WETA 13
‘To Whenue Yé Ko Tindo Gbemanọpọ Jẹ Obá de mẹ Godo’
Whẹho adàgbigbo tọn yin hinhẹn yì hagbẹ anademẹtọ lọ dè
Sinai do Owalọ lẹ 15:1-12 ji
1-3. (a) Etẹwẹ jlo na hẹn kinklan wá agun Klistiani dowhenu tọn mẹ? (b) Nawẹ mí sọgan mọaleyi sọn dogbigbapọnna kandai he tin to owe Owalọ lẹ tọn mẹ ehe gbọn?
HOMẸHUN Paulu po Balnaba po taun to whenue yé dotana gbejizọnlin mẹdehlan tọn yetọn tintan bo lẹkọwa Antioku Silia tọn. Homẹ yetọn hùn dọ Jehovah ko “hùn ohọ̀n yise tọn na akọta lẹ.” (Owalọ 14:26, 27) Na nugbo tọn, Antioku-nu lẹ to hodọ gando wẹndagbe lọ go po zohunhun po, podọ “mẹsusu” to Kosi lẹ mẹ sọ to awukọndopọ hẹ agun lọ to finẹ.—Owalọ 11:20-26.
2 To madẹnmẹ, linlin jideji enẹ tọn jẹ Jude. Ṣigba kakati mẹlẹpo nido jaya, linlin lọ yidogọna gbemanọpọ he ko tin-to-aimẹ gando whẹho adàgbigbo tọn go. Kanṣiṣa tẹwẹ dona tin to Klistiani Ju lẹ po Klistiani he ma yin Juvi lẹ po ṣẹnṣẹn, podọ etẹwẹ dona yin pọndohlan Klistiani he ma yin Ju lẹ tọn gando Osẹ́n Mose tọn go? Whẹho lọ hẹn gbemanọpọ wá sọmọ bọ agun Klistiani whenẹnu tọn dibla klan. Nawẹ yè na didẹ whẹho ehe gbọn?
3 Mí na mọ nuhọakuẹ susu plọn dile mí to dogbapọnna kandai ehe to owe Owalọ lẹ tọn mẹ. Nuplọnmẹ ehelẹ na gọalọna mí nado yinuwa po nuyọnẹn po eyin whẹho he sọgan hẹn kinklan wá lẹ wá fọndote to azán mítọn gbè.
‘Adavo Mìwlẹ Gboadà’ (Owalọ lẹ 15:1)
4. Pọndohlan agọ̀ tẹwẹ yisenọ delẹ to godonọna, podọ kanbiọ tẹwẹ ehe fọndote?
4 Luku wlan dọmọ: “Sunnu delẹ wá [Antioku] sọn Jude bo jẹ mẹmẹsunnu lẹ plọn ji dọmọ: ‘Eyin mìwlẹ ma gboadà sọgbe hẹ aṣa Mose tọn, mì ma sọgan yin whinwhlẹngán.’” (Owalọ 15:1) Mí ma yọnẹn eyin “sunnu [he] wá sọn Jude” ehelẹ ko yin Falesi dai whẹpo do lẹzun Klistiani. Depope he whẹho lọ na yin, e taidi dọ pọndohlan Falesi he nọ tẹdo osẹ́n go glanglan enẹlẹ tọn na ko yinuwado yé ji. Humọ, yé sọgan ko gbọn lalo dali sọalọakọ́n dọ emi to hodọ do apọsteli lẹ po mẹho he to Jelusalẹm lẹ po tamẹ. (Owalọ 15:23, 24) Ṣigba, naegbọn Klistiani he yin Ju lẹ gbẹ́ to godonọna adàgbigbo dile etlẹ yindọ Jiwheyẹwhe ko deanana apọsteli Pita nado kẹalọyi Kosi he ma gboadà lẹ do agun Klistiani tọn mẹ sọn nudi owhe 13 die gbọ́n?a—Owalọ 10:24-29, 44-48.
