹm he tin to aga” tọn, bo yin didohia to gbangba gbọn Jiwheyẹwhe lọsu titi dali taidi “Ovi yiwanna” etọn. (Malku 1:10, 11; Heblu lẹ 1:5; 5:4, 5) Whenẹnu wẹ “yọnnu” Jiwheyẹwhe tọn he to olọn mẹ tindo whẹwhinwhẹ́n nado jaya, to hẹndi mẹ na Isaia 54:1. To godo mẹ e ko de Okún dopagbe lọ tọ́n, yèdọ Mẹssia! Owhe kanweko wẹnsinọ-yinyin etọn tọn ko juwayi. Etomọṣo, enẹ ma yin vivọnu ayajẹ etọn tọn gba.
Visunnu Susu na Yọnnu Wẹnsinọ Lọ
8. Naegbọn “yọnnu” Jiwheyẹwhe tọn he to olọn mẹ tindo whẹwhinwhẹ́n nado jaya to Okún dopagbe lọ didetọ́n godo?
8 To okú Jesu tọn po fọnsọnku he bọdego po godo, “yọnnu” Jiwheyẹwhe tọn he to olọn mẹ jaya nado vọ́ alọkẹyi Visunnu he ko mọ nukundagbe yí ehe lẹkọwa taidi “plọnji sọn oṣiọ lẹ mẹ.” (Kọlọsinu lẹ 1:18) Enẹgodo e jẹ visunnu gbigbọmẹ tọn susu dogọ detọ́n ji. To Pẹntikọsti 33 W.M. mẹ, nudi hodotọ Jesu tọn 120 wẹ yin amisisadode gbọn gbigbọ wiwe dali, bo gbọnmọ dali yin hinhẹnzun whédutọgbẹ́ Klisti tọn lẹ. To godo mẹ to azán enẹ gbè 3 000 devo lẹ yin yiyidogọ. (Johanu 1:12; Owalọ lẹ 1:13-15; 2:1-4, 41; Lomunu lẹ 8:14-16) Pipli visunnu tọn ehe zindonukọn nado to jijideji. To bẹjẹeji owhe kanweko atẹṣiṣi Mẹylọhodotọklisti tọn tọn mẹ, jideji lọ doalọte. Ṣigba, enẹ na diọ to owhe kanweko 20tọ lọ mẹ.
9, 10. Etẹwẹ anademẹ lọ nado ‘hẹn nọtẹn gòhọ lọ tọn gblodeji’ zẹẹmẹdo na yọnnu he nọ nọ̀ gòhọ mẹ to ojlẹ hohowhenu tọn mẹ de, podọ naegbọn ehe do yin ojlẹ ayajẹ tọn na yọnnu mọnkọtọn?
9 Isaia zindonukọn nado dọ dọdai dogbọn ojlẹ jideji ayidego tọn de dali dọmọ: “Hẹn tẹnmẹ gòhọ towe tọn gblo, bo gbọ yé ni vlọ́n avọ̀dido aisintẹn towe tọn jẹgbonu: a hlá dai blo, dlẹn okàn towe dite, bo hẹn osó towe sinyẹn. Na hiẹ na zẹ̀ do adusi-pawhé podọ do amiyọn-pawhé: okún towe wẹ na dugu Kosi lẹ tọn, bosọ hẹn otò he jẹvọ́ lẹzun fininọ. A dibu blo; na hiẹ ma na mọ winyan: mọ a flú blo; na yè ma na dowinyan we: na hiẹ na wọ̀n winyan yọpọ-whenu towe tọn, a ma nasọ flin ovlẹ họ̀jijẹ towe tọn ba.”—Isaia 54:2-4.
10 Jelusalẹm yin hodọna tofi taidi dọ e yin asi po onọ̀ de po he nọ nọ̀ gòhọ mẹ, kẹdẹdi Sala nkọ. E yin vinọ de yin didona po whẹndo daho de po, whenẹnu wẹ onọ̀ mọnkọtọn na penukundo hẹngblo owhé etọn tọn go. E dona hẹn avọ̀ po okàn gòhọ tọn po gblodeji bo na hẹn osótin gòhọ tọn lọ lẹ lodo to otẹn yọyọ yetọn lẹ mẹ. Azọ́n ayajẹ tọn de wẹ ehe yin na ẹn, podọ to ojlẹ alọnu-jinján tọn mọnkọtọn mẹ, po awubibọ po e sọgan wọ̀n owhe susu he e yizan nado to nulẹnpọn po magbọjẹ po vlavo eyin e na wá jì ovi pọ́n gbede nado hẹn hukan whẹndo lọ tọn zindonukọn.
11. (a) Nawẹ “yọnnu” Jiwheyẹwhe tọn he to olọn mẹ yin didona to 1914 gbọn? (Pọ́n nudọnamẹ odò tọn.) (b) Bẹsọn 1919 zọnmii, dona tẹwẹ mẹyiamisisadode he to aigba ji lẹ ko mọyi?
