Setonuna Ayihadawhẹnamẹnu Towe
‘Na homẹ wiwenọ lẹ, wiwe wẹ onú lẹpo: ṣigba hlan yé he yin hinhẹnflu lẹ po mayisenọ lẹ po wẹ nude ma yin wiwe na.’—TITU 1:15.
1. Nawẹ Paulu tindo mahẹ to onú lẹ vivọjlado to agun he tin to lopo Klete tọn ji lẹ mẹ gbọn?
TO WHENUENA apọsteli Paulu ko dotana gbejizọnlin mẹdehlan tọn atọ̀n godo, e yin wiwle bo yin didohlan Lomu to godo mẹ, fie e yin ginglọndo na owhe awe. Etẹwẹ e wà to whenuena e yin tuntundote godo? To ojlẹ de mẹ, e dla lopo Klete tọn pọ́n po Titu po, mẹhe Paulu wlanwe hlan dọmọ: “Yẹn jo we dai do Klete, na hiẹ nido tò onú he pò yè ma ko basi lẹ do tẹnmẹtẹnmẹ, bosọ de mẹho lẹ.” (Titu 1:5) Azọ́ndenamẹ enẹ hinhẹndi na biọ to Titu si nado yinuwahẹ gbẹtọ he tindo ayihadawhẹnamẹnu voovo lẹ.
2. Nuhahun tẹwẹ Titu dona pehẹ to lopo Klete tọn ji?
2 Paulu basi zẹẹmẹ nubiọtomẹsi mẹho agun tọn lẹ tọn na Titu, podọ to enẹgodo e zinnudeji dọ “tasinyẹntọ, ohó vọ́ dọtọ, po mẹklọtọ susu po wẹ tin.” Omẹ ehelẹ nọ “sọtadona owhé lẹpo, bo nọ to onú he ma jẹ lẹ plọnmẹ.” E yin bibiọ to Titu si nado “nọ wọhẹ yé.” (Titu 1:10-14; 1 Timoti 4:7) Paulu dọ dọ nuyọnẹn po ayihadawhẹnamẹnu yetọn po ko ‘flu’ bo yí hogbe de zan he zẹẹmẹdo nado hẹn kudiho, dile nude sọgan hẹn awu dagbedagbe de kudiho do. (Titu 1:15) Delẹ to omẹ enẹlẹ mẹ sọgan ko yin Juvi, na yé ‘tẹdo whẹho owhẹgbo tọn go’ wutu. To egbehe, mẹhe tindo pọndohlan mọnkọtọn pẹpẹ bo nọ hẹn agun gblezọn lẹ ma tin gba; ṣogan mí sọgan plọn nususu gando ayihadawhẹnamẹnu go sọn ayinamẹ he Paulu na Titu mẹ.
Mẹhe Tindo Ayihadawhẹnamẹnu He Flu Lẹ
3. Etẹwẹ Paulu wlan hlan Titu gando ayihadawhẹnamẹnu go?
3 Doayi lẹdo hodidọ tọn he mẹ Paulu donù ayihadawhẹnamẹnu go te mẹ. ‘Na homẹ wiwenọ lẹ, wiwe wẹ onú lẹpo: ṣigba hlan yé he yin hinhẹnflu lẹ po mayisenọ lẹ po wẹ nude ma yin wiwe na; ṣigba yèdọ ayihadawhẹnamẹnu yetọn po nuyọnẹn po ko yin hinhẹnflu. Yé yigbe dọ yé yọ́n Jiwheyẹwhe: ṣigba to azọ́n lẹ mẹ yé mọ́n ẹn.’ E họnwun dọ, mẹdelẹ dona basi diọdo lẹ to ojlẹ enẹ mẹ nado sọgan “pegan to yise mẹ.” (Titu 1:13, 15, 16) Yé tindo nuhahun nado yọ́n vogbingbọn to nuhe wé po nuhe ma wé po ṣẹnṣẹn, podọ ehe gando ayihadawhẹnamẹnu yetọn go.
4, 5. Awugbopo tẹwẹ mẹdelẹ tindo to agun lọ lẹ mẹ, podọ nuyiwadomẹji tẹwẹ ehe tindo do yé ji?
