Ohó Jehovah Tọn Tin to Ogbẹ̀
Nuagokun lẹ sọn Owe Avigbè Jẹlemia Tọn Mẹ
YẸWHEGÁN Jẹlemia mọ hẹndi owẹ̀n whẹdida tọn he e ko to lilá na owhe 40. Etẹwẹ yin numọtolanmẹ yẹwhegán lọ tọn to whenuena e yí nukun etọn titi do mọ vasudo tòdaho yiwanna etọn tọn? To Septante Glẹki tọn mẹ, owe Avigbè Jẹlemia tọn bẹjẹeji po hogbe ehelẹ po: “Jẹlemia sinai bo to avivi bosọ to lewú to awubla mẹ do Jelusalẹm ji.” Na owe Avigbè Jẹlemia tọn yin kinkàn to 607 J.W.M. to whenuena osla he yin didó lẹdo Jelusalẹm na osun 18 po lehe e yin mimẹ̀ do po gbẹ́ pò to nuyiwa do ayiha Jẹlemia tọn ji wutu, e do numọtolanmẹ awufiẹsa sinsinyẹn Jẹlemia tọn hia to aliho he họnwun mẹ. (Jẹlemia 52:3-5, 12-14) To whenuho mẹ, otò devo depope ma tin he avigbè yin didó do e ji to aliho he blawu mẹhẹngbọjọ tọn mọnkọtọn mẹ pọ́n.
Owe Avigbè Jẹlemia tọn bẹ hàngbe milomilo atọ́n hẹn. Ẹnẹ tintan lẹ yin lewuwu kavi avihàn lẹ; atọ́ntọ lọ yin obiọ kavi odẹ̀ de. Dopodopo wefọ ohàn ẹnẹ tintan lọ lẹ tọn nọ bẹjẹeji to aliho A B D Heblugbe tọn he bẹ wekun 22 hẹn mẹ. Dile etlẹ yindọ ohàn atọ́ntọ lọ bẹ wefọ 22 he sọgbe pẹpẹ hẹ sọha wekun Heblugbe tọn lẹ hẹn, e ma yin kinkàn to aliho A B D tọn mẹ.
“NUKUN ṢIE LẸ YÍ DASIN DO GBÒDÁ”
“Nawẹ tòdaho he tin gọ́ na gbẹtọ lẹ, sinai dopo ganna dole! Nawẹ ewọ tin lẹzun di asuṣiọsi de dole! Ewọ he yin daho to akọta lẹ ṣẹnṣẹn, podọ ahọvi yọnnu to gbétatò lẹ ṣẹnṣẹn, nawẹ ewọ tin lẹzun sẹ̀njọtọ dole!” Mọ wẹ avigbè yẹwhegán Jẹlemia tọn gando Jelusalẹm go bẹjẹeji do niyẹn. Nado do nuhe hẹn nugbajẹmẹji ehe wá hia, yẹwhegán lọ dọmọ: “OKLUNỌ ko bianukunna ẹn na ogege osẹ́nmẹjẹ etọn tọn lẹ.”—Avigbè Jẹlemia Tọn 1:1, 5.
Jelusalẹm yin alọdlẹndo taidi asuṣiọsi de he to aluẹmẹ na asu etọn po ovi etọn lẹ po wutu; e kanse dọ: ‘Be awubla depope tin finẹ jijlẹdo awubla ṣie go?’ Gando kẹntọ etọn lẹ go e hodẹ̀ hlan Jiwheyẹwhe dọmọ: “Gbọ kanyinylan yetọn lẹpo ni wá nukọn towe; bosọ wà hlan yé, dile hiẹ ko wà hlan mi do na osẹ́nmẹjẹ ṣie lẹpo: na susu wẹ hunwinwẹn ṣie lẹ, podọ ayiha ṣie sọ tin kúṣiọ.”—Avigbè Jẹlemia Tọn 1:12, 22.