11 Jelusalẹm aigba ji tọn yin didona po ojlẹ hinhẹn-jẹyọyọ tọn mọnkọtọn po to kanlinmọgbenu Babilọni tọn godo. “Jelusalẹm he tin to aga” ko tlẹ yin didona hugan mọ.a Titengbe sọn 1919 gbọ́n, “okún” yiamisisadode etọn ko vùnpé to ninọmẹ hẹngọwá gbigbọmẹ tọn yọyọ yetọn mẹ. (Isaia 61:4; 66:8) Yé ‘dugu akọta lẹ tọn’ to linlẹn lọ mẹ dọ yé dlẹnkan yì aigba susu ji nado dín mẹhe na kọnawudopọ hẹ whẹndo gbigbọmẹ tọn yetọn lẹpo. Taidi kọdetọn de, jideji awuyiya tọn wá aimẹ to visunnu yiamisisadode lẹ bibẹpli mẹ. Sọha godo tọn omẹ 144 000 lẹ tọn taidi nuhe pé to gblagbla 1930 tọn mẹ. (Osọhia 14:3) To ojlẹ enẹ mẹ nùzindonuji azọ́n yẹwhehodidọ lọ tọn dogbọn bibẹpli mẹyiamisisadode lẹ tọn dali doalọte. Ṣogan, hẹngblo ma nọte do mẹyiamisisadode lẹ ji gba.
12. To yidogọmẹ na mẹyiamisisadode lẹ, mẹnu lẹ wẹ ko yin bibẹpli do agun Klistiani tọn mẹ sọn gblagbla 1930 lẹ tọn mẹ?
12 Jesu lọsu dọ dọdai dọ gbọnvona “lẹngbọpa pẹvi” mẹmẹsunnu yiamisisadode etọn lẹ tọn, e nasọ tindo “lẹngbọ devo” lẹ he dona yin hinhẹnwa lẹngbọpa Klistiani nugbo lẹ tọn mẹ. (Luku 12:32; Johanu 10:16) Dile etlẹ yindọ yé ma yin apadewhe visunnu yiamisisadode “Jelusalẹm he tin to aga” lọ tọn lẹ, gbẹdohẹmẹtọ nugbonọ mẹyiamisisadode lẹ tọn ehelẹ hẹn azọngban titengbe he ko yin didọdai na whenu dindẹn de di. (Zekalia 8:23) Bẹsọn owhe 1930 tọn lẹ mẹ kakajẹ egbehe, “gbẹtọ susugege” de ko yin bibẹpli to yé mẹ, bo dekọtọn do hẹngblo sẹhundaga agun Klistiani tọn mẹ. (Osọhia 7:9, 10) To egbehe sọha gbẹtọ susugege enẹ tọn ko biọ livi lẹ mẹ. Hẹngblo ehe lẹpo ko fọ́n nuhudo niyaniya tọn de dote na Plitẹnhọ Ahọluduta tọn, Plitẹnhọ Plidopọ tọn, po owhé alahọ tọn susu po dogọ. Ohó Isaia tọn lẹ sọawuhia nado sọgbe hú gbede pọ́n tọn. Lẹblanulọkẹyi nankọ die nado yin apadewhe hẹngblo heyin didọdai enẹ tọn!
Onọ̀ de He Nọ Hò Ovi Etọn Tọn Pọ́n
13, 14. (a) Awusinyẹnnamẹnu titengbe tẹwẹ yin mimọ to kọndopọmẹ hẹ delẹ to hogbe heyin didọhlan “yọnnu” Jiwheyẹwhe tọn he to olọn mẹ lọ mẹ? (b) Wuntuntun tẹwẹ mí sọgan mọyi sọn apajlẹ kanṣiṣa whẹndo tọn he Jiwheyẹwhe yizan lẹ mẹ?
13 Mí ko mọdọ to hẹndi daho hugan lọ mẹ, “yọnnu” dọdai lọ mẹ tọn nọtena titobasinanu Jehovah tọn he to olọn mẹ. Ṣigba to Isaia 54:4 hihia godo, e sọgan paṣa mí lehe titobasinanu nudida gbigbọnọ lẹ tọn enẹ ko jiya winyan kavi vlẹko tọn do. Wefọ he bọdego lẹ dọ dọ “yọnnu” Jiwheyẹwhe tọn na yin gbigbẹdai, yin yasana, bo yin hinhẹnwa mẹgbeyinyan glọ. E na tlẹ fọ́n homẹgble Jiwheyẹwhe tọn dote. Nawẹ onú mọnkọtọn lẹ sọgan gando titobasinanu nudida pipé gbigbọnọ he ma ko waylando pọ́n gbede lẹ tọn go gbọn? Gblọndo lọ sinai do walọyizan whẹndo lọ tọn ji.
