Nugopọntọ lẹ Nọ Yìn Lẹngbọpa Lọ

JESU do ede hia to lizọnyizọn aigba ji tọn etọn whenu dọ emi wẹ yin “lẹngbọhọtọ dagbe lọ.” (Joh. 10:11) To whenuena e mọ gbẹtọgun he to hihodo e lẹ, “onú yetọn wàlẹblanuna ẹn, na yé yin hinhẹn jẹ agbá bosọ yin kọgbẹ́ e go taidi lẹngbọ lẹ he ma tindo lẹngbọhọtọ de wutu.” (Mat. 9:36) Pita po apọsteli he pò lẹ po doayi mẹtọnhopọn owanyinọ etọn go. Lehe Jesu gbọnvona lẹngbọhọtọ lalonọ Islaeli tọn lẹ he gbẹkọ lẹngbọpa lọ go sọmọ bọ lẹngbọ lẹ gbàpe bo to huvẹ to gbigbọmẹ-liho do sọ! (Ezek. 34:7, 8) Apajlẹ dagbe he Jesu zedai gando mẹpinplọn po nukunpipedo lẹngbọ lẹ go po go, bo tlẹ yí ogbẹ̀ etọn do sanvọ́ do ota yetọn mẹ, plọn apọsteli lẹ lehe yé na nọ gọalọna mẹhe tindo yise lẹ nado lẹkọ do Jehovah, “lẹngbọhọtọ po nugopọntọ alindọn [yetọn] lẹ tọn po” dè do.—1 Pita 2:25.

² To gbèdopo he Jesu to hodọ hẹ Pita, ewọ zinnudeji dọ nujọnu wẹ e yin nado nọ na núdùdù lẹngbọ lẹ bosọ nọ yìn yé. (Joh. 21:15-17) Matin ayihaawe, ehe yinuwado Pita ji sisosiso, bọ to nukọn mẹ ewọ lọsu dotuhomẹna mẹho he to agun Klistiani dowhenu tọn mẹ lẹ dọmọ: “Mì yìn lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn he yin zizedo alọmẹ na mì bo nọ wadevizọn taidi nugopọntọ, e ma yin po mananọmawà po, ṣigba sọn ojlo mẹ wá to Jiwheyẹwhe nukọn; e ma yin po owanyi na ale mawadodo tọn po, ṣigba po jejejininọ po; e ma yin nado duklunọ do mẹhe yin ogú Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji gba, ṣigba nado yin apajlẹ na lẹngbọpa lọ.” (1 Pita 5:1-3) Ohó Pita tọn ehelẹ sọ yọ́n-na-yizan na mẹho he tin to agun lẹ mẹ to egbehe. Mẹho lẹ nọ hodo apajlẹ Jesu tọn bo nọ wadevizọn sọn ojlo mẹ wá po jejejininọ po bosọ nọ ze apajlẹ dai na lẹngbọpa lọ bo nọ yin nukọntọ to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ.—Heb. 13:7.

³ Mí dona dopẹ́ dọ mí tindo nugopọntọ he yin dide gbọn gbigbọ dali lẹ to agun lẹ mẹ. Ale he mí nọ mọyi sọn nukunpedomẹgo yetọn mẹ lẹ sù taun. Di apajlẹ, nugopọntọ lẹ nọ na tuli po ayidonugo mẹdetiti tọn po mẹlẹpo to agun lọ mẹ. To osẹ dopodopo mẹ, yé nọ yí sọwhiwhe do deanana opli agun tọn lẹ, fie yise mẹlẹpo tọn nọ yin hinhẹn lodo te. (Lom. 12:8) Vivẹnudido yetọn nado basi hihọ́na lẹngbọpa lọ sọn owùnu lẹ mẹ, taidi sọn mẹylankan lẹ si, nọ hẹn mí tindo hihọ́ dogọ. (Isa. 32:2; Titu 1:9-11) Apajlẹ yetọn to lizọnyizọn kunnudegbe tọn mẹ nọ na tuli mí nado yin zohunhunnọ to wẹndagbe lọ lilá to gbesisọ mẹ to sunmẹsunmẹ. (Heb. 13:15-17) Gbọn ‘sunnu di nunina’ ehelẹ gblamẹ, Jehovah ko wleawuna tito lẹ nado do agun lọ daga.—Efe. 4:8, 11, 12.

⁴ Nado hẹn ẹn diun dọ agun lọ yin nukunpedego ganji, sunnu he yin dide nado wadevizọn taidi nugopọntọ lẹ dona jẹ nubiọtomẹsi he yin titodohukanji to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ kọ̀n. Kiki eyin yé jẹ nubiọtomẹsi lọ lẹ kọ̀n wẹ e sọgan yin didọ dọ yé yin dide gbọn gbigbọ wiwe dali. (Owalọ 20:28) Na nugbo tọn, nujinọtedo Owe-wiwe tọn lẹ na nugopọntọ Klistiani lẹ yiaga, na azọngban nujọnu tọn de wẹ sinsẹ̀n di nugopọntọ de yin. Ṣigba, nujinọtedo lọ lẹ ma yiaga hugan bọ sunnu Klistiani lẹ he tindo owanyi nujọnu tọn na Jehovah bo tindo ojlo nado yin yiyizan gbọn ewọ dali lẹ ma sọgan jẹ yé kọ̀n gba. E dona họnwun na mẹlẹpo dọ nugopọntọ lẹ yin mẹhe nọ yí ayinamẹ Biblu tọn lẹ do yizan mẹ to gbẹzan yetọn lẹpo mẹ.

⁵ To wekanhlanmẹ tintan apọsteli Paulu tọn hlan Timoti mẹ, podọ to wekanhlanmẹ etọn hlan Titu mẹ, e slẹ nubiọtomẹsi dodonu tọn Owe-wiwe tọn lẹ na nugopọntọ lẹ. Mí hia to 1 Timoti 3:1-7 mẹ dọmọ: “Eyin mẹde to vivẹnudo nado yin nugopọntọ, azọ́n dagbe de wẹ ewọ jlo. Enẹwutu, nugopọntọ dona yin mẹhe ma tindo ovlẹ, asu yọnnu dopo tọn, mẹdehọ́tọ to walọ mẹ, wunzanọ, mẹhe nọ nọ̀ titoji, johẹmẹtọ, mẹhe pegan nado plọnmẹ, e ma yin ahànnumunọ, e ma yin danuwatọ, ṣigba lẹnpọn dagbenọ, e ma yin jlẹwàtọ, e ma yin wanyina akuẹtọ, mẹhe nọ penukundo whédo etọn titi go to aliho dagbe mẹ, he nọ hẹn ovi etọn lẹ nado nọ yí wunza lẹpo do litai (na eyin mẹde ma yọ́n lehe ewọ na penukundo whédo etọn titi go do, nawẹ ewọ na penukundo agun Jiwheyẹwhe tọn go gbọn?), e ma yin mẹyọyọ to yise mẹ, na ewọ nikaa gbọn kikla dali yigo bo mọ whẹgbledomẹ he nkọ Lẹgba mọyi lọ yí. Humọ, ewọ sọ dona tindo kunnudide dagbe sọn gbonutọ lẹ dè, na ewọ nikaa jai jẹ vlẹko po omọ̀ Lẹgba tọn po mẹ.”

