Weta Wiawe
Yin Huhlọnna Gbọn Wẹnsagun Jiwheyẹwhe Tọn Dali
1. Nawẹ Daniẹli yin didona na ojlo zogbe tintindo to lẹndai Jehovah tọn hinhẹndi mẹ gbọn?
OJLO zogbe Daniẹli tọn to hẹndi lẹndai Jehovah tọn lẹ mẹ yin ahọsuna tlala. E yin nina dọdai mẹfọndote tọn heyin osẹ 70 tọn gando awusọhia Mẹssia lọ tọn go. Daniẹli sọ yin didona po mimọ pipotọ nugbonọ omẹ etọn lẹ tọn po nado lẹkọyi otò yetọn mẹ. Enẹ jọ to owhe 537 J.W.M., jei vivọnu “owhe tintan Kilusi ahọlu Pẹlsia tọn tọn mẹ.”—Ẹzla 1:1-4.
2, 3. Naegbọn Daniẹli ma nado ko lẹkọyi aigba Juda tọn ji po pipotọ Juvi lẹ tọn po?
2 Daniẹli matin to mẹhe zin gbejizọnlin lẹkọyi aigba Juda tọn ji lẹ mẹ gba. Gbejizọnlinzinzin sọgan ko vẹawu na mẹhowhe etọn tọn wutu. Depope he whẹho lọ sọgan yin, Jiwheyẹwhe gbẹ́ tindo sinsẹ̀nzọn yinukọn dogọ to ayiha mẹ na ẹn to Babilọni. Owhe awe ko juwayi. Enẹgodo, kandai lọ dọna mí dọmọ: “To owhe atọ̀ntọ Kilusi ahọlu Pẹlsia tọn tọn mẹ yè dè onú de hia hlan Daniẹli, oyín mẹhetọn yè ylọ Bẹlteṣazali; podọ nugbo wẹ onú lọ, yèdọ awhànzọ́n daho de: ewọ sọ tunwun onú lọ, bosọ tindo wuntuntun numimọ lọ tọn.”—Daniẹli 10:1.
3 “Owhe atọ̀ntọ Kilusi . . . tọn” na sọgbe po owhe 536 jẹ 535 J.W.M. po. Hugan owhe 80 ko juwayi sọn whenue gbọ́n Daniẹli ko yin hinhẹn sọyi Babilọni to pọmẹ po ovivi ahọvi tọn lẹ po gọna jọja nukundeji Juda tọn lẹ. (Daniẹli 1:3) Eyin owhe aflanmẹ tọn lẹ mẹ wẹ e gbẹ́ tin te to whenuena e wá Babilọni, be e na ko dibla sẹpọ owhe 100 mẹvi todin. Kandai sinsẹ̀nzọn nugbonọ-yinyin tọn nankọtọn die!
4. Mahopọnna yọnhowhe Daniẹli tọn, azọngban titengbe tẹwẹ e na gbẹ́ yí wà to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ?
4 Ṣigba, mahopọnna yọnhowhe etọn, azọngban Daniẹli tọn to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ ma ko fó gba. Gbọn ewọ gblamẹ, Jiwheyẹwhe na lá wẹndomẹ dọdai tọn he tindo nujọnu-yinyin dẹn-to-aimẹ tọn lẹ to madẹnmẹ. Dọdai he dlẹnkan wá ojlẹ mítọn lẹ mẹ podọ jẹ sọgodo de wẹ e na yin. Nado wleawuna Daniẹli na azọ́n yinukọn dogọ ehe, Jehovah mọdọ e yin nuhe sọgbe nado gọalọna ẹn, bo na ẹn huhlọn na sinsẹ̀nzọn he tin to nukọn lọ.
