Weta 29
Dido Kọdetọn Dagbe de to Gbẹ̀ninọ Whẹndo Tọn Mẹ
1. (a) Nawẹ whẹndo tindo bẹjẹeji etọn gbọn? (b) Etẹwẹ ko yin lẹndai Jiwheyẹwhe tọn gbọn whẹndo dali?
WHENUENA Jehovah Jiwheyẹwhe da sunnu tintan po yọnnu tintan po, e kọn ye dopọ nado dè whẹndo de tọ́n. (Gẹnẹsisi 2:21-24; Matiu 19:4-6) Lẹndai Jiwheyẹwhe tọn wẹ e yin na asu po asi po ehe nado jideji gbọn ovi lẹ jiji dali. To whelọnu lo, whenuena ovi lẹ whẹn, yelọsu lẹ na wlealọ bosọ basi whẹndo yetọn titi lẹ. Lẹndai Jiwheyẹwhe tọn wẹ e yin dọ, to nukọnmẹ, whẹndo ayajẹnọ lẹ na nọ awà lẹpo ji to aigba ji. Ye na hẹn aigba zun paladisi whanpẹnọ de to filẹpo.—Gẹnẹsisi 1:28.
2, 3. (a) Naegbọn mí ma sọgan gblewhẹdo Jiwheyẹwhe na aijijẹ lẹ to whẹndo mẹ? (b) Etẹwẹ yin nuhe jẹ nado sọgan duvivi kọdetọn dagbe to gbẹ̀ninọ whẹndo tọn mẹ?
2 Ṣogan, to egbehe, whẹndo lẹ to gbigbakija, podọ susu he gbẹ topọ lẹ ma tindo ayajẹ gba. Enẹwutu mẹde sọgan kanse dọ: ‘Eyin whẹndo yin dida gbọn Jiwheyẹwhe dali nugbo nugbo, be e ma yin kọdetọn he yọn humọ wẹ e jẹ mí ni donukun?’ Ṣigba, mí ma sọgan gblewhẹdo Jiwheyẹwhe na whẹndo he to aijẹ lẹ gba. Onubasitọ de sọgan basi nude bosọ na ayinamẹ lẹ do lehe yè na zan ẹn do ji. Ṣigba be onubasitọ lọ sin whẹ wẹ e yin eyin onu lọ gbẹ azọn do hihọtọ lọ ma hodo ayinamẹ lẹ wutu? E ma yin mọ depope. Onu lọ, etlẹ yindọ e tin to dagbe, na gbẹ azọ́n do ye ma zan ẹn ganji wutu. Mọdopolọ wẹ e yin po whẹndo po.
3 Jehovah Jiwheyẹwhe ko na ayinamẹ lẹ to Biblu mẹ do gbẹninọ whẹndo tọn ji. Ṣigba eyin yè gbẹkọ ayinamẹ helẹ go, etẹwẹ na jọ? Yedọ eyin tito whẹndo tọn lọ tlẹ yin dagbe to ede mẹ, e sọgan gbakija. To whelọnu lo hagbẹ whẹndo tọn lẹ ma na jaya. To alọ devo mẹ, eyin anademẹ Biblu tọn lẹ yin hihodo, ehe na hẹn kọdetọn dagbe wa, yedọ whẹndo ayajẹ tọn. Onu titengbe wẹ e yin, to whelọnu lo, dọ mí ni tindo nukunnumọjẹnumẹ lehe Jiwheyẹwhe basi hagbẹ vovo whẹndo tọn lọ gbọn podọ lẹndai lọ lẹ he yé tin in na.
LE JIWHEYẸWHE DA SUNNU PO YỌNNU PO GBỌN
4. (a) Vogbingbọn tẹlẹ wẹ tin to finẹ to sunnu lẹ po yọnnu lẹ po mẹ? (b) Naegbọn Jiwheyẹwhe do da vogbingbọn mọnkọtọn lẹ?
4 Mẹlẹpo sọgan mọ dọ Jehovah ma da sunnu lẹ po yọnnu lẹ po do dopolọ gba. Nugbo wẹ e yin dọ to aliho susu mẹ ye taidi yenọzo. Ṣigba vogbingbọn tangan lẹ tin to awusọhia agbasa tọn yetọn po ninọmẹ asu asi yinyin yetọn po mẹ. Mọga, ye tindo vogbingbọn to nugopipe numọtolanmẹ tọn yetọn mẹ. Naegbọn vogbingbọn lẹ do tin? Jiwheyẹwhe basi ye domọ nado gọalọ na ode awetọ yetọn nado hẹn azọn vovo lẹ di wutu wẹ. To godo whenue Jiwheyẹwhe ko da sunnu lọ, Jiwheyẹwhe dọmọ: “E ma yọn na sunnu lọ ni yin dopokẹdẹ gba, yẹn na basi alọgọtọ [“nugọtọ,” NW ] de he jẹ na ẹn.”—Gẹnẹsisi 2:18.
5. (a) Nawẹ yọnnu yin bibasi di “nugọtọ” de na sunnu gbọn? (b) Fie wẹ alọwiwle tintan yin bibasi te? (c) Naegbọn alọwiwle do sọgan yin tito ayajẹ tọn de nugbo nugbo?