14 Jehovah yí haṣinṣan whẹndo tọn—asu po asi po, onọ̀ po ovi lẹ po tọn zan—nado basi zẹẹmẹ nugbo gbigbọmẹ tọn he siso lẹ tọn na yẹhiadonu mọnkọtọn lẹ gọ́ na zẹẹmẹ to gbẹtọvi lẹ dè. Mahopọnna gbigblo kavi jẹhẹnu numimọ whẹndo mítọn titi tọn lẹ, e yọnbasi dọ mí tindo nukunnumọjẹnumẹ vude gando nuhe haṣinṣan alọwle dagbe kavi mẹjitọ po ovi lẹ po tọn dona yin go. To whelọnu lo, lehe e yin awuvivinu dọ Jehovah plọn mí dọ emi tindo haṣinṣan zohunhunnọ, pẹkipẹki, po jide tọn po hẹ devizọnwatọ gbigbọnọ susugege etọn lẹ do sọ! Podọ lehe e yin ojlofọndotenamẹnu dọ e plọn mí dọ titobasinanu olọn mẹ tọn etọn nọ penukundo ovi yiamisisadode gbọn gbigbọ dali etọn he to aigba ji lẹ go do sọ! Whenuena gbẹtọvi devizọnwatọ lẹ jiya, devizọnwatọ nugbonọ he to olọn mẹ lẹ, yèdọ “Jelusalẹm he tin to aga,” lọsu jiya. Mọdopolọ, Jesu dọmọ: “Le mìwlẹ basi i hlan dopo to mẹmẹsunnu [mẹyiamisisadode gbọn gbigbọ dali] ṣie helẹ mẹ, yèdọ pẹvi pete helẹ yẹn wẹ mì basi i hlan.”—Matiu 25:40.
15, 16. Etẹwẹ yin hẹndi tintan Isaia 54:5, 6 tọn, podọ etẹwẹ yin hẹndi he klohugan lọ?
15 To whelọnu lo, e mayin nupaṣamẹ dọ susu nuhe yin didọna “yọnnu” Jehovah tọn he to olọn mẹ do numimọ ovi etọn he to aigba ji lẹ tọn hia. Lẹnnupọndo ohó helẹ ji: “Basitọ towe wẹ asu towe; [Jehovah, NW] awhànpa lẹ tọn wẹ oyín etọn; Mẹflitọ towe Omẹ Wiwe Islaeli tọn: Jiwheyẹwhe aihọn lẹpo tọn wẹ yè nọ ylọ ẹ. Na [Jehovah, NW] ko ylọ we di yọnnu he yè gbẹdai, he yè hẹn homẹgblena to gbigbọmẹ, podọ di asi yọpọ whenu tọn whenuena yè gbẹ́ we, wẹ OKLUNỌ towe dọ.”—Isaia 54:5, 6.
16 Mẹnu wẹ asi heyin alọdlẹndo tofi lọ yin? To hẹndi he jẹnukọn mẹ, Jelusalẹm wẹ, bo nọtena omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ. To kanlinmọgbenu owhe 70 tọn yetọn to Babilọni whenu, yé na lẹndọ Jehovah ko gbẹ́ yé dai bo jo yé do mlẹnmlẹn wẹ. To hẹndi daho hugan lọ mẹ, ohó lọ lẹ dlẹnalọdo “Jelusalẹm he tin to aga” po numimọ “okún” lọ didetọ́n to godo mẹ tọn po to hẹndi mẹ na Gẹnẹsisi 3:15.
Mẹplọnlọ Ojlẹ Gli Tọn, Dona Mavọmavọ
17. (a) Nawẹ Jelusalẹm aigba ji tọn na mọ homẹgble “susugege” sọn olọn mẹ wá gbọn? (b) Homẹgble “susugege” tẹwẹ visunnu “Jelusalẹm he tin to aga” tọn lẹ mọ?