ASISA AYIMAJAI TỌN
5. Linlin tẹlẹ wẹ sọgan ko to ayimajai hẹnwana Daniẹli?
5 Dile etlẹ yindọ Daniẹli ma lẹkọyi aigba Juda tọn ji po pipotọ Juvi lẹ tọn po, e tindo ojlo zogbe to nuhe to jijọ to otò yiwanna etọn mẹ. Sọn linlin he jẹ e dè lẹ mẹ, Daniẹli yọnẹn dọ nulẹ ma to yìyì ganji to finẹ gba. Agbà lọ ko yin vivọ́ doai podọ dodonu tẹmpli lọ tọn ko yin didoai to Jelusalẹm. (Ẹzla, weta 3) Ṣigba akọta he sẹpọ lẹ diọnukunsọ azọ́n ohọ vivọgbá lọ tọn, bo to osé danuwiwa tọn blá do Ju he lẹkọ lẹ go. (Ẹzla 4:1-5) Na nugbo tọn, Daniẹli na ko lẹzun magbọjẹnọ po awubibọ po na onú susu.
6. Naegbọn ninọmẹ lẹ to Jelusalẹm do to tuklado Daniẹli?
6 Daniẹli jẹakọ hẹ dọdai Jẹlemia tọn. (Daniẹli 9:2) E yọnẹn dọ tẹmpli Jelusalẹm tọn vivọgbá po hẹngọwa sinsẹ̀n-bibasi nugbo tọn po to finẹ gando lẹndai Jehovah tọn go na omẹ Etọn lẹ pẹkipẹki podọ ehe lẹpo na jẹnukọnna awusọhia Mẹssia dopagbe lọ tọn. Na nugbo tọn, lẹblanulọkẹyi taun wẹ e yin na Daniẹli nado mọ dọdai “osẹ kandegbàn” tọn lọ lẹ yí sọn Jehovah dè. Sọn e mẹ e mọnukunnujẹemẹ dọ Mẹssia na wá to “osẹ” 69 to ohó lọ didọ godo nado hẹn Jelusalẹm gọwa bo vọ ẹ gbá. (Daniẹli 9:24-27) Ṣigba, to pọndohlanmẹ na ninọmẹ vasudo Jelusalẹm tọn po gbandindọn to tẹmpli lọ gbigbá mẹ po, e bọawu nado yọ́n nuhewutu Daniẹli do gbọjọ, jẹflumẹ, bo yin ayimajainọ.
7. Etẹwẹ Daniẹli wà na osẹ atọ̀n?
7 Kandai lọ dọmọ: “To azán nẹlẹ mẹ yẹn Daniẹli to awubla osẹ atọ̀n pete. Yẹn ma dù akla dagbe de, mọ olàn kavi ovẹn ma wá onù ṣie mẹ, mọ yẹn ma sọ samisisana dee lala, kaka yè do hẹn osẹ atọ̀n lẹ pete pé.” (Daniẹli 10:2, 3) Ojlẹ gaa he gbọnvo mlẹnmlẹn de wẹ “osẹ atọ̀n pete,” kavi azán 21, awubla po nùbibla tọn lọ po yin. Kunnudenu dohia dọ e wá vivọnu to “azán konukunẹnẹtọ osun tintan tọn mẹ.” (Daniẹli 10:4) Gbọnmọ dali, ojlẹ nùbibla Daniẹli tọn bẹ Juwayi hẹn, he nọ yin dùdù to azán 14tọ osun tintan tọn, Nisan tọn gbè, po hùnwhẹ azán ṣinawe akla madotọ́n tọn he bọdego po.
