Paulu Basi Titona Nunina Kọgbọ Tọn Na Mẹwiwe Lẹ

DAGBENU gbigbọmẹ tọn lẹ wẹ yin nujọnu hugan na Klistiani nugbo lẹ. Etomọṣo, tintin to lẹnpọn mẹ na dagbemẹ-ninọ agbasamẹ tọn lọsu sọ yin nujọnu na yé ga. Yé ko nọ saba wleawu onú lẹ tọn na mẹhe to numimọ awusinyẹnnamẹ tọn tindo lẹ. Owanyi mẹmẹsunnu tọn nọ whàn Klistiani lẹ nado gọalọna yisenọ hatọ he tin to nuhudo mẹ lẹ.​—Johanu 13:​34, 35.

Owanyi na mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu gbigbọmẹ tọn etọn lẹ po whàn apọsteli Paulu nado basi titona akuẹjọ de to agun he tin to Akaia, Galatia, Makedonia, po agbegbe Asia tọn lẹ po mẹ. Etẹwẹ hẹn ehe yin dandannu? Nawẹ tito-to-whinnu kọgbọ tọn lọ yin tito basina gbọn? Etẹwẹ yin gbeyiyi lọ? Podọ etẹwutu wẹ míwlẹ dona tindo ojlo to nuhe jọ lọ mẹ?

Ninọmẹ Agun Jelusalẹm Tọn Tọn

To Pẹntikọsti owhe 33 W.M. godo, Ju po mẹdiọzun Juvi lẹ po he wá sọn fidevo bo lẹzun devi to Pẹntikọsti lẹ gbọṣi Jelusalẹm na ojlẹ de nado plọnnu dogọ gando yise nugbo lọ go. Fie e yin dandan te lẹ, yisenọ hatọ lẹ yí homẹhunhun do gọalọ nado hẹn agbàn gbigbọṣi finẹ na ojlẹ dindẹn tọn mọnkọtọn lẹ. (Owalọ lẹ 2:​7-​11, 41-​44; 4:​32-​37) Hunyanhunyan tonudidọ tọn sọgan ko dekọtọn do nuhudo dogọ mẹ dile tovi owanyina akọtatọ́ Juvi tọn lẹ ko fọ́n atẹṣiṣi po danuwiwa gbẹtọgun lẹ tọn po dote. Ṣigba, na huvẹ ni ma do hù depope to hodotọ Klisti tọn lẹ mẹ, nunina egbesọegbesọ tọn lẹ yin bibasi na asuṣiọsi he tin to nuhudo mẹ lẹ. (Owalọ lẹ 6:​1-6) Hẹlodi dohomẹkẹn agun lọ tlala, podọ to owhe 40 W.M. tọn lẹ gblamẹ, huvẹ sinsinyẹn de gbajẹgbonu to Judé. Na hodotọ Jesu tọn lẹ, ehe lẹpo sọgan ko dekọtọn do nuhe Paulu ylọ dọ ‘yajiji,’ “nukunbibia,” ‘ogblànnu nutindo yetọn lẹ tọn bibẹ’ mẹ.​—Heblu lẹ 10:​32-​34; Owalọ lẹ 11:27–12:1.

To nudi owhe 49 W.M., ninọmẹ lọ gbẹsọ sinyẹn taun. Enẹwutu, to gbeyiyi dọ Paulu na ze ayidonugo do Kosi lẹ ji to yẹwhehodidọ etọn mẹ godo, Pita, Jakobu, po Johanu po dotuhomẹna ẹn nado “nọ flin wamọnọ lẹ.” Enẹ wẹ nuhe Paulu dovivẹnu nado wà.​—Galatianu lẹ 2:​7-10.