⁶ Paulu sọ kanwehlan Titu dọmọ: “Yẹn jo we do Klete, na hiẹ nido sọgan jla nuhe ma sọgbe lẹ do bo de mẹho lẹ to tòdaho dopodopo mẹ, dile yẹn ko na we anademẹ etọn do: eyin mẹde tin matin whẹsadokọnamẹ, asu yọnnu dopo tọn, bo tindo ovi he yise lẹ he yè ma sawhẹ walọ gblezọn kavi atẹṣiṣi tọn dokọna. Na taidi họ̀nkọnsi Jiwheyẹwhe tọn, nugopọntọ dona tin matin whẹsadokọnamẹ, e ma dona yin ojlo edetiti tọn watọ, mẹhe nọ yawu gblehomẹ, ahànnumunọ, danuwatọ, mẹhe nọ yí nukunkẹn do dín ale mawadodo tọn, ṣigba johẹmẹtọ, mẹhe yiwanna dagbewiwa, wunzanọ, dodonọ, nugbonọ, mawazẹjlẹgonọ, mẹhe nọ tẹdo ohó nugbo lọ go gligli na nuhe dù azọ́nyinyọnẹn mẹpinplọn tọn etọn, na ewọ nido sọgan penugo nado nọ na tulimẹ gbọn mẹpinplọn he sọgbe lọ dali podọ nado nọ wọhẹ mẹhe ma kọngbedopọ lẹ.”—Titu 1:5-9.

⁷ Dile etlẹ yindọ nubiọtomẹsi Owe-wiwe tọn lẹ na nugopọntọ lẹ sọgan taidi nuhe vẹawu gbau to bẹjẹeji, sunnu Klistiani lẹ ma dona dọ̀n yonu dogodo nado jẹ yé kọ̀n. Eyin yé do jẹhẹnu dagbe Klistiani tọn he yè nọ donukun sọn nugopọntọ lẹ si hia, yé nọ na tuli mẹdevo lẹ to agun lọ mẹ nado wà nudopolọ. Apọsteli Paulu dohia dọ ‘sunnu di nunina’ ehelẹ yin awuwlena, “na hinhẹn gọ̀ do tẹnmẹ omẹ wiwe lẹ tọn, na azọ́n lizọnyizọnwiwa tọn, nado do agbasa Klisti tọn daga, kaka mímẹpo nado jẹ dopo-yinyin to yise mẹ podọ to oyọnẹn he pegan gando Visunnu Jiwheyẹwhe tọn go kọ̀n, bo whẹ́n pete zun sunnu, jẹ obá ninọmẹ he yin gigọ́-yinyin Klisti tọn kọ̀n.”—Efe. 4:8, 12, 13.

⁸ Nugopọntọ lẹ ma dona yin yọpọ sunnu lẹ poun kavi mẹyọyọ to yise mẹ gba. Kakatimọ, yé dona yin mẹhe ko tindo numimọ to gbẹninọ Klistiani tọn mẹ lẹ, mẹhe tindo oyọnẹn Biblu tọn he gbloada, bo tindo nukunnumọjẹnumẹ he siso gando Owe-wiwe lẹ go bosọ tindo owanyi nujọnu tọn na agun lọ. Yé dona tindo adọgbigbo nado dọho bo wọhẹ ylanwatọ lẹ, bo gbọnmọ dali basi hihọ́na lẹngbọ lẹ sọn mẹhe jlo na yí ṣejannabi do klọ yé dù lẹ si. (Isa. 32:2) Nugopọntọ lẹ dona yin mẹhe mẹlẹpo to agun lọ mẹ ko yọnẹn taidi mẹhe whẹ́n to gbigbọ-liho, bọ onú lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn nọ duahunmẹna taun.

⁹ Mẹhe na pegan nado yin dide taidi nugopọntọ lẹ dona nọ do nuyọnẹn he yọ́n-na-yizan hia to gbẹzan egbesọ tọn yetọn mẹ. Eyin nugopọntọ de ko wlealọ, e dona nọ yinuwa sọgbe hẹ nujinọtedo Klistiani tọn na alọwle, yèdọ nado yin asu yọnnu dopo tọn bosọ dona nọ penukundo whédo etọn titi go to aliho dagbe mẹ. Eyin nugopọntọ lọ tindo ovi he yise lẹ he nọ yí wunza lẹpo do litai bọ yè ma nọ sawhẹ walọ gblezọn kavi atẹṣiṣi tọn dokọna, mẹhe to agun lọ mẹ lẹ sọgan nọ dọnsẹpọ nugopọntọ lọ po jide po nado biọ ayinamẹ po anademẹ po gando gbẹzan whẹndo tọn po gbẹzan Klistiani tọn po go. Nugopọntọ sọ dona yin mẹhe ma tindo ovlẹ bo tin matin whẹsadokọnamẹ bosọ dona tindo kunnudide dagbe etlẹ yin sọn gbonutọ lẹ dè. Owhẹ̀ walọ he ma sọgbe tọn he sọawuhia nado yin nugbo depope ma dona yin sisadokọna ẹn nado hẹn yinkọ dagbe agun lọ tọn gble. E ma dona ko yin wiwọhẹ to agọe na ylanwiwa sinsinyẹn de wutu gba. Mẹdevo lẹ to agun lọ mẹ na yin whinwhàn nado hodo apajlẹ dagbe etọn bo na ze dagbemẹninọ gbigbọmẹ tọn yetọn do alọ etọn mẹ.—1 Kọl. 11:1; 16:15, 16.

¹⁰ Sunnu he pegan to aliho ehe mẹ lẹ na penugo nado wadevizọn na agun Klistiani tọn to aliho dopolọ mẹ taidi sunnu mẹho Islaeli tọn lẹ he yin zẹẹmẹ-basina taidi “nuyọnẹntọ, wuntuntunnọ podọ numimọnọ lẹ.” (Deut. 1:13) E ma yindọ mẹho Klistiani lẹ vò mlẹnmlẹn sọn ylando mẹ wẹ gba, ṣigba yé nọ yin yinyọnẹn to agun lọ mẹ podọ to lẹdo lọ mẹ taidi sunnu dodonọ podọ budisi Jiwheyẹwhe tọ́ lẹ he ko dohia na ojlẹ dindẹn dọ nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ wẹ nọ deanana gbẹzan yetọn. Na yé ma tindo ovlẹ wutu, yé nọ tindo mẹdekannujẹ hodidọ tọn to agun lọ nukọn.—Lom. 3:23.

¹¹ Sunnu he pegan nado yin dide taidi nugopọntọ lẹ dona yin mẹdehọ́tọ to walọ yetọn lẹ mẹ podọ to nuyiwa hẹ mẹdevo lẹ mẹ. Yé ma nọ yin zohunhun agọ̀ tindotọ lẹ gba. Kakatimọ, jlẹkajininọ po mawazẹjlẹgo po nọ sọawuhia to nuwiwa yetọn lẹpo mẹ. Mẹdehihọ́ yetọn nọ yin didohia to onú voovo lẹ mẹ taidi to dùdù, nùnù, ayidedai, aihundida po gbẹdudu po mẹ. Yé nọ nọ̀ jlẹkaji to ahàn sinsinyẹn nùnù mẹ ma nado dike owhẹ̀ ahànnu zẹjlẹgo kavi ahànnumu tọn ni yin sisadokọna yé. Mẹhe huhlọn nulẹnpọn tọn etọn ko yin nuyiwadeji gbọn ahàn sinsinyẹn dali nọ yawu hẹn mawazẹjlẹgo etọn bu podọ e ma nọ penugo nado penukundo gbigbọnu agun lọ tọn lẹ go.

¹² Nukunpipedo whẹho agun tọn lẹ go nọ biọ dọ mẹlọ ni nọ titoji jẹ obá de mẹ. Walọ dagbe etọn lẹ nọ sọawuhia to awusọhia mẹdetiti tọn etọn mẹ, to owhé etọn gbè, podọ to nuwiwa egbesọ tọn etọn lẹ mẹ. Sunnu mọnkọtọn nọ dapana nulẹ yíyí do gbẹ̀n-asajikàn; e nọ penugo nado mọ nuhe dona yin wiwà lẹ bo nọ basi tito he jẹ lẹ na yé. E nọ tẹdo nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ go.