5, 6. (a) Naegbọn Klistiani Juvi delẹ do tẹdo whẹho adàgbigbo tọn go? (b) Be alẹnu adàgbigbo tọn yin apadewhe alẹnu Ablaham tọn ya? Basi zẹẹmẹ. (Pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)
5 Nususu wẹ sọgan ko zọ́n. Whẹwhinwhẹ́n dopo wẹ yindọ Jehovah lọsu wẹ biọ dọ sunnu lẹpo ni nọ gboadà, podọ ehe nọ dohia dọ sunnu mọnkọtọn lẹ tindo haṣinṣan vonọtaun de hẹ ẹ. Dile etlẹ yindọ alẹnu adàgbigbo tọn ko yin didoai jẹnukọnna alẹnu Osẹ́n tọn, ehe wá lẹzun apadewhe alẹnu Osẹ́n lọ tọn to godo mẹ. Ablaham po whédo etọn po wẹ Jiwheyẹwhe degbena jẹnukọn nado gboadà.b (Lev. 12:2, 3) To Osẹ́n Mose tọn glọ, jonọ lẹ lọsu dona gboadà whẹpo do mọ lẹblanulọkẹyi delẹ yí, taidi núdùdù Juwayi tọn dùdù. (Eks. 12:43, 44, 48, 49) Na nugbo tọn, Ju lẹ nọ pọ́n mẹdepope he ma gboadà taidi mawénọ, he mẹde ma dona sẹpọ.—Isa. 52:1.
6 Enẹwutu, e na biọ yise po whiwhẹ po to Klistiani Juvi lẹ si nado kẹalọyi nuplọnmẹ yọyọ devo. Alẹnu yọyọ lọ ko diọtẹnna alẹnu Osẹ́n tọn lọ, enẹwutu, nugbo lọ dọ mẹde yin jiji taidi Juvi ma dohia dọ ewọ lẹzun apadewhe omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn to afọdopolọji gba. Podọ na Klistiani Juvi he nọ nọ̀ lẹdo Ju lẹ tọn mẹ lẹ, taidi yisenọ he to Jude lẹ, e na biọ adọgbigbo nado do yede hia taidi hodotọ Klisti tọn bo kẹalọyi Kosi he ma gboadà lẹ taidi yisenọ hatọ lẹ.—Jel. 31:31-33; Luku 22:20.
7. Nugbo tẹ mẹ wẹ “sunnu [he] wá sọn Jude” lọ lẹ gboawupo nado mọnukunnujẹ?
7 Na nugbo tọn, nujinọtedo Jiwheyẹwhe tọn lẹ ma ko diọ. Nuhe do ehe hia wẹ yindọ, alẹnu yọyọ lọ bẹ onú tangan he Osẹ́n Mose tọn plọnmẹ lẹ hẹn. (Mat. 22:36-40) Di apajlẹ, Paulu wlanwe gando adàgbigbo go to godo mẹ dọmọ: “Mẹhe yin Ju to homẹ wẹ yin Ju, adàgbigbo etọn sọ yin ahun mẹ tọn gbọn gbigbọ dali bọ e ma yin gbọn kandai osẹ́n tọn de dali gba.” (Lom. 2:29; Deut. 10:16) “Sunnu [he] wá sọn Jude” lọ lẹ ma mọnukunnujẹ nugbo ehe mẹ, ṣigba yé tẹkudeji dọ Jiwheyẹwhe ma ko zẹhudo osẹ́n adàgbigbo tọn ji gba. Be yé na wá diọlinlẹn ya?
“Gbemanọpọ po Nudindọn Sinsinyẹn de Po” (Owalọ lẹ 15:2)