4 Hagbẹ anademẹtọ lọ ko wá tadona kọ̀n hugan owhe ao jẹnukọn dọ owhẹgbo ma yin dandannu nado lẹzun sinsẹ̀n-basitọ nugbo de gba, podọ yé hẹn nudọnamẹ ehe yì agun lẹ mẹ ga. (Owalọ lẹ 15:1, 2, 19-29) Etomọṣo, mẹdelẹ to lopo Klete tọn ji gbẹ́ ‘tẹdo whẹho owhẹgbo tọn go.’ Yé jẹagọdo hagbẹ anademẹtọ tlọlọ, “bo . . . to onú he ma jẹ lẹ plọnmẹ.” (Titu 1:10, 11) Po linlẹn agọ̀ po, yé sọgan ko to godonọna nunọwhinnusẹ́n delẹ sọn Osẹ́n lọ mẹ gando núdùdù po nuyiwa wiwejininọ tọn delẹ po go. Yé tlẹ sọgan ko to yiyidogọna nuhe Osẹ́n lọ dọ, dile tọgbo yetọn lẹ wà do to azán Jesu tọn gbè, gọna godoninọna otàn-vọ́ Ju lẹ tọn po osẹ́n gbẹtọ tọn lẹ po.—Malku 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoti 4:3.
5 Nulẹnpọn mọnkọtọn yinuwado whẹdida yetọn po ayihadawhẹnamẹnu yetọn po ji to aliho agọ̀ mẹ. Paulu wlan dọmọ: ‘Hlan yé he yin hinhẹnflu lẹ po mayisenọ lẹ po wẹ nude ma yin wiwe na.’ Ayihadawhẹnamẹnu yetọn ko yin hinhẹnflu sọmọ bọ e ma yin anademẹ dejidego de na nuyiwa po nulẹnpọn yetọn lẹ po ba. Humọ, yé nọ dawhẹna Klistiani hatọ yetọn lẹ to whẹho mẹdetiti tọn lẹ mẹ, yèdọ whẹho he mẹ Klistiani de sọgan basi nudide he gbọnvona Klistiani devo tọn te. To ninọmẹ ehe mẹ, Kletenu ehelẹ to nuhe yin wiwe lẹ pọnhlan taidi mawé. (Lomunu lẹ 14:17; Kọlọsinu lẹ 2:16) Yé yigbe dọ yé yọ́n Jiwheyẹwhe, ṣigba azọ́n yetọn lẹ ma do enẹ hia.—Titu 1:16.
‘Wiwe Na Homẹ Wiwenọ Lẹ’
6. Pipli wunmẹ voovo awe tẹlẹ go wẹ Paulu donù?
6 Nawẹ mí sọgan mọaleyi sọn nuhe Paulu wlan hlan Titu mẹ gbọn? Eyọn, pọ́n vogbingbọn he tin to hodidọ ehe mẹ: ‘Na homẹ wiwenọ lẹ, wiwe wẹ onú lẹpo: ṣigba hlan yé he yin hinhẹnflu lẹ po mayisenọ lẹ po wẹ nude ma yin wiwe na; ṣigba yèdọ ayihadawhẹnamẹnu yetọn po nuyọnẹn po ko yin hinhẹnflu.’ (Titu 1:15) Na jide tọn, Paulu ma to didọ dọ onú lẹpo pete wẹ wé bo yin alọkẹyi na Klistiani he wé to walọyizan-liho de gba. Ayihaawe ma tin gando enẹ go na Paulu ko hẹn ẹn họnwun to wekanhlanmẹ etọn devo mẹ dọ galọtọ, boṣiọ-sẹ̀ntọ, afinyọnnọ, po mọmọ po sọyi “ma to ogú ahọludu Jiwheyẹwhe tọn na dù.” (Galatianu lẹ 5:19-21) Enẹwutu, mí sọgan wá tadona lọ kọ̀n dọ Paulu to hodọ gando pipli wunmẹ voovo awe go, yèdọ mẹhe wé to walọyizan-liho podọ to gbigbọ-liho lẹ gọna mẹhe ma to mọ lẹ.