¹³ Nugopọntọ de dona yin lẹnpọn dagbenọ. E dona penugo nado nọ wazọ́n hẹ mẹho he pò to pipli mẹho lẹ tọn mẹ lẹ to pọninọ mẹ bo nọ kọngbedopọ hẹ yé. E dona nọ tindo pọndohlan jlẹkaji tọn gando edetiti go bo ma na nọ to whẹdana mẹdevo lẹ. Taidi lẹnpọn dagbenọ de, nugopọntọ de ma dona yin hẹngogonọ, bo na nọ pọ́n pọndohlan etọn lẹ hlan taidi dehe yọ́n hugan mẹho hatọ etọn lẹ tọn. Mẹdevo lẹ sọgan tindo jẹhẹnu kavi nugopipe he ewọ sọgan gọ̀n ma tindo lẹ. Mẹho de nọ do lẹnpọn dagbenọ-yinyin etọn hia eyin e nọ ze nudide etọn lẹ sinai gligli do Owe-wiwe lẹ ji bosọ nọ vánkan nado hodo apajlẹ Jesu Klisti tọn. (Flp. 2:2-8) Mẹho de ma nọ yin jlẹwàtọ kavi danuwatọ gba, ṣigba e nọ do sisi he jẹ hia mẹdevo lẹ bo nọ pọ́n yé hlan dọ yé yiaga hú emi. E ma nọ yin hẹngogonọ, bo nọ tẹdo linlẹn ede tọn go to whepoponu kavi dọ pọndohlan etọn wẹ dona yin alọkẹyi gba. E ma na nọ yawu gblehomẹ gba, ṣigba e nọ yin jijọhonọ to nuyiwa etọn hẹ mẹdevo lẹ mẹ.

¹⁴ Mọdopolọ, mẹhe pegan nado wadevizọn taidi nugopọntọ to agun mẹ dona yin wunzanọ. Ehe zẹẹmẹdo dọ e dona yin wuntuntunnọ, bo ma na nọ yawu dawhẹ aplà. E dona tindo nukunnumọjẹnumẹ he họnwun gando nunọwhinnusẹ́n Jehovah tọn lẹ po yọ́n-na-yizan yetọn po go. Mẹhe yin wunzanọ nọ kẹalọyi ayinamẹ po anademẹ po. E ma dona yin yẹnuwatọ.

¹⁵ Paulu flinnu Titu dọ nugopọntọ de dona yiwanna dagbewiwa. E dona yin dodonọ po nugbonọ po. Jẹhẹnu ehelẹ dona nọ sọawuhia to nuyiwa etọn hẹ mẹdevo lẹ mẹ podọ to teninọ gligli etọn na nuhe yin jijlọ po dagbe po mẹ. E dona yin tenọglinọ to mẹdezejo etọn hlan Jehovah mẹ bo dona nọ tẹdo nunọwhinnusẹ́n dodo tọn lẹ go. E dona nọ hẹn aṣli. E dona sọ yin johẹmẹtọ, he nọ yí edetiti po nutindo etọn lẹ po zan na ale mẹdevo lẹ tọn.—Owalọ 20:33-35.

¹⁶ Nado sọgan wadevizọn etọn po kọdetọn dagbe po, nugopọntọ de dona pegan nado plọnmẹ. Ohó Paulu tọn lẹ hlan Titu dohia dọ, nugopọntọ de dona yin “mẹhe nọ tẹdo ohó nugbo lọ go gligli na nuhe dù azọ́nyinyọnẹn mẹpinplọn tọn etọn, na ewọ nido sọgan penugo nado nọ na tulimẹ gbọn mẹpinplọn he sọgbe lọ dali podọ nado nọ wọhẹ mẹhe ma kọngbedopọ lẹ.” (Titu 1:9) E dona penugo nado yihojlẹdohogo, do kunnudenu lẹ hia, duto agọjẹdomẹ lẹ ji, bosọ yí Owe-wiwe zan to aliho de mẹ bọ mẹdevo lẹ na yin dududeji bọ yise yetọn nasọ yin hinhẹn lodo. Nugopọntọ dona penugo nado nọ yí nugopipe mẹpinplọn tọn mọnkọtọn zan to ojlẹ he bọawu po ojlẹ awusinyẹn tọn po mẹ. (2 Tim. 4:2) E dona tindo homẹfa he jẹ nado sọgan yí walọmimiọn do wọhẹ mẹhe ṣinuwa kavi nado duto mẹhe tindo ayihaawe ji bo whàn ẹn nado wà azọ́n dagbe lẹ to dodonu yise tọn ji. Pipegan nado plọnmẹ vlavo to mẹplidopọ de nukọn kavi nado plọn mẹdopodopo na do kunnudenu lọ hia dọ nugopọntọ lọ jẹ nubiọtomẹsi titengbe ehe kọ̀n.

¹⁷ Nujọnu wẹ e yin na mẹho lẹ nado nọ yin zohunhunnọ to lizọnyizọn lọ mẹ. E dona họnwun dọ yé to vivẹnudo to aliho ehe lọsu mẹ ga nado hodo apajlẹ Jesu tọn, mẹhe ze yẹwhehodidọ wẹndagbe lọ tọn do otẹn tintan mẹ. Jesu do ojlo hia to devi etọn lẹ mẹ, bo nọ gọalọna yé nado lẹzun wẹndagbe-jlatọ kọdetọn dagbenọ. (Malku 1:38; Luku 8:1) Mahopọnna dọ alọnu mẹho lẹ tọn nọ ján, eyin yé nọ dovivẹnu nado nọ yí whenu zan to lizọnyizọn lọ mẹ, ehe na whàn agun lọ pete nado tindo zohunhun dopolọ. Podọ eyin mẹho lẹ nọ tọ́n hẹ hagbẹ whẹndo yetọn tọn lẹ po hagbẹ agun lọ tọn lẹ po nado dọyẹwheho, ehe nọ dekọtọn do “tulinina ode awetọ” mẹ.—Lom. 1:11, 12.

¹⁸ Ehe lẹpo sọgan taidi dọ nususu zẹjlẹgo wẹ yin bibiọ sọn mẹhe na wadevizọn taidi nugopọntọ lẹ si. Na nugbo tọn, nugopọntọ depope ma sọgan jẹ nujinọtedo yiaga he yin titodohukanji to Biblu mẹ lọ lẹ kọ̀n mlẹnmlẹn, ṣigba depope to mẹhe yin dide taidi mẹho agun tọn lẹ mẹ ma dona gboawupo zẹjlẹgo to depope to jẹhẹnu ehelẹ mẹ sọmọ bọ awugbopo lọ sọgan yin pinpọnhlan taidi madogán sinsinyẹn de gba. Mẹho delẹ sọgan tindo jẹhẹnu tangan delẹ, to whenuena mẹdevo lẹ sọgan pegan hugan to jẹhẹnu devo lẹ mẹ. Kọdetọn lọ wẹ nọ yindọ, pipli mẹho lẹ tọn to pọmẹ na tindo jẹhẹnu dagbe he jẹ lẹpo nado penukundo agun Jiwheyẹwhe tọn go to aliho he sọgbe mẹ.