Jẹlemia jẹflumẹ sọmọ bọ e dọmọ: “Ewọ ko sán azò Islaeli tọn dopodopo sẹ̀ to adi zogbe mẹ; ewọ ko dọ̀n alọ adusi etọn do godo sọn kẹntọ etọn lọ nukọn: podọ ewọ ko sọ mẹ̀n Jakobu taidi ozò jiji de, he to duduvà lẹdope.” Nado do awubla sisosiso etọn hia, yẹwhegán lọ doavigbe dọmọ: “Nukun ṣie lẹ yí dasin do gbòdá, yè hẹn adọ̀mẹ ṣie jẹtukla, yè kọ̀n [otù] ṣie do aigba.” Aligbọntọ lẹ lọsu tlẹ do nupaṣamẹ yetọn hia dọ: “Be ehe wẹ tòdaho he gbẹtọ lẹ to yiylọ Pipé whanpẹ tọn lọ, ayajẹ aigba pete tọn lọ?”—Avigbè Jẹlemia Tọn 2:3, 11, 15.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
1:15—Nawẹ Jehovah “lì awhli viyọnnu Juda tọn, di to vẹnlinu mẹ” gbọn? To whenuena Babilọninu lẹ và tòdaho lọ, he yin alọdlẹndo taidi awhli de sudo, yé sọ̀n ohùn susu kọnyinai sọmọ bọ e sọgan yin yiyijlẹdo lìlì ovẹn-sinsẹ́n tọn go to vẹnlinu kavi ahàndanu mẹ. Jehovah dọ dọdai ehe tọn bosọ dike bọ e jọ, enẹwutu e sọgan yin didọ dọ ewọ wẹ ‘lì i di to vẹnlinu mẹ.’
2:1—Nawẹ ‘whanpẹ Islaeli tọn yin zizedlan odò sọn olọn mẹ hlan aigba’ gbọn? Na “olọn yiji hú aigba” wutu, eyin nuhe yiaga lẹ yin zinzindo odò, e nọ yin alọdlẹndo to whedelẹnu taidi dọ yé yin ‘zizedlan odò sọn olọn mẹ hlan aigba.’ “Whanpẹ Islaeli tọn”—enẹ wẹ gigo po huhlọn he e nọ duvivi etọn to whenuena e gbẹ́ tindo dona Jehovah tọn po—yin zizedlan odò dile Jelusalẹm yin vivasudo bọ Juda jẹvọ́.—Isaia 55:9.
2:1, 6—Etẹwẹ yin “tokloafọligbe” po “avàja” Jehovah tọn po? Psalm-kàntọ lọ jihàn dọmọ: “Míwlẹ na biọ gòhọ etọn mẹ: mí na litai to tokloafọligbe etọn kọ̀n.” (Psalm 132:7) Enẹwutu, “tokloafọligbe” he yin nùdego to Avigbè Jẹlemia Tọn 2:1 mẹ dlẹnalọdo ohọ̀ gbigbọmẹ tọn Jehovah tọn kavi tẹmpli etọn. Babilọninu lẹ “mẹ̀n ohọ̀ OKLUNỌ tọn” taidi dọ avàja kavi gòhọ tata de poun wẹ e yin to jipa mẹ.—Jẹlemia 52:12, 13.
2:17—“Ohó” tangan tẹwẹ Jehovah hẹndi gando Jelusalẹm go? E taidi dọ Levitiku 26:17 wẹ yin alọdlẹndo tofi. Wefọ ehe hia dọmọ: “Yẹn na ze nukunmẹ ṣie do mì ji, mìwlẹ nasọ yin hihò to kẹntọ mìtọn lẹ nukọn: yé he gbẹwanna mì lẹ na dugán to mì ji; mìwlẹ nasọ to hinhọnyi whenuena mẹde ma to mọ́dona mì.”