17 Dọdai lọ zindonukọn dọmọ: “Nukunwhiwhe pẹvide mẹ wẹ yẹn gbẹ́ we dai; ṣigba lẹblanu daho mẹ wẹ yẹn na dọ̀n we pli. Homẹgble [susugege, NW] mẹ wẹ yẹn ko whlá nukun ṣie sọn gowe to nukunwhiwhe dopo mẹ: ṣigba homẹdagbe madopodo wẹ yẹn na do walẹblanuna we, wẹ [Jehovah, NW] Mẹflitọ towe dọ.” (Isaia 54:7, 8) Jelusalẹm aigba ji tọn yin gigọfla po homẹgble “susugege” Jiwheyẹwhe tọn po to whenuena awhànpa Babilọni tọn lẹ na tọ́n-awhàn ẹn to 607 J.W.M. Owhe 70 kanlinmọgbenu ninọ etọn tọn sọgan taidi ojlẹ dindẹn. Ṣogan, whlepọn mọnkọtọn dẹn-to-aimẹ na “nukunwhiwhe dopo” poun to whenuena e yin yiyijlẹdo dona mavọmavọ he tin to sẹdotẹnmẹ na mẹhe kẹalọyi mẹplọnlọ lọ lẹ go. Mọdopolọ, visunnu yiamisisadode “Jelusalẹm he tin to aga” tọn lẹ lẹndọ yé ko yin dududeji gbọn homẹgble “susugege” sọn olọn mẹ wá dali nkọ, to whenuena Jehovah jo yé do nado wá mẹgbeyinyan glọ sọn nugonu tonudidọ tọn lẹ dè to mẹwhinwhàn Babilọni Daho lọ tọn glọ. Ṣigba lehe nuyiwa mẹplọnlọ-domẹgo tọn enẹ sọawuhia nado yin ojlẹ gli tọn to godo mẹ, to yiyijlẹdo ojlẹ dona gbigbọmẹ tọn he bọdego sọn 1919 gbọ́n lẹ go do sọ!
18. Nunọwhinnusẹ́n titengbe tẹwẹ sọgan yin ayidego to homẹgble Jehovah tọn sọta omẹ etọn lẹ mẹ, podọ nawẹ ehe sọgan yinuwado mí ji tlọlọ gbọn?
18 Wefọ helẹ do nugbo daho devo hia—homẹgble Jiwheyẹwhe tọn nọ whègli, ṣigba lẹblanu etọn nọ dẹn-to-aimẹ kakadoi. Adì etọn nọ jimiyọ́n do ylanwiwa ji, ṣigba e nọ yin anadena to whepoponu, bo nọ tindo lẹndai to whepoponu. Podọ eyin mí kẹalọyi mẹplọnlọ Jehovah tọn, adì etọn nọ dẹn-to-aimẹ na “nukunwhiwhe dopo” poun, bo nọ yido. E nọ yin tẹndiọna gbọn “lẹblanu daho” etọn dali—yèdọ jonamẹ po homẹdagbe etọn po. Ehelẹ nọ dẹn-to-aimẹ ‘kakadoidoi.’ To whelọnu lo, eyin mí waylando, mí ni ma dọngbàn pọ́n gbede nado lẹnvọjọ bo dín ali nado basi vọjlado to Jiwheyẹwhe dè blo. Eyin ylando sinsinyẹn de wẹ, mí dona dọnsẹpọ mẹho agun tọn lẹ to afọdopolọji. (Jakobu 5:14) Nugbo wẹ dọ, nuhudo sọgan tin na mẹplọnlọ, podọ enẹ sọgan vẹawu nado kẹalọyi. (Heblu lẹ 12:11) Ṣigba e na yin ojlẹ gli de to whenuena e yin yiyijlẹdo dona mavọmavọ he na wá sọn jona Jehovah Jiwheyẹwhe tọn heyin mimọyi lọ mẹ go!
19, 20. (a) Etẹwẹ yin alẹnu aidowhẹ̀do tọn, podọ nawẹ e yọn-na-yizan na mẹhe to kanlinmọgbenu to Babilọni lẹ gbọn? (b) Jidenamẹ tẹwẹ “alẹnu jijọho” tọn lọ wleawu etọn na Klistiani yiamisisadode lẹ to egbehe?
19 Todin Jehovah ze jidenamẹ homẹmiọnnamẹ tọn donukọnna omẹ etọn lẹ dọmọ: “Na taidi osin Noa tọn wẹ ehe te na mi: na le yẹn ko sànusu dọ osin Noa tọn ma na ṣinyọ́n aigba ji ba; mọwẹ yẹn ko sọ sànusu dọ yẹn ma na gblehomẹ do gowe, mọ yẹn ma na wọhẹ we. Na osó daho lẹ na fọ́n yì, yè nasọ họ̀n okọ́ta lẹ sẹ̀; ṣigba homẹdagbe ṣie ma na yì sọn dè we, mọ yẹn ma na dè alẹnu jijọho ṣie tọn sẹ̀, wẹ OKLUNỌ he walẹblanuna we dọ.” (Isaia 54:9, 10) To Singigọ lọ godo, Jiwheyẹwhe basi alẹnu de—he nọ yin yiylọ to whedelẹnu dọ alẹnu aidowhẹ̀do tọn—hẹ Noa po alindọn gbẹ̀te devo lẹpo po. Jehovah dopagbe dọ emi ma nasọ hẹn vasudo wá aigba ji gbọn singigọ globu tọn de gblamẹ ba. (Gẹnẹsisi 9:8-17) Etẹwẹ enẹ zẹẹmẹdo na Isaia po omẹ etọn lẹ po?