¹⁹ To whenue pipli mẹho lẹ tọn to sunnu lẹ pà taidi nugopọntọ lẹ, yé dona hẹn ayinamẹ apọsteli Paulu tọn lẹ do ayiha mẹ dọmọ: “Yẹn dọna mẹhe to mì ṣẹnṣẹn to finẹ lẹpo ma nado nọ lẹn ede tọn glanglan hú lehe e jẹ nado nọ lẹn do, ṣigba nado nọ lẹnnupọn to aliho de mẹ he na dohia dọ mì tindo wunza, yèdọ mẹdopodopo jẹ obá he mẹ Jiwheyẹwhe ko na ẹn yise jẹ.” (Lom. 12:3) Mẹho dopodopo dona nọ pọ́n ede taidi mẹhe whè hugan lọ. Mẹdepope ma dona nọ basi “dodonọ lánkan” to whenue yé to dogbapọnna jẹhẹnu mẹdevo lẹ tọn. (Yẹwh. 7:16) Eyin pipli mẹho lẹ tọn hẹn nubiọtomẹsi Owe-wiwe tọn lẹ na nugopọntọ lẹ do ayiha mẹ hezeheze, yé dona dindona eyin mẹmẹsunnu he ji yé to nulẹnpọn do lọ jẹ nujinọtedo lọ lẹ kọ̀n jẹ obá he sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe de mẹ kavi lala. Eyin mẹho agun tọn lẹ ze mapenọ-yinyin gbẹtọvi tọn do lẹnpọn mẹ bosọ dapana mẹnukuntahihopọn po yẹnuwiwa po, yé na basi mẹpipa yetọn lẹ to aliho de mẹ he na do sisi he jẹ hia na nujinọtedo dodo Jehovah tọn lẹ podọ na dagbe agun lọ tọn. Yé dona gbọn odẹ̀ dali gbadopọnna mẹpipa dopodopo bosọ hodo anademẹ gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn. Ehe yin dopo to azọngban nujọnu tọn he tin to abọ́ ji na yé lẹ mẹ, podọ yé dona wà ẹ to gbesisọ mẹ hẹ ayinamẹ Paulu tọn he dọmọ: “A yawu nado ze alọ towe do sunnu depope ji gbede blo.”—1 Tim. 5:21, 22.

²⁰ Sunnu he pegan to gbigbọ-liho lẹ nọ do kunnudenu lọ hia dọ gbigbọ wiwe wẹ to anadena yé, podọ yé nọ do sinsẹ́n etọn hia to gbẹzan yetọn mẹ. Paulu slẹ adà ṣinẹnẹ sinsẹ́n gbigbọ tọn, enẹ wẹ “owanyi, ayajẹ, jijọho, homẹfa, homẹdagbe, dagbewà, yise, walọmimiọn, mawazẹjlẹgo.” (Gal. 5:22, 23) Nugopọntọ he do sinsẹ́n enẹ hia lẹ nọ yin homẹmiọnnamẹnu na mẹmẹsunnu lẹ bosọ nọ gọalọ nado hẹn agun lọ tin to pọninọ mẹ to sinsẹ̀nzọn wiwe bibasi mẹ. Walọyizan yetọn po sinsẹ́n tuklajijẹ yetọn tọn lẹ po nọ dohia dọ yé yin dide gbọn gbigbọ wiwe dali nugbo.—Owalọ 20:28.

²¹ Dandannu wẹ e yin dọ mẹho lẹ ni nọ wazọ́n dopọ nado ze pọninọ daga to agun lọ mẹ. Gbẹtọ-yinyin yetọn lẹ sọgan gbọnvo taun na ode awetọ tọn, etomọṣo yé dona nọ hẹn pọninọ tin to pipli yetọn ṣẹnṣẹn gbọn todidoai na ode awetọ po sisi po dali, eyin yé tlẹ nọma kọngbedopọ to whẹho he ji yé to hodọdo lẹpo mẹ. Dopodopo yetọn dona nọ kẹalọyi bo nọgodona nudide he kọ̀n pipli mẹho lẹ tọn wá, eyin nudide lọ ma ko gbẹ́ gbà nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn de. Gbigbọ mọnkọtọn nọ dohia dọ mẹlọ yin anadena gbọn “nuyọnẹn he wá sọn aga” dali, ehe ‘nọ dín jijọho, bo yin lẹnpọn dagbenọ.’ (Jak. 3:17, 18) Depope to mẹho lẹ mẹ ma dona lẹndọ emi yiaga hú mẹhe pò lẹ, podọ mẹho de ma dona tẹnpọn nado duklunọ do mẹhe pò lẹ ji. Na nugbo tọn, Jehovah kọngbedopọ hẹ wẹ mẹho lẹ te eyin yé kọngbedopọ hẹ yedelẹ taidi pipli de na dagbe agun lọ tọn.—1 Kọl., weta 12; Kol. 2:19.

²² Sunnu Klistiani he whèwhín lẹ dona tindo ojlo nado lẹzun nugopọntọ lẹ. (1 Tim. 3:1) Ṣigba, devizọnwiwa taidi mẹho de nọ biọ azọ́n po mẹde-yido-sanvọ́ po. E zẹẹmẹdo devizọnwiwa na mẹmẹsunnu lẹ, nado nọ penukundo dagbemẹninọ gbigbọmẹ tọn yetọn go. Vivẹnudido nado lẹzun nugopọntọ de zẹẹmẹdo kanvinván nado jẹ jẹhẹnu he yin titodohukanji to Owe-wiwe mẹ lẹ kọ̀n.

²³ Mẹmẹsunnu he ko wadevizọn po nugbonọ-yinyin po na ojlẹ dindẹn sọgan lẹzun awutunọ kavi madogánnọ to agbasa-liho. Vlavo na yọnhowhe wutu, e sọgan nọma penugo ba nado penukundo azọngban nugopọntọ tọn lẹ go. Eyin ninọmẹ lọ tlẹ yinmọ, e dona gbẹ́ nọ yin pinpọnhlan di mẹho agun tọn de bo dona nọ yin sisi na dile e na dẹnsọ bọ e na gbẹ́ pò to mẹdide de yin. E ma na biọ dọ ewọ ni jo azọngban lọ do na madogán etọn lẹ wutu. E gbẹsọ jẹ na yẹyi whla awe he nọ yin nina mẹho azọ́n sinsinyẹnwatọ lẹpo he to devizọnwa po nugopipe yetọn lẹpo po nado yìn lẹngbọpa lọ.

²⁴ Ṣigba, eyin mẹmẹsunnu de lẹndọ e na pọnte hugan dọ emi ni jo azọngban lọ do, na ninọmẹ etọn he diọ zọ́n bọ nugopipe etọn nado wadevizọn tindo dogbó wutu, e sọgan wàmọ. (1 Pita 5:2) E dona gbẹ́ nọ yin nuyiwa hẹ po sisi po. E sọgan gbẹ́ yin alọgọ họakuẹ de to agun lọ mẹ, dile etlẹ yindọ e masọ tindo azọ́ndenamẹ po azọngban lẹ po he nọ yin didena mẹho agun tọn lẹ ba.

²⁵ Mẹho lẹ nọ penukundo azọngban voovo lẹ go to agun mẹ. Agun dopodopo nọ tindo anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ, wekantọ, nugopọntọ sinsẹ̀nzọn tọn, anademẹtọ Oplọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn, podọ nugopọntọ Opli Gbẹzan po Lizọnyizọn Mítọn po Tọn. Mẹho susu wẹ nọ sẹ̀n taidi nugopọntọ pipli kunnudegbe tọn lẹ. Mẹho lọ lẹ nọ wadevizọn to otẹn ehelẹ mẹ na ojlẹ he ma tindo dogbó taun de. Nugbo wẹ dọ, eyin depope to mẹmẹsunnu ehelẹ mẹ sẹtẹn, kavi ma penugo nado penukundo azọngban etọn lẹ go na agbasamalo wutu, kavi lẹzun mẹhe ma pegan ba na awugbopo nado jẹ nubiọtomẹsi Owe-wiwe tọn lẹ kọ̀n wutu, mẹho devo nọ yin dide nado penukundo azọ́ndenamẹ lọ go. To agun he mẹ sọha nugopọntọ lẹ tọn ma sù te, e sọgan yin dandan na mẹho de nado penukundo azọ́ndenamẹ hugan dopo go kakajẹ whenue mẹmẹsunnu devo lẹ na pegan nado yin dide taidi mẹho.