8. Naegbọn whẹho adàgbigbo tọn do yin hinhẹn yì hagbẹ anademẹtọ lọ dè to Jelusalẹm?
8 Luku zindonukọn dọmọ: “To whenue Paulu po Balnaba po ko tindo gbemanọpọ po nudindọn de po hẹ yé [Sunnu he “wá sọn Jude” lọ lẹ] jẹ obá de mẹ godo, tito yin bibasina Paulu po Balnaba po gọna mẹdevo delẹ nado hẹji yì apọsteli po mẹho lẹ po dè to Jelusalẹm gando whẹho ehe go.”c (Owalọ 15:2) Hogbe lọ ‘gbemanọpọ po nudindọn sinsinyẹn po’ dohia dọ dopodopo yetọn yí homẹgble do dọho dile yé to zẹẹmẹ nuhe yé yise tọn basi po nujikudo po, podọ agun Antioku tọn ma penugo nado didẹ nuhahun lọ. Nado hẹn jijọho po pọninọ agun lọ tọn po go, mẹho agun lọ tọn lẹ gbọn nuyọnẹn dali basi dide nado hẹn whẹho lọ yì “apọsteli po mẹho lẹ po dè to Jelusalẹm,” yèdọ hagbẹ anademẹtọ whenẹnu tọn. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn mẹho agun tọn Antioku tọn lẹ dè?
9, 10. Apajlẹ dagbe tẹwẹ mẹmẹsunnu Antioku tọn lẹ gọna Paulu po Balnaba po zedai na mí to egbehe?
9 Dopo to nuhọakuẹ he mí plọn lẹ mẹ wẹ yindọ, mí dona dejido titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn go. Di apajlẹ, mẹmẹsunnu Antioku tọn lẹ yọnẹn dọ Klistiani Juvi-jiji lẹ kẹdẹ wẹ hagbẹ anademẹtọ lọ bẹhẹn. Etomọṣo, yé deji dọ pipli enẹ na didẹ whẹho adàgbigbo tọn lọ sọgbe hẹ Owe-wiwe lẹ. Etẹwutu? Agun lọ kudeji dọ Jehovah na deanana whẹho lọ gbọn gbigbọ wiwe etọn po Jesu Klisti he yin Ota agun Klistiani tọn po gblamẹ. (Mat. 28:18, 20; Efe. 1:22, 23) Eyin whẹho sinsinyẹn lẹ fọ́n to egbehe, mì gbọ mí ni hodo apajlẹ Klistiani Antioku tọn lẹ tọn bo dejido titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn po Hagbẹ Anademẹtọ lọ po go.
10 Kandai ehe sọ flinnu mí dọ nujọnu wẹ e yin nado tindo whiwhẹ po homẹfa po. Gbigbọ wiwe wẹ de Paulu po Balnaba po tlọlọ nado yì omẹ akọta lẹ tọn dè, ṣogan yé ma yí aṣẹpipa enẹ zan nado didẹ whẹho adàgbigbo tọn to Antioku gba. (Owalọ 13:2, 3) Humọ, Paulu wlan to nukọn mẹ dọmọ: “Yẹn hẹji yì [Jelusalẹm] na osọhia de he yin didohia mi wutu”—ehe dohia dọ Jiwheyẹwhe deanana whẹho lọ. (Gal. 2:2) Mọdopolọ to egbehe, mẹho agun tọn lẹ nọ dovivẹnu nado do whiwhẹ po homẹfa po hia to whenue whẹho he sọgan hẹn kinklan wá lẹ fọndote. Kakati nado to nudọn, yé nọ ganjẹ Jehovah go gbọn dogbigbapọnna Owe-wiwe lẹ po anademẹ he afanumẹ nugbonọ lọ na lẹ po dali.—Flp. 2:2, 3.
11, 12. Naegbọn e do yin nujọnu nado nọ nọtepọn Jehovah?
11 To ninọmẹ delẹ mẹ, e sọgan biọ dọ mí ni nọtepọn Jehovah nado tá hinhọ́n do whẹho delẹ ji. Flindọ to ojlẹ Paulu tọn mẹ, mẹmẹsunnu lẹ dona nọte kakajẹ owhe 49 W.M.—yèdọ nudi owhe 13 sọn whenue Kọneliọsi yin dide gbọn gbigbọ dali to 36 W.M.—whẹpo Jehovah wá didẹ whẹho adàgbigbo tọn lọ. Naegbọn e do dẹn sọmọ? Vlavo Jiwheyẹwhe jlo dọ whenu susu ni juwayi na Ju ahundoponọ lẹ nido sọgan diọ pọndohlan yetọn gando diọdo ayidego tọn ehe go. To popolẹpo mẹ, alẹnu adàgbigbo tọn he Jiwheyẹwhe basi hẹ tọgbo vivẹ́ yetọn Ablaham, he yin hinhẹnwa vivọnu to whenue e ko nọ aimẹ na owhe 1900 godo, ma yin whẹho vlẹkẹsẹ de poun gba!—Joh. 16:12.