20 Homẹmiọnnamẹnu de wẹ e yin nado yọnẹn dọ yasanamẹ he yé dona jiya etọn lọ—yèdọ kanlinmọgbenu owhe 70 tọn to Babilọni—na jọ whladopo poun. Whenuena e ko juwayi, e ma nasọ vọ́ jọ ba. Enẹgodo, “alẹnu jijọho” Jiwheyẹwhe tọn na wá aimẹ. Hogbe Heblu tọn na “jijọho” ma basi zẹẹmẹ ojlẹ he mẹ awhàn ma tin te tọn kẹdẹ gba ṣigba dagbemẹ-ninọ wunmẹ lẹpo tọn ga. To adà Jiwheyẹwhe tọn mẹ alẹnu ehe yin tẹgbẹ̀ tọn. Eyin okọ́ta po osó lẹ po ma na busẹ sọn aimẹ homẹdagbe etọn hlan omẹ nugbonọ etọn lẹ ma na doalọte. E blawu dọ, akọta aigba ji tọn etọn na gboawupo to nukọnmẹ nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ alẹnu lọ bo na gbà jijọho yetọn titi hányán gbọn gbigbẹ́ Mẹssia lọ dai dali. Ṣigba, ninọmẹ visunnu “Jelusalẹm he tin to aga” tọn lẹ pọnte taun. Tlolo he ojlẹ awusinyẹnnamẹ tọn yetọn ko juwayi, yé yin hinhẹn deji na hihọ́-basinamẹ sọn olọn mẹ wá.
Hihọ́ Gbigbọmẹ Tọn na Omẹ Jiwheyẹwhe Tọn Lẹ
21, 22. (a) Naegbọn e yin didọ dọ “Jelusalẹm he tin to aga” yin nukunbiana bo yin zizepé gbọn yujẹhọn dali? (b) Etẹwẹ ninọmẹ dona tọn na “yọnnu” Jiwheyẹwhe tọn he to olọn mẹ na dohia gando “okún” etọn he to aigba ji lẹ go?
21 Jehovah zindonukọn nado dọ dọdai hihọ́ tọn na omẹ nugbonọ etọn lẹ dọmọ: “Hiẹ [yọnnu] mẹhe yè to nukunbiana, he yè yí oyú do to zize danpé, bọ yè ma miọnhomẹna, pọ́n, yẹn na yí tiloo do tẹ́ zannu towe, bosọ yí safili do dó odòdo towe ai. Yẹn na yí lubi do basi vẹsẹnuvo towe, bo na yí kabankli do basi họntonu towe, bosọ yí zannu whanpẹnọ do basi tónu towe lẹpo. Ovi towe lẹpo nasọ yin pinplọn sọn [Jehovah, NW] dè, jijọho ovi towe lẹ tọn na sù. To dodo mẹ wẹ yè na hẹn we dote: hiẹ nasọ dẹn do oyà, podọ do nuhihà; na e ma to na sẹpọ we. Doayi e go, yé na bẹ yede plidopọ nugbonugbo, ṣigba e mayin gbọn dali ṣie gba: mẹdepope he bẹ yede plidopọ do oji we na jai na hiẹ wutu.”—Isaia 54:11-15.
22 Na nugbo tọn, “yọnnu” Jehovah tọn to agblò gbigbọmẹ tọn mẹ ma ko yin nukunbiana tlọlọ kavi yin zizepé gbọn yujẹhọn dali pọ́n gbede gba. Ṣigba, e jiya to whenuena “okún” yiamisisadode etọn he to aigba ji lẹ jiya, titengbe to whenuena yé tin to kanlinmọgbenu gbigbọmẹ tọn mẹ to 1918 jẹ 1919 gblamẹ. Mọdopolọ, whenuena “yọnnu” olọn mẹ tọn lọ yin zizedaga, ehe do ninọmẹ dopolọ hia to okún etọn ṣẹnṣẹn. Enẹgodo, gbadopọnna zẹẹmẹ gigonọ “Jelusalẹm he tin to aga” tọn. Zannu họakuẹ lẹ to họngbó lẹ ji, “tiloo” akuẹgegenu tọn, wẹ yin dodonu etọn, podọ dile owe alọdlẹndonu tọn dopo dohia do, dogbó etọn lẹ lọsu, “yọnwhanpẹ, yiaga, wé-ṣeke, lodo, bosọ sinyẹn.” Etẹwẹ na hẹn Klistiani yiamisisadode lẹ biọ ninọmẹ hihọ́ po dona po tọn mọnkọtọn mẹ?
23. (a) Nugandomẹgo tẹwẹ yinyin “pinplọn sọn Jehovah dè” ko tindo do Klistiani yiamisisadode lẹ ji to azán godo tọn lẹ mẹ? (b) To linlẹn tẹ mẹ wẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ko yin didona po ‘dogbó zannu whanpẹnọ lẹ’ po te?