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
1:1-9. Jelusalẹm viavi badabada to zánmẹ, podọ dasin etọn lẹ to sisà gbọ̀n alaka etọn lẹ go. Họngbo etọn lẹ jẹvọ́ bọ yẹwhenọ etọn lẹ to hunwẹn. Yè bianukunna awhli etọn lẹ, podọ ewọ lọsu to vivẹ́ sè. Etẹwutu? Na Jelusalẹm ko peve to ylando mẹ. Dihó etọn lẹ tin to avọ̀tonu etọn lẹ mẹ. Ylanwiwa ma nọ hẹn ayajẹ wá gba; dasin, hunwinwẹn, nukunbibia po awubla po wẹ e nọ hẹnwa.
1:18. To yasisana ylanwatọ lẹ mẹ, Jehovah nọ yinuwa to aliho dodo tọn mẹ to whepoponu.
2:20. Avase yin nina Islaelivi lẹ dọ eyin yé ma tuntoai na ogbè Jehovah tọn, yé na jiya dẹ̀hodo lẹ tọn, ehe bẹ ‘olàn visunnu po viyọnnu yetọn lẹ po tọn’ dùdù hẹn. (Deutelonomi 28:15, 45, 53) Lehe e yin nulunu do sọ nado vẹtolina Jiwheyẹwhe!
‘A WHLÁ OTÓ TOWE DO OBIỌ KỌGBỌ TỌN ṢIE GO BLO’
To Avigbè Jẹlemia Tọn weta 3 mẹ, akọta Islaeli tọn yin zẹẹmẹ basina taidi “dawe lọ.” Mahopọnna dọ dawe ehe to yaji, e jihàn dọmọ: “Dagbe wẹ OKLUNỌ hlan yé he nọtepọn ẹn lẹ, hlan alindọn he to dindin in lẹ.” To dẹ̀hiho hlan Jiwheyẹwhe nugbo lọ mẹ, e biọ dọ: “Sè ogbè ṣie: a whlá otó towe do [obiọ kọgbọ tọn] ṣie go blo, do awhá ṣie go.” E biọ to Jehovah si nado na ayidonugo vlẹko kẹntọ tọn dọmọ: “Hiẹ na na ahọsu de hlan yé, OKLUNỌ E, kẹdẹdi azọ́n alọ yetọn lẹ tọn.”—Avigbè Jẹlemia Tọn 3:1, 25, 56, 64.
Jẹlemia dọ numọtolanmẹ etọn lẹ tọ́n gando kọdetọn ylankan osla he yin didó lẹdo Jelusalẹm na osun 18 lọ tọn lẹ go bo doavigbe dọmọ: “Oyà ylanwa viyọnnu omẹ ṣie lẹ tọn tọn yin daho hú oyà ylando Sọdọmi tọn tọn, he yè sisẹ́ dlan di to nukunwhiwhe de mẹ, bọ alọ lẹ de masọ flẹ jẹ e ji.” Jẹlemia zindonukọn dọmọ: “Yé he yè yí ohí do hù lẹ yin pinpọnte hú yé he yè yí huvẹ do hù lẹ; na ehelẹ sà yì, he yè sọnú luntọ́n, na matin sinsẹ́n dàngbo tọn lẹ tọn.”—Avigbè Jẹlemia Tọn 4:6, 9.
Ohàn milomilo atọ́ntọ lọ do tòmẹnu Jelusalẹm tọn lẹ hia taidi mẹhe to hodọ. Nuhe yé dọ die: “OKLUNỌ E, flin nuhe yè hẹnwa mí ji: pọ́n bosọ mọ ovlẹ mítọn.” Dile yé to adán he gbò yé lẹ hodọ, yé vẹvẹ dọmọ: “OKLUNỌ E, hiẹ sinai ahọlu kakadoi; ofìn towe tin sọn whẹndo mẹ jẹ whẹndo mẹ. OKLUNỌ E, hiẹ ni lẹ́ mí hlan dè we, mí bo nasọ yin lilẹ́; hẹn azán mítọn lẹ zun yọyọ di hoho tọn lẹ.”—Avigbè Jẹlemia Tọn 5:1, 19, 21.