7. Etẹwẹ Heblu lẹ 13:4 jẹagọdo, ṣigba kanbiọ tẹwẹ sọgan fọndote?
7 E ma yin nuhe Biblu jẹagọdo tlọlọ lẹ kẹdẹ wẹ Klistiani nugbonọ de dona dapana gba. Di apajlẹ, lẹnnupọndo ohó he yin didọ madoadúdẹji ehe ji dọmọ: “Mì gbọ alọwle ni yin tintindo to gbégbigbò mẹ to mẹpopo mẹ, mì sọ dike yè hẹn adọ́ flu blo: na galọtọ po ayọdetọ lẹ po wẹ Jiwheyẹwhe na dawhẹna.” (Heblu lẹ 13:4) Mẹhe ma tlẹ yin Klistiani lẹ po mẹhe ma yọ́n nudepope gando Biblu go lẹ po na wá tadona kọ̀n po gbesisọ po dọ wefọ ehe gbẹ́ ayọdide. Wefọ Biblu tọn ehe po devo lẹ po hẹn ẹn họnwun dọ Jiwheyẹwhe jẹagọdo kọndopọ zanhẹmẹ tọn to sunnu kavi yọnnu alọwlemẹ de po mẹdevo he ma yin asu kavi asi etọn po ṣẹnṣẹn. Ṣigba, etẹwẹ dogbọn tlẹnnọ awe he nọ tindo mahẹ to zanhẹmẹ nùmẹ tọn mẹ dali? Jọja aflanmẹ susu sọalọakọ́n dọ aṣa ehe ma ylan na e ma yin kọndopọ zanhẹmẹ tọn wutu. Be Klistiani de sọgan pọ́n zanhẹmẹ nùmẹ tọn hlan taidi onú wiwe ya?
8. Gando zanhẹmẹ nùmẹ tọn go, nawẹ Klistiani lẹ gbọnvona gbẹtọ susu lẹ to aihọn lọ mẹ gbọn?
8 Heblu lẹ 13:4 po 1 Kọlintinu lẹ 6:9 po dọ dọ Jiwheyẹwhe gbẹwanna ayọdide po galilọ po (Glẹkigbe, por·neiʹa). Etẹwẹ hogbe Glẹki tọn ehe bẹhẹn? E bẹ yizan vijinu tọn lẹ hẹn vlavo to aliho jọwamọ kavi aliho gblezọn mẹ po ayilinlẹn ylankan po. E bẹ wunmẹ kọndopọ zanhẹmẹ tọn he ma sọgbe hẹ Owe-wiwe lẹpo to gbonu alọwle tọn mẹ hẹn. Enẹwutu e bẹ zanhẹmẹ nùmẹ tọn hẹn, mahopọnna nugbo lọ dọ jọja aflanmẹ susu lẹdo aihọn pé ko yin pinplọn kavi wá tadona lọ kọ̀n dọ zanhẹmẹ nùmẹ tọn ma ylan. Klistiani nugbo lẹ ma nọ dike linlẹn “ohó vọ́ dọtọ, po mẹklọtọ” lẹ tọn po ni deanana nulẹnpọn po nuyiwa yetọn lẹ po gba. (Titu 1:10) Yé nọ tẹdo nujinọtedo yiaga Owe Wiwe tọn lẹ go. Kakati nado tẹnpọn bo dín whẹjijọ na zanhẹmẹ nùmẹ tọn, yé mọnukunnujẹemẹ dọ sọgbe hẹ Owe-wiwe, galilọ wẹ e yin, yèdọ por·neiʹa, podọ yé nọ plọn ayihadawhẹnamẹnu yetọn nado dapana ẹn.a—Owalọ lẹ 21:25; 1 Kọlintinu lẹ 6:18; Efesunu lẹ 5:3.