5 Nugọtọ de yin nude he sọgbehẹ kavi yì po devo de po ganji, bo hẹn ẹn sọgbe. Jiwheyẹwhe basi yọnnu di nusọgbehẹ dagbe de na sunnu nado gọalọna ẹn do hẹn nudọnamẹ gbọn Jiwheyẹwhe dali di nado yi gbẹtọ do gọ bosọ penukundo aigba go. Enẹwutu to dida yọnnu lọ sọn apadewhe sunnu lọ tọn mẹ godo, Jiwheyẹwhe basi alọwle tintan lọ to finẹ to jipa Edẹni tọn mẹ gbọn ‘yọnnu lọ hinhẹnwa na sunnu lọ dali.’ (Gẹnẹsisi 2:22; 1 Kọlintinu lẹ 11:8, 9) Alọwle sọgan yin tito ayajẹ tọn de na sunnu lọ po yọnnu lọ po yin bibasi po nuhudo de po he omẹ awetọ lọ wẹ sọgan na wutu. Nugopipe vovo yetọn lẹ sọgbe hẹ yenọzo. To whenue asu po asi po de tindo nukunnumọjẹnumẹ bo sọ yọnpinpẹn yede tọn bosọ kọnawudopọ to gbesisọ mẹ hẹ azọndenamẹ yetọn yetọn lẹ, dopodopo yetọn wẹ to nunina lọ na niyẹn nado gla owhé ayajẹ tọn de dote.
AZỌNGBAN ASU TỌN
6. (a) Mẹnu wẹ ye yi do basi ota whẹndo tọn? (b) Naegbọn ehe do yin nuhe sọgbe bosọ yọn-na-yizan?
6 Alọwle de kavi whẹndo de tindo nuhudo tatọ-yinyin tọn. Sunnu lọ wẹ yin dida po susu wunmẹ nugopipe lẹ po gọna hlọnhlọn biọtomẹsi lọ lẹ nado na tatọ-yinyin mọnkọtọn. Na ehe tọn wutu Biblu dọ dọ: “Asu wẹ ota asi tọn dile Klisti yin ota agun tọn do.” (Efesunu lẹ 5:23) Ehe yọn na yizan, na to whenue tatọ ma tin tukla po bẹwlu po wẹ na tin. Na whẹndo de nado tin matin tatọ taidi tintẹnpọn nado kun mọto de he ma tindo kọlẹ́nu (volant) de. Kavi, eyin yọnnu lọ na tẹnpọn nado to otẹn whlẹn, na tin di tintindo mọtokuntọ awe to mọto dopo mẹ, bọ dopodopo yetọn sọ tindo kọlẹ́nu to alọ mẹ nado sọgan gọkọ na afọ nukọn tọn dopodopo mọto lọ tọn.
7. (a) Naegbọn yọnnu delẹ ma do jlo linlẹn lọ dọ sunnu ni yin tatọ? (b) Be mẹlẹpo wẹ tindo tatọ de, podọ naegbọn tito Jiwheyẹwhe tọn na tatọ-yinyin do yin nuyọnẹn tọn de?
7 Nalete, susu yọnnu lẹ tọn wẹ ma yiwanna linlẹn lọ dọ sunnu de ni yin ota whẹndo tọn. Whẹwhinwhẹn tangan dopo na ehe wẹ yindọ susu asu lẹ tọn ma ko hodo nuplọnmẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ do le ye sọgan yi tatọ-yinyin lọ zan ganji do. Etomọṣo, nugbo he ye yọnẹn ganji de wẹ e yin dọ na agun kavi tito zedai depope nido sọgan wazọn ganji mẹde dona na anademẹ bo sọ basi nudide godo tọn lẹ. Gbọnmọ wẹ Biblu do dọ gbọn nuyọnẹn dali dọ: “Klisti wẹ ota sunnu dopodopo tọn; podọ sunnu wẹ ota yọnnu tọn; Jiwheyẹwhe wẹ ota Klisti tọn.” (1 Kọlintinu lẹ 11:3) To tito Jiwheyẹwhe tọn mẹ, Jiwheyẹwhe wẹ yin omẹ dopolọ he ma tindo mẹde to ota nẹẹ. Mẹdevo lẹpo, po Jesu Klisti po, gọna asu lẹ po asi lẹ po jẹ nado kẹalọyi anademẹ bosọ litai na nudide mẹdevo lẹ tọn.
8. (a) Apajlẹ mẹnu tọn wẹ asu lẹ dona hodo to yizan tatọ-yinyin tọn yetọn mẹ? (b) Nupinplọn tẹwẹ asu lẹ na plọn sọn apajlẹ enẹ lọ mẹ?
8 Ehe zẹẹmẹdo dọ nado hẹn azọn yetọn lẹ di di asu lẹ, sunnu lẹ dona kẹalọyi tatọ-yinyin Klisti tọn. Mọga, ye dona hodo apajlẹ etọn to zinzan tatọ-yinyin yetọn do asi yetọn lẹ ji mẹ mọpẹpẹ dile uwọ to bibasi do agun hodotọ etọn lẹ tọn ji do. Nawẹ Klisti nọ yinuwa po hodotọ etọn aigba ji tọn lẹ do? Whepoponu e nọ yin to aliho homẹdagbe tọn po lẹnpọn tintindo namẹ po mẹ. E ma yin fifiẹtọ tọn kavi homẹgble tọn gbede, yedọ whenuena ye ma yawu kẹalọyi anademẹ etọn lẹ. (Malku 9:33-37; 10:35-45; Luku 22:24-27; Johanu 13:4-15) Na nugbo tọn, e gbọn jlodido dali do na ogbẹ̀ etọn ye. (1 Johanu 3:16) Asu Klistiani de dona yi whiwhẹ do plọn apajlẹ Klisti tọn, bosọ yi ehe huhlọn etọn pe lẹpo basi nado hodo e whenuena e to nuyiwa hẹ whẹndo etọn. Taidi kọdetọn de, uwọ ma na yin tatọ whẹndo tọn aṣẹglanglan-panamẹtọ, kavi ṣejannabinọ de kavi mẹhe ma nọ lẹn mẹdevo tọn pọn gba.
