Weta Fọtọ̀n-nukun-awe

Sinsẹ̀n-Basitọ Nugbo lẹ Yinyọnẹn to Ojlẹ Opodo lọ Tọn Mẹ

 1. Sọgbe hẹ Daniẹli weta 7, numimọ vonọtaun tẹlẹ wẹ pipli pẹvi, he tin to asigbá-alọgbá lẹ na tindo to azán mítọn gbè?

PIPLI pẹvi gbẹtọ he tin to asigbá-alọgbá delẹ tọn wá mẹgbeyinyan kanyinylan huhlọn klohugan aihọn tọn de glọ. Yé lùn nujijọ lọ tọ́n awuyẹyẹ-afọyẹyẹ bo tlẹ tindo numimọ hinhẹn jẹ yọyọ tọn—e mayin to huhlọn yetọn titi mẹ gba ṣigba na Jehovah Jiwheyẹwhe yọ́n nuhọakuẹ yetọn wutu wẹ. Daniẹli weta 7 dọ dọdai nujijọ ehelẹ tọn, he wá aimẹ to adà bẹjẹeji owhe kanweko 20tọ́ tọn mẹ. Nalete, mẹnu wẹ omẹ ehelẹ yin? Weta Daniẹli tọn dopolọ dlẹnalọdo yé taidi “mẹwiwe Gigogán [Jehovah Jiwheyẹwhe] tọn lẹ.” E sọ dohia dọ to godo mẹ omẹ ehelẹ na yin ganduhẹmẹtọ lẹ to Ahọluduta Mẹssia tọn mẹ!—Daniẹli 7:13, 14, 18, 21, 22, 25-27.

 2. (a) Etẹwẹ yin numọtolanmẹ Jehovah tọn dogbọn devizọnwatọ yiamisisadode etọn lẹ dali? (b) Afọdide nuyọnẹn tọn tẹwẹ jẹ nado ze to ojlẹ ehelẹ mẹ?

² Dile mí plọn to Daniẹli weta 11 mẹ do, ahọlu agewaji tọn na yin vivasudo to godo he e na ko dobuna aigba gbigbọmẹ tọn he tin to hihọ́ mẹ heyin omẹ nugbonọ ehelẹ tọn. (Daniẹli 11:45; yijlẹdo Ezekiẹli 38:18-23 go.) Mọwẹ, Jehovah yin hihọ-basinamẹtọ omẹ nugbonọ yiamisisadode etọn lẹ tọn taun. Psalm 105:14, 15 dọna mí dọmọ: “Nugbo, e [Jehovah] wọhẹ ahọlu lẹ na yetọn wutu; dọmọ, Mì doalọ mẹyiamisisadode ṣie go blo, mì sọ wadanu de do yẹwhegán ṣie lẹ go blo.” Whelọnu lo, be hiẹ ma na yigbe dọ, to ojlẹ hunyanhunyan tọn ehelẹ mẹ, e na yin nuyọnẹnnu na “gbẹtọ susugege” he to susudeji lọ nado kọnawudopọ pẹkipẹki hẹ mẹwiwe ehelẹ dile e sọgan yọnbasi do ya? (Osọhia 7:9; Zekalia 8:23) Jesu Klisti na ayinamẹ dọ omẹ taidi lẹngbọ lẹ ni wà enẹ pẹpẹ—yèdọ nado kọnawudopọ hẹ mẹmẹsunnu gbigbọnọ yiamisisadode etọn lẹ gbọn godoninọ na yé to azọ́n yetọn mẹ dali.—Matiu 25:31-46; Galatianu lẹ 3:29.

 3. (a) Naegbọn e ma do bọawu nado mọ hodotọ yiamisisadode Jesu tọn lẹ bo gbọṣi yé dè pẹkipẹki? (b) Nawẹ Daniẹli weta 12 na gọalọ to ehe mẹ gbọn?

³ Ṣigba, Mẹglatọ Jiwheyẹwhe tọn, Satani, ko to vivẹnu lẹpo do nado fùnawhàn sọta mẹyiamisisadode lẹ. E ko ze sinsẹ̀n lalo daga, bo to aihọn lọ hẹn gọ́ po Klistiani yẹdoklọmẹ tọn lẹ po to aliho kọdetọn dagbe tọn mẹ. Taidi kọdetọn de, mẹsusu ko yin hinhẹn buali. Mẹdevo lẹ gbọ bo hẹn todido bu dọ yé ma sọgan mọ mẹhe nọtena sinsẹ̀n nugbo lẹ pọ́n gbede. (Matiu 7:15, 21-23; Osọhia 12:9, 17) Yèdọ mẹhe tlẹ dín “lẹngbọpa pẹvi” lọ mọ bo kọnawudopọ hẹ yé lẹ dona dovivẹnu nado hẹn yise go, na aihọn ehe nọ din gbọzangbọzan nado và yise sudo. (Luku 12:32) Etẹwẹ dogbọn hiẹ dali? Be hiẹ ko dín “mẹwiwe Gigogán tọn lẹ” mọ, podọ be hiẹ to awukọndopọ hẹ yé ya? Be hiẹ yọ́n kunnudenu dolido lọ he dohia dọ mẹhe hiẹ ko dín mọ na nugbo tọn lẹ yin mẹhe yin dide gbọn Jiwheyẹwhe dali lẹ ya? Kunnudenu mọnkọtọn sọgan hẹn yise towe lodo. E sọgan sọ hẹn we penugo nado gọalọna mẹdevo lẹ nado mọnukunnujẹ bẹwlu sinsẹ̀n aihọn ehe tọn lẹ mẹ. Daniẹli weta 12 bẹ susugege oyọnẹn gbẹwhlẹngán tọn ehe hẹn.

AHỌVI DAHO LỌ JẸAZỌ́N JI

 4. (a) Dọdai onú titengbe awe tẹlẹ tọn wẹ Daniẹli 12:1 dọ gando Mikaẹli go? (b) To Daniẹli mẹ, etẹwẹ ‘teṣiṣi’ ahọluigba-gán de tọn nọ saba zẹẹmẹdo?

⁴ Daniẹli 12:1 hia dọmọ: “To ojlẹ nẹ ji wẹ Mikaẹli na tite, ahọvi daho lọ he ṣite na ovi omẹ towe lẹ tọn lẹ.” Wefọ ehe dọ dọdai onú titengbe awe ehelẹ tọn gando Mikaẹli go: tintan, dọ e “tite,” he nọtena ninọmẹ whẹho lẹ tọn he dlẹnkan na tedidi ojlẹ de tọn; awetọ, dọ ewọ ‘na ṣite’ he nọtena nujijọ de to tedidi ojlẹ enẹ tọn whenu. Tintan, mí jlo nado yọ́n ojlẹ lọ whenuena Mikaẹli na “ṣite na ovi omẹ [Daniẹli tọn] lẹ tọn.” Flin dọ Mikaẹli wẹ yin yinkọ lọ heyin nina Jesu to azọngban etọn mẹ taidi Gandutọ olọn mẹ tọn de. Alọdlẹndonu hlan ‘teṣiṣi’ etọn flinnu mí gando aliho he mẹ hogbe ehe yin yiyizan te to fidevo to owe Daniẹli tọn mẹ. E nọ saba dlẹnalọdo nuyiwa ahọlu de tọn, taidi huhlọn gandudu tọn etọn mimọyi.—Daniẹli 11:2-4, 7, 20, 21.