8. To nujijọ he wayi tẹ whenu wẹ Daniẹli din anademẹ Jehovah tọn vẹkuvẹku te, podọ etẹwẹ ko yin kọdetọn lọ?
8 Daniẹli ko tindo numimọ dopolọ to nujijọ he jẹnukọn de mẹ. To ojlẹ enẹ mẹ, e gbọjọ dogbọn hẹndi dọdai Jehovah tọn dali gando hinhẹnjẹvọ́ Jelusalẹm tọn na owhe 70 go. Etẹwẹ Daniẹli wà to whenẹnu? “Yẹn sọ ze nukunmẹ ṣie dohlan Oklunọ Jiwheyẹwhe ṣie dè, nado din hodo odẹ̀ po ovẹ̀ po, po nùbibla po, po odẹ́vọ̀ po, po afín po,” wẹ Daniẹli dọ. Jehovah na gblọndo odẹ̀ Daniẹli tọn gbọn angẹli Gabliẹli didohlan e dè po wẹndomẹ he na ẹn tuli tlala de po dali. (Daniẹli 9:3, 21, 22) Be Jehovah na yinuwa todin to aliho dopolọ mẹ bo na na Daniẹli tuli he e tindo nuhudo etọn taun lọ ya?
NUMIMỌ DOBUNAMẸ DE
9, 10. (a) Fie wẹ Daniẹli tin te to whenuena e mọ numimọ de? (b) Basi zẹẹmẹ nuhe Daniẹli mọ to numimọ lọ mẹ tọn.
9 Daniẹli mayin hinhẹn jẹflumẹ gba. E zindonukọn nado dọ nuhe jọ bọdego na mí, dọmọ: “Le yẹn tin to adà otọ̀ daho lọ tọn mẹ, he yin Hidẹkẹli. Yẹn ze nukun ṣie lẹ daga, bo pọ́n, bo doayi e go dawe de ṣinyọ́n alavọ, adaja mẹhetọn yè yí sika dagbe Ufazi tọn do gbànjána.” (Daniẹli 10:4, 5) Hidẹkẹli yin dopo to tọ̀sisa ẹnẹ he nọ sà sọn jipa Edẹni tọn mẹ lẹ mẹ. (Gẹnẹsisi 2:10-14) To Pẹlsia Hohowhenu tọn mẹ, Hidẹkẹli yin yinyọnẹn taidi Tigra, sọn ehe mẹ hogbe Glẹki tọn lọ Tigris wá sọn. Lẹdo he tin to ṣẹnṣẹn na ewọ po Euflate po wá yin yiylọdọ Mẹsopotamia, he zẹẹmẹdo “Aigba He Tin to Tọ̀sisa lẹ Ṣẹnṣẹn.” Ehe dohia dọ to whenuena Daniẹli mọ numimọ ehe, e gbẹ́ pò to aigba Babilọninu lẹ tọn ji, dile etlẹ yindọ e sọgan gọ̀n ma tin to tòdaho Babilọni tọn mẹ.
10 Numimọ nankọtọn die he Daniẹli mọ! Na taun tọn, e ma mọ gbẹtọ tata de to whenuena e ze nukun etọn lẹ hlan aga gba. Daniẹli basi zẹẹmẹ gigọ́ ehe dọmọ: “Agbasa etọn ga tin taidi bẹlili, podọ nukunmẹ etọn di awusọhia hinhọ́n tọn, podọ nukun etọn lẹ di zògbán miyọ́n tọn lẹ, podọ awà etọn lẹ po afọ etọn lẹ po jijlẹ to whẹkan mẹ hlan ogànvẹẹ súnsún, podọ ogbè ohó etọn lẹ tọn taidi ogbè agundaho de tọn.”—Daniẹli 10:6.
11. Nugandomẹgo tẹwẹ numimọ lọ tindo do Daniẹli ji podọ do sunnu he tin po e po lẹ ji?
11 Mahopọnna dlángbigbò numimọ lọ tọn, ‘sunnu he tin po yẹn po lẹ ma mọ awusọhia lọ gba,’ wẹ Daniẹli dọ. Na whẹwhinwhẹ́n he ma yin yinyọnẹn wutu, “sisọsisọ daho de flẹ jẹ yé ji, yé sọ họnyi nado whla yede.” Gbọnmọ dali, Daniẹli yin jijodo ewọ ṣokẹdẹ to tọ̀sisa lọ tó. Mimọ “numimọ daho he” tọn sẹhundaga sọmọ bọ e yigbe dọmọ: “Huhlọn de ma sọ pò to yẹn homẹ to finẹ: na yè diọ whanpẹ ṣie to yẹn homẹ do ogble mẹ, yẹn masọ tindo huhlọn de.”—Daniẹli 10:7, 8.