Gblọndo Na Kanbiọ Owe-Wiwe Tọn Lẹ:
3:16—Etẹwẹ hodidọ lọ: “Ewọ ko yí zannu okẹ́nnọ lẹ do gbà adú ṣie” zẹẹmẹdo? Owe alọdlẹndonu tọn de dọ dọ: “To whenuena Ju lẹ to aliji jei kanlinmọgbenu, yé yin hinhẹn gánnugánnu nado nọ dà akla yetọn lẹ to odò he yin kùnkùn do kọmẹ lẹ mẹ, ehe zọ́n bọ akla lọ lẹ nọ gọ́ na okẹ́n.” Akla mọnkọtọn lẹ dùdù sọgan wẹ́n apadewhe adú mẹde tọn.
4:3, 10—Naegbọn Jẹlemia yí “viyọnnu omẹ [etọn] lẹ tọn” jlẹdo “gòngò lẹ to zungbo mẹ” go? Gòngò “nọ zan sinsinyẹn hẹ ovi etọn lẹ, di eyin yé ma yin etọn,” wẹ Job 39:16 dọ. Di apajlẹ, eyin azìn etọn lẹ ko flé godo, gòngò-asi nọ hodo ogbẹ́ etọn lẹ yì bọ asu lọ nọ penukundo hẹ̀ví lọ lẹ go. Podọ nawẹ yé nọ yinuwa gbọn eyin yé wá pannukọn owù de? Asu lọ po asi lọ po nọ họnyi sọn adọ́ lọ mẹ, bo nọ jo ovi yetọn lẹ do. To osladido Babilọni tọn lọ whenu, huvẹ sinyẹn to Jelusalẹm sọmọ bọ onọ̀ he na ko yin awuvẹmẹtọ to paa mẹ lẹ wá lẹzun hùnylantọ do ovi yetọn lẹ go, taidi gòngò lẹ to zungbo mẹ. Ehe gbọnvo mlẹnmlẹn na aliho he mẹ avún gbémẹ tọn lẹ nọ penukundo ovi yetọn lẹ go te.
5:7—Be Jehovah nọ hẹn gbẹtọ lẹ nado dogbè na nuṣiwa tọgbo yetọn lẹ tọn wẹ ya? Lala, Jehovah ma nọ sayana gbẹtọ lẹ tlọlọ na ylando tọgbo yetọn lẹ tọn wutu gba. Biblu dọ dọ, “Dopodopo mítọn wẹ na dọho ede tọn hlan Jiwheyẹwhe.” (Lomunu lẹ 14:12) Ṣigba, kọdetọn ylankan nuṣiwa lẹ tọn sọgan gbọṣi aimẹ bọ ovi lẹ na wá jiya etọn to godo mẹ. Di apajlẹ, na Islaeli hohowhenu tọn lẹhlan boṣiọ lẹ wutu, e wá vẹawuna Islaelivi he tlẹ yin nugbonọ to nukọn mẹ lẹ nado tẹdo aliho dodo tọn go.—Eksọdusi 20:5.
Nuhe Mí Plọn sọn E Mẹ:
3:8, 43, 44. To nugbajẹmẹji he wá Jelusalẹm ji whenu, Jehovah gbẹ́ nado dotoaina awhá tòmẹnu lọ lẹ tọn na alọgọ. Etẹwutu? Na yé ko vẹtoli bo masọ lẹnvọjọ wutu. Eyin mí jlo dọ Jehovah ni na gblọndo hlan odẹ̀ mítọn lẹ, mí dona setonuna ẹn.—Howhinwhẹn lẹ 28:9.
3:21-26, 28-33. Nawẹ mí sọgan doakọnnanu etlẹ yin to yajiji sinsinyẹn glọ gbọn? Jẹlemia dọ ẹ na mí. Mí ma dona wọnji dọ nuyiwa dagbewanyi Jehovah tọn lẹ sù podọ susugege wẹ lẹblanu etọn lẹ. Mí sọ dona flin dọ tintin togbẹ̀ mítọn kẹdẹ ko pé ma nado hẹn todido bu podọ mí dona fahomẹ bo yí abọẹninọ do nọtepọn whlẹngán Jehovah tọn, matin lewuwu. Humọ, mí dona “yí onù [mítọn] do kọ́gudu mẹ,” enẹ wẹ nado yí whiwhẹ do kẹalọyi whlepọn lẹ, to yinyọnẹn mẹ dọ whẹwhinwhẹ́n dagbe de wutu janwẹ Jiwheyẹwhe nọ na dotẹnmẹ nude nado jọ.