5, 6. (a) Tedidi ojlẹ tẹ tọn mẹ wẹ Mikaẹli to teṣi te? (b) Whetẹnu podọ nawẹ Mikaẹli “ṣite” gbọn, podọ po kọdetọn tẹlẹ po?

⁵ E họnwun dọ tofi, angẹli lọ to alọdlẹndo tedidi ojlẹ de tọn heyin nùzindeji to fidevo to dọdai Biblu tọn mẹ. Jesu ylọ ẹ dọ ‘tintin tofi’ etọn (Glẹki, pa·rou·siʹa), whenuena e na dugán taidi Ahọlu to olọn mẹ. (Matiu 24:37-39) Tedidi ojlẹ ehe tọn sọ nọ yin yiylọdọ ‘azán godo tọn lẹ’ po “ojlẹ opodo lọ tọn” po. (2 Timoti 3:1; Daniẹli 12:4, 9) Sọn whenue gbọ́n ojlẹ enẹ bẹjẹeji to 1914, Mikaẹli ko ṣite taidi Ahọlu to olọn mẹ.—Yijlẹdo Isaia 11:10; Osọhia 12:7-9 go.

⁶ Nalete, whetẹnu wẹ Mikaẹli fọ́n “tite”? To whenuena e fọnṣite nado jẹazọ́n vonọtaun de ji wẹ. Ehe, wẹ Jesu na wà to sọgodo. Osọhia 19:11-16 basi zẹẹmẹ Jesu tọn to dọdai liho taidi Ahọlu Mẹssia huhlọnnọ lọ he to osọ́ kùn to nukọn awhànpa angẹli lẹ tọn bo to vasudo hẹn wá kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji. Daniẹli 12:1 zindonukọn dọmọ: “Ojlẹ tukla tọn de nasọ tin finẹ, hunkọ he ma ko tin gbede sọn whenu akọta de ko tin yèdọ jẹ ojlẹ dopolọ nẹ mẹ.” Taidi Mẹvasudotọ-gán Jehovah tọn, Klisti na hẹn opodo wá na titonu ylankan lẹpo to “nukunbibia daho” heyin dọdai etọn dọ lọ whenu.—Matiu 24:21; Jẹlemia 25:33; 2 Tẹsalonikanu lẹ 1:6-8; Osọhia 7:14; 16:14, 16.

 7. (a) Todido tẹwẹ tin to finẹ na nugbonọ lẹpo to “ojlẹ tukla tọn” he ja lọ whenu? (b) Etẹwẹ owe Jehovah tọn yin, podọ naegbọn e do yin onú titengbe dọ yinkọ mítọn ni yin mimọ to e mẹ?

⁷ Etẹwẹ na yin numimọ mẹhe yí yise zan lẹ tọn to ojlẹ ayimajai tọn ehe mẹ? Daniẹli yin didọna yinukọn dogọ dọmọ: “To ojlẹ nẹ ji omẹ towe lẹ na yin whinwhlẹn, omẹ dopodopo he na yin mimọ wlan to owe lọ mẹ.” (Yijlẹdo Luku 21:34-36 go.) Etẹwẹ owe ehe yin? Na taun tọn, e nọtena finflin he Jehovah Jiwheyẹwhe na flin mẹhe wà ojlo etọn lẹ. (Malaki 3:16; Heblu lẹ 6:10) Yinkọ mẹhe tọn yin kinkan do owe ogbẹ̀ tọn ehe mẹ lẹ yin mẹhe tin to hihọ́ mẹ hugan to aihọn mẹ, na yé nọ duvivi hihọ́-basinamẹ sọn olọn mẹ wá wutu. Awugblenu depope he sọgan wá yé ji, e sọgan podọ na yin didesẹ. Eyin yé tlẹ kú jẹnukọnna wiwá “ojlẹ tukla tọn” lọ, yé na gbọṣi hihọ́ mẹ to oflin mado-dogbo Jehovah tọn mẹ. E na flin yé bo na fọ́n yé sọnku to Gandudu Owhe Fọtọ́n Jesu Klisti tọn whenu.—Owalọ lẹ 24:15; Osọhia 20:4-6.

MẸWIWE LẸ “FỌ́N”

 8. Nukundido awuvivi tọn tẹwẹ Daniẹli 12:2 zedonukọnna mí?

⁸ Na nugbo tọn todido fọnsọnku tọn yin homẹmiọnnamẹnu. Daniẹli 12:2 dọhodeji, bo dọmọ: “Susu yetọn he damlọn to kọ́gudu aigba tọn mẹ na fọ́n, delẹ hlan ogbẹ̀ madopodo, podọ delẹ hlan winyan po wangbẹna madopodo po.” (Yijlẹdo Isaia 26:19 go.) Hogbe ehelẹ sọgan flinnu mí gando opagbe mẹwhàntọ Jesu Klisti tọn gando fọnsọnku paa go. (Johanu 5:28, 29) Todido ojlofọndotenamẹ tọn nankọtọn die! Saa lẹnnupọndeji dọ họntọn lẹ po whẹndo yiwanna—he ko kú todin lẹ po—na yin nina dotẹnmẹ lọ nado nọgbẹ̀ whladopo dogọ to sọgodo! Ṣigba to tintan mẹ opagbe ehe to owe Daniẹli tọn mẹ dlẹnalọdo wunmẹ fọnsọnku devo tọn—enẹ he ko wá aimẹ. Nawẹ enẹ sọgan yinmọ gbọn?

 9. (a) Naegbọn e do sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado donukun dọ Daniẹli 12:2 na mọ hẹndi yí to azán godo tọn lẹ mẹ? (b) Wunmẹ fọnsọnku tẹ tọn wẹ dọdai lọ dlẹnalọdo, podọ nawẹ mí yọnẹn gbọn?

⁹ Lẹnnupọn do lẹdo hodidọ lọ tọn ji. Dile mí ko mọ do, wefọ tintan weta 12 tọn, ma gando vivọnu titonu ehe tọn kẹdẹ go gba ṣigba gando ojlẹ azán godo tọn blebu go ga. Na nugbo tọn, suhugan weta lọ tọn ko mọ hẹndi yí, e mayin to paladisi aigba ji tọn he ja mẹ gba, ṣigba to ojlẹ opodo lọ tọn whenu. Be fọnsọnku de ko tin to ojlẹ ehe mẹ ya? Apọsteli Paulu kanwe gando fọnsọnku “yé he yin Klisti tọn lẹ” go nado wá aimẹ to ‘tintin tofi etọn whenu.’ Ṣigba, mẹhe yin finfọnsọnku hlan ogbẹ̀ to olọn mẹ lẹ yin finfọnsọnku do “magble” mẹ. (1 Kọlintinu lẹ 15:23, 52) Depope to yé mẹ mayin finfọnsọnku “hlan winyan po wangbẹna madopodo po” dile e yin dọdai etọn dọ to Daniẹli 12:2 mẹ do. Be wunmẹ fọnsọnku devo tọn sọ tin ya? To Biblu mẹ, fọnsọnku nọ tindo nujọnu-yinyin gbigbọmẹ tọn to whedelẹnu. Di apajlẹ, Ezekiẹli po Osọhia po bẹ nudọnamẹ dọdai tọn he tindo linlẹn mẹhẹngọwá ogbẹ̀ gbigbọmẹ tọn, kavi fọnsọnku tọn lẹ hẹn.—Ezekiẹli 37:1-14; Osọhia 11:3, 7, 11.