12, 13. Etẹwẹ yin didohia dogbọn wẹnsagun lọ dali gbọn (a) avọ̀ etọn dali? (b) awusọhia etọn dali?
12 Mì gbọ mí ni pọ́n wẹnsagun jiawu he dobuna Daniẹli sọmọ ehe tlintlin. E “ṣinyọ́n alavọ, adaja mẹhetọn yè yí sika dagbe Ufazi tọn do gbànjána.” To Islaeli hohowhenu tọn mẹ, homẹblanu, efọdi, po tùnudó po, to pọmẹ po avọ̀ yẹwhenọ tọn devo lẹ po, nọ yin titọ̀ po alavọ dagbedagbe he yin linlọ̀n po bo yin aṣọdona po sika po. (Eksọdusi 28:4-8; 39:27-29) Enẹwutu, avọ̀ wẹnsagun lọ tọn do wiwe-yinyin po yẹyi otẹn etọn tọn po hia.
13 Daniẹli sọ yin budona gbọn awusọhia wẹnsagun lọ tọn dali—agbasa taidi zannu akuẹgegenu tọn etọn he to sisẹ́, nukunmẹ etọn he to miyọ́n gbò he ma yọ́n pọ́n, huhlọn mẹwhinwhan nukun miyọnnọ etọn lẹ tọn, po awà po afọ huhlọnnọ etọn he to dlángbò devo lẹ po. Ogbè huhlọnnọ etọn lọsu tlẹ dobunamẹ. Ehe lẹpo dohia hezeheze dọ e hugan gbẹtọvi poun de. “Dawe [he] ṣinyọ́n alavọ” ehe mayin mẹdevo de zẹ̀ angẹli he yiaga hugan de go gba, dehe nọ wà sinsẹ̀nzọn to otẹn wiwe Jehovah tọn mẹ, he mẹ e tọ́n sọn wá po wẹndomẹ de po.a
“OMẸ YIWANNA TLALA” DE YIN HUHLỌNNA
14. Alọgọ tẹwẹ Daniẹli tindo nuhudo etọn nado sọgan kẹalọyi wẹndomẹ angẹli lọ tọn?
14 Wẹndomẹ he angẹli Jehovah tọn tindo na Daniẹli pẹnzin bosọ gẹdẹ. Whẹpo Daniẹli nido yí ì, e tindo nuhudo alọgọ tọn nado mọ pọngbọ yí sọn awufiẹsa agbasamẹ po apọnmẹ tọn po etọn mẹ. Vlavo to ehe yinyọnẹn mẹ, angẹli lọ gbọn owanyi dali na Daniẹli alọgọ po tuli mẹdetiti tọn po. Gbọ mí ni sè lehe Daniẹli lọsu basi zẹẹmẹ nuhe jọ lọ tọn do.
15. Etẹwẹ angẹli lọ wà nado gọalọna Daniẹli?
15 “Whenuena yẹn sè ogbè ohó etọn lẹ tọn whenẹnu wẹ yè hẹn mi flẹ biọ amlọn sisosiso de mẹ to nukunmẹ ṣie ji, po nukunmẹ ṣie po hlan aigba.” Vlavo obu po ayimajai po wẹ ko hẹn Daniẹli nado bà ede pò. Etẹwẹ angẹli lọ wà nado gọalọna ẹn? Daniẹli dọmọ: “Doayi e go, alọ de jẹ ogo e, he ze mi ahlìda do oklò ṣie lẹ ji podọ do alọpáhomẹ alọ ṣie lẹ tọn lẹ ji.” To yidogọmẹ, angẹli lọ na tuli yẹwhegan lọ po hogbe ehelẹ po dọmọ: “Daniẹli E, hiẹ omẹ yiwanna tlala, tunwun ohó he yẹn to didọ hlan we, bo nọte titengbe; na hiẹ dè wẹ yè do mi hlan dinvie.” Alọgọ po hogbe tulinamẹ tọn lọ lẹ po hẹn Daniẹli gọwa ede mẹ. Dile etlẹ yindọ e to “sisọsisọ,” Daniẹli ‘fọnṣite.’—Daniẹli 10:9-11.