12 Lẹblanulọkẹyi nankọ die nado yin pinplọn bo yin anadena gbọn Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn he nọ fahomẹ bosọ yin homẹdagbenọ dali! Kọdetọn lọ lẹ nọ yin na dagbe mítọn, bosọ nọ hẹn ale wá to whepoponu. (Isa. 48:17, 18; 64:8) Enẹwutu, mì dike mí gbọn sakla dali tẹkudo linlẹn mítọn titi lẹ ji, kavi jẹagọdo diọdo kavi zẹẹmẹ wefọ delẹ tọn he titobasinanu lọ basi gbede blo. (Yẹwh. 7:8) Eyin a jẹ ayidego ji tlolo dọ enẹ to jijọ do gowe, naegbọn a ma na lẹnayihamẹpọn bo hodẹ̀ nado sọgan yí nunọwhinnusẹ́n dagbe he tin to Owalọ lẹ weta 15 mẹ zan?d
13. Nawẹ mí sọgan do homẹfa Jehovah tọn nkọ hia to lizọnyizọn mítọn mẹ gbọn?
13 E sọgan biọ dọ mí ni fahomẹ eyin mí to nuplọn hẹ mẹhe e vẹawuna nado jo nuplọnmẹ lalo kavi aṣa he ma sọgbe hẹ Owe-wiwe do lẹ, na ehelẹ ko doadọ̀do to ahun yetọn mẹ wutu. To whẹho mọnkọtọn lẹ mẹ, mí sọgan tin to dandannu glọ nado dike whenu delẹ ni juwayi na gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn nido sọgan yinuwado ahun nuplọntọ lọ tọn ji. (1 Kọl. 3:6, 7) Humọ, mí dona nọ hodẹ̀ do whẹho lọ ji. To aliho de kavi devo mẹ, podọ to ojlẹ sisọ mẹ, Jiwheyẹwhe na gọalọna mí nado yọ́n afọdide nuyọnẹn tọn he mí dona ze.—1 Joh. 5:14.
Yé Dọ Numimọ Mẹjlọdote Tọn lẹ “to Gigọ́ Mẹ” (Owalọ lẹ 15:3-5)
14, 15. (a) Nawẹ agun Antioku tọn doyẹyigona Paulu, Balnaba, po mẹhe to gbejizọnlinzin hẹ yé devo lẹ po gbọn? (b) Nawẹ mẹmẹsunnu ehelẹ na tuli yisenọ hatọ lẹ to gbejizọnlin yetọn whenu gbọn?
14 Kandai Luku tọn zindonukọn dọmọ: “To whenue agun lọ ko yìn yé vude to gbejizọnlin yetọn mẹ godo, sunnu ehelẹ zindonukọn gbọn Fenike po Samalia po, bo to zẹẹmẹ basi to gigọ́ mẹ gando lehe omẹ akọta lẹ tọn to lilẹhlan Jiwheyẹwhe dè do go bosọ to ayajẹ daho hẹnwa na mẹmẹsunnu lẹpo.” (Owalọ 15:3) Nugbo lọ dọ agun lọ yìn Paulu, Balnaba, po mẹhe to gbejizọnlinzin hẹ yé devo lẹ po dohia dọ hagbẹ agun lọ tọn lẹ yiwanna yé, bo doyẹyigona yé, bosọ jlo dọ Jiwheyẹwhe ni dona yé. Apajlẹ dagbe nankọ devo die mẹmẹsunnu Antioku tọn lẹ zedai na mí! Be hiẹ nọ doyẹyigona mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu towe lẹ po, “titengbe yé [mẹho he] nọ wazọ́n sinsinyẹn to hodidọ po mẹpinplọn po mẹ lẹ” ya?—1 Tim. 5:17.