23 Wefọ 13 Isaia weta 54 tọn wleawuna họ̀nhungàn lọ—yèdọ mẹlẹpo na yin “pinplọn sọn Jehovah dè.” Jesu lọsu yí hogbe wefọ ehe tọn lẹ zan na hodotọ yiamisisadode etọn lẹ. (Johanu 6:45) Yẹwhegán Daniẹli dọdai dọ to “ojlẹ opodo lọ tọn” ehe whenu, mẹyiamisisadode lẹ na yin didona po oyọnẹn nugbo susugege po gọna wuntuntun gbigbọmẹ tọn. (Daniẹli 12:3, 4) Wuntuntun mọnkọtọn ko hẹn yé penugo nado yin nukọntọ to nujijlá mẹpinplọn tọn he klohugan to whenuho mẹ lọ mẹ, bo to nuplọnmẹ sọn olọn mẹ wá lẹ vunvunpé to aigba lẹpo ji. (Matiu 24:14) To ojlẹ dopolọmẹ, wuntuntun mọnkọtọn ko gọalọna yé nado mọ vogbingbọn he tin to sinsẹ̀n nugbo po lalo po ṣẹnṣẹn. Isaia 54:12 donù ‘dogbó zannu whanpẹnọ lẹ tọn’ go. Sọn 1919 gbọ́n, Jehovah ko na nukunnumọjẹnumẹ he họnwun hú gbede pọ́n tọn mẹyiamisisadode lẹ gando dogbó lẹ—yèdọ hukan dogbó gbigbọmẹ tọn lẹ go—bo klán yé dovo na sinsẹ̀n lalo po nugonu jijọ-madi-Jiwheyẹwhe aihọn tọn lẹ po. (Ezekiẹli 44:23; Johanu 17:14; Jakobu 1:27) Gbọnmọ dali yé yin kinklandovo taidi omẹ Jiwheyẹwhe lọsu titi tọn lẹ.—1 Pita 2:9.
24. Nawẹ mí sọgan deji dọ mí yin pinplọn sọn Jehovah dè gbọn?
24 Enẹwutu, dopodopo mítọn na wadagbe nado kanse míde dọ, ‘Be yẹn to yinyin pinplọn gbọn Jehovah dali ya?’ Mí ma nọ mọ nuplọnmẹ mọnkọtọn yí domọ poun gba. Mí dona dovivẹnu na ẹn. Eyin mí nọ hia Ohó Jiwheyẹwhe tọn to gbesisọmẹ bo nọ lẹnayihamẹpọn do e ji podọ eyin mí nọ mọ anademẹ lẹ yí gbọn hihia owe he sinai do Biblu ji he “afanumẹ nugbonọ, nuyọnẹntọ” lọ zinjẹgbonu lẹ dali, podọ gbọn awuwiwlena po yìyì opli Klistiani tọn lẹ po dali, na nugbo tọn mí na yin pinplọn gbọn Jehovah dali. (Matiu 24:45-47) Eyin mí dovivẹnu nado yí nuhe mí plọn lẹ do yizan mẹ bo gbọṣi nukle po aṣeji po to gbigbọ-liho, nuplọnmẹ sọn olọn mẹ wá na klán mí dovo na mẹhe tin to aihọn jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn ehe mẹ lẹ. (1 Pita 5:8, 9) Humọ, e na gọalọna mí nado “sẹpọ Jiwheyẹwhe.”—Jakobu 1:22-25; 4:8.
25. Etẹwẹ opagbe Jiwheyẹwhe tọn na jijọho zẹẹmẹdo na omẹ etọn egbezangbe tọn lẹ?
25 Dọdai Isaia tọn sọ dohia dọ mẹyiamisisadode lẹ yin didona po jijọho susugege po. Be ehe zẹẹmẹdo dọ yé ma nọ nọ̀ mẹgbeyinyan glọ pọ́n gbede wẹ ya? Lala, ṣigba Jiwheyẹwhe namẹ jide dọ emi ma na degbena mẹgbeyinyan mọnkọtọn lẹ kavi dike yé ni tindo kọdetọn dagbe gba. Mí hia dọmọ: “Doayi e go, yẹn wẹ dá ayawàtọ he to akán miyọ́n tọn flọ́, bosọ hẹn núzinzan azọ́n tọn jẹgbonu na azọ́n, yẹn wẹ dá mẹhusudonú nado husudo. Avùnhonu depope he yè jlẹ do gowe ma na wà nude; odẹ́ he fọ́n do oji we to whẹdida mẹ lẹpo wẹ hiẹ na gblewhẹdo: ehe wẹ ogú devi [Jehovah, NW] tọn lẹ tọn, dee wẹ dodo yetọn sọn, wẹ OKLUNỌ dọ.”—Isaia 54:16, 17.