16. (a) Nawẹ e sọgan yin mimọ gbọn dọ Jehovah nọ na gblọndo odẹ̀ devizọnwatọ etọn lẹ tọn madọngban? (b) Naegbọn angẹli lọ do dọngban nado wá gọalọna Daniẹli? (Yí apotin gọna) (c) Wẹndomẹ tẹwẹ angẹli lọ tindo na Daniẹli?
16 Angẹli lọ zinnudeji dọ emi wá titengbe nado na huhlọn Daniẹli. “A dibu blo, Daniẹli; na sọn azán tintan he mẹ hiẹ ze ayiha towe do nado tunwun, podọ nado hùwhẹ́ dewe to Jiwheyẹwhe towe nukọn, yè sè ohó towe lẹ: yè sọ hẹn mi wá na towe tọn wutu,” wẹ angẹli lọ dọ. Enẹgodo angẹli lọ basi zẹẹmẹ nuhewutu gbandindọn do tin. E dọmọ: “Ṣigba ahọvi sọn ahọludu Pẹlsia tọn mẹ gbòalina mi azán konukundopo; ṣigba, pọ́n, Mikaẹli, dopo to ahọvi nukọntọ lẹ mẹ, wá nado gọalọna mi: podọ yẹn sọ dọ̀n do finẹ to ahọlu Pẹlsia tọn lẹ dè.” Po alọgọ Mikaẹli tọn po, angẹli lọ penugo nado dotana azọ́ndenamẹ etọn, bo wá Daniẹli dè po wẹndomẹ niyaniya hugan tọn ehe po dọmọ: “Yè hẹn mi wá nado hẹn we tunwun nuhe na jọ do omẹ towe lẹ go to azán agọgbọnẹn lẹ mẹ: na numimọ lọ gbẹ́ sọ tin na azán susu.”—Daniẹli 10:12-14.
17, 18. Nawẹ Daniẹli yin alọgọna whlaawetọ gbọn, podọ etẹwẹ enẹ hẹn ẹn penugo nado wà?
17 Kakati Daniẹli nido yin zodolanmẹna gbọn nukundido wẹndomẹ ojlofọndotenamẹ tọn mọnkọtọn mimọyi dali, e taidi dọ nuhe e sè lẹ tindo nugandomẹgo ylankan do e ji. Kandai lọ dọmọ: “Whenuena e ko dọho hlan mi kẹdẹdi ohó helẹ, yẹn ze nukunmẹ ṣie do hlan aigba, bosọ yin unbọpẹn.” Ṣigba wẹnsagun angẹli tọn lọ wleawufo nado na alọgọ owanyinọ tọn—whlaawetọ. Daniẹli dọmọ: “Doayi e go, mẹde taidi apajlẹ visunnu gbẹtọ lẹ tọn tọn doalọ nùflo ṣie lẹ go: whenẹnu wẹ yẹn kẹ̀ onù ṣie, bo dọhó.”b—Daniẹli 10:15, 16a.
18 Daniẹli yin huhlọnna to whenuena angẹli lọ doalọ nùflo etọn lẹ go. (Yijlẹdo Isaia 6:7 go.) Po huhlọn hodidọ etọn tọn heyin hinhẹngọwa otẹn etọn mẹ po, Daniẹli penugo nado basi zẹẹmẹ awusinyẹnnamẹnu he e to akọndona tọn na wẹnsagun angẹli tọn lọ. Daniẹli dọmọ: “Oklunọ ṣie E, gbọn numimọ lọ tọn dali yè hẹn awubla ṣie lẹ diọ do oji e, yẹn masọ tindo huhlọn de. Na nawẹ devi klunọ ṣie he tọn sọgan dọhó hẹ klunọ ṣie he do? Na na yẹn tọn, to dinvie huhlọn de ma tin to yẹn homẹ, mọ yè ma sọ pò gbọfufu dai to yẹn homẹ gba.”—Daniẹli 10:16b, 17.