10. (a) To linlẹn tẹ mẹ wẹ pipòtọ mẹyiamisisadode lẹ tọn yin finfọnsọnku to ojlẹ opodo tọn lọ mẹ te? (b) Nawẹ delẹ to mẹyiamisisadode he yin hinhẹngọwa ogbẹ̀ lẹ mẹ fọ́n do “winyan po wangbẹna madopodo po” mẹ gbọn?

¹⁰ Be mẹhẹngọwá ogbẹ̀ gbigbọmẹ tọn mọnkọtọn de ko tin na devizọnwatọ yiamisisadode Jiwheyẹwhe tọn lẹ to ojlẹ opodo lọ tọn mẹ ya? Mọwẹ! Nujijọ titengbe whenuho tọn de wẹ e yin dọ to 1918 pipòtọ vude Klistiani nugbonọ lẹ tọn biọ mẹgbeyinyan sinsinyẹn de glọ he dọ̀n bẹwlu wá lizọnyizọn gbangba tọn yetọn he yin titobasina mẹ. Enẹgodo, dile e tlẹ yindọ e ma sọawuhia nado yin nuhe yọnbasi, to 1919 yé gọwa ogbẹ̀ to linlẹn gbigbọmẹ tọn de mẹ. Nugbo ehelẹ sọgbe hẹ zẹẹmẹ fọnsọnku lọ tọn he yin dọdai etọn dọ to Daniẹli 12:2 mẹ. Mẹdelẹ ‘ṣite’ to gbigbọmẹ to ojlẹ enẹ mẹ podọ to godo etọn. Nalete, e blawu dọ e mayin yemẹpo wẹ gbọṣi ogbẹ̀ to ninọmẹ gbigbọmẹ tọn mẹ gba. Mẹhe basi dide nado gbẹ́ Ahọlu Mẹssia lọ dai bo jo sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn do to yinyin finfọnsọnku godo lẹ na duale “winyan po wangbẹna madopodo po” tọn he yin zẹẹmẹ etọn basi to Daniẹli 12:2 mẹ. (Heblu lẹ 6:4-6) Ṣigba, mẹyiamisisadode nugbonọ lọ lẹ, to ninọmẹ mẹhẹngọwá ogbẹ̀ gbigbọmẹ tọn yetọn yizan to aliho dagbe mẹ, bo nọgodona Ahọlu Mẹssia lọ po nugbonọ-yinyin po. To godo mẹ, nugbonọ-yinyin yetọn dekọtọn do “ogbẹ̀ madopodo” mẹ, dile dọdai lọ dọ do. To egbehe, hlọnhlọn gbigbọmẹ tọn yetọn to nukundiọsọmẹ glọ gọalọna mí nado yọ́n yé.

YÉ ‘SẸ́ TAIDI SUNWHLẸVU LẸ’

11. Mẹnu wẹ “mẹplọntọ he yin nuyọnẹntọ lẹ” yin to egbehe, podọ to linlẹn tẹ mẹ wẹ yé to sisẹ́ taidi sunwhlẹvu lẹ te?

¹¹ Wefọ awe Daniẹli weta 12 tọn he bọdego lẹ tlẹ sọ yí onú susu wà nado gọalọna mí nado yọ́n “mẹwiwe Gigogán tọn lẹ.” To wefọ 3 mẹ angẹli lọ dọna Daniẹli dọmọ: “Mẹplọntọ he yin nuyọnẹntọ lẹ na to sisẹ́ di sisẹ́ dovlomẹ tọn; podọ yé he lẹ́ mẹsusu hlan dódó kọ̀n lẹ di sunwhlẹvu lẹ kakadoi.” Mẹnu wẹ “mẹplọntọ he yin nuyọnẹntọ” ehelẹ yin to egbehe? Whladopo dogọ, kunnudenu lọ dlẹnalọdo “mẹwiwe Gigogán tọn lẹ” dopolọ. To popolẹpo mẹ, mẹnu gbọnvona pipòtọ mẹyiamisisadode tọn lẹ wẹ tindo wuntuntun lọ nado yọnẹn dọ Mikaẹli, Ahọvi Daho lọ, ko jẹ teṣi ji taidi Ahọlu to 1914? Gbọn yẹwheho nugbo ehelẹ tọn nkọtọn didọ dali—podọ gbọn walọyizan Klistiani tọn go hinhẹn dali—yé ko to “wunhọ́n . . . di hinhọ́n” to aihọn he tin to zinvlu gọ̀ngọ̀n mẹ to gbigbọliho ehe mẹ. (Filippinu lẹ 2:15; Johanu 8:12) Jesu dọ dọdai gando yé go dọmọ: “Whenẹnu wẹ dodonọ lẹ na to sisẹ́ jẹgbonu di owhè to ahọludu Otọ́ yetọn tọn mẹ.”—Matiu 13:43.

12. (a) To ojlẹ opodo lọ tọn whenu, nawẹ mẹyiamisisadode lẹ tindo mahẹ to ‘mẹsusu lilẹ́ hlan dodo kọ̀n’ mẹ gbọn? (b) Nawẹ mẹyiamisisadode lẹ na lẹ́ mẹsusu hlan dodo kọ̀n bo ‘sẹ́ taidi sunwhlẹvu lẹ’ to Gandudu Owhe Fọtọ́n Klisti tọn mẹ gbọn?