²⁶ Anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ nọ yinuwa taidi azinponọ to opli mẹho lẹ tọn whenu. Gbọnmọ dali, e nọ yí whiwhẹ do wazọ́n dopọ hẹ mẹho he pò lẹ nado penukundo lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn go. (Lom. 12:10; 1 Pita 5:2, 3) E dona yin titobasinanutọ dagbe de bo dona penugo nado nọ yí ahundopo do deanana nulẹ.—Lom. 12:8.

²⁷ Wekantọ nọ penukundo kandai agun tọn lẹ go bosọ nọ flinnu mẹho lẹ gando nudọnamẹ titengbe lẹ go. Eyin nuhudo etọn tin, mẹho devo kavi devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn he penugo de sọgan yin azọ́ndena nado nọ gọalọna ẹn.

²⁸ Nugopọntọ sinsẹ̀nzọn tọn wẹ nọ deanana tito sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn po whẹho devo lẹ po he gando azọ́n yẹwhehodidọ tọn go. E nọ basi tito nado dla pipli kunnudegbe tọn lẹpo pọ́n to gbesisọ mẹ, bọ gbọnmọ dali e nọ dla pipli dopo pọ́n to sẹfifo dopo to sunmẹsunmẹ. To agun pẹvi he tindo pipli kunnudegbe tọn vude poun lẹ mẹ, e sọgan nọ dla pipli dopodopo pọ́n whla awe to owhe dopo mẹ. To dlapọn etọn whenu, e nọ deanana opli sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn, bo nọ wazọ́n hẹ pipli lọ to kunnudegbe, bosọ nọ gọalọna wẹnlatọ lẹ to gọyìpọn po plọnmẹ Biblu yetọn lẹ po mẹ.

²⁹ Dopo to lẹblanulọkẹyi vonọtaun he tin to agun mẹ lẹ mẹ wẹ devizọnwiwa taidi nugopọntọ pipli kunnudegbe tọn de. Nuhe azọngban etọn bẹhẹn lẹ die: (1) nado nọ tindo ojlo nujọnu tọn to gbigbọnọ-yinyin dopodopo mẹhe tin to pipli kunnudegbe tọn lọ mẹ lẹ tọn mẹ; (2) nado nọ gọalọna dopodopo mẹhe to pipli lọ mẹ lẹ tọn na yé nido nọ tindo mahẹ to lizọnyizọn lọ mẹ to gbesisọ mẹ, to gigọ́ mẹ podọ po zohunhun po; podọ (3) nado nọ gọalọna devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn he to pipli lọ mẹ lẹ bosọ plọnazọ́n yé, na yé nido dovivẹnu bo pegan na azọngban agun tọn lẹ. Pipli mẹho lẹ tọn wẹ nọ basi dide gando mẹho he pegan hugan nado hẹn azọngban ehe lẹpo di ganji go.

³⁰ Na azọngban he e bẹhẹn lẹ wutu, nugopọntọ pipli lẹ tọn dona yin mẹho agun tọn lẹ, eyin e yọnbasi. Kavi devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn he pegan de sọgan to nukunpedego kakajẹ whenue mẹho de na jẹ otẹn etọn mẹ. Eyin devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn de to nukunpedo azọngban ehe go, e na nọ yin yiylọdọ devizọnwatọ pipli kunnudegbe tọn, na ewọ ma to nuyiwa di nugopọntọ de to agun mẹ wutu. Kakatimọ, e na nọ wazọ́n to anademẹ mẹho lẹ tọn glọ nado penukundo azọngban etọn go.

³¹ Adà titengbe azọ́n nugopọntọ pipli kunnudegbe tọn de tọn wẹ nado nọ yin nukọntọ to lizọnyizọn kunnudegbe tọn mẹ. Gbesisọnọ-yinyin, zohunhun po vivẹnudido etọn po na na tuli wẹnlatọ he to pipli etọn mẹ lẹ. Na wẹnlatọ lẹ nọ yọ́n pinpẹn tulinamẹ po alọgọ he yè nọ mọyi eyin yè tin topọ hẹ mẹdevo lẹ po tọn wutu, e na yọ́n nado nọ wleawuna tito kunnudide pọmẹ tọn de do ojlẹ he na yọ́n na suhugan mẹlẹ tọn mẹ. (Luku 10:1-16) Nugopọntọ lọ dona nọ hẹn ẹn diun dọ aigba-denamẹ he pemẹnu tin to whepoponu. To paa mẹ, ewọ wẹ na nọ deanana opli sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn bo nasọ nọ deanana wẹnlatọ lẹ na azọ́nwiwa gbenẹgbe tọn. Eyin e ma na to finẹ, e dona basi tito na mẹho devo, devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn de kavi, eyin depope ma tin, e sọgan dọna wẹnlatọ he pegan de nado penukundo azọngban ehelẹ go na wẹnlatọ lẹ nido sọgan tindo mẹde nado deanana yé.

³² Nugopọntọ pipli kunnudegbe tọn dona nọ basi tito lẹ dai jẹnukọn na dlapọn nugopọntọ sinsẹ̀nzọn tọn, bo nọ dọ ojlẹ dlapọn lọ tọn na pipli lọ bosọ nọ fọnjlodotena yé na ale he na wá sọn e mẹ lẹ. Eyin tito lọ yin hinhẹn zun yinyọnẹn na mẹhe tin to pipli lọ mẹ lẹpo, yé sọgan nọgodona ẹn po zohunhun po.

³³ Pipli kunnudegbe tọn dopodopo nọ yin hinhẹn whè. Ehe nọ na dotẹnmẹ nugopọntọ pipli kunnudegbe tọn lọ nado jẹakọ ganji hẹ mẹhe tin to e mẹ lẹpo. Taidi nugopọntọ owanyinọ de, e nọ tindo ojlo sisosiso to mẹdopodopo mẹ. E nọ tẹnpọn nado gọalọ bo na tulimẹ na lizọnyizọn kunnudegbe tọn podọ na godoninọna opli agun tọn lẹ. E sọ nọ dovivẹnu nado wà nudevo depope he sọgan gọalọna mẹdopodopo nado lodo to gbigbọ-liho. Mẹhe to azọ̀njẹ kavi tindo apọṣimẹ lẹ na mọaleyi sọn dlapọn etọn mẹ. Hogbe tulinamẹ tọn kavi ayinamẹ de sọgan whàn mẹdelẹ nado dovivẹnu na lẹblanulọkẹyi lẹ dogọ to agun mẹ bo gbọnmọ dali lẹzun mẹhe yọ́n-na-yizan taun na mẹmẹsunnu yetọn lẹ. Suhugan vivẹnu he nugopọntọ pipli kunnudegbe tọn de nọ do lẹ tọn dona yin nado gọalọna mẹhe tin to pipli etọn mẹ lẹ. Etomọṣo, taidi mẹho po lẹngbọhọtọ de po, onú mẹhe tin to agun lọ mẹ lẹpo tọn dona nọ duahunmẹna ẹn bọ e dona nọ tẹnpọn nado gọalọna mẹdepope he tin to nuhudo mẹ lẹ.—Owalọ 20:17, 28.