19. Nawẹ Daniẹli yin alọgọna whlaatọ̀ntọ gbọn, podọ po kọdetọn tẹ po?
19 Daniẹli ma to lewú kavi to whẹjijọ depope din gba. E to hodọ do ninọmẹ etọn ji poun wẹ, podọ angẹli lọ kẹalọyi ohó etọn. Enẹwutu, whlaatọ̀ntọ, wẹnsagun angẹli tọn lọ gọalọna Daniẹli. “Mẹde taidi awusọhia gbẹtọ de tọn sọ vọ́ doalọ ogo e, bo na huhlọn mi,” wẹ yẹwhegán lọ dọ. Wẹnsagun lọ yí hogbe homẹmiọnnamẹ etọn ehe lẹ zan bọdo alọdomẹgo huhlọnnọ enẹ go dọmọ: “Hiẹ omẹ yiwanna tlala E, a dibu blo: jijọho tin hlan we, yin huhlọnnọ, mọwẹ, yin huhlọnnọ.” Alọdomẹgo owanyinọ enẹ po hogbe mẹjlọdote tọn enẹlẹ po taidi onú he Daniẹli tindo nuhudo etọn taun lọ. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Daniẹli lá dọmọ: “Whenuena e dọho hlan mi, yè na huhlọn mi, yẹn sọ dọmọ, Gbọ klunọ ṣie ni to hodọ; na hiẹ ko na huhlọn mi.” Todin Daniẹli wleawufo na azọ́ndenamẹ sinsinyẹn devo.—Daniẹli 10:18, 19.
20. Naegbọn e do biọ vivẹnudido to wẹnsagun angẹli si nado sọgan hẹn azọ́ndenamẹ etọn di?
20 To huhlọn nina Daniẹli po alọgigọna ẹn nado mọ nugopipe apọ̀nmẹ tọn po agbasamẹ tọn etọn po yí godo, angẹli lọ vọ́ lẹndai azọ́ndenamẹ etọn tọn dọ. E dọmọ: “Hiẹ yọ́n etẹwutu wẹ yè hẹn mi wá jẹ dè we? Podọ dinvie wẹ yẹn na lẹ́gọ nado hoavun hẹ ahọvi Pẹlsia tọn: podọ whenuena yẹn jẹgbonu yì, pọ́n, ahọvi [Grèce, NW ] tọn lọ na wá. Ṣigba yẹn na dọ enẹ he yè kàn to wewinwlan nugbo tọn lọ mẹ na we: podọ mẹde matin he na huhlọn ede gbọn onú helẹ tọn dali gba, adavo Mikaẹli ahọvi mìtọn.”—Daniẹli 10:20, 21.
21, 22. (a) Sọn numimọ Daniẹli tọn mẹ, etẹwẹ mí sọgan plọn dogbọn aliho he Jehovah nọ yinuwa hẹ devizọnwatọ etọn lẹ mẹ dali? (b) Etẹwẹ Daniẹli yin nina huhlọn na todin?
21 Lehe Jehovah yin owanyinọ po mẹtọnhopọntọ po do sọ! E nọ saba yinuwa hẹ devizọnwatọ etọn lẹ sọgbe hẹ nugopipe po dogbo yetọn lẹ po. To alọ devo mẹ, e nọ na yé azọ́ndenamẹ lẹ sọgbe hẹ wadotana he e yọnẹn dọ yé sọgan basi, dile etlẹ yindọ yé sọgan tindo numọtolanmẹ taidi mẹhe ma pegan tọn to whedelẹnu. To alọ devo mẹ, e jlo nado dotoai hlan yé podọ to enẹgodo wleawuna nuhe nuhudo tin na nado gọalọna yé nado hẹn azọ́ndenamẹ yetọn lẹ di. Na mí ni nọ hodo apajlẹ Otọ́ mítọn olọn mẹ tọn, yèdọ Jehovah tọn to whepoponu, gbọn yíyí owanyi do nọ na tuli bo nọ na huhlọn sinsẹ̀n-basitọ hatọ mítọn lẹ dali.—Heblu lẹ 10:24.