¹² Daniẹli 12:3 tlẹ dọ azọ́n he na hẹn alọnu Klistiani mẹyiamisisadode ehelẹ tọn ján to ojlẹ opodo lọ tọn mẹ na mí. Yé na to ‘mẹsusu lẹ́ hlan dodo kọ̀n.’ Pipòtọ mẹyiamisisadode lọ lẹ tọn bẹjẹeji po bibẹ sọha he pò to gandutọgbẹ́ 144 000 Klisti tọn lẹ pli po. (Lomunu lẹ 8:16, 17; Osọhia 7:3, 4) Kunnudenu dohia dọ to whenuena azọ́n enẹ yin tadona—to owhe 1930 lẹ gblamẹ—yé jẹ “gbẹtọ susugege” “lẹngbọ devo” lẹ tọn bẹpli ji. (Osọhia 7:9; Johanu 10:16) Omẹ ehelẹ lọsu nọ yí yise zan to avọ́sinsan ofligọ Jesu Klisti tọn mẹ. Enẹwutu, yé tindo teninọ wiwe de to Jehovah nukọn. Po sọha yetọn he biọ livi lẹ mẹ to egbehe po, yé yọ́n pinpẹn todido lunlun vasudo he ja aihọn ylankan ehe ji tọn tọ́n. To Gandudu Owhe Fọtọ́n Klisti tọn whenu, Jesu to pọmẹ hẹ gbẹtọ 144 000 etọn he na yin ahọlu po yẹwhenọ po e po lẹ na na gbẹtọvi tonusetọ aigba ji tọn lẹ alemọyinu gigọ́ ofligọ lọ tọn, bo gbọnmọ dali do to alọgọna mẹhe to yise yizan lẹpo nado de apà ylando he yin ogú etọn dù sọn Adam dè lẹpo sẹ̀. (2 Pita 3:13; Osọhia 7:13, 14; 20:5, 6) To linlẹn gigọ́ mẹ, mẹyiamisisadode lẹ to ojlẹ enẹ mẹ na tindo mahẹ to ‘mẹsusu lilẹ́ hlan dódó kọ̀n’ mẹ bo na ‘sẹ́ taidi sunwhlẹvu’ olọn mẹ tọn lẹ. Be hiẹ yọ́n nuhọakuẹ todido gbẹninọ to aigba ji to gandudu gigonọ olọn mẹ tọn heyin Klisti po ganduhẹmẹtọ etọn lẹ tọn po mẹ ya? Lehe e yin lẹblanulọkẹyi nado tindo mahẹ po “mẹwiwe” lẹ po to yẹwheho wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn didọ mẹ do sọ!—Matiu 24:14.

YÉ “HỌ̀NWEZUN YIGODO PODỌ YINUKỌN”

13. To linlẹn tẹ mẹ wẹ hogbe owe Daniẹli mẹ tọn lẹ yin nusúdo bo yin aṣli gbọn?

¹³ Nulila angẹli lọ tọn hlan Daniẹli, he ko bẹjẹeji sọn Daniẹli 10:20 mẹ, wá tadona kọ̀n todin po hogbe homẹmiọnnamẹ tọn ehelẹ po dọmọ: “Ṣigba hiẹ, Daniẹli E, súnudo ohó lẹ lọ, bosọ yí ohiadonu do tlẹ́ owe lọ, yèdọ jẹ ojlẹ opodo lọ tọn: mẹsusu na họ̀nwezun yigodo podọ yinukọn, yè nasọ hẹn oyọnẹn sudeji.” (Daniẹli 12:4) Na taun tọn suhugan nuhe Daniẹli yin gbigbọdo nado wlan lẹ yin aṣli bo yin nusúdo na gbẹtọvi lẹ ma nado tindo nukunnumọjẹnumẹ yetọn. Yèdọ, Daniẹli lọsu tlẹ wlan to godo mẹ dọmọ: “Podọ yẹn sè, ṣigba yẹn ma tunwun gba.” (Daniẹli 12:8) To linlẹn ehe mẹ owe Daniẹli tọn gbọṣi yinyin nusúdo mẹ na owhe kanweko susu lẹ. Etẹwẹ dogbọn egbehe dali?

14. (a) To “ojlẹ opodo lọ tọn” whenu, mẹnu lẹ wẹ “họ̀nwezun yigodo podọ yinukọn,” podọ to fie? (b) Kunnudenu tẹwẹ tin to finẹ dọ Jehovah ko dona ‘wezun hinhọn yigodo podọ yinukọn’ ehe?

¹⁴ Mí tindo lẹblanulọkẹyi nado to gbẹ̀nọ to “ojlẹ opodo lọ tọn” heyin dọdai etọn dọ to owe Daniẹli tọn mẹ. Dile e yin dọdai etọn dọ do, susu nugbonọ lẹ tọn “họ̀nwezun yigodo podọ yinukọn” to nudọnamẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Po dona Jehovah tọn po, oyọnẹn nugbo ko lẹzun nuhe gbayipe. Kunnudetọ yiamisisadode nugbonọ Jehovah tọn lẹ ko yin didona po wuntuntun po he to hinhẹn yé penugo nado mọnukunnujẹemẹ dọ Visunnu gbẹtọ tọn lẹzun Ahọlu to 1914, nado yọ́n gbekanlin dọdai Daniẹli mẹ tọn lẹ, nado namẹ avase sọta “osùnú lọ he nọ basi ovọ́jẹ”—podọ apajlẹ vude poun wẹ ehelẹ yin. (Daniẹli 11:31) Enẹwutu, susugege oyọnẹn ehe tọn, sọ yin ohia mẹyinyọnẹn tọn devo na “mẹwiwe Gigogán tọn lẹ.” Ṣigba Daniẹli mọ kunnudenu devo lẹ yí.

YÉ YIN ‘GBIGBÀ HANYANHANYAN’

15. Kanbiọ tẹwẹ angẹli de kanse todin, podọ mẹnu lẹ go wẹ kanbiọ ehe flinnu mí gando?

¹⁵ Mí flindọ, Daniẹli mọ wẹndomẹ angẹli tọn ehelẹ yí to adà “otọ̀ daho” Hidẹkẹli tọn tó, he sọ yin yinyọnẹn taidi Tigris. (Daniẹli 10:4) Tofi todin e mọ nudida atọ̀n angẹli tọn lẹ bo dọmọ: “Whenẹnu wẹ yẹn Daniẹli pọ́n, bo, doayi e go, mẹawe devo lẹ ṣite finẹ, dopo to otó otọ̀ lọ tọn to awà he ji, podọ awetọ to otó otọ̀ lọ tọn to awà nẹ ji. Ode sọ dọ hlan dawe yè ṣinyọ́n alavọ na lọ he tin taga osìn otọ̀ lọ tọn lẹ, dọmọ, Nawẹ e na yin dindẹn sọ jẹ opodo awujinu helẹ lọ tọn?” (Daniẹli 12:5, 6) Kanbiọ he angẹli lọ fọndote tofi sọgan sọ flinnu mí whladopo dogọ gando “mẹwiwe Gigogán tọn lẹ” go. To bẹjẹeji “ojlẹ opodo lọ tọn” whenu, to 1914, yé yin ahunmẹduna sinsinyẹn po kanbiọ lọ po gando lehe e na dẹnsọ whẹpo opagbe Jiwheyẹwhe tọn lẹ nido mọ hẹndi yí. Dọ yewlẹ wẹ yin mẹhe dọdai ehe dlẹnalọdo tlọlọ lẹzun nuhe họnwun to gblọndo kanbiọ ehe tọn mẹ.