9. (a) Hunhlun tẹwẹ asi susu lẹ tindo? (b) Etẹwẹ asu lẹ na gbọn nuyọnẹn dali do hẹn do ayiha mẹ to whenue ye to tatọ-yinyin yetọn yizan?
9 To alọ devo mẹ, nalete, asu lẹ dona lẹn ehe pọn: Be asi towe nọ hlun dọ a ma to tatọ whẹndo tọn sin azọn towe wà ganji wẹ? Be e dọ dọ a ma nọ nọ yin nukọntọ to whegbe, bo nọ basi tito na nuwiwa whẹndo lọ tọn lẹ bo ma sọ nọ yí azọngban lọ zan nado nọ basi nudide godo tọn lẹ? Ṣigba ehe lọ wẹ Jiwheyẹwhe biọ to hiẹ si di asu de, nado wà. Nalete, e na yin nuyọnẹnnu na we nado hundonuvo na ayinamẹ lẹ po onu he na pọntehu lẹ na hagbẹ whẹndo tọn he pò lẹ bosọ nọ yi ayinamẹ lọ lẹ do lẹnpọn mẹ dile a to tatọ-yinyin towe yizan. Taidi asu, e họnwun dọ hiẹ tindo azọnwiwa he sinyẹn hú mẹdevo depope tọn to whẹndo lọ mẹ. Ṣigba eyin hiẹ do vivẹnu ayiha-doponọ nado hẹn ẹn di, asi towe na dibla yin mẹhe ye sisẹ nado na we alọgọ po godonọnamẹ po.—Howhinwhẹn lẹ 13:10; 15:22.
HINHẸN AZỌNGBAN ASI TỌN DI
10. (a) Nuwiwa tẹwẹ Biblu zedai na asi lẹ? (b) Etẹwẹ nọ jọ whenuena asi lẹ gboawupo nado hodo ayinamẹ Biblu tọn?
10 Dile Biblu dọ do, yọnnu lọ yin bibasi di alọgọtọ de na asu etọn. (Gẹnẹsisi 2:18) To hihodo azọn enẹ mẹ, Biblu vẹ asi lẹ dọ: “Mì asi lẹ emi, mì nọ basi mẹmẹglọ hlan asu mìtọn lẹ.” (Efesunu lẹ 5:22) To egbehe zingidi yọnnu tọn lẹ po nudindọn hẹ sunnu lẹ po ko yin nuhe gbayipe. Ṣigba whenuena asi lẹ to yede sisẹ do nukọn, bosọ to tintẹnpọn nado ho tatọ lọ yí, nuwiwa yetọn na jide tọn họnwun dọ e na hẹn tukla wá. Susu asu lẹ tọn, na mọtọn dọmọ: ‘Eyin uwọ jlo na dugan to owhé lọ gbe, ni bo wà mọ.’
11. (a) Nawẹ asi de sọgan gọalọna asu etọn nado yin nukọntọ gbọn? (b) Eyin asi de hẹn azọndenamẹ gbọn Jiwheyẹwhe dali etọn di, huhlọn tẹwẹ ehe na dibla tindo to asu etọn ji?
11 Ṣigba, a sọgan tindo numọtolanmẹ lọ dọ hiẹ yin hinhẹn po huhlọn po nado dida otẹn nukọn tọn, na asu towe ma wà mọ wutu. Ṣigba be a sọgan basi susu humọ nado gọalọna ẹn do yi azọngban etọn lẹ basi di tatọ whẹndo lọ tọn? Be a nọ dohia dọ a to ede pọn na tatọ-yinyin? Be a nọ biọ ayinamẹ etọn lẹ po anademẹ po? Be a nọ gbẹkọ to aliho lẹpo mẹ ma nado yi nukunpẹvi do pọn nuhe e to bibasi lẹ? Eyin hiẹ wazọn nugbo nugbo nado hẹn azọndenamẹ Jiwheyẹwhe tọn towe di to whẹndo mẹ, asu towe na jide tọn na yi etọn basi.—Kọlọsinu lẹ 3:18, 19.
12. Etẹwẹ dohia dọ asi lẹ sọgan gbọn jlọjẹ dali do dọ linlẹn yetọn tọ́njẹgbonu, etlẹ yindọ ehelẹ yin nuhe ma sọgbe po asu yetọn tọn lẹ po?
12 Ehe ma yin nado dọ dọ asi de ma dona dọ linlẹn etọn lẹ gba eyin ye gbọnvo na asu etọn tọn lẹ. E sọgan tindo linlẹn he sọgbe de, bọ whẹndo lọ na yin mẹhe duale eyin asu etọn doto ewọ. Ablaham sin asi Sala yin nina di apajlẹ de na asi Klistiani lẹ na mẹglọnọ-yinyin etọn na asu etọn. (1 Pita 3:1, 5, 6) Sọmọ e na ayinamẹ he na gbọ nuhahunnamẹ whẹndo tọn de, podọ whenuena Ablaham ma yigbena ẹn Jiwheyẹwhe dọ na ẹn dọ: “Doto ogbè etọn.” (Gẹnẹsisi 21:9-12) Nalete, whenuena asu lọ basi nudidè godo tọn de do whẹho de ji, asi dona nọgodona ẹn eyin mọ bibasi etọn ma na hẹn ẹn nado gbà osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn.—Owalọ lẹ 5:29.