22 Wẹndomẹ homẹmiọnnamẹ angẹli lọ tọn yin tulinamẹnu taun de na Daniẹli. Mahopọnna yọnhowhe etọn, Daniẹli yin huhlọn na todin bo wleawu nado kẹalọyi bo basi kandai dọdai ayidego tọn devo na alè mítọn.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Dile etlẹ yindọ yinkọ angẹli ehe tọn mayin yiylọ, e taidi dọ e yin omẹ dopolọ ogbè mẹhe tọn yin sisè he to anadena Gabliẹli nado gọalọna Daniẹli po numimọ he e ṣẹṣẹ mọ lọ po. (Yí Daniẹli 8:2, 15, 16 jlẹdo 12:7, 8 go.) Yinukọn dogọ, Daniẹli 10:13 dohia dọ Mikaẹli, “dopo to ahọvi nukọntọ lẹ mẹ,” wá nado gọalọna angẹli ehe. Enẹwutu, angẹli he yinkọ etọn mayin yiylọ ehe na ko duvivi lẹblanulọkẹyi azọ́nwiwa to pọmẹ hẹ Gabliẹli po Mikaẹli po.
b Dile etlẹ yindọ angẹli dopolọ he to hodọ hẹ Daniẹli sọgan ko doalọ nùflo etọn lẹ go bo hẹn ẹn gọwa ede mẹ, hogbe he tin tofi helẹ na dotẹnmẹ yọnbasi lọ dọ angẹli devo, vlavo Gabliẹli, wẹ wà ehe. Depope he whẹho lọ sọgan yin, Daniẹli yin huhlọnna gbọn wẹnsagun angẹli tọn de dali.
ETẸ GO WẸ HIẸ DOAYI?
• Naegbọn angẹli Jehovah tọn do dọngban nado wá gọalọna Daniẹli to owhe 536 jẹ 535 J.W.M.?
• Etẹwẹ avọ̀ po awusọhia angẹli wẹnsagun Jiwheyẹwhe tọn lọ po dohia gando e go?
• Alọgọ tẹwẹ Daniẹli tindo nuhudo etọn, podọ nawẹ angẹli lọ wleawu etọn whlaatọ̀n gbọn?
• Wẹndomẹ tẹwẹ angẹli lọ tindo na Daniẹli?
[Apotin to weda 204, 205]
Angẹli Mẹgopọntọ lẹ Kavi Aṣẹpatọ Aovi Tọn Lẹ?
MÍ SỌGAN plọnnu susu sọn nuhe owe Daniẹli tọn dọ dogbọn angẹli lẹ dali mẹ. E dọna mí dogbọn azọngban he yé yí wà to ohó Jehovah tọn lẹ hinhẹndi mẹ podọ vivẹnu he yé nọ dó nado hẹn azọngban yetọn lẹ di.
Angẹli Jiwheyẹwhe tọn dọ dọ to whenuena emi tin to ali ji nado yì dọho na Daniẹli, emi yin aligbòna gbọn “ahọvi sọn ahọludu Pẹlsia tọn mẹ” dali. To ahidídí po e po na azán 21 godo, wẹnsagun angẹli tọn lọ penugo nado tlú po alọgọ “Mikaẹli, dopo to ahọvi nukọntọ lẹ mẹ” tọn po kẹdẹ. Angẹli lọ sọ dọ dọ emi dona sọ hoavun hẹ kẹntọ enẹ whladopo dogọ podọ vlavo “ahọvi Grèce tọn.” (Daniẹli 10:13, 20, NW ) E mayin nuhe bọawu, etlẹ yin na angẹli de! Nalete, mẹnu wẹ ahọvi Pẹlsia po Grèce tọn po ehelẹ yin?