15 To gbejizọnlin lọ whenu, yé na tuli Klistiani hatọ lẹ to Fenike po Samalia po gbọn numimọ mẹjlọdote tọn he yé tindo to Kosi lẹ dè didọna yé “to gigọ́ mẹ” dali. Vlavo Klistiani Juvi he họnyi otò devo mẹ to okú Stefani tọn godo lẹ na ko tin to mẹhe yin tulina ehelẹ mẹ. Mọdopolọ to egbehe, linlin dagbe lẹ gando lehe Jehovah to didona azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ do go nọ na tuli mẹmẹsunnu mítọn lẹ, titengbe mẹhe to pipehẹ whlepọn lẹ. Be hiẹ nọ mọaleyi to gigọ́ mẹ sọn linlin mọnkọtọn lẹ mẹ gbọn opli Klistiani tọn lẹ, po plidopọ lẹ po yìyì, podọ gbọn numimọ po otàn gbẹzan tọn he tin to owe mítọn mẹ lẹ po hihia vlavo to zinjẹgbonu wema ji tọn kavi to jw.org ji dali ya?
16. Etẹwẹ dohia dọ whẹho adàgbigbo tọn ko lẹzun adọ̀n sinsinyẹn de?
16 To whenue mẹmẹsunnu he wá sọn Antioku ehelẹ ko zingbejizọnlin na nudi kilomẹtlu 550 godo, yé jẹ Jelusalẹm to godo mẹ. Luku dọmọ: “To whenue yé jẹ Jelusalẹm, agun lọ po apọsteli lẹ po gọna mẹho lẹ yí yé po homẹdagbe po, yé sọ na linlin nususu he Jiwheyẹwhe ko basi gbọn yé gblamẹ lẹ tọn.” (Owalọ 15:4) Ṣigba to vogbingbọn mẹ, “delẹ to hagbẹ sinsẹ̀n klandovo Falesi lẹ tọn mẹ he ko lẹzun yisenọ lẹ fọnṣite sọn aisinnu yetọn lẹ ji bo dọmọ: ‘Dandan wẹ dọ yè ni gboadà na yé bo degbena yé nado yìn Osẹ́n Mose tọn ’” (Owalọ 15:5) E họnwun dọ whẹho adàgbigbo tọn he gando Klistiani he ma yin Juvi lẹ go ko lẹzun adọ̀n sinsinyẹn bo dona yin dididẹ.
“Apọsteli lẹ po Mẹho lẹ po Pli Dopọ” (Owalọ lẹ 15:6-12)
17. Mẹnu lẹ wẹ nọpọ́ do yin hagbẹ anademẹtọ lọ to Jelusalẹm, podọ naegbọn “mẹho lẹ” do gọna yé?
17 Howhinwhẹn lẹ 13:10 dọmọ: “Nuyọnẹn tin to mẹhe nọ dín ayinamẹ lẹ dè.“ Sọgbe hẹ nunọwhinnusẹ́n dagbe enẹ, “apọsteli lẹ po mẹho lẹ po pli dopọ nado dọhodo whẹho [adàgbigbo tọn lọ] ji.” (Owalọ 15:6) “Apọsteli lẹ po mẹho lẹ po” yinuwa taidi afọzedaitọ agun Klistiani blebu tọn, kẹdẹdile Hagbẹ Anademẹtọ lọ nọ basi do to egbehe. Naegbọn “mẹho lẹ” do wadevizọn hẹ apọsteli lẹ? Flindọ apọsteli Jakọbu ko yin hùhù, podọ apọsteli Pita lọsu ko nọ gànmẹ na ojlẹ de. Eyin nudopolọ sọ jọ do apọsteli he pò lẹ go lo? Nuhe zọ́n niyẹn bọ sunnu yí gbigbọ do de he pegan devo lẹ do wazọ́n hẹ yé nado hẹn ẹn diun dọ azọ́n nukunpedonugo tọn lọ zindonukọn dile e jẹ do.
18, 19. Ohó mẹhẹnlẹnnupọn tọn tẹwẹ Pita dọ, podọ tadona tẹ kọ̀n wẹ todoaitọ etọn lẹ dona ko wá?