Tito Bibasina Nunina Lọ

Paulu deanana akuẹjọ de na Klistiani wamọnọ he tin to Judé lẹ. To nudi owhe 55 W.M., e dọna Kọlintinu lẹ dọmọ: “Gbọn akuẹjọ na mẹwiwe lẹ tọn dali, dile yẹn degbè hlan agun Galatia tọn lẹ, mọwẹ mì ni to wiwà do. To azán tintan awlẹn tọn gbè, mì gbọ omẹ dopodopo mìtọn ni yí do ede dè to nudotẹn mẹ, dile Jiwheyẹwhe wadagbe na ẹn do . . . [Enẹgodo] omẹ dopodopo he mì na kẹalọyi gbọn owe mìtọn lẹ dali, yé wẹ yẹn na dohlan nado hẹn nunina mìtọn hẹji yì Jelusalẹm.” (1 Kọlintinu lẹ 16:​1-3) To owhe dopo godo, Paulu dọ dọ Makedonia po Akaia po to mahẹ tindo to nunina kọgbọ tọn lọ mẹ. Podọ to whenuena nuhe yin bibẹpli lọ lẹ yin didohlan Jelusalẹm, tintin to finẹ afọzedaitọ lẹ tọn sọn agbegbe Asia tọn mẹ dohia dọ agun he tin to agbegbe enẹ mẹ lẹ lọsu ko na nunina.​—Owalọ lẹ 20:4; 2 Kọlintinu lẹ 8:​1-4; 9:​1, 2.

Mẹdepope mayin kọgbidina nado na hugan dehe go e pé gba. Kakatimọ, whẹho nuhẹn sọgbe tọn de wẹ e yin na lankan depope nido sọgan yin yiyizan nado hẹn dehe whè lọ sọgbe to mẹwiwe lẹ ṣẹnṣẹn to Jelusalẹm po Judé po. (2 Kọlintinu lẹ 8:​13-​15) “Omẹ dopodopo dile e lẹn to ayiha etọn mẹ do, mọwẹ mì ni gbọ e ni na do” wẹ Paulu dọ, “e yin po hùnhlún po blo, kavi huhlọndohẹnbasi tọn blo, na Jiwheyẹwhe yiwanna nunamẹtọ homẹhunnọ.”​—2 Kọlintinu lẹ 9:7.

Apọsteli lọ na whẹwhinwhẹ́n dagbe de Kọlintinu lẹ nado yin alọtlútọ. Jesu ‘ko lẹzun wamọnọ na yetọn wutu, na yewlẹ nido lẹzun adọkunnọ’ to gbigbọmẹ. (2 Kọlintinu lẹ 8:9) Na jide tọn yé na jlo nado hodo apajlẹ gbigbọ nunamẹ tọn etọn. Humọ, to whenuena e yindọ Jiwheyẹwhe to didona yé “to onú popo mẹ hlan dagbewà lẹpo,” nuhe sọgbe de wẹ e yin dọ yé ni gọalọ nado wleawuna nuhudo mẹwiwe lẹ tọn.​—2 Kọlintinu lẹ 9:​10-12.

Walọyizan Mahẹ-Tindotọ lẹ Tọn

Mí sọgan plọn nususu sọn nunina sọn ojlo mẹ wá mẹ gbọn dogbigbapọnna walọyizan mẹhe tindo mahẹ to tito-to-whinnu kọgbọ owhe kanweko tintan whenu tọn na mẹwiwe lẹ tọn mẹ. Nunina lọ dohia dọ e zẹ̀ sinsẹ̀n-basitọ hatọ wamọnọ Jehovah tọn lẹ tọn hihopọn poun go. E dohia dọ kanṣiṣa mẹmẹsunnu-yinyin tọn de tin to Klistiani Juvi po Kosi tọn lẹ po ṣẹnṣẹn. Nina po alọkikẹyi nunina lẹ po do pọninọ po họntọnjiji po hia to Kosi po Juvi ehelẹ po ṣẹnṣẹn. Numahẹmẹ yetọn yin to agbasa-liho podọ to gbigbọ-liho ga.​—Lomunu lẹ 15:​26, 27.