Tintan whẹ́, mí doayi e go dọ Mikaẹli yin yiylọdọ “dopo to ahọvi nukọntọ lẹ mẹ” podọ “ahọvi mìtọn.” Enẹgodo, Mikaẹli yin alọdlẹndo taidi “ahọvi daho lọ he ṣite na ovi omẹ towe [Daniẹli tọn] lẹ tọn.” (Daniẹli 10:21; 12:1) Ehe dlẹnalọdo Mikaẹli taidi angẹli lọ heyin azọ́ndena gbọn Jehovah dali nado plan Islaelivi lẹ tọ́n gbọn zungbo mẹ.—Eksọdusi 23:20-23; 32:34; 33:2.
Hogbe devi Juda tọn lọ nọgodona tadona ehe dọmọ “Mikaẹli, ogán angẹli lẹ tọn lọ, whenuena e to wiwọhẹ lẹgba, e to tuklajẹ na oṣiọ Mose tọn.” (Juda 9) Otẹn, huhlọn, po aṣẹpipa Mikaẹli tọn po hẹn ẹn zun “angẹligán” nugbonugbo, he zẹẹmẹdo “ogán angẹli tọn,” kavi “angẹli daho lọ.” To aliho he sọgbe hugan mẹ, otẹn yiaga hugan ehe ma sọgan yin yiyizan na mẹdevo de hugan Jesu Klisti, Visunnu Jiwheyẹwhe tọn gba, yèdọ jẹnukọnna gbẹninọ etọn to aigba ji podọ to godo enẹ tọn.—1 Tẹsalonikanu lẹ 4:16; Osọhia 12:7-9.
Be ehe zẹẹmẹdo dọ Jehovah sọ dè angẹli lẹ do akọta mọnkọtọn taidi Pẹlsia po Grèce po ji nado deanana yé to whẹho yetọn lẹ mẹ wẹ ya? Eyọn, Jesu Klisti, Visunnu Jiwheyẹwhe tọn, dọ hezeheze dọmọ: “Ahọvi aihọn tọn . . . ma tindo nude to yẹn mẹ.” Jesu sọ dọmọ: “Ahọludu ṣie mayin aihọn he tọn gba . . . ahọludu ṣie mayin sọn ofi gba.” (Johanu 14:30; 18:36) Apọsteli Johanu lá dọ “aihọn lẹpo sọ mlọnai to mẹylankan lọ mẹ.” (1 Johanu 5:19) E họnwun dọ akọta aihọn mẹ tọn lẹ ma ko yí whedepopenu do tin podọ todin ma tin to anademẹ kavi gandudu Jiwheyẹwhe kavi Klisti tọn glọ gba. To whenuena e yindọ Jehovah nọ na dotẹnmẹ “huhlọn daho lẹ” nado tin to aimẹ bo penukundo whẹho gandudu aigba ji tọn lẹ go, e ma nọ de angẹli etọn lẹ do yé ji gba. (Lomunu lẹ 13:1-7) “Ahọvi” kavi “ogán” depope he paṣẹ do yé ji na yin dide gbọn “ahọvi aihọn tọn,” yèdọ Satani Lẹgba dali. Yé dona yin gandutọ aovi tọn lẹ kakati nado yin mẹgopọntọ angẹli tọn lẹ. To whelọnu lo, huhlọn aovi mayinukundomọ tọn lẹ, kavi “ahọvi” lẹ, wẹ tin to godona gandutọ yinukundomọ lẹ, podọ awhànfunfun akọta tọn lẹ bẹ hugan gbẹtọvi paa lẹ hẹn.
[Yẹdide to weda blebu ji to weda 199]
[Yẹdide to weda blebu ji to weda 207]