13. Etẹwẹ asi dagbe de na to bibasi, podọ huhlọn tẹwẹ ehe na tindo do whẹndo etọn ji?
13 To hinhẹn azọngban etọn di dile e jẹ do mẹ, onu susu wẹ tin bọ asi de sọgan wà to pipenukundo whẹndo lọ go mẹ. Di dohia, e sọgan wleawu na nududu he yọnwhanpẹ ganji lẹ, hẹn ohọ yọnwhanpẹ bosọ we-ṣeke bosọ tindo mahẹ to ovi lẹ pinplọn mẹ. Biblu vẹ yọnnu he ko wlealọ lẹ “nado yiwanna asu yetọn lẹ, nado nọ yiwanna ovi yetọn lẹ, nado yin nuyọnẹntọ, wewenọ, nado yin owhegbé nọtọ, mẹdagbe, he litaina asu yetọn titi lẹ, na oho Jiwheyẹwhe tọn ma nado yin nùzandogona.” (Titu 2:4, 5) Asi lọ po onọ lọ po he hẹn azọn etọn lẹ di dole na duale owanyi po osi whẹndo etọn tọn po.—Howhinwhẹn lẹ 31:10, 11, 26-28.
OTẸN OVI LẸ TỌN TO WHẸNDO MẸ
14. (a) Etẹwẹ yin otẹn jlọjẹ ovi lẹ tọn to whẹndo mẹ? (b) Etẹwẹ ovi lẹ sọgan plọn sọn apajlẹ Jesu tọn mẹ?
14 Jehovah degbena gbẹtọ asu po asi po tintan lẹ dọ: “Mì yin sinsẹ́nnọ bo sudeji.” (Gẹnẹsisi 1:28) Mọwẹ, Jiwheyẹwhe dọ na ye nado tindo ovi lẹ. Ovi lọ lẹ wẹ ye do linlẹn etọn nado yin dona de na whẹndo lọ. (Psalm 127:3-5) To whenue ye ko wa tin to osẹ́n po gbedide mẹjitọ yetọn lẹ tọn glọ, Biblu jlẹ otẹn ovi de tọn do enẹ he yin afanumẹ de tọn go. (Howhinwhẹn lẹ 1:8; 6:20-23; Galatianu lẹ 4:1) Yedọ Jesu to nukọnyi nado yin mẹmẹglọ hlan mẹjitọ etọn lẹ whenuena ewọ yin yọpọvu de. (Luku 2:51) Ehe dohia dọ uwọ setonuna ye, bosọ to bibasi nuhe ye dọ. Eyin ovi lẹpo basi onu dopolọ, e na yidogọ na ayajẹ whẹndo lọ tọn.
15. Naegbọn ovi lẹ nọ saba yin ahunhẹnnamẹ de na mẹjitọ yetọn lẹ?
15 Ṣogan, kakati nido yin dona de na whẹndo, ovi lẹ to egbehe nọ saba yin nuhe nọ hẹn ahun na mẹjitọ lẹ. Etẹwutu wẹ? E yin mọ na awugbopo ovi lẹ tọn, po mẹjitọ lẹ tọn po, nado yi nuplọnmẹ Biblu tọn lẹ do gbẹ̀ninọ whẹndo tọn ji do yizan mẹ to gbẹzan yetọn lẹ mẹ. Etẹwẹ yin delẹ to osẹ́n po nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn helẹ mẹ? Gbọ mí ni gbadopọnna sọha vude to ehelẹ mẹ to weda he bọdego helẹ mẹ. Dile na mí to ehe basi, pọn vlavo eyin hiẹ ma yigbena dọ, dogbọn yiyi ye do yizan mẹ dali, hiẹ sọgan yidogọ na ayajẹ lọ to whẹndo towe mẹ ya.
16. Etẹwẹ asu lẹ yin mẹdegbena nado basi, podọ nawẹ gbedide helẹ nọ yin hinhẹndi to gbesisọ mẹ gbọn?
16 Po nuyọnẹn olọn tọn po, Biblu dọmọ: “Mọkẹdẹ wẹ e jẹ na asu lẹ ni nọ yiwanna asi yetọn lẹ kẹdẹdi agbasa yede tọn.” (Efesunu lẹ 5:28-30) Whlasusu wẹ, numimọ ko dohia dọ na asi lẹ nido yin ayajẹnọ e jẹ dọ ye ni tindo numọtolanmẹ lọ dọ yè yiwanna yé. Ehe zẹẹmẹdo dọ asu de dona na nugodoayi titengbe asi etọn, gọna dẹdẹwiwa po mẹ po, nukunnumọjẹnumẹ po jididenamẹ po. E jẹ ni nọ ‘wleyẹyi hlan yọnnu lọ,’ dile Biblu dọ do. Sunnu lọ na nọ basi ehe gbọn yọnnu lọ zize do linlẹn mẹ dali to onu he e to bibasi lẹpo mẹ. Gbọnmọ wẹ uwọ na duale osi yọnnu lọ tọn.—1 Pita 3:7.