Paulu sọgan ko gọ̀n ma basi oylọ na Klistiani Makedonia tọn lẹ to tintan whenu nado tindo mahẹ​—na yé lọsu tin to ohẹ́n klókló mẹ wutu. Ṣigba, yé ‘to vẹvẹ zọnmii na lẹblanulọkẹyi nunamẹ tọn.’ Etẹ, yèdọ dile yé tlẹ to numimọ “whlepọn daho nukunbibia tọn” tindo do sọ, yé yí ayajẹ do na “hugan huhlọn yetọn”! (2 Kọlintinu lẹ 8:​1-4) E họnwun dọ whlepọn sinsinyẹn yetọn bẹ whẹsadokọnamẹ lẹ hẹn dọ yé to sinsẹ̀n he ma sọgbe hẹ osẹ́n Lomunu lẹ tọn de basi. Enẹwutu e yin nukunnumọjẹemẹ dọ yé dona tindo awuvẹmẹ na mẹmẹsunnu yetọn Judé tọn lẹ, he to oyà awusinyẹnnamẹ dopolọ tọn ji.​—Owalọ lẹ 16:20, 21; 17:​5-9; 1 Tẹsalonikanu lẹ 2:​14.

Dile etlẹ yindọ Paulu ko yí zohunhun tintan Kọlintinu lẹ tọn zan na nunina lọ nado na tuli Makedonianu lẹ, zohunhun Kọlinti tọn ko depò. Todin apọsteli lọ donù alọtútlú Makedonianu lẹ tọn go nado whàn Kọlintinu lẹ. E mọ ẹn taidi dandannu nado flin yé dọ ojlẹ lọ die nado dotana nuhe yé ko bẹjẹeji to owhe dopo die wayi. Etẹwẹ jọ?​—2 Kọlintinu lẹ 8:​10, 11; 9:​1-5.

Titu ko bẹ nunina lọ jẹeji to Kọlinti, ṣigba nuhahun lẹ fọ́n he na vlavo tọn glọnalina vivẹnudido etọn lẹ. To whenuena e ko yì nado dọho hẹ Paulu to Makedonia godo, Titu lẹkọ po omẹ awe devo lẹ po nado vọ́ zohunhun na agun Kọlinti tọn bosọ dotana nunina lọ. Mẹdelẹ sọgan ko to linlẹn lọ detọ́n dọ Paulu ko tẹnpọn nado hò Kọlintinu lẹ dù. Vlavo ehewutu wẹ e do sunnu atọ̀n hlan nado dotana nunina lọ bosọ na pipà dopodopo yetọn. “Míwlẹ to apadana ehe, na mẹdepope ma nado dowhẹ mí to susugege he mẹ ehe yè to devizọnwana gbọn mí dali,” wẹ Paulu dọ. “[Na mí] sọ to awú onú he yọ́n lẹ tọn wle dai, e mayin to nukọn Oklunọ tọn kẹdẹ, ṣigba to nukọn gbẹtọ tọn ga.”​—2 Kọlintinu lẹ 8:​6, 18-​23; 12:18.

Nunina lọ Yíyí Hlan

To amàkikọ owhe 56 W.M. tọn whenu, akuẹ heyin jijọ lọ ko sọgbe nado yin hinhẹn yì Jelusalẹm. Paulu na yì hẹ afọzedaitọ heyin dide gbọn mẹhe basi nunina lọ dali lẹ. Owalọ lẹ 20:4 dọmọ: “Sopateli [visunnu Pyrrhus] Belea tọn plan ẹn yì jẹ Asia; to Tẹsalonikanu lẹ mẹ, Alistaku po Sekundu po; Gaiu Delbe tọn, po Timoti po; podọ to Asiatọ lẹ mẹ, Tikiku po Tlofimu po.” E họnwun dọ, Luku tin to yé mẹ ga, mẹhe sọgan ko ze afọ Klistiani he tin to Filippi lẹ tọn dai. Gbọnmọ dali, e whè gbau sunnu ṣinẹnẹ wẹ yì azọndenamẹ ehe mẹ.

“Sọha akuẹ heyin bibẹpli na nunina lọ dona ko sù taun,” wẹ weyọnẹntọ Dieter Georgi dọ, “na vivẹnudido godo mẹ tọn lẹ, he mẹ Paulu po afọzedaitọ susu devo lẹ po tin te, ma na ko sọzẹn hẹ tukla po akuẹzinzan lọ po to aliho depope mẹ gba.” E mayin dọ hagbẹ lọ lẹ yinuwa nado basi hihọ́ na akuẹ lọ kẹdẹ wẹ gba ṣigba nado sọ whlá Paulu sọn whẹsadokọnamẹ nugbomadọ tọn depope mẹ ga. Mẹhe yin didohlan lẹ ze afọ agun Kosi lẹ tọn tọn dai to mẹwiwe lẹ nukọn to Jelusalẹm.