Ogbè Voovo, Nudide Voovo
9. Eyin ‘onú lẹpo yin wiwe,’ etẹwẹ yin azọngban ayihadawhẹnamẹnu tọn?
9 Ṣigba etẹ dọ wẹ Paulu te to whenuena e dọ dọ ‘na homẹ wiwenọ lẹ, wiwe wẹ onú lẹpo?’ Paulu to alọdlẹndo Klistiani he ko hẹn nulẹnpọn po linlẹn walọ dagbe tọn yetọn po tin to kọndopọ mẹ hẹ nujinọtedo Jiwheyẹwhe tọn lẹ, he mí mọ to Ohó gbọdo etọn mẹ. Klistiani mọnkọtọn lẹ yọnẹn dọ yisenọ lẹ sọgan basi nudide he gbọnvo to whẹho he Jiwheyẹwhe ma jẹagọdo tlọlọ lẹ mẹ. Kakati nado yin homọdọdonugotọ, yé nọ pọ́n nuhe Jiwheyẹwhe ma jẹagọdo lẹ hlan taidi onú ‘wiwe.’ Yé ma nọ donukun dọ mẹlẹpo ni tindo linlẹn dopolọ pẹpẹ hẹ yé to adà gbẹzan tọn he ji Biblu ma na anademẹ tangan de do lẹ mẹ gba. Mì gbọ mí ni gbadopọnna apajlẹ delẹ.
10. Nawẹ alọwle (kavi ṣiọdidi) de sọgan fọ́n nuhahun dote gbọn?
10 To whẹndo susu mẹ, alọwlemẹ dopo sọgan ko lẹzun Klistiani to whenuena omẹ awetọ gbẹ́ yin mayisenọ. (1 Pita 3:1; 4:3) Ehe sọgan ze avùnnukundiọsọmẹnu voovo lẹ donukọnnamẹ, taidi to whẹho alọwle kavi ṣiọdidi hẹnnumẹ de tọn mẹ. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n asi Klistiani de he asu etọn ma ko kẹalọyi nugbo. Dopo to hẹnnumẹ sunnu lọ tọn lẹ mẹ jlo na wlealọ, bọ hùnwhẹ lọ na yin bibasi to ṣọṣi Mẹylọhodotọklisti tọn de mẹ. (Kavi dọ hẹnnumẹ de, vlavo mẹjitọ de, wẹ kú bọ nuwiwa ṣiọdidi lọ tọn na yin bibasi to ṣọṣi mẹ.) Asu po asi po lọ yin oylọ-basina, podọ sunnu lọ jlo dọ asi etọn ni plan ẹn yì. Be ayihadawhẹnamẹnu yọnnu lọ tọn na na ẹn dotẹnmẹ nado yì ya? Etẹwẹ e na wà? Lẹnnupọndo yọnbasi awe ehelẹ ji.
11. Basi zẹẹmẹ lehe asi Klistiani de sọgan lẹnnupọndo yọnbasi lọ nado yì alọwle de to ṣọṣi mẹ kavi lala ji, podọ tadona tẹ kọ̀n wẹ e wá?
11 Loisi lẹnnupọndo gbedide titengbe he Biblu na lọ ji dọmọ: ‘Mì tọ́nsọn Babilọni Daho lọ mẹ,’ yèdọ ahọluigba aihọn tọn heyin sinsẹ̀n lalo tọn. (Osọhia 18:2, 4) Ṣọṣi he mẹ alọwle lọ na yin bibasi te wẹ e ko nọ kọnawudopọ hẹ dai bosọ yọnẹn dọ to hùnwhẹ lọ whenu, e na yin bibiọ to mẹhe tin to finẹ lẹpo si nado doalọ to nuwiwa sinsẹ̀n tọn lẹ mẹ, taidi dẹ̀hiho, hànjiji, kavi ohia sinsẹ̀n tọn lẹ bibasi. Gbemima etọn wẹ ma nado tindo mahẹ to enẹ mẹ podọ e ma tlẹ jlo na tin to finẹ bo na wá tin to kọgbidinamẹnu glọ nado hẹn tenọgli etọn gble. Loisi nọ na sisi asu etọn he yin ota etọn sọgbe hẹ Owe-wiwe bosọ jlo nado kọngbedopọ hẹ ẹ; ṣogan e ma jlo nado tùnafọ nunọwhinnusẹ́n Owe-wiwe tọn etọn lẹ ji. (Owalọ lẹ 5:29) Enẹwutu, e yí zinzin do basi zẹẹmẹ na asu etọn dọ eyin ewọ de nado yì, emi ma sọgan yì. E sọgan donù e go dọ eyin emi yì bo gbẹ́ nado doalọ to nuwiwa delẹ mẹ, e sọgan vẹna ẹn, enẹwutu e na pọnte hugan ma nado hodo e yì. Nudide etọn jo e do po ayihadawhẹnamẹnu wiwe de po.