17. Etẹwẹ asi lẹ yin mẹdegbena nado basi podọ nawẹ ye nọ basi ehe gbọn?
17 Podọ etẹ dogbọn asi lẹ dali? “Yọnnu ni yi yẹyi do gbogbena asu etọn,” wẹ Biblu dọ. (Efesunu lẹ 5:33) Awugbopo nado payi ayinamẹ lọ go wẹ yin tatọ nujikudo lọ tọn hetọn wutu asu delẹ do nọ gblehomẹ do asi yetọn lẹ go. Asi de nọ gbogbena asu etọn gbọn godoninọ na asu etọn to nudidè etọn lẹ mẹ dali, podọ gbọn yiyi ahun lẹpo do kọnawudopọ po e po nado jẹ nuyanwle whẹndo tọn lẹ kọn dali. Gbọn azọndenamẹ Biblu tọn etọn lẹ hinhẹndi di ‘alọgọtọ de po nugọtọ de po’ na asu etọn dali, yọnnu lọ nọ hẹn ẹn bọawu na asu etọn nado yiwanna ẹn.—Gẹnẹsisi 2:18.
18. Naegbọn omẹ awe lẹ to alọwle mẹ dona yin nugbonọ hlan ode awetọ yetọn?
18 Biblu dọ dọ: “Asu lẹ po asi lẹ po dona yin nugbonọ hlan yenọzo.” Dohlan asu e dọmọ: “Yin homẹhunnọ po asi towe po bosọ din ayajẹ po yọnnu he a da lọ po . . . naegbọn a dona yi owanyi towe hlan yọnnu devo? Naegbọn a dona lẹn dọ whanpẹyinyọnẹn asi sunnu devo tọn pọntehu?” (Heblu lẹ 13:4; Howhinwhẹn lẹ 5:18-20, Today’s English Version) Mọwẹ, ayọdide yin nuhe jẹagọdo osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn; e nọ hẹn tukla wá to alọwiwle mẹ. “Susu gbẹtọ lẹ tọn wẹ nọ lẹn dọ nuwiwa ayọdide tọn sọgan fọn dagbe alọwle de tọn daga,” wẹ dodinnanutọ alọwle tọn de doayi e go, ṣigba e yidogọ dọ nulọ wiwà dopo nọ saba hẹn “tukla taun lẹ wá.”—Howhinwhẹn lẹ 6:27-29, 32.
19. Nawẹ asu po asi po lẹ to alọwle mẹ sọgan mọ vivi talala yi sọn zinzan hẹ mẹnọzo yetọn mẹ gbọn?
19 Ayajijẹ ma nọ wá gba whenuena mẹde to dindin awuvivi mẹdedidọ tọn na ede ṣo. Kakati mọ, e nọ yin mimọyi gbọn dindin nado pekọna awetọ mẹtọn. Biblu dọmọ: “Mì gbọ asu lọ ni wà jlodagbe he jẹ hlan asi; mọkẹdẹ wẹ asi ni nọ wà hlan asu ga.” (1 Kọlintinu lẹ 7:3) Nuzindohoji lọ tin to nuwànamẹ, ninamẹ ji. Podọ gbọn ninamẹ dali, nunamẹtọ lọ nọ mọ awuvivi nujọnu tọn yí ga. E tin dile Jesu Klisti dọ do: “Nado namẹ do ayajẹ hú nado mọyi.”—Owalọ lẹ 20:35.
20. Naegbọn onu lẹ bibasi po ovi mẹtọn lẹ po do yin titengbe?
20 Ovi de he tindo nudi owhe ṣinatọn dọmọ: “Otọ́ ṣie nọ wazọn whelẹponu. E ma nọ nọ whégbe gbede. E nọ na mi akuẹ po susu aihundanu lẹ tọn po, ṣigba e vẹawu talala na mi nado nọ mọ ẹn. Yẹn yiwanna ẹn bosọ jlo susu dọ e ni ma wazọn whelẹponu blo na yẹn nido nọ mọ ẹn humọ.” Lehe gbẹ̀ninọ whégbe tọn na nọ do kavi yọnwhanpẹ sọ whenuena mẹjitọ lẹ nọ hodo gbedide Biblu tọn nado plọn ovi yetọn lẹ ‘whenuena ye sinai do owhé yetọn gbe podọ whenuena ye to zọnlin zin to aliho ji podọ whenuena ye mlọnai podọ whenuena ye fọn’! Nina dewe hlan ovi towe lẹ, bo nọ yi whenu he gọna nuwiwa lẹ zan po ye po, na jide tọn, na yidogọ na ayajẹ whẹndo tọn.—Deutelonomi 11:19; Howhinwhẹn lẹ 22:6.
21. Etẹwẹ Biblu dọ dogbọn nina mẹplọnlọ ovi lẹ tọn dali?
21 Otọ́ mítọn olọn mẹ tọn zedai na mẹjitọ lẹ apajlẹ he sọgbe de gbọn nina gbẹtọ etọn lẹ nuplọnmẹ mẹvọjlado tọn, kavi mẹplọnlọ dali. Ovi lẹ tindo nuhudo mẹplọnlọ tọn. (Heblu lẹ 12:6; Howhinwhẹn lẹ 29:15) To yinyọn ehe mẹ, Biblu vẹvẹ namẹ dọ: “Mì otọ́ emi, . . . mì nọ plọn [ovi lẹ] to hiho po oho jla-apọn-donamẹ Jehovah tọn po mẹ.” Nina mẹplọnlọ, yedọ eyin hiho tlẹ tin to e mẹ kavi yiyi lẹblanulọkẹyi sọn mẹ si, yin kunnudenu de dọ mẹjitọ lẹ yiwanna ovi yetọn lẹ. Biblu dọmọ: “Ewọ he yiwanna [visunnu etọn] na nọ pọn e go po mẹplọnlọ po.”—Efesunu lẹ 6:4 [NW ]; Howhinwhẹn lẹ 13:24; 23:13, 14.