³⁴ Dopo to azọngban nugopọntọ pipli kunnudegbe tọn lẹ tọn mẹ wẹ nado nọ gọalọ bo ṣinyan linlin sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn lẹ sọn mẹhe tin to pipli etọn mẹ lẹ si. Enẹgodo, linlin lọ lẹ nọ yin bibẹ jo na wekantọ. Wẹnlatọ lẹ dopodopo sọgan gọalọna nugopọntọ pipli kunnudegbe tọn gbọn linlin sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn yetọn lẹ zizejo do mẹwhenu dali. Yé sọgan wàmọ gbọn linlin yetọn lẹ zizejo na nugopọntọ lọ tlọlọ to vivọnu osun dopodopo tọn dali kavi gbọn zize e do apotin he yin awuwlena do Plitẹnhọ Ahọluduta tọn mẹ na linlin kunnudegbe tọn lẹ mẹ dali.

³⁵ Azọngban tangan delẹ tin he nọ yin nukunpedego gbọn Wedegbẹ́ Sinsẹ̀nzọn tọn kẹdẹ dali, ehe bẹ anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ, wekantọ po nugopọntọ sinsẹ̀nzọn tọn po hẹn. Di apajlẹ, wedegbẹ́ sinsẹ̀nzọn tọn wẹ nọ kẹalọyi yizan Plitẹnhọ Ahọluduta tọn na tito alọwle tọn po ṣiọdidi tọn lẹ po, podọ azọngban yetọn wẹ nado nọ má wẹnlatọ lẹ do pipli kunnudegbe tọn lẹ mẹ. Yewlẹ wẹ sọ nọ kẹalọyi alọdowemẹwe gbehosọnalitọ alọgọtọ tọn po whepoponu tọn po, gọna alọdowemẹwe adà sinsẹ̀nzọn lọ tọn devo lẹ tọn. Wedegbẹ́ sinsẹ̀nzọn tọn nọ wazọ́n to anademẹ pipli mẹho lẹ tọn glọ.

³⁶ Alahọ nọ na anademẹ lẹ gando nuhe azọngban mẹmẹsunnu ehelẹ tọn—gọna anademẹtọ Oplọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn, nugopọntọ Opli Gbẹzan Tọn po mẹho he pò to pipli lọ mẹ lẹ po tọn—bẹhẹn lẹ go.

³⁷ Pipli mẹho agun dopodopo tọn lẹ nọ pli sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ nado dọhodo whẹho he gando nukọnyiyi gbigbọmẹ tọn agun lọ tọn go lẹ ji. Gbọnvona opli mẹho lẹ tọn he nọ yin bibasi to dlapọn nugopọntọ lẹdo tọn whenu, opli mẹho lẹ tọn devo nọ yin bibasi to nudi osun atọ̀n to dlapọn dopodopo godo. Amọ́, mẹho lẹ sọgan pli to whedepopenu he ninọmẹ lẹ biọ domọ.

³⁸ Sunnu mapenọ lẹ wẹ nugopọntọ lẹ yin; ṣogan hagbẹ agun lọ tọn lẹpo wẹ yin tudohomẹna nado nọ litaina yé, na tito Jehovah tọn de wẹ. Ewọ na biọ to nugopọntọ lẹ si nado dogbè nuhe yé wà lẹ tọn. Afọzedaitọ Jiwheyẹwhe tọn podọ gandudu yẹwhehọluduta tọn etọn tọn lẹ wẹ yé yin. Heblu lẹ 13:17 dọmọ: “Mì nọ setonuna mẹhe to anadenanu to ṣẹnṣẹn mìtọn lẹ bo nọ litai, na yewlẹ wẹ to mì họ́ bo yọnẹn dọ yé na dogbè, na yé nido sọgan yí ayajẹ do wà ehe bọ e ma yin po azọ̀nwinwẹn po, na ehe na yin awugblenu na mì.” Kẹdẹdile Jehovah nọ yí gbigbọ wiwe zan nado de sunnu de do, mọdopolọ wẹ Jehovah na yí gbigbọ wiwe etọn dopolọ zan nado yí azọngban nugopọntọ tọn sọn e si do eyin e gboawupo nado do sinsẹ́n gbigbọ tọn hia bọ aliho gbẹzan etọn tọn gbọnvona nubiọtomẹsi Owe-wiwe tọn lẹ.

³⁹ Na nugbo tọn, be e ma jẹ dọ mí ni yọ́n pinpẹn azọ́n sinsinyẹn nugopọntọ agun tọn lẹ tọn po apajlẹ dagbe yetọn po tọn ya? To wekanhlanmẹ Paulu tọn hlan agun Tẹsalonika tọn mẹ, e dotuhomẹna mẹmẹsunnu lẹ dọmọ: “Mẹmẹsunnu lẹ emi, mí to bibiọ to mì si nado nọ na sisi mẹhe to azọ́n sinsinyẹn wà to mì ṣẹnṣẹn bo to nukunpedo mì go to azọ́n Oklunọ tọn mẹ bosọ to tudohomẹna mì lẹ; podọ nado nọ na yé sisi tlala to owanyi mẹ na azọ́n yetọn wutu.” (1 Tẹs. 5:12, 13) Azọ́n sinsinyẹn wiwà nugopọntọ agun tọn lẹ tọn nọ hẹn sinsẹ̀nzọn mítọn hlan Jiwheyẹwhe bọawu bọ mí nọ duvivi etọn dogọ. Humọ, to wekanhlanmẹ tintan Paulu tọn hlan Timoti mẹ, e donù lehe mẹhe to agun lọ mẹ lẹ dona nọ yinuwa hlan nugopọntọ lẹ do go, dọmọ: “Gbọ mẹho he nọ penukundonugo to aliho dagbe mẹ lẹ ni yin pinpọn nado jẹna gbégbò whla awe, titengbe yé mẹhe nọ wazọ́n sinsinyẹn to hodidọ po mẹpinplọn po mẹ lẹ.”—1 Tim. 5:17.

⁴⁰ Mẹho delẹ nọ yin dide to whedelẹnu nado wadevizọn taidi hagbẹ Pipli He Nọ Dla Awutunọ lẹ Pọ́n tọn. Mẹho devo lẹ nọ wadevizọn to Wedegbẹ́ Whẹgbọtọ Dotowhé tọn lẹ mẹ, podọ yé nọ dla dotowhé lẹ po doto lẹ po pọ́n bo nọ na tuli yé nado zindonukọn to nukunpipedo Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ go mẹ matin hùndido, bosọ nọ na yé nudọnamẹ he gbloada lẹ gando nukunpedomẹgo dotowhé tọn wunmẹ ehe go. Nugopọntọ devo lẹ nọ penugo nado hẹn azọ́n Ahọluduta lọ tọn lẹ yinukọn dogọ gbọn alọgigọ nado nọ gbá kavi penukundo Plitẹnhọ Ahọluduta tọn lẹ po Plitẹnhọ Plidopọ tọn lẹ po go dali, kavi gbọn devizọnwiwa taidi hagbẹ Wedegbẹ́ Plidopọ Daho tọn lẹ dali. Mẹlẹpo to titobasinanu lọ mẹ wẹ nọ yọ́n pinpẹn azọ́n sinsinyẹn mẹmẹsunnu ehelẹ tọn po mẹdezejo sọn ojlo mẹ wá yetọn to aliho ehelẹ mẹ po tọn. Na nugbo tọn, mí “nọ pọ́n omẹ mọnkọtọn lẹ hlan di mẹvivẹ.”—Flp. 2:29.