12. Nawẹ mẹde sọgan lẹnnupọn bo yinuwa gando oylọ-basinamẹ de yì alọwle he na yin bibasi to ṣọṣi mẹ go gbọn?
12 Diblayin nudide dopolọ wẹ Luti pannukọn. E nọ na sisi asu etọn, bo magbe nado yin nugbonọ na Jiwheyẹwhe bosọ nọ setonuna ayihadawhẹnamẹnu etọn he yin pinplọn gbọn Biblu dali. To nulinlẹnpọndo nuagokun he nkọ Loisi gbeje pọ́n lẹ ji godo, Luti gbadopọnna “Kanbiọ lẹ sọn Wehiatọ lẹ Dè” to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn 15 mai 2002 mẹ to odẹ̀ mẹ. E flin dọ Heblu atọ̀n lẹ setonuna gbedide lọ nado tin to nuwiwa boṣiọ-sinsẹ̀n tọn de tẹnmẹ, ṣogan yé hẹn tenọgli yetọn go bo ma doalọ to nuwiwa boṣiọ-sinsẹ̀n tọn mẹ. (Daniẹli 3:15-18) E basi dide nado hodo asu etọn yì ṣigba po linlẹn lọ po ma nado tindo mahẹ to nuwiwa sinsẹ̀n tọn depope mẹ, podọ e to nuyiwa sọgbe hẹ ayihadawhẹnamẹnu etọn. E yí zinzin do basi zẹẹmẹ hezeheze na asu etọn nuhe ayihadawhẹnamẹnu etọn na na ẹn dotẹnmẹ nado wà podọ nuhe e ma sọgan wà. Todido Luti tọn wẹ yindọ asu etọn na mọ vogbingbọn he tin to sinsẹ̀n-bibasi nugbo po lalo po ṣẹnṣẹn.—Owalọ lẹ 24:16.
13. Naegbọn e ma dona paṣa mí dọ Klistiani awe wá tadona he gbọnvo lẹ kọ̀n?
13 Be nugbo lọ dọ Klistiani awe wá tadona he gbọnvo lẹ kọ̀n dohia dọ mẹde sọgan wà nuhe jlo e kavi dọ ayihadawhẹnamẹnu mẹdopo tọn to yé omẹ awe lẹ mẹ ma to azọ́nwa ganji wẹ ya? Lala. Na numimọ he Loisi ko tindo wayi gando húnhiho po aṣọ́donu hùnwhẹ ṣọṣi tọn lẹ tọn po go wutu, e sọgan mọdọ owù daho wẹ e na yin na emi nado yì. Podọ nuhe mẹ e ko doalọ te wayi hẹ asu etọn to whẹho sinsẹ̀n tọn lẹ mẹ sọgan yinuwado ayihadawhẹnamẹnu etọn ji. Enẹwutu, e kudeji dọ nudide dagbe hugan wẹ emi basi.
14. Etẹwẹ Klistiani lẹ dona hẹn do ayiha mẹ na nuhe dù whẹho he gando nudide mẹdetiti tọn lẹ go?
14 Ṣigba be mí sọgan dọ dọ nudide Luti tọn ma sọgbe wẹ ya? Nudide mẹdetiti tọn wẹ enẹ yin. Mẹde ma dona gblewhẹdo e kavi mọhodọdego na e de nado yì nujijọ lọ tẹnmẹ ṣigba po linlẹn lọ po ma nado doalọ to nuwiwa sinsẹ̀n tọn depope mẹ wutu. Flin ayinamẹ he Paulu na do nudide mẹdetiti tọn lẹ ji gando nuhe mẹde de nado dù kavi ma nado dù lẹ go dọmọ: “Mì dike omẹ he to dùdù vlẹ ewọ he ma to dùdù blo; podọ mì sọ dike ewọ he ma to dùdù dawhẹna ewọ he to dùdù blo . . . Hlan mẹmẹnu etọn titi wẹ e nọte, kavi wẹ e jai. Mọwẹ, yè na ze e daga: na Jiwheyẹwhe sọgan hẹn ẹn nọte.” (Lomunu lẹ 14:3, 4) Na jide tọn, Klistiani nugbo de ma na jlo nado dotuhomẹna mẹdepope nado gbẹkọ anademẹ ayihadawhẹnamẹnu he yin pinplọn de tọn go, na mọwiwà na taidi gbigbẹkọ ogbè he to owẹ̀n gbẹwhlẹngán tọn de dó go nkọ.