22. Azọn tẹwẹ jọja lẹ tindo, podọ etẹwẹ azọn lọ hinhẹndi bẹhẹn?
22 Aihọn lọ nọ yi vivẹnu de zan nado hẹn jọja lẹ nado gbà osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Mọga, dile Biblu dọ do, “ayiha yọpọvu tọn mẹ wẹ nululu mlin do.” (Howhinwhẹn lẹ 22:15) Enẹwutu avunhiho de wẹ e yin nado wà nuhe jlọ. Ṣogan Biblu dọ dọ: “Ovi lẹ emi azọngban Klistiani tọn mìtọn wẹ e yin nado setonuna mẹjitọ mìtọn lẹ, na ehe wẹ yin nuhe sọgbe nado wà wutu.” E na hẹn alemọyi susugege wá. Enẹwutu, ovi lẹ emi, mì yin nuyọnẹntọ. Yi ayinamẹ lọ hẹn: “Flin Mẹdatọ towe to azan ovu whenu towe tọn.” Gbẹkọ whlepọn lẹ nado nù amasin adínọ lẹ, nado nuahanmu, nado lọga kavi nado wa onu devo lẹ he jẹagọ do osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ.—Efesunu lẹ 6:1-4; Yẹwhehodọtọ 12:1; Howhinwhẹn lẹ 1:10-19, Today’s English Version.
23. Alemọyi tẹlẹ wẹ whẹndo lẹ na duvivi etọn gbọn Biblu pinplọn dopọ dali?
23 Eyin dopo to hagbẹ whẹndo lọ tọn lẹ mẹ nọ plọn bosọ nọ yi nupinplọn Biblu tọn lẹ do yizan mẹ, e yidogọ na ayajẹ whẹndo tọn. Ṣigba eyin ye mẹpo wà mọ—asu, asi po yọpọ lẹpo po—whẹndo donanọ nankọ die enẹ na yin! Haṣinṣan zohunhun, pẹkịpẹki tọn de na tin, po hodọ-hẹ-mẹnọzo dagbe de po, dile na hagbẹ dopodopo whẹndo lọ tọn to tintẹnpọn nado gọalọna ode awetọ yetọn nado sẹ̀n Jehovah Jiwheyẹwhe. Enẹwutu mì yi i do basi aṣa whẹndo tọn de nado nọ plọn Biblu dopọ!—Deutelonomi 6:4-9; Johanu 17:3.
GBỌN KỌDETỌN DAGBE DALI DO DIDẸ̀ TUKLA WHẸNDO TỌN LẸ
24. Naegbọn omẹ awe lẹ to alọwiwle mẹ dona jotẹndona nuṣiwa yenọzo tọn lẹ?
24 Etlẹ yin to whẹndo lọ lẹ mẹ he yin ayajẹnọ to ninọmẹ yetọn mẹ, sọn whedenu jẹ whedenu tukla lẹ na nọ tin. Ehe yin mọ na mímẹpo wẹ yin mapenọ lẹ bosọ nọ wà onu he ma yọn lẹ wutu. “Onu susu mẹ wẹ mí omẹ popo to ylanwa te,” wẹ Biblu dọ. (Jakọbu 3:2) Enẹwutu alọwlemẹ lẹ ma dona nọ to pipe biọ to yenọzo si gba. Kakati mọ, omẹ dopodopo dona jotẹn na nuṣiwa omẹ awetọ tọn lẹ. Enẹwutu, depope to ye omẹ awe lẹ mẹ ma dona to nukundo na alọwiwle pipenọ de to ayajijẹ mẹ gba, dile e ko yindọ ehe ma yin nuhe yọnbasi na gbẹtọ mapenọ lẹ nado tindo.
25. Nawẹ tukla lẹ to alọwiwle mẹ dona yin nudidẹ etọn po owanyi po gbọn?
25 Nalete, asu de po asi etọn po na jlo nado wazọn dohlan gbigbẹkọ nuhe sọgan taidi hodindin to omẹ awetọ nù go. Ṣogan na mahopọnna depope hetọn ye sọgan tẹnpọn do sọ, whedelẹnu na nọ tin he ye na nọ wà nude he na nọ gblehomẹ na omẹ awetọ janwẹ. Nawẹ, to whelọnu lo, wẹ whẹgbe he fọn lẹ na nọ yin nudidẹ gbọn? Ayinamẹ Biblu tọn wẹ yindọ: “Owanyi nọ ṣinyọnnudo ylando susu.” (1 Pita 4:8) Ehe zẹẹmẹdo dọ asu po asi po lẹ he do owanyi hia ma na nọ hẹn onuṣiwa omẹ awetọ tọn lẹ wá oflin mẹ gba. Nuhe owanyi nọ dọ to ninọmẹ mọnkọtọn mẹ wẹ yindọ, ‘Mọwẹ, hiẹ basi nuwayindo de. Ṣigba mọwẹ yẹnlọsu nọ wà do to whedelẹnu. Enẹwutu yẹn na dekọsẹ sọn towe go, podọ hiẹ lọsu sọgan basi nudopolọ na mi ga.’—Howhinwhẹn lẹ 10:12; 19:11.