26. Naegbọn e yin jidenamẹnu de nado yọnẹn dọ Jehovah wẹ yin Mẹdatọ gbẹtọvi lẹpo tọn?
26 Whla awetọ die to weta Isaia tọn ehe mẹ, bọ Jehovah flinnu devizọnwatọ etọn lẹ dọ emi wẹ Mẹdatọ. Jẹnukọn, e dọna asi yẹhiadonu tọn etọn dọ emi wẹ “Basitọ” Daho etọn. Todin e dọ dọ emi wẹ Mẹdatọ gbẹtọvi lẹpo tọn. Wefọ 16 na apajlẹ ayátọ de tọn he to miyọ́n flọ́ do akán he tin to oflò etọn mẹ ji bo to awhànfunnu vasudo tọn etọn lẹ tùn podọ awhànfuntọ de, yèdọ ‘mẹhusudotọ de na azọ́n mẹhusudo tọn.’ Sunnu mọnkọtọn lẹ sọgan tindo awusọhia budonamẹ tọn to nukun gbẹtọvi hatọ yetọn lẹ tọn mẹ, ṣigba nawẹ e sọgan yọnbasi bọ yé na donukun nado gbawhàn sọta Mẹdatọ yetọn gbọn? Enẹwutu to egbehe, whenuena huhlọn daho hugan aihọn ehe tọn lẹ tlẹ tọ́n-awhàn omẹ Jehovah tọn lẹ, yé ma sọgan tindo kọdetọn dagbe mlẹnmlẹn gba. Nawẹ e sọgan yinmọ gbọn?
27, 28. Jide etẹ tọn wẹ mí sọgan tindo to ojlẹ awusinyẹn tọn ehelẹ mẹ, podọ naegbọn mí do yọnẹn dọ awhàn-tọ́nmẹ Satani tọn sọta mí ma na tindo kọdetọn dagbe?
27 Ojlẹ awhàn-tọ́nmẹ mẹvasudo tọn sọta omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ gọna sinsẹ̀n-bibasi yetọn to gbigbọ po nugbo po mẹ ko juwayi. (Johanu 4:23, 24) Jehovah jotẹnna Babilọni Daho lọ nado tọ́n-awhàn whladopo he tindo kọdetọn dagbe ojlẹ gli tọn. Na ojlẹ gli de, “Jelusalẹm he tin to aga” mọ okún etọn diblayin hinhẹnwa abọẹninọ mẹ dile azọ́n yẹwhehodidọ aigba ji tọn lẹpo dibla doalọte. Gbede pọ́n! Todin e jaglin do visunnu etọn lẹ ji, na to linlẹn gbigbọmẹ tọn de mẹ, yè ma sọgan gbawhàn yetọn ba. (Johanu 16:33; 1 Johanu 5:4) Etẹ nkọ, awhànfunnu awhàn-tọ́nmẹ tọn lẹ ko yin awuwlena sọta yé, podọ susu nasọ yin awuwlena dogọ. (Osọhia 12:17) Ṣigba ehelẹ ma ko tindo kọdetọn dagbe podọ yé ma na wàmọ. Satani ma tindo awhànfunnu depope he sọgan dùto yise podọ zohunhun zogbe mẹyiamisisadode po gbẹdohẹmẹtọ yetọn lẹ po tọn ji gba. Jijọho gbigbọmẹ tọn ehe yin “ogú devi Jehovah tọn lẹ tọn,” enẹwutu mẹdepope ma sọgan yí huhlọn do yí ì sọn yé si gba.—Psalm 118:6; Lomunu lẹ 8:38, 39.
28 Lala, aihọn Satani tọn ma sọgan wà nudepope he na doalọtena azọ́n po sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke dẹn-to-aimẹ Jiwheyẹwhe tọn po he devizọnwatọ klandowiwe etọn lẹ to bibasi pọ́n gbede. Okún yiamisisadode “Jelusalẹm he tin to aga” tọn ko mọ homẹmimiọn daho yí sọn jidenamẹ enẹ mẹ. Hagbẹ gbẹtọ susugege lọ tọn lẹ wà onú dopolọ. Dile nuhe mí yọnẹn dogbọn titobasinanu olọn mẹ Jehovah tọn po nuyiwa etọn hẹ sinsẹ̀n-basitọ etọn he to aigba ji lẹ po dali sù sọ, mọwẹ yise mítọn na lodo do. Eyin yise mítọn gbẹ́ lodo, awhànfunnu Satani tọn lẹ na sọawuhia nado yin ovọ́ to avùnhiho hẹ mí mẹ!
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Sọgbe hẹ Osọhia 12:1-17, “yọnnu” Jiwheyẹwhe tọn yin didona susugege gbọn jiji “ovi” titengbe hugan de dali—e mayin visunnu gbigbọmẹ tọn dopo de gba, ṣigba Ahọluduta Mẹssia tọn to olọn mẹ. Ovi ehe yin jiji to 1914. (Pọ́n Osọhia—Hẹndi Pete Etọn Sẹpọ!, weda 177-86.) Dọdai Isaia tọn sọ vọ́ zinnudo ayajẹ yọnnu lọ tọn ji taidi kọdetọn dona Jiwheyẹwhe tọn do visunnu yiamisisadode etọn lẹ ji to aigba ji.