⁴¹ Hagbẹ Anademẹtọ nọ de mẹho he pegan lẹ nado wadevizọn taidi nugopọntọ lẹdo tọn lẹ. Wekantẹn alahọ tọn wẹ nọ de lẹdo he yé na dlapọn lọ na yé bọ yé nọ dla agun he tin to lẹdo yetọn mẹ lẹ pọ́n, vlavo whla awe to owhe dopo mẹ. Sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, yé sọ nọ dla gbehosọnalitọ he to aigba-denamẹ he tin to olá lẹ ji pọ́n. Yé nọ basi tito dlapọn yetọn tọn bo nọ dọhlan agun dopodopo jẹnukọn, na dlapọn lọ nido hẹn ale wá namẹ to gigọ́ mẹ.

⁴² Anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ nọ yin nukọntọ to tito lẹ bibasi mẹ, na dlapọn lọ nido miọnhomẹna mẹlẹpo to gbigbọ-liho. (Lom. 1:11, 12) To whenue anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ mọ nudọnamẹ lẹ yí gando azán dlapọn lọ tọn go, gọna nuhudo nugopọntọ lẹdo tọn lọ po asi etọn po tọn (eyin e ko wlealọ), anadenanutọ lọ nọ basi tito adọtẹn po dandannu devo lẹ po tọn gbọn alọgọ mẹmẹsunnu voovo lẹ tọn dali. E nọ hẹn ẹn diun dọ mẹlẹpo, kakajẹ nugopọntọ lẹdo tọn ji, yin didọna dogbọn tito ehelẹ dali.

⁴³ Nugopọntọ lẹdo tọn na mọ anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ gando tito opli lẹ tọn po tito opli sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn lẹ tọn po go. Ehelẹ na yin tito-basina sọgbe hẹ ayinamẹ nugopọntọ lẹdo tọn lọ tọn lẹ po anademẹ he wá sọn wekantẹn alahọ tọn mẹ lẹ po. Nulila dona yin bibasi na mẹlẹpo jẹnukọn gando gànmẹ po nọtẹn opli agun tọn lẹ tọn, gbehosọnalitọ lẹ tọn, podọ opli etọn hẹ mẹho lẹ po devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn lẹ po go, gọna gànmẹ po nọtẹn opli sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn lẹ tọn po.

⁴⁴ To mardi whèmẹ, nugopọntọ lẹdo tọn na gbadopọnna Kalti Kandai Wẹnlatọ Tọn lẹ, kandai sọha pliwatọ lẹ tọn, kandai aigba-denamẹ lẹ tọn po kandai akuẹzinzan tọn lẹ po. Ehe na zọ́n bọ e na tindo nukunnumọjẹnumẹ vude gando nuhe sọgan yin nuhudo agun lọ tọn lẹ go podọ lehe e gán gọalọna mẹhe nọ penukundo kandai ehelẹ go do. Anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ dona basi tito lẹ, na nugopọntọ lẹdo tọn nido mọ kandai ehelẹ yí jẹnukọn.

⁴⁵ To dlapọn nugopọntọ lẹdo tọn whenu, ewọ nọ yí sọwhiwhe do dọho hẹ mẹmẹsunnu lẹ dopodopo dile e penugo do—vlavo to opli lẹ ji, to sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn whenu, to núdùdù hẹ yé whenu podọ to ojlẹ devo lẹ mẹ. Humọ, e nọ pli hẹ mẹho lẹ po devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn lẹ po, bo nọ na yé ayinamẹ, nudọnamẹ, po tulinamẹ he jẹ lẹ po sinai Owe-wiwe ji, ehe na gọalọna yé nado hẹn azọngban yetọn di, yèdọ nado yìn lẹngbọpa he go yé to nukunpedo lọ. (Howh. 27:23; Owalọ 20:26-32; 1 Tim. 4:11-16) E sọ nọ pli hẹ gbehosọnalitọ lẹ nado na tuli yé to azọ́n yetọn mẹ podọ nado na yé alọgọ mẹdetiti tọn gando nuhahun depope he yé sọgan to pipehẹ to lizọnyizọn lọ mẹ go.

⁴⁶ Eyin whẹho devo lẹ tin he biọ ayidonugo, nugopọntọ lẹdo tọn na gọalọ dile e sọgan yọnbasi do to osẹ lọ gblamẹ. Eyin whẹho enẹlẹ ma sọgan yin tadona to osẹ lọ gblamẹ, nugopọntọ lẹdo tọn lọ sọgan gọalọna mẹho lẹ kavi mẹhe go nuhahun lọ gando lẹ nado basi dodinnanu lẹ sinai do anademẹ Owe-wiwe tọn he yọ́n-na-yizan lẹ ji. Eyin e biọ dọ wekantẹn alahọ tọn ni sè lehe whẹho lọ to yìyì do, nugopọntọ lọ po mẹho lẹ po na wleawuna linlin he bẹ zẹẹmẹ gigọ́ hẹn do whẹho lọ ji de, bo dohlan wekantẹn alahọ tọn.

⁴⁷ To whenue nugopọntọ lẹdo tọn to agun de dlapọn, e nọ yì opli agun tọn lẹ hẹ agun lọ. Ehelẹ sọgan yin didiọ sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ sọgbe hẹ anademẹ he wá sọn wekantẹn alahọ tọn mẹ lẹ. E na na hodidọ lẹ nado na tuli mẹhe to agun lọ mẹ lẹ, whàn yé, plọnnu yé bosọ hẹn yé lodo. E na dovivẹnu nado do owanyi na Jehovah, Jesu Klisti po titobasinanu lọ po do ahun mẹ namẹ.

⁴⁸ Dopo to yanwle tangan dlapọn nugopọntọ lẹdo tọn lọ tọn lẹ mẹ wẹ nado namẹ tuli nado nọ tindo mahẹ zohunhun tọn to lizọnyizọn lọ mẹ podọ nado na ayinamẹ he yọ́n-na-yizan lẹ. Mẹsusu to agun lọ mẹ sọgan diọ tito yetọn lẹ, na yé nido sọgan tindo mahẹ gigọ́ to sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn mẹ to osẹ enẹ mẹ, vlavo bo basi tito nado yin gbehosọnalitọ alọgọtọ tọn to osun dlapọn nugopọntọ tọn lọ mẹ. Mẹdepope he jlo na wazọ́n hẹ ewọ kavi asi etọn sọgan basi tito ehe tọn hẹ yé jẹnukọn. Ale susu wẹ e sọgan sọ hẹnwa eyin mí plan nugopọntọ lẹdo tọn kavi asi etọn yì plọnmẹ Biblu po gọyìpọn mítọn lẹ po. Vivẹnudido towe lẹpo nado nọgodona adà osẹ dlapọn tọn lọ tọn ehe to gigọ́ mẹ nọ yin nujọnu taun.—Howh. 27:17.