26. Whenuena tukla delẹ fọn, etẹwẹ na gọalọ nado didẹ whẹho lọ?
26 Whenuena asu po asi po lẹ tindo ojlo nado yigbena nuṣiwa yetọn lẹ bosọ tẹnpọn nado vọ ye jlado, nudindọn susu po nuhahunnamẹ lẹ po na yin nu gbẹkọ e go. Nuyanwle yetọn lẹ dona yin nado didẹ tukla lẹ, e ma yin nado nọ din whẹwhiwhẹn gba. Yedọ eyin etlẹ yindọ awetọ towe wẹ wa nuyindo, hẹn ẹn bọawu nado didẹ tukla lọ dogbọn homẹdagbenọ-yinyin towe dali. Eyin hiẹ wẹ hùwhẹ̀, gbọn whiwhẹnọ-yinyin dali do biọ jona. A dọ dọ eyin e jẹ osọ a na basi mọ blo; didẹ tukla lọ madoalọte. “Mì dike owhè biọ do homẹgble mìtọn ji blo.”—Efesunu lẹ 4:26.
27. Hihodo ayinamẹ Biblu tọn tẹ wẹ na gọalọna asu po asi po lẹ nado didẹ tukla yetọn lẹ?
27 Titengbe eyin hiẹ yin omẹ he ko wlealọ de, e jẹ na hiẹ ni hodo nunọwhinnusẹn lọ dọ “mẹde pọn onu he yin etọn kẹdẹ blo, ṣigba na omẹ popo ni nọ pọn onu he yin mẹdevo tọn go ga.” (Filippinu lẹ 2:4) E jẹ na hiẹ ni setonuna gbedide Biblu tọn lọ dọ: “Mì ze lẹblanu homẹ tọn, odagbewa, huwhẹ, walọmimiọn, po linsinsinyẹn po dogo; mí nọ sinyẹnlin hẹ mìnọzo, mì nọ jona mìnọzo, eyin mẹde tindo wiwọ do mẹde go; yedọ dile Jehovah jona mì do, mọ ga wẹ mì ni nọ basi do. Otado onu helẹ po tọn, mì ze owanyi dogo, ehe yin pọninọ gbesisọ tọn.”—Kọlọsinu lẹ 3:12-14.
28. (a) Be gbẹdai wẹ yin aliho lọ nado didẹ tukla alọwle tọn lẹ? (b) Etẹwẹ Biblu dọ dọ e yin whẹwhinwhẹn dopolọ gee na gbẹdai he na namẹ vivo nado vọalọwle?
28 To egbehe, susu asu po asi po lẹ tọn wẹ ma nọ dike na ayinamẹ sọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ ni gọalọna ye nado didẹ tukla yetọn lẹ, bọ ye sọ nọ din gbẹdai de. Be Jiwheyẹwhe kẹalọyi gbẹdai di aliho de nado didẹ tukla lẹ wẹ? Lala, e ma kẹalọyi gba. (Malaki 2:15, 16) E do linlẹn dọ alọwle ni yin tito dile omẹ awe lẹ na nọ ogbẹ̀ dẹnsọ tọn de. (Lomunu lẹ 7:2) Whẹwhinwhẹn dopo gee wẹ Biblu yigbena nado sọgan basi gbẹdai he na na mẹde mẹdekannujẹ nado sọgan vọ alọwle, enẹwẹ yin ogalilọ (Glẹki, pornéïa, zinzanhẹmẹ fẹnnuwiwa tọn ylankan). Eyin ogalilọ tin, to whelọnu lo omẹ awetọ he ma waylando lọ sọgan basi nudide vlavo nado mọ gbẹdai yi kavi lala.—Matiu 5:32.
29. (a) Eyin mẹwlealọhẹ towe ma nọhẹ we to sinsẹ̀n-bibasi Klistiani tọn mẹ, etẹwẹ a dona basi? (b) Etẹwẹ na yin kọdetọn yọnbasi etọn?
29 Etẹwẹ lo eyin mẹhe a wlealọhẹ gbẹ́ nado plọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn po hiẹ po lo, kavi bo tlẹ diọnukunsọ azọnwiwa Klistiani tọn towe? Biblu gbẹ to tuli na we nado nọhẹ awetọ towe bo ma sọ pọn kinklan di aliho bọawu de nado tọ́n sọn tukla towe lẹ mẹ gba. Basi nuhe go a pe na dewe nado hẹn ninọmẹ lọ pọnte to whegbe gbọn zize do yizan mẹ dali nuhe Biblu dọ dogbọn walọyizan hiẹ lọsu tọn dali. Eyin e ya, na walọdagbe Klistiani tọn towe wutu, hiẹ sọgan duale awetọ towe tọn. (1 Kọlintinu lẹ 7:10-16; 1 Pita 3:1, 2) Podọ dona nankọ die na yin towe eyin linsinsinyẹn owanyinanọ towe yin nuhe mọ ale yi to aliho ehe mẹ!
30. Naegbọn e do yin nujọnu sọmọ na mẹjitọ lẹ nado ze apajlẹ dagbe dai na ovi yetọn lẹ?
30 Susu nuhahunnamẹ whẹndo tọn lẹ tọn to egbehe yin nuhe gando yọpọvu lẹ go. Etẹwẹ sọgan yin wiwa eyin ehe wẹ yin ninọmẹ lọ to whẹndo towe mẹ? Tintan whẹ, taidi mẹjitọ lẹ e jẹ na mì ni ze apajlẹ dagbe dai. Ehe yin mọ do ovi lẹ tindo didẹhlan lọ nado hodo nuhe a basi hugan nuhe a dọ. Podọ to whenue nuwiwa towe gbọnvo na nuhe a dọ, yọpọvu lẹ nọ yawu mọ ẹn. Enẹwutu, eyin a jlo dọ ovi towe lẹ ni nọ gbẹ̀ninọ dagbe, gbẹ̀ninọ Klistiani tọn lẹ, hiẹ lọsu wẹ na ze apajlẹ lọ dai.—Lomunu lẹ 2:21, 22.