Na tọjihun dido sọn Kọlinti yì Silia wutu, afọzedaitọ lọ lẹ dona ko jẹ Jelusalẹm to Juwayi whenu. Ṣigba, sébibla de nado hù Paulu dekọtọn do tito lẹ didiọ mẹ. (Owalọ lẹ 20:3) Vlavo linlẹn kẹntọ etọn lẹ tọn wẹ nado hù i to ohù ji.

Onú devo lẹ to ahunmẹduna Paulu. Whẹpo e do yì, e kanwehlan Klistiani he tin to Lomu lẹ nado nọ hodẹ̀ dọ ewọ ‘nido sọgan yin whinwhlẹngán sọn mayisenọ lẹ si to Judé podọ dọ lizọnyizọn etọn na Jelusalẹm nido sọgan yin alọkẹyi gbọn mẹwiwe lẹ dali.’ (Lomunu lẹ 15:​30, 31) Dile etlẹ yindọ mẹwiwe lẹ matin ayihaawe na kẹalọyi nunina lọ lẹ po pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn sisosiso po, vlavo Paulu sọgan ko yin ahunmẹduna gando nuhahun he wiwá etọn sọgan hẹnwa Ju lẹ ṣẹnṣẹn to paa mẹ go.

E họnwun dọ apọsteli lọ tindo wamọnọ lẹ to ayiha mẹ. Dile Owe-wiwe ma tlẹ dọ whenuena nunina lọ yin bibẹ jo do sọ, bibẹ jo etọn ze pọninọ daga bosọ hẹn Klistiani Kosi lẹ penugo nado do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn hia hatọ yisenọ Judé tọn yetọn lẹ na adọkun gbigbọmẹ tọn heyin mimọyi sọn yé dè lẹ. Awusọhia Paulu tọn to tẹmpli mẹ to madẹnmẹ to Jelusalẹm wiwá etọn godo fọ́n gufinfọn de dote bosọ dekọtọn do wiwle etọn mẹ. Ṣigba to agọgbọnẹnmẹ ehe na ẹn dotẹnmẹ hundote lẹ nado dekunnu na togán po ahọlu lẹ po.​—Owalọ lẹ 9:​15; 21:17-​36; 23:11; 24:1–​26:32.

Nunina Kọgbọ Tọn Mítọn lẹ to Egbehe

Sọn owhe kanweko tintan whenu gbọ́n, nususu ko diọ​—ṣigba nunọwhinnusẹ́n dodonu tọn lẹ ma ko diọ gba. Klistiani lẹ nọ yin didọna to gbesisọmẹ gando nuhudo akuẹzinzan tọn lẹ go. Nunina depope he yé basi na mẹhe tin to nuhudo mẹ lẹ dona yin sọn ojlo mẹ wá, bo yin whinwhàn gbọn owanyi na Jiwheyẹwhe po gbẹtọvi hatọ lẹ po dali.​—Malku 12:​28-31.

Afọdide kọgbọ tọn he yin zize do ota mẹwiwe lẹ tọn mẹ to owhe kanweko tintan whenu dohia dọ nunina mọnkọtọn lẹ mimá dona yin titobasina ganji bosọ yin nukunpedego to aliho nugbodidọ mlẹnmlẹn tọn mẹ. Nugbo wẹ dọ, Jehovah Jiwheyẹwhe yọ́n nuhudo lẹ, podọ e nọ basi awuwledainanu lẹ na devizọnwatọ etọn lẹ na yé nido sọgan zindonukọn to wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn mimahẹ mẹdevo lẹ mẹ mahopọnna awusinyẹnnamẹnu lẹ. (Matiu 6:​25-34) Mọwẹ, mahopọnna ninọmẹ akuẹzinzan tọn mítọn, mímẹpo sọgan wà nuhe go mí pé. To aliho enẹ mẹ, ‘mẹhe tindo susu ma na tindo susu hugan gba, podọ mẹhe tindo vude ma na tindo dehe whè hugan gba.’​—2 Kọlintinu lẹ 8:15.