[Apotin to weda 218, 219]
Whẹndo Ablaham Tọn—Yẹdenanu Dọdai Tọn De
Apọsteli Paulu basi zẹẹmẹ dọ whẹndo Ablaham tọn yinuwa taidi apajlẹ yẹhiadonu tọn de, yèdọ yẹdenanu dọdai haṣinṣan Jehovah tọn hẹ titobasinanu olọn mẹ tọn etọn podọ hẹ akọta Islaeli aigba ji tọn to alẹnu Osẹ́n Mose tọn glọ.—Galatianu lẹ 4:22-31.
Ablaham, taidi tatọ́ whẹndo tọn, nọtena Jehovah Jiwheyẹwhe. Ojlo Ablaham tọn nado yí visunnu vivẹ́ etọn Isaki do sanvọ́ taidi avọ́nunina de nọtena ojlo Jehovah tọn nado yí Visunnu yiwanna etọn titi do sanvọ́ taidi avọ́nunina de na gbẹtọvi ylandonọ lẹ.—Gẹnẹsisi 22:1-13; Johanu 3:16.
Sala yin yẹhiadonu “asi” Jiwheyẹwhe tọn to olọn mẹ, yèdọ titobasinanu nudida gbigbọnọ etọn lẹ tọn. Titobasinanu olọn mẹ tọn enẹ yin zẹẹmẹ-basina po gbesisọ po taidi asi Jehovah tọn, na e tindo kanṣiṣa alọmayiemẹ de hẹ Jehovah, bo nọ litaina tatọ́-yinyin etọn, bosọ nọ kọngbedopọ to gigọ́mẹ to lẹndai etọn lẹ hinhẹndi mẹ. E sọ yin yiylọdọ “Jelusalẹm he tin to aga.” (Galatianu lẹ 4:26) “Yọnnu” dopolọ yin nùdego to Gẹnẹsisi 3:15 mẹ, podọ e yin zẹẹmẹ-basina to numimọ Osọhia 12:1-6, 13-17 tọn mẹ.
Isaki nọtena Okún gbigbọnọ yọnnu Jiwheyẹwhe tọn tọn. To tintan whenu, ehe yin Jesu Klisti. Ṣigba, okún lọ sọ wá bẹ mẹmẹsunnu yiamisisadode Klisti tọn lẹ hẹn, he yin hinhẹnzun visunnu gbigbọmẹ tọn lẹ bo lẹzun whédutọgbẹ́ lẹ hẹ Klisti.—Lomunu lẹ 8:15-17; Galatianu lẹ 3:16, 29.
Hagali, Asi awetọ, kavi asimọwhlá Ablaham tọn, yin afanumẹ de. E yin yẹhiadonu gbesisọ tọn de na Jelusalẹm aigba ji tọn, fie tito Osẹ́n Mose tọn hẹnai te, bo de mẹhe tẹdego lẹpo gbà taidi afanumẹ ylando po okú po tọn. Paulu dọ dọ “Hagali [zẹẹmẹdo] osó Sinai to Alabia,” na finẹ wẹ alẹnu Osẹ́n tọn lọ yin didoai te wutu.—Galatianu lẹ 3:10, 13; 4:25.
Iṣmaeli, visunnu Hagali tọn, yin yẹhiadonu Ju owhe kanweko tintan whenu tọn lẹ, visunnu Jelusalẹm tọn he gbẹ́ pò kanlinmọgbenu to Osẹ́n Mose tọn glọ lẹ. Dile Iṣmaeli dohomẹkẹn Isaki do, mọwẹ Ju nẹlẹ dohomẹkẹn Klistiani lẹ, heyin visunnu yiamisisadode Sala yẹhiadonu tọn, heyin “Jelusalẹm he tin to aga” lọ tọn lẹ do. Podọ kẹdẹdile Ablaham yàn Hagali po Iṣmaeli po jẹgbonu do, Jehovah gbẹ́ Jelusalẹm po visunnu atẹṣitọ etọn lẹ po dai mlẹnmlẹn.—Matiu 23:37, 38.
[Yẹdide to weda 220]
To baptẹm etọn godo, Jesu yin amisisadode po gbigbọ wiwe po, bọ Isaia 54:1 jẹ hẹndi titengbe hugan etọn mọyi ji
[Yẹdide to weda 225]
Jehovah whlá nukunmẹ etọn do Jelusalẹm na “nukunwhiwhe dopo”
[Yẹdide to weda 231]
Be awhànfuntọ po ayátọ po sọgan gbawhàn Mẹdatọ yetọn tọn ya?