16. Dọdai tẹwẹ angẹli lọ dọtọ́n, podọ nawẹ e zinnudo dandan-yinyin hẹndi etọn tọn ji gbọn?

¹⁶ Kandai Daniẹli tọn zindonukọn dọmọ: “Yẹn sọ sè dawe yè ṣinyọ́n alavọ na lọ, he tin taga osìn otọ̀ lọ tọn lẹ, whenuena e ze alọ etọn adusi po alọ amiyọn etọn po daga hlan olọn, bo whlé gbọn ewọ he togbẹ̀ kakadoi dali dọ e na tin na ojlẹ de, ojlẹ lẹ, po odaa de po; podọ whenuena yé ko basi opodo gbigbà huhlọn mẹwiwe lẹ tọn tọn de hanyanhanyan, onú he lẹpo na yin tadona.” (Daniẹli 12:7) Whẹho sinsinyẹn de wẹ ehe yin. Angẹli lọ bẹ alọ awe lẹpo daga nado whlé, vlavo na angẹli awe he tin to adà awe otọ̀ daho lọ tọn lẹ ji nido sọgan mọ agbasa-yido-basi dohia ehe. E gbọnmọ dali zinnudeji dọ dọdai ehe na yin hinhẹndi mlẹnmlẹn dandan. Nalete, whetẹnu wẹ ojlẹ dide ehelẹ yin? E ma vẹawu sọmọ nado mọ gblọndo lọ dile hiẹ sọgan lẹndọ e yindo gba.

17. (a) Gbesisọ-yinyin tẹwẹ sọgan yin mimọ to dọdai he yin kinkandai to Daniẹli 7:25, Daniẹli 12:7, po Osọhia 11:3, 7, 9 tọn lẹ po mẹ? (b) Nawẹ ojlẹ atọ̀n daa lọ lẹ dẹnsọ?

¹⁷ Dọdai ehe taidi dọdai awe devo lẹ to aliho ayidego tọn mẹ. Tintan, ehe mí gbadopọnna to Weta 9 owe ehe tọn mẹ, yin mimọ to Daniẹli 7:25 mẹ; awetọ, to Osọhia 11:3, 7, 9 mẹ. Doayi delẹ to gbesisọ-yinyin lọ lẹ go. Dopodopo yetọn yin awuwlena na ojlẹ opodo lọ tọn. Dọdai awe lọ lẹpo gando devizọnwatọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn lẹ go, bo do yé hia nado yin homẹkẹndo bo ma tlẹ penugo nado zindonukọn to nuwiwa yẹwhehodidọ gbangba tọn yetọn tọn mẹ na ojlẹ gli de. Dopodopo dọdai lọ lẹ tọn dohia dọ devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ gọwa ogbẹ̀ bo vọ́ azọ́n yetọn bẹjẹeji, bo gbawhàn homẹkẹndomẹtọ yetọn lẹ tọn. Podọ dopodopo dọdai lọ lẹ tọn dọhodo lehe ojlẹ awufiẹsa mẹwiwe lẹ tọn ehe na dẹnsọ ji. Dọdai awe lọ lẹpo to Daniẹli (7:25 po 12:7 po) mẹ dlẹnalọdo ‘ojlẹ de, ojlẹ lẹ, po odaa ojlẹ tọn po.’ Na paa tọn weyọnẹntọ lẹ yọ́n ehe nado zẹẹmẹdo ojlẹ atọ̀n daa. Osọhia dlẹnalọdo ojlẹ dopolọ taidi osun 42, kavi azán 1 260 lẹ. (Osọhia 11:2, 3) Ehe hẹn ẹn lodo dọ ojlẹ atọ̀n daa lọ lẹ to Daniẹli mẹ dlẹnalọdo owhe atọ̀n daa he dopodopo yetọn tindo azán 360. Ṣigba whetẹnu wẹ azán 1 260 ehelẹ bẹjẹeji?

18. (a) Sọgbe hẹ Daniẹli 12:7, etẹwẹ na dohiagona vivọnu azán 1 260 lọ lẹ tọn? (b) Whetẹnu wẹ ‘huhlọn mẹwiwe lẹ tọn’ yin gbigbà hanyanhanyan to godo mẹ te, podọ nawẹ ehe jọ gbọn? (c) Whetẹnu wẹ azán 1 260 lọ lẹ bẹjẹeji, podọ nawẹ mẹyiamisisadode lẹ ‘dọyẹwheho to odẹ́vọ̀ mẹ’ to ojlẹ enẹ mẹ gbọn?

¹⁸ Dọdai lọ basi zẹẹmẹ hezeheze gando whenuena azán 1 260 lọ lẹ na wá vivọnu—yèdọ whenuena “yé ko basi opodo gbigbà huhlọn mẹwiwe lẹ tọn tọn de hanyanhanyan.” To ṣẹnṣẹn 1918 tọn, hagbẹ nukundeji Watch Tower Bible and Tract Society tọn lẹ, gọna azinponọ etọn, J. F. Rutherford, yin whẹdana to dodonu whẹsadokọnamẹ lalo tọn ji, bo yin zizedo ganpamẹ na ojlẹ dindẹn. Na nugbo tọn mẹwiwe Jiwheyẹwhe tọn lẹ mọ azọ́n yetọn ‘yin gbigbà hanyanhanyan,’ yèdọ huhlọn yetọn yin winwẹ́n. Owhe atọ̀n daa hihia sọn ṣẹnṣẹn 1918 tọn na hẹn mí wá vivọnu 1914 tọn. To ojlẹ enẹ mẹ pipli pẹvi mẹyiamisisadode lẹ tọn to huhlọn na yedelẹ na mẹgbeyinyan sinsinyẹn homẹkẹn lọ tọn. Wẹkẹ-whàn I ko gbajẹgbonu, bọ nukundiọsọmẹ do azọ́n yetọn ji to sinsinyẹn deji. Na owhe 1915 tọn, yé tlẹ ze wefọ owhe tọn yetọn sinai do kanbiọ ehe ji he Klisti kanse hodotọ etọn lẹ dọmọ: “Be mìwlẹ penugo nado nù sọn kọfo ṣie mẹ ya?” (Matiu 20:22, La Bible du roi Jacques [Glẹnsigbe] ) Dile e yin dọdai etọn dọ do to Osọhia 11:3, ojlẹ azán 1 260 he bọdego lọ yin ojlẹ awubla tọn de na mẹyiamisisadode lẹ—e tin taidi dọ yé to dọdai dọ to odẹ́vọ̀ mẹ nkọtọn. Homẹkẹn sinyẹn dogọ. Delẹ to yé mẹ yin zizedo ganpamẹ, mẹdevo lẹ yin hihò gbọn gbẹtọgun lẹ dali, podọ mẹdevo lẹ yin yasana. Mẹsusu wẹ jẹflumẹ gbọn okú azinponọ tintan Ogbẹ́ tọn lọ, yèdọ C. T. Russell tọn dali, to 1916. Nalete, etẹwẹ na jọ to vivọnu ojlẹ zinvlu tọn ehe godo po hùhù mẹwiwe ehelẹ taidi titobasinanu yẹwhehodidọ tọn de po?

19. Nawẹ dọdai Osọhia weta 11 mẹ tọn lẹ na mí jide dọ mẹyiamisisadode lẹ ma na nabọẹ na whenu dindẹn gbọn?

¹⁹ Dọdai dopolọ heyin mimọ to Osọhia 11:3, 9, 11 mẹ dohia dọ to whenuena “kunnudetọ awe” lọ lẹ na yin hùhù pó godo, yé na gbọṣi oṣiọ-yinyin mẹ na ojlẹ gli de poun—yèdọ azán atọ̀n daa—kakajẹ whenuena yé na yin hinhẹngọwa ogbẹ̀. Mọdopolọ, dọdai Daniẹli weta 12 mẹ tọn dohia dọ mẹwiwe lọ lẹ ma na gbọṣi abọẹninọ mẹ gba ṣigba tindo azọ́n susu to nukọn yetọn.