18 Luku zindonukọn dọmọ: “To hodọdopọ sinsinyẹn susu godo, Pita fọ́n bo dọna yé dọmọ: ‘Mì mẹmẹsunnu lẹ emi, mì yọnẹn ganji dọ Jiwheyẹwhe ko de mi to ṣẹnṣẹn mìtọn sọn bẹjẹeji na omẹ akọta lẹ tọn nido sè ohó wẹndagbe lọ tọn sọn onù ṣie mẹ bo yise; podọ Jiwheyẹwhe, mẹhe nọ yọ́n ninọmẹ ahun mẹ tọn, dekunnu gbọn gbigbọ wiwe lọ nina yé dali, kẹdẹdile e basi na mílọsu do ga. Ewọ masọ do vogbingbọn depope hia to míwlẹ po yé po ṣẹnṣẹn, ṣigba e lẹ̀ ahun yetọn wé gbọn yise yetọn dali.’” (Owalọ 15:7-9) Sọgbe hẹ owe alọdlẹndonu tọn de, hogbe Glẹkigbe tọn he yin lilẹdo “hodọdopọ sinsinyẹn” to wefọ 7tọ mẹ sọ zẹẹmẹdo “dodinnanu bibasi kavi kanbiọ kinkanse.” E họnwun dọ pọndohlan voovo wẹ mẹmẹsunnu lọ lẹ tindo, ehe yé dọtọ́n po ahundopo po.
19 Ohó mẹhẹnlẹnnupọn tọn he Pita dọ flinnu mẹlẹpo dọ ewọ tin to finẹ to whenue Kosi tintan he ma gboadà lẹ—enẹ wẹ Kọneliọsi po whédo etọn po—yin dide gbọn gbigbọ wiwe dali to owhe 36 W.M. Enẹwutu, eyin Jehovah masọ nọ do vogbingbọn hia to Ju po mẹhe ma yin Ju po ṣẹnṣẹn ba, aṣẹ tẹwẹ gbẹtọvi lẹ tindo nado wàmọ? Humọ, yise to Klisti mẹ wẹ nọ lẹ̀ ahun yisenọ de tọn wé, e ma yin Osẹ́n Mose tọn yìnyìn gba.—Gal. 2:16.
20. Nawẹ mẹhe to godonọna adàgbigbo lẹ “to Jiwheyẹwhe whlepọn” gbọn?
20 Po kunnudenu họnwun he tin-to-aimẹ ehelẹ po, enẹ wẹ nuhe Jiwheyẹwhe dọ gọna anademẹ gbigbọ wiwe tọn, Pita dotana dọmọ: “Enẹwutu, todin, naegbọn mì do to Jiwheyẹwhe whlepọn gbọn zẹgẹ he tọgbo mítọn lẹ kavi mílọsu ma penugo nado hẹn lẹ zizedo kọ̀ji na devi lẹ dali? To vogbingbọn mẹ, mí yise dọ gbọn nukundagbe majẹhẹ Oklunọ Jesu tọn gblamẹ wẹ mí yin whinwhlẹngán, dile e yin do na yewlẹ.” (Owalọ 15:10, 11) Na nugbo tọn, mẹhe to godonọna adàgbigbo lẹ “to Jiwheyẹwhe whlepọn.” Yé to tintẹnpọn nado zín kandai osẹ́n tọn he Ju lẹ lọsu ma sọgan yìn to gigọ́ mẹ do Kosi lẹ ji, podọ gbọnmọ dali, osẹ́n lọ gblewhẹdo yé taidi mẹhe jẹna okú. (Gal. 3:10) Kakati nado to godonọna adàgbigbo, nuhe Ju he to ohó Pita tọn sè lẹ dona ko wà wẹ nado do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn hia na nukundagbe majẹhẹ he Jiwheyẹwhe dohia yé gbọn Jesu gblamẹ.
21. Etẹwẹ Balnaba po Paulu po dọ to hodọdopọ lọ whenu?
21 E họnwun dọ ohó Pita tọn lẹ yinuwado todoaitọ etọn lẹ ji taun, na “pipli lọ pete nabọẹ.” Enẹgodo, Balnaba po Paulu po na linlin “ohia po nujiawu susu he Jiwheyẹwhe ko basi gbọn yé gblamẹ to akọta lẹ ṣẹnṣẹn po tọn.” (Owalọ 15:12) Todin, apọsteli lẹ po sunnu mẹho lẹ po ko mọ kunnudenu susu he yé sọgan gbeje pọ́n nado basi nudide he na do ojlo Jiwheyẹwhe tọn hia do whẹho adàgbigbo tọn ji.