15. Naegbọn e yin nujọnu taun nado nọ ze ayihadawhẹnamẹnu po numọtolanmẹ mẹdevo lẹ tọn po do lẹnpọn mẹ?
15 Nado zindonukọn to apajlẹ he ji mí to hodọdo mẹ, Klistiani awe lọ lẹ dona lẹnnupọndo onú devo lẹ ji, taidi lehe nudide yetọn na yinuwa do mẹdevo lẹ ji do. Paulu na mí ayinamẹ dọmọ: “Mì dike mí [ni] nọ dawhẹ he nkọ, dọ mẹde yí zannu ahlìda de do aliho mẹmẹsunnu etọn tọn blo.” (Lomunu lẹ 14:13) Vlavo Loisi yọnẹn dọ ninọmẹ he taidi enẹ nkọ lẹ ko fọ́n nuhahun dote to agun mẹ kavi to whẹndo etọn mẹ, podọ nuhe e wà sọgan yinuwado ovi etọn lẹ ji taun. To vogbingbọn mẹ, Luti sọgan mọdọ nudide mọnkọtọn lẹ ma ko hẹn nuhahun wá to agun mẹ kavi to lẹdo lọ mẹ. Mẹmẹyọnnu awe lọ lẹ—podọ mímẹpo—dona yọnẹn dọ ayihadawhẹnamẹnu he yin pinplọn ganji nọ ze nuyiwadomẹji he nudide de na tindo do mẹdevo lẹ ji do lẹnpọn mẹ. Jesu dọmọ: “Mẹdepope he na hẹn dopo to yọpọvu he yí mi sè helẹ de mẹ dahli, e yin alenọ na ẹn na yè ni blá ogilise daho de do okọ̀ na ẹn, bo siọ ẹ do odò gbó ohù tọn mẹ.” (Matiu 18:6) Eyin mẹde miyọnnukundo whẹho mẹdevo lẹ hinhẹn dahli tọn, e sọgan wá tindo ayihadawhẹnamẹnu he flu, dile Klistiani delẹ wà do to lopo Klete tọn ji.
16. Diọdo tẹlẹ wẹ mí sọgan donukun sọn Klistiani de si dile ojlẹ to yìyì?
16 Whinwhẹ́n gbigbọmẹ tọn Klistiani de tọn ma dona doalọte, podọ ewọ dona zindonukọn to vivẹnudido etọn mẹ nado dotoai bo setonuna ayihadawhẹnamẹnu etọn. Mì gbọ mí ni yí nukun homẹ tọn do pọ́n Mark he ṣẹṣẹ yí baptẹm to agọe. Ayihadawhẹnamẹnu etọn dọna ẹn nado dapana aṣa he ma sọgbe hẹ Owe-wiwe he mẹ e ko nọ doalọ te dai lẹ, vlavo gando boṣiọ-sinsẹ̀n kavi ohùn go. (Owalọ lẹ 21:25) Na nugbo tọn, e nọ dapana nuhe vlẹ nuhe Jiwheyẹwhe jẹagọdo lẹ mlẹnmlẹn. To alọ devo mẹ, e nọ paṣa ẹ nuhewutu mẹdelẹ nọ gbẹ́ onú delẹ he ewọ nọ pọnhlan taidi nuhe ma ylan dai, taidi tito-to-whinnu televiziọn ji tọn delẹ.
17. Basi dohia lehe whenu po whinwhẹ́n gbigbọmẹ tọn po sọgan yinuwado ayihadawhẹnamẹnu po nudide Klistiani de tọn po ji do.