YÉ YIN ‘LILẸ̀WÉ, YIN HINHẸNZUN WÉWÉ, BO YIN KIKLỌWÉ’

20. Sọgbe hẹ Daniẹli 12:10, dona tẹlẹ wẹ na wá mẹyiamisisadode lẹ ji to numimọ sinsinyẹn yetọn lẹ godo?

²⁰ Dile e yin ayidego dai do, Daniẹli wlan onú helẹ dai ṣigba ma mọnukunnujẹ yé mẹ gba. Ṣigba, e na ko paṣa ẹ eyin mẹwiwe lẹ na yin kúnsudona na taun tọn to alọ homẹkẹndomẹtọ yetọn lẹ tọn mẹ, na e kanse dọmọ, “Etẹwẹ na yin opodo agọgbọnẹn onú helẹ tọn?” Angẹli lọ na gblọndo dọmọ: “Daniẹli, to yìyì na dewe, na ohó lẹ lọ yin nusúdo bosọ yin yíyí ohiadonu do tlẹ́ jẹ ojlẹ opodo lọ tọn. Mẹsusu na lẹ̀ yede wé, bosọ hẹn yede zun wéwé, bosọ yin kiklọwé; ṣigba mẹylankan lẹ na yí ylankan do to wiwà; ṣigba mẹplọntọ he yin nuyọnẹntọ lẹ na tunwun.” (Daniẹli 12:8-10) Jide nujikudo tọn tin na mẹwiwe lẹ! Kakati nado yin vivasudo, yé na yin hinhẹn zun wéwé, bo na yin didona po teninọ wiwe de po to Jehovah Jiwheyẹwhe nukọn. (Malaki 3:1-3) Wuntuntun yetọn do whẹho gbigbọmẹ tọn lẹ ji na hẹn yé penugo nado gbọṣi wiweji to nukun Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ. To vogbingbọn mẹ, mẹylankan lẹ na gbẹ́ nado mọnukunnujẹ onú gbigbọmẹ tọn lẹ go. Ṣigba whetẹnu wẹ ehe lẹpo na jọ?

21. (a) Ninọmẹ tẹlẹ wẹ yin hinhẹndi whẹpo tedidi ojlẹ tọn heyin dọdai etọn dọ to Daniẹli 12:11 mẹ nido bẹjẹeji? (b) Etẹwẹ “avọ́ nunina mimẹ̀ whẹwhẹ tọn lọ” yin, podọ whetẹnu wẹ e yin didesẹ? (Pọ́n apotin he tin to weda 298.)

²¹ Daniẹli yin didọna dọmọ: “Sọn ojlẹ he mẹ avọ́ nunina mimẹ̀ whẹwhẹ tọn lọ na yin didesẹ, bọ osùnú he basi ojẹvọ́ lọ yin zize daga, na yin azán fọṣidopo po kanweao po.” Enẹwutu tedidi ojlẹ ehe tọn na bẹjẹeji to whenuena ninọmẹ tangan delẹ na ko yin hinhẹndi. “Avọ́ nunina mimẹ̀ whẹwhẹ tọn lọ”—kavi “avọ́sinsan madoalọte lọ”a—dona yin didesẹ. (Daniẹli 12:11, nudọnamẹ odò tọn, NW) Avọ́sinsan tẹ́ hodọ wẹ angẹli lọ te? E ma yin avọ́sinsan kanlin tọn he nọ yin bibasi to tẹmpli aigba ji tọn depope mẹ gba. Yèdọ, “ohia nugbo tọn” de poun wẹ tẹmpli he tin to Jelusalẹm to ojlẹ de mẹ wayi tlẹ yin—yèdọ tẹmpli daho gbigbọmẹ tọn Jehovah tọn, ehe jẹazọ́n ji to whenuena Klisti lẹzun Yẹwhenọ Daho etọn to owhe 29 W.M.! To tẹmpli gbigbọmẹ tọn ehe mẹ, he nọtena tito Jiwheyẹwhe tọn na sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke, nuhudo de matin na avọ́ nunina madoalọte ylando tọn gba, na “yè yí Klisti do sanvọ́ whladopo nado ze ylando mẹsusu tọn hẹn.” (Heblu lẹ 9:24-28) Ṣogan, Klistiani nugbo lẹpo nọ basi avọ́sinsan lẹ to tẹmpli ehe mẹ. Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Gbọn [Klisti] mẹ, mì gbọ mí ni nọ sanvọ́ pipà tọn de hlan Jiwheyẹwhe whepoponu, enẹ wẹ, sinsẹ́n nùflo mítọn tọn, he basi ogbeyiyi hlan oyín etọn.” (Heblu lẹ 13:15) Enẹwutu ninọmẹ tintan dọdai lọ tọn ehe—heyin dide “avọ́ nunina mimẹ̀ whẹwhẹ tọn lọ” sẹ̀—yin hinhẹndi to ṣẹnṣẹn 1918 tọn to whenuena azọ́n yẹwhehodidọ lọ tọn diblayin alọhẹndotena na ojlẹ gli de.

22. (a) Etẹwẹ “osùnú” he nọ basi ovọ́jẹ lọ yin, podọ whetẹnu wẹ e yin didoai? (b) Whetẹnu wẹ tedidi ojlẹ tọn heyin dọdai etọn dọ to Daniẹli 12:11 mẹ bẹjẹeji, podọ whetẹnu wẹ e wá vivọnu?

²² Nalete, etẹwẹ dogbọn ninọmẹ awetọ—heyin “zize daga,” kavi didoai, “osùnú lọ he nọ basi ovọ́jẹ” tọn dali? Dile mí mọ to hodọdopọ mítọn mẹ do Daniẹli 11:31 ji do, tintan osùnú ehe tọn wẹ Alẹnu Akọta lẹ tọn bo wá tọ́nta to godo mẹ taidi Plidopọ Akọta lẹ tọn. Awe lẹpo yin osùnú na yé ko yin gigopana taidi todido dopo kẹdẹ lọ na jijọho to aigba ji. Gbọnmọ dali, to ahun mẹsusu tọn mẹ, tito zedai ehelẹ na taun tọn yí otẹn Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn! Alẹnu lọ yin didetọn to osẹ́n liho to janvier 1919. To ojlẹ enẹ mẹ, to whenẹnu, ninọmẹ awe he tin to Daniẹli 12:11 mẹ lẹ yin jijẹ e kọ̀n. Enẹwutu azán 1 290 lọ lẹ bẹjẹeji to fliflimẹ 1919 tọn bo zindonukọn kakajẹ afò-whenu (Agewaji Madaawe Globu tọn) to 1922.