31. (a) Nujikudo titengbe humọ tẹwẹ ovi lẹ tindo nuhudo etọn nado setonuna mẹjitọ yetọn lẹ sin ayinamẹ? (b) Nawẹ a sọgan dohia ovi towe gbọn nuyọnẹn he tin to tonusisena osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn he gbẹ́ ogalilọ dai dali gbọn?
31 Mọga, e jẹ na a ni lẹnnupọn po ovi lẹ po. E ma ko pe nado dọ poun na yọpọvu lẹ dọ: ‘Yẹn ma jlo dọ mì ni lọga gba, do e ma yọn wutu.’ E jẹ na yè ni dohia ye dọ Mẹdatọ yetọn, Jehovah Jiwheyẹwhe, wẹ dọ dọ onu mọnkọtọn lẹ taidi ogalilọ yin nuhe jẹagọ. (Efesunu lẹ 5:3-5; 1 Tẹsalonikanu lẹ 4:3-7) Ṣigba ehe lọsu ma tlẹ pe. Ovi lẹ sọ jẹ nado yin gigọalọna nado mọ nuhe wutu ye dona setonuna osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ, podọ lehe ehe lọ na yin alemọyi na ye do. Di dohia, a sọgan dọn nugodoayi ovi towe lẹ tọn wá aliho jiawu hetọn oviyẹyẹ gbẹtọ tọn de nọ yin bibasi do gbọn pọninọ osin sunnusi de tọn po azin yọnnu de tọn po dali, bosọ wá kanse dọ: ‘Be a ma lẹndọ Omẹ lọ he hẹn azọnjiawu ovijiji tọn ehe yọnbasi yọn aliho dagbe hugan hetọn gbẹtọ lẹ na gbọn do zan huhlọn ovijiji namẹ gbọn Jiwheyẹwhe dali yetọn do?’ (Psalm 139:13-17) Kavi a sọgan kanse dọ: ‘Be a lẹn dọ Mẹdatọ mítọn Daho na basi osẹ́n de he na yí sọn mí si vivi he tin to gbẹ̀ninọ mẹ? Kakati mọ, be mí ma na yin ayajẹnọ hú eyin mí setonuna osẹ́n etọn lẹ?’
32. (a) Etẹwẹ dona yin walọyizan towe eyin linlẹn ovi towe tọn lẹ ma sọgbe hẹ Jiwheyẹwhe tọn? (b) Nawẹ ovi towe sọgan yin gigọalọna gbọn nado mọ nuyọnẹn nuhe Biblu dọ tọn?
32 Kanbiọ mọnkọtọn lẹ sọgan hẹn ovi towe jẹ nulẹnpọn ji do osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn ji he degbe do yizan nuyizan ovijiji tọn lẹ ji. Dotóai hlan linlẹn etọn lẹ. Eyin ye ma yin nuhe hiẹ jlo dọ ye ni yin, a gblehomẹ blo. Tẹnpọn nado mọnukunnujẹ e mẹ dọ ojlẹ́ ovi towe tọn ko klan sọn fidindẹn mẹ sọn nupinplọn dódó Biblu tọn lẹ mẹ, podọ to whelọnu lo wa tẹnpọn nado dohia ẹ nuhewutu ojlẹ́ gblewanọ etọn sin nuwiwa ma do yin nuyọnẹnnu. Vlavo a sọgan dọn nugodoayi ovi towe tọn wa apajlẹ tangan lẹ ji to fie walọ fẹnnuwiwa sunnu po yọnnu po tọn ko planmẹ biọ ogavi lẹ jìjì mẹ, asamẹzọn ylankan lẹ po tukla devo lẹ po mẹ. To aliho mọ mẹ uwọ yin mẹhe ye to alọgọ na nado mọ nuyọnẹnnu po gbesisọ nuhe Biblu dọ lẹ tọn.
33. Naegbọn nukundido he sinai do Biblu ji lọ he yin gbẹ̀ninọ kakadoi to Paladisi mẹ to aigba ji gọalọna mí nado tindo kọdetọn dagbe to gbẹ̀ninọ whẹndo tọn mẹ gbọn?
33 Titengbe wẹ nukundido lọ he sinai do Biblu ji nado nọgbẹ̀ kakadoi to Paladisi mẹ to aigba ji sọgan gọalọna mí nado tindo kọdetọn dagbe to gbẹ̀ninọ whẹndo tọn mẹ. Naegbọn e do yin mọ? Do eyin mí jlo nugbo nugbo nado nọ whenu-nu yọyọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ, mí na tẹnpọn sinsinyẹn nado nọ gbẹ̀ninọ mítọn todin dile mí jlo do nado nọ do to whelọnu. Ehe zẹẹmẹdo dọ mí na hodo pẹkipẹki oplọn lẹ po anademẹ Jiwheyẹwhe tọn po. Taidi kọdetọn de, Jiwheyẹwhe na ṣinyọn ayajẹ mítọn dintọn po ojẹgbakun vivi ogbẹ̀ madopodo po susu ayajẹ tọn po to ojlẹ mavọmavọ lẹ mẹ he tin to nukọn ja.—Howhinwhẹn lẹ 3:11-18.