3:27. Pipehẹ whlepọn yise tọn lẹ to ovu whenu sọgan zẹẹmẹdo nado doakọnna awusinyẹnnamẹnu lẹ po mẹṣanko po. Ṣigba, ‘dagbe wẹ na sunnusi de nado hẹn glepọnu lọ to ovu whenu etọn.’ Etẹwutu? Na pinplọn nado hẹn glepọnu kavi zẹgẹ yajiji tọn to ovu whenu nọ hẹnmẹ pegan nado pehẹ nuhahun lẹ dile mẹlọ to whinwhẹ́n.
3:39-42. E ma yin nuyọnẹnnu nado “to koefàn” to whenuena mí to yaji na ylando mítọn lẹ wutu gba. Kakati nado wule to whenue mí to kọdetọn ylankan ylanwiwa tọn lẹ gbẹ̀n, mì “gbọ mí ni dín bosọ whle aliho mítọn lẹ pọ́n, bosọ lẹ́ do OKLUNỌ dè.” Nuyọnẹnnu wẹ e na yin nado lẹnvọjọ bo vọ́ aliho mítọn lẹ jlado.
Yí Jehovah do Basi Jidide Towe
Owe Biblu tọn he yin Avigbè Jẹlemia Tọn do nukun he Jehovah yí do pọ́n Jelusalẹm po aigba Juda tọn po hia to whenuena Babilọninu lẹ mẹ̀n tòdaho lọ bosọ hẹn aigba lọ jẹvọ́. Hogbe gbeyiyina ylando tọn he yin kinkàndai to owe lọ mẹ lẹ hẹn ẹn họnwun dọ sọn pọndohlan Jehovah tọn mẹ, nuṣiwa gbẹtọ lọ lẹ tọn wẹ hẹn nugbajẹmẹji lọ wá. Ohàn gbọdo owe ehe tọn lẹ sọ bẹ ohó milomilo lẹ hẹn he do todido to Jehovah mẹ po ojlo lọ nado lẹhlan aliho he sọgbe lọ ji po hia. Dile etlẹ yindọ suhugan gbẹtọ lẹ tọn ma tindo numọtolanmẹ ehelẹ to azán Jẹlemia tọn gbè, Jẹlemia po pipotọ he lẹnvọjọ lẹ po wàmọ.
Nukun he Jehovah yí do pọ́n ninọmẹ Jelusalẹm tọn dile owe Avigbè Jẹlemia Tọn dohia do plọn mí onú titengbe awe. Tintan, vasudo Jelusalẹm tọn po vọjijẹ Juda tọn po namẹ tuli nado yin tonusetọ na Jehovah, podọ avase de wẹ e yin ma nado gbẹkọ ojlo Jiwheyẹwhe tọn go. (1 Kọlintinu lẹ 10:11) Nuplọnmẹ awetọ wá sọn apajlẹ Jẹlemia tọn mẹ. (Lomunu lẹ 15:4) Etlẹ yin to ninọmẹ he mẹ e taidi dọ todido depope ma tin te, yẹwhegán he kúṣiọ lọ lẹhlan Jehovah dè na whlẹngán. Lehe e yin nujọnu do sọ dọ mí ni ganjẹ Jehovah po Ohó etọn po go mlẹnmlẹn bo yí ewọ do basi jidide mítọn!—Heblu lẹ 4:12.
[Yẹdide to weda 9]
Yẹwhegán Jẹlemia mọ hẹndi owẹ̀n whẹdida etọn tọn
[Yẹdide to weda 10]
Yise Kunnudetọ Corée-nu ehelẹ tọn yin whiwhlepọn na tenọgligo-hinhẹn yetọn to whẹho kadaninọ Klistiani tọn mẹ wutu