23. Nawẹ mẹwiwe Jiwheyẹwhe tọn lẹ basi nukọnyiyi nado tindo teninọ he wé to azán 1 290 heyin dọdai etọn dọ to Daniẹli weta 12 mẹ gbọn?

²³ To ojlẹ enẹ mẹ, be mẹwiwe lẹ basi nukọnyiyi jẹ lilẹzun lilẹ̀wé bo yin kiklọwé to nukun Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ ya? Na nugbo tọn yé wà mọ! To mars 1919 azinponọ Ogbẹ́ Watch Tower tọn po gbẹdohẹmẹtọ pẹkipẹki etọn lẹ po yin didesọn ganpamẹ. To nukọnmẹ whẹsadokọnamẹ agọ̀ he yin bibasi sọta yé lẹ yin didesẹ. To yinyọnẹn dọ azọ́n lọ ma ko wá tadona kọ̀n, yé hẹn alọnu yetọn ján to afọdopolọji, bo jẹ tito plidopọ de tọn basi ji na septembre 1919 enẹ. To owhe enẹ dopolọ mẹ, linlinnamẹwe gbẹdohẹmẹtọ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn yin zinzinjẹgbonu to tintan whenu. To yinyin yiylọdọ L’Âge d’Or to tintan whenu (todin Réveillez-vous!), e ko nọ saba nọgodona Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn to walọ gblezọn aihọn ehe tọn dide gbà madibu mẹ podọ to alọgigọna omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nado gbọṣi wiwé mẹ. To vivọnu azán 1 290 heyin dọdai etọn dọ lọ tọn, mẹwiwe lẹ tin to aliho yinyin hinhẹngọwa teninọ wiwé de mẹ. To septembre 1922, tlolo to owhe he mẹ ojlẹ ehe wá vivọnu, yé basi plidopọ bẹjẹeji tọn de to Cedar Point, Ohio, États-Unis. E fọ́n ojlo zohunhun sinsinyẹn tọn dote to azọ́n yẹwhehodidọ lọ tọn mẹ. Etomọṣo, nuhudo gbẹ́ tin nado basi nukọnyiyi dogọ. Enẹ gbọṣi aimẹ na ojlẹ ohia he bọdego tọn.

AYAJẸ NA MẸWIWE LẸ

24, 25. (a) Tedidi ojlẹ tẹlẹ tọn wẹ yin dọdai etọn dọ to Daniẹli 12:12 mẹ, podọ whetẹnu wẹ kunnudenu dohia dọ e bẹjẹeji bo wá vivọnu te? (b) Etẹwẹ yin ninọmẹ gbigbọmẹ tọn pipòtọ mẹyiamisisadode lẹ tọn to bẹjẹeji azán 1 335 lọ lẹ tọn?

²⁴ Angẹli Jehovah tọn dotana dọdai etọn gando mẹwiwe lẹ go po hogbe ehelẹ po dọmọ: “[Ayajẹnọ wẹ, NW ] ewọ he nọtepọn yin, bosọ wá jẹ azán fọṣidopo po kàntọ̀n-fọtọ̀n po lọ kọ̀n.” (Daniẹli 12:12) Angẹli lọ ma namẹ nudọnamẹ dejido depope gando whenuena ojlẹ ehe na bẹjẹeji bo wá vivọnu do gba. Nujijọ whenuho tọn dohia dọ e bọdo ojlẹ he jẹnukọn lọ go tlolo. Eyin mọwẹ be e na bẹjẹeji sọn afò-whenu 1922 tọn jẹ vivọnu amàkikọ-whenu 1926 tọn (Agewaji Madaawe Globu tọn). Be mẹwiwe lẹ jẹ ninọmẹ ayajẹ tọn mẹ to vivọnu ojlẹ enẹ tọn ya? Mọwẹ, titengbe to aliho gbigbọmẹ tọn lẹ mẹ.

²⁵ Yèdọ to plidopọ 1922 tọn lọ (heyin didohia to weda 302) tọn mẹ godo, delẹ to mẹwiwe Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ gbẹ́ to nuhe ko jọ wayi pọndohlan po ojlo zogbe po. Owe titengbe he yé nọ yizan to opli lẹ tẹnmẹ gbẹsọ yin Biblu po bladopọ Études des Écritures tọn lẹ po gbọn C. T. Russell dali. To ojlẹ enẹ mẹ, mẹsusu tindo pọndohlan he dlẹnalọdo 1925 taidi owhe he fọnsọnku na bẹjẹeji bọ Paladisi na yin hinhẹngọwa aigba ji. Gbọnmọ dali, mẹsusu to sinsẹ̀nzọn wà po azán tangan de po to ayiha mẹ. Mẹdelẹ gbọn goyiyi dali gbẹ́ nado tindo mahẹ to azọ́n yẹwhehodidọ na gbẹtọ lẹ mẹ. Ninọmẹ awubla tọn de wẹ ehe yin.

26. Dile azán 1 335 tọn lọ lẹ to nukọnzindo, nawẹ ninọmẹ gbigbọmẹ mẹyiamisisadode lọ lẹ tọn diọ gbọn?

²⁶ Ṣigba, dile azán 1 335 lọ lẹ zindonukọn, ehe lẹpo jẹ didiọ ji. Yẹwhehodidọ yí otẹn tintan, dile tito gbesisọ tọn de na mẹlẹpo nado tindo mahẹ to lizọnyizọn kunnudegbe tọn mẹ yin didoai. Opli lẹ yin titobasina nado plọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn to sẹmẹsẹmẹ. Zinjẹgbonu 1^er mars 1925 tọn, de hosọ whenuho tọn lọ tọ́n heyin “Jiji Akọta Tọn,” bo na nukunnumọjẹnumẹ gigọ́ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ gando nuhe ko jọ to ojlẹ 1914-19 tọn lẹ go. To whenuena 1925 ko juwayi godo, mẹwiwe lẹ ma sọ nọ wà sinsẹ̀nzọn hlan Jiwheyẹwhe po pọndohlan ojlẹ tangan de tọn po ba. Kakatimọ, klandowiwe oyín Jehovah tọn yin titengbe. Nugbo titengbe ehe yin nùzindeji, hugan gbede pọ́n, to hosọ lọ “Mẹnu Wẹ Na Gbògbéna Jehovah?” he sọawuhia to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn heyin 1^er janvier 1926 tọn mẹ. To plidopọ lọ tẹnmẹ to mai 1926, owe lọ Délivrance yin didetọn. (Pọ́n weda 302.) Ehe yin dopo to debọdo-dego owe yọyọ heyin awuwlena nado diọtẹnna Études des Écritures. Mẹwiwe lẹ ma sọ nọ pọngodo hlan ojlẹ he wayi lẹ ba. Yé to pinpọ́n po jide po hlan sọgodo po azọ́n he tin to nukọn po. Enẹwutu dile e yin dọdai etọn dọ do, azán 1 335 wá vivọnu po ninọmẹ ayajẹmẹ-ninọ mẹwiwe lẹ tọn po.