17 Dile ojlẹ to yìyì, oyọnẹn Mark tọn jideji bọ e dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe dogọ. (Kọlọsinu lẹ 1:9, 10) Po kọdetọn tẹ po? Ogbè ohò etọn mẹ tọn mọ azọ́nplọnmẹ yí dogọ taun. Todin Mark nọ tindo ojlo dogọ nado dotoaina ayihadawhẹnamẹnu etọn podọ nado gbadopọnna nunọwhinnusẹ́n Owe-wiwe tọn lẹ po sọwhiwhe po. Na nugbo tọn, e wá yọnẹn dọ delẹ to onú he “vlẹ” nuhe Jiwheyẹwhe jẹagọdo he e nọ dapana dai lẹ mẹ ma ylan. Humọ, na Mark wleawufo nado setonuna nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ po ayihadawhẹnamẹnu he yin pinplọn ganji etọn po wutu, ayihadawhẹnamẹnu etọn nọ whàn ẹn todin nado dapana tito-to-whinnu televiziọn tọn he e nọ pọnhlan taidi nuhe ma ylan dai lẹ. Mọwẹ, ayihadawhẹnamẹnu etọn ko yin pinplọn ganji.—Psalm 37:31.
18. Whẹwhinwhẹ́n tẹwẹ mí tindo nado jaya?
18 To suhugan agun lẹ tọn mẹ, whinwhẹ́n gbigbọmẹ tọn Klistiani dopodopo tọn gbọnvo. Mẹdelẹ yin mẹyọyọ to agun mẹ. Ayihadawhẹnamẹnu yetọn sọgan nọma dọho to whẹho delẹ mẹ, ṣogan ogbè homẹ tọn yetọn nọ dọho daga to whẹho devo lẹ mẹ. Omẹ mọnkọtọn lẹ sọgan tindo nuhudo whenu po alọgọ po tọn nado yinuwa sọgbe hẹ anademẹ Jehovah tọn bo setonuna ayihadawhẹnamẹnu yetọn titi he yin pinplọn gbọn Biblu dali. (Efesunu lẹ 4:14, 15) Homẹhunnu wẹ e yin dọ mẹsusu sọgan tin to agun dopolọ lẹ mẹ, he tindo oyọnẹn sisosiso Biblu tọn bo tindo numimọ to nunọwhinnusẹ́n etọn lẹ yiyido yizan mẹ bosọ tindo ayihadawhẹnamẹnu he sọgbe taun hẹ linlẹn Jiwheyẹwhe tọn. Ayajẹnu nankọ die nado tin to ‘homẹ wiwenọ’ mọnkọtọn lẹ ṣẹnṣẹn he nọ mọ nuhe yin alọkẹyi hlan Oklunọ lẹ taidi nuhe ‘wé’ to walọyizan-liho podọ to gbigbọ-liho! (Efesunu lẹ 5:10) Mì gbọ mímẹpo ni yí ì do basi yanwle mítọn nado whẹ́n jẹ obá enẹ mẹ bo hẹn ayihadawhẹnamẹnu he tin to kọndopọ mẹ hẹ oyọnẹn he pegan nugbo lọ tọn po mẹdezejo jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn po go.—Titu 1:1.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn [Flansegbe] 15 juin 1983, weda 30-1, basi zẹẹmẹ gando nuhe asu po asi po lẹ na gbadopọnna go.
Nawẹ Hiẹ Na Na Gblọndo Gbọn?
• Naegbọn Klistiani delẹ do tindo ayihadawhẹnamẹnu he flu to lopo Klete tọn ji?
• Naegbọn Klistiani awe he tindo ayihadawhẹnamẹnu he yin pinplọn ganji lẹ sọgan basi nudide he gbọnvo?
• Dile ojlẹ to yìyì, etẹwẹ dona jọ do ayihadawhẹnamẹnu mítọn go?
[Yẹdide otò tọn to weda 26]
Sicile
GRÈCE
Klete
ASIA PẸVI
Kiplu
OHÙ MÉDITERRANÉE
[Yẹdide to weda 28]
Klistiani awe he pannukọn ninọmẹ dopolọ sọgan basi nudide he gbọnvo