⁴⁹ Plidopọ lẹdo tọn awe wẹ nọ yin tito-basina to owhe dopodopo mẹ. Nugopọntọ lẹdo tọn wẹ tindo azọngban lọ nado penukundo kọdetọn dagbe tito plidopọ ehelẹ tọn go. Nugopọntọ lẹdo tọn nọ de mẹmẹsunnu dopo taidi nugopọntọ plidopọ tọn po alọgọtọ etọn po. Yé na wazọ́n afọsu-afọsi hẹ ẹ nado penukundo tito plidopọ lọ tọn lẹ go. Ehe na hẹn nugopọntọ lẹdo tọn lọ vò nado na ayidonugo tito-to-whinnu plidopọ lọ tọn to gigọ́ mẹ. Nugopọntọ lẹdo tọn sọ nọ deazọ́nna sunnu nugopetọ devo lẹ nado penukundo azọ́nwatẹn voovo lẹ go. E sọ nọ basi tito na kandai akuẹzinzan lẹdo lọ tọn nido yin gbigbejepọn to plidopọ dopodopo godo. Afọzedaitọ alahọ tọn de na nọ dla dopo to plidopọ lẹdo tọn lẹ mẹ pọ́n to whemẹwhemẹ, taidi hodọtọ jonọ de. Na nọtẹn plidopọ lẹ tọn dẹn kavi whè wutu, lẹdo delẹ nọ yin mimá do flinflin bọ adà dopodopo nọ basi plidopọ lẹdo tọn yetọn.

⁵⁰ Nugopọntọ lẹdo tọn nọ na linlin sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn etọn hlan alahọ mẹ tlọlọ to vivọnu osun dopodopo tọn. Eyin e ko zan akuẹ he to jlẹkaji de taidi na gbejizọnlin bibasi, núdùdù, adọtẹn po dandannu devo lẹ po nado penukundo azọngban etọn go, bọ agun he e to didlapọn lọ ma penukundo ehelẹ go, e sọgan biọ dọ wekantẹn alahọ tọn ni gọ̀ ẹ jo na ẹn. Nugopọntọ tomẹyitọ lẹ tindo jidide dọ eyin yé ze Ahọluduta Jehovah tọn do otẹn tintan mẹ, nuhudo agbasa tọn lẹ na yin nukunpedego, dile Jesu dopagbe etọn do. (Luku 12:31) Agun lẹ dona yọ́n pinpẹn lẹblanulọkẹyi he yé tindo nado nọ do johẹmẹ hia mẹho mẹdezejotọ ehelẹ he to sinsẹ̀nzọnwa do ota yetọn mẹ lẹ tọn.—3 Joh. 5-8.

⁵¹ To wekantẹn alahọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn dopodopo mẹ lẹdo aihọn pé, mẹmẹsunnu he pegan bo whèwhín to gbigbọ-liho atọ̀n kavi humọ nọ wà sinsẹ̀nzọn taidi Wedegbẹ́ Alahọ tọn nado penukundo azọ́n yẹwhehodidọ tọn go to otò lọ mẹ kavi to otò he tin to anademẹ yetọn glọ lẹ mẹ. Dopo to hagbẹ wedegbẹ́ lọ tọn lẹ mẹ nọ wadevizọn taidi azinponọ Wedegbẹ́ Alahọ lọ tọn.

⁵² Mẹhe to sinsẹ̀nzọnwa taidi hagbẹ Wedegbẹ́ Alahọ tọn lẹ nọ penukundo whẹho he gando agun he tin to aigba-denamẹ yetọn ji lẹpo tọn go. Wedegbẹ́ lọ nọ hẹn ẹn diun dọ yẹwheho wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn yin didọ to aigba-denamẹ alahọ lọ tọn blebu ji, podọ dọ agun lẹ po lẹdo lẹ po yin didoai nado penukundo nuhudo aigba-denamẹ lọ tọn lẹ go to aliho he jẹ mẹ. Wedegbẹ́ Alahọ tọn sọ nọ na ayidonugo hlan nuwiwa mẹdehlan lẹ, gbehosọnalitọ titengbe lẹ, whepoponu po alọgọtọ tọn lẹ po tọn ga. Eyin plidopọ lẹ ja, wedegbẹ́ lọ wẹ nọ basi tito lẹ bosọ nọ deazọ́n namẹ nado mọdọ nulẹpo “yin wiwà dile e jẹ do podọ to titoji.”—1 Kọl. 14:40.

⁵³ Wedegbẹ́ Otò tọn de nọ yin dide do otò he tin to aṣẹpipa Wedegbẹ́ Alahọ otò devo tọn glọ lẹ mẹ. Ehe nọ zọ́n bọ azọ́n lọ nọ yin nukunpedego ganji to fie Wedegbẹ́ Otò tọn lọ yin dide do. Wedegbẹ́ Otò tọn lọ nọ penukundo whẹho lẹ go to Owhé Bẹtẹli tọn lọ gbè podọ to wekantẹn etọn, bo nọ penukundo wekanhlanmẹ lẹ po linlin lẹ po go, bosọ nọ penukundo nuwiwa kunnudide tọn lẹ go to paa mẹ ga. Wedegbẹ́ Otò tọn lọ nọ kọngbedopọ hẹ Wedegbẹ́ Alahọ tọn na nukọnyiyi azọ́n Ahọluduta lọ tọn.

⁵⁴ Hagbẹ Anademẹtọ lọ wẹ nọ de hagbẹ Wedegbẹ́ Alahọ tọn po hagbẹ Wedegbẹ́ Otò tọn lẹpo po.

⁵⁵ Sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, Hagbẹ Anademẹtọ lọ nọ basi tito na mẹmẹsunnu he pegan lẹ nido dla alahọ dopodopo pọ́n lẹdo aihọn pé. Mẹmẹsunnu he nọ yin yiyizan na azọngban ehe lẹ nọ yin yiylọdọ afọzedaitọ tatọ́-tẹnnọ tọn. Azọ́n etọn tintan wẹ nado na tuli whẹndo Bẹtẹli tọn podọ nado gọalọna Wedegbẹ́ Alahọ tọn nado didẹ nuhahun kavi kanbiọ he yé sọgan tindo gando nukọnyiyi azọ́n yẹwhehodidọ po mẹhẹnzun devi tọn po go lẹ. Mẹmẹsunnu ehe sọ nọ basi opli hẹ nugopọntọ lẹdo tọn ṣinṣinyan delẹ, bosọ nọ pli hẹ mẹdehlan lẹ sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ. Gbọnmọ dali, e nọ dọho hẹ yé gando nuhahun po nuhudo yetọn lẹ po go, bo nọ na yé tuli he jẹ lẹ gando azọ́n titengbe hugan he wà yé te lọ, yèdọ yẹwheho Ahọluduta lọ tọn didọ po mẹhẹnzun devi po go.

⁵⁶ Afọzedaitọ tatọ́-tẹnnọ tọn nọ tindo ojlo titengbe to nuhe to yinyin wiwadotana to aigba-denamẹ lọ ji gando yẹwheho Ahọluduta lọ tọn didọ po nuwiwa agun tọn devo lẹ po go mẹ. Eyin whenu tin, e sọgan sọ dla wekantẹn lẹdogbedevomẹ tọn he tin to olá lẹ pọ́n. To whenue afọzedaitọ tatọ́-tẹnnọ tọn basi dlapọn na alahọ de, e sọ nọ tindo mahẹ to azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn mẹ jẹ obá he yọnbasi mẹ.

⁵⁷ Mí nọ mọaleyi taun sọn azọ́n sinsinyẹn po nukunpedomẹgo owanyinọ sunnu Klistiani he whèwhín lẹ tọn po mẹ. Eyin mí zindonukọn nado to taliaina nugopọntọ dide he azọngban lẹngbọpa lọ yìnyìn tọn yin zizedo alọmẹ na lẹ, mí nọ yin kinkọndopọ hẹ Tatọ́ agun lọ tọn, yèdọ Klisti Jesu. (1 Kọl. 16:15-18; Efe. 1:22, 23) Taidi kọdetọn de, gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn nọ gbayipe gbọn agun lẹ mẹ lẹdo aihọn pé, bọ Ohó Jiwheyẹwhe tọn nọ yinuwa nado deanana azọ́n lọ lẹdo aihọn pé.—Salm. 119:105.