27. Nawẹ bladopọ Daniẹli weta 12 tọn gọalọna mí nado yọ́n mẹyiamisisadode Jehovah tọn lẹ ganji gbọn?

²⁷ Nugbo wẹ dọ, e mayin mẹlẹpo wẹ doakọnna gbọn ojlẹ hunyanhunyan tọn ehe mẹ gba. Abajọ, bọ angẹli lọ do zinnudo nujọnu-yinyin ‘gbigbọṣi nukundido mẹ’ tọn ji. Mẹhe doakọnna bo gbọṣi nukundido mẹ lẹ yin didona susugege. Bladopọ Daniẹli weta 12 tọn hẹn ehe họnwun. Dile e yin didọdai do, mẹyiamisisadode lẹ yin hinhẹngọwa ogbẹ̀, kavi yin finfọnsọnku, to linlẹn gbigbọmẹ tọn mẹ. Yé yin nina wuntuntun ayidego tọn to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ, bo yin huhlọnna nado “họ̀nwezun yigodo podọ yinukọn” to e mẹ podọ, bo yin anadena gbọn gbigbọ wiwe dali, nado hùn nudabla whenu dindẹn tọn lẹ. Jehovah klọ́ yé wé bo hẹn yé nado sẹ́ to gbigbọliho, mlánmlán taidi sunwhlẹvu lẹ. To godo mẹ, yé hẹn mẹsusu wá teninọ dodo tọn mẹ hẹ Jehovah Jiwheyẹwhe.

28, 29. Etẹwẹ dona yin gbemima mítọn dile “ojlẹ opodo lọ tọn” to sisẹpọ vivọnu etọn?

²⁸ Po ohiadomẹgo dọdai tọn ehe lẹpo po nado do “mẹwiwe Gigogán tọn lẹ” hia, whẹjijọ tẹwẹ na tin na gbigbẹ́ nado yọ́n yé bo kọnawudopọ hẹ yé? Dona jiawu lẹ to tenọpọn gbẹtọ susugege, he kọnawudopọ hẹ hagbẹ he to didepo mẹyiamisisadode tọn lẹ to sinsẹ̀nzọnwiwa hlan Jehovah mẹ. Mímẹpo dona to nukundo hẹndi opagbe Jiwheyẹwhe tọn lẹ. (Habbakuk 2:3) To azán mítọn gbè Mikaẹli, Ahọvi Daho lọ, ko tin to ote do ota omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn mẹ na owhe ao ao lẹ. To madẹnmẹ, e na yinuwa taidi whẹdida-hẹnṣẹntọ titonu ehe tọn heyin dide sọn olọn mẹ wá. Eyin e wàmọ, etẹwẹ na yin teninọ mítọn?

²⁹ Gblọndo kanbiọ enẹ tọn na sinai do vlavo eyin mí de nado zan gbẹzan tenọgligo-hinhẹn tọn todin ji. Nado hẹn gbemima mítọn lodo nado wà mọ dile “ojlẹ opodo lọ tọn” to dindọnsẹpọ, mì gbọ mí ni gbadopọnna wefọ he gbọngodo owe Daniẹli tọn. Hodọdopọ mítọn to weta he na bọdego mẹ na gọalọna mí nado mọnukunnujẹ lehe Daniẹli nọte to Jiwheyẹwhe etọn nukọn do podọ lehe e na nọte to nukọn Etọn to sọgodo do.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

ETẸ GO WẸ HIẸ DOAYI?

• Tedidi ojlẹ tẹ tọn whenu wẹ Mikaẹli “ṣite” te, podọ whetẹnu podọ nawẹ e na “tite” gbọn?

• Wunmẹ fọnsọnku tẹ tọn wẹ Daniẹli 12:2 dlẹnalọdo?

• Azán tẹlẹ wẹ dohiagona bẹjẹeji po vivọnu

ojlẹ atọ̀n daa heyin nùdego to Daniẹli 12:7 mẹ?

azán 1 290 heyin dọdai etọn dọ to Daniẹli 12:11 mẹ?

azán 1 335 heyin dọdai etọn dọ to Daniẹli 12:12 mẹ?

• Nawẹ ayipipa Daniẹli weta 12 go gọalọna mí nado yọ́n sinsẹ̀n-basitọ nugbo Jehovah tọn lẹ gbọn?

[Apotin to weda 298]

AVỌ́ NUNINA MIMẸ̀ WHẸWHẸ TỌN LỌ DIDESẸ

To owe Daniẹli tọn mẹ, hogbe lọ ‘avọ́ nunina mimẹ̀ whẹwhẹ tọn’ sọawuhia whlaatọ́n. E dlẹnalọdo avọ́sinsán pipà tọn—“sinsẹ́n nùflo” tọn—he nọ yin bibasi hlan Jehovah Jiwheyẹwhe to gbesisọmẹ gbọn devizọnwatọ etọn lẹ dali. (Heblu lẹ 13:15) Dọdai didesẹ etọn tọn yin alọdlẹndo to Daniẹli 8:11, 11:31, po 12:11 po mẹ.

To wẹkẹ-whàn awe lọ lẹpo whenu, omẹ Jehovah tọn lẹ yin homẹkẹndo sinsinyẹn to gandudu “ahọlu agewaji tọn” po “ahọlu hùwaji tọn” po glọ. (Daniẹli 11:14, 15) “Avọ́ nunina mimẹ̀ whẹwhẹ tọn” lọ didesẹ wá aimẹ sẹpọ vivọnu Wẹkẹ-whàn I tọn to whenuena azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ diblayin alọhẹndotena na ojlẹ gli de to ṣẹnṣẹn 1918 tọn. (Daniẹli 12:7) Mọdopolọ to Wẹkẹ-whàn II whenu, “avọ́ nunina mimẹ̀ whẹwhẹ tọn” sọ yin ‘didesẹ’ na azán 2 300 lẹ gbọn Huhlọn Aihọn tọn heyin Anglo-Amérique tọn dali. (Daniẹli 8:11-14; pọ́n Weta 10 owe ehe tọn.) E sọ yin didesẹ gbọn “awhànpa” Nazi tọn lẹ dali na tedidi ojlẹ he mayin nùdego de tọn to Owe-wiwe lẹ mẹ.—Daniẹli 11:31; pọ́n Weta 15 owe ehe tọn.

[Apotin/Yẹdide lẹ to weda 301]

TEDIDI OJLẸ DỌDAI TỌN LẸ TO DANIẸLI MẸ

[Yẹdide lẹ to weda 287]

To aliho agọ̀ mẹ devizọnwatọ nukundeji Jehovah tọn lẹ yin zizedo ganpa otò tọn mẹ to Atlanta, Géorgie, États-Unis. Sọn amiyọnwhé yì adusiwhé: (mẹhe sinai lẹ wẹ) A. H. Macmillan, J. F. Rutherford, W. E. Van Amburgh; (mẹhe nọte lẹ wẹ) G. H. Fisher, R. J. Martin, G. DeCecca, F. H. Robison, po C. J. Woodworth po

[Yẹdide lẹ to weda 299]

Plidopọ bẹjẹeji tọn lẹ yin bibasi to Cedar Point, Ohio, États-Unis, to 1919 (aga) po 1922 po (to odò)

[Yẹdide to weda blebu ji to weda]