22-24. (a) Nawẹ Hagbẹ Anademẹtọ egbezangbe tọn nọ hodo apajlẹ hagbẹ anademẹtọ owhe kanweko tintan whenu tọn gbọn? (b) Nawẹ mẹho agun tọn lẹpo sọgan na sisi tito yẹwhehọluduta tọn gbọn?
22 Mọdopolọ to egbehe, eyin Hagbẹ Anademẹtọ lọ pli, yé nọ dín anademẹ sọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ bo nọ hodẹ̀ vẹkuvẹku na alọgọ gbigbọ wiwe tọn. (Salm. 119:105; Mat. 7:7-11) Nado sọgan basi nudide he tin to kọndopọ mẹ hẹ ojlo Jiwheyẹwhe tọn lẹ, dopodopo Hagbẹ Anademẹtọ lọ tọn nọ mọ nuhe na yin hodọdeji lẹ yí jẹnukọn nado sọgan lẹnnupọn bo hodẹ̀ do yé ji. (Howh. 15:28) To whenue mẹmẹsunnu yiamisisadode ehelẹ pli, yé nọ dọ linlẹn yetọn lẹ po awuvivo po bosọ nọ do sisi hia ode awetọ. Biblu nọ yin yiyizan whlasusu to hodọdopọ lọ whenu.
23 Mẹho agun tọn lẹ dona hodo apajlẹ enẹ. Podọ eyin mẹho lẹ ma penugo nado didẹ whẹho sinsinyẹn de to opli yetọn whenu, yé sọgan kanwe hlan wekantẹn alahọ tọn kavi mọ nugopọntọ lẹdo tọn lẹ. Eyin e biọ domọ, alahọ sọgan kanwe hlan Hagbẹ Anademẹtọ lọ.
24 Mọwẹ, Jehovah nọ dona mẹhe nọ na sisi tito yẹwhehọluduta tọn bo nọ do whiwhẹ, nugbonọ-yinyin, po homẹfa po hia lẹ. Dile mí na mọ do to weta he bọdego mẹ, ale he Jiwheyẹwhe nọ na mẹhe wàmọ lẹ wẹ jijọho nujọnu tọn, adọkun gbigbọmẹ tọn, po pọninọ Klistiani tọn po.
a Pọ́n apotin lọ “Nuhe Klistiani Juvi Hẹngogonọ lẹ Nọ Plọnmẹ.”
b Alẹnu adàgbigbo tọn ma yin apadewhe alẹnu Ablaham tọn he gbẹ́ pò to azọ́nwa kakajẹ din gba. Alẹnu Ablaham tọn bẹjẹeji to 1943 J.W.M., whenue Ablaham (he nọ yin yiylọdọ Ablam to whenẹnu) dasá Tọ̀sisa Euflate to whenue e jei Kenani. Owhe 75 wẹ e tindo to whenẹnu. Godo mẹ wẹ alẹnu adàgbigbo tọn wá yin didoai, yèdọ to 1919 J.W.M., whenue Ablaham yin owhe 99 mẹvi.—Jen. 12:1-8; 17:1, 9-14; Gal. 3:17.
c E taidi dọ Titu, yèdọ Klistiani Glẹkinu de, he wá lẹzun gbẹdohẹmẹtọ po wẹnsagun dejidego Paulu tọn po, tin to mẹhe yin didohlan lọ lẹ mẹ. (Gal. 2:1; Titu 1:4) Apajlẹ dawe ehe tọn dohia dọ Kosi he ma gboadà lẹ sọgan lẹzun Klistiani he yin dide gbọn gbigbọ wiwe dali nugbonugbo.—Gal. 2:3.
d Pọ́n apotin lọ “Kunnudetọ Jehovah Tọn lẹ Nọ Ze Nuyise Yetọn lẹ Sinai do Biblu Ji.”