Dike “Ohó” Jehovah Tọn Ni Whlá We
TO OWHE 490 J.W.M. to awhàn diyin Marathon tọn whenu, Atẹninu fọtọ́n donu 10 jẹ 20 pehẹ awhànpa Pẹlsia tọn huhlọnnọ. Dopo to ayiha wintinwintin tangan Glẹki lẹ tọn mẹ wẹ aliho he mẹ yé nọ tò yedelẹ te—awhànfuntọ lọ lẹ nọ zọnpọ bo nọ sẹbọdo yedelẹ go pẹkipẹki. Awọ̀yinu yetọn lẹ nọ tẹdopọ gbanun-gbanun taidi adó de bọ owhán yetọn lẹ nọ dite taun. Titojininọ ehe gọalọna Atẹninu lẹ nado duto awhànpa Pẹlsia tọn he sù taun hugan yé to sọha mẹ lẹ ji.
Klistiani nugbo lẹ to awhàn gbigbọmẹ tọn fùn. Yé to ahidi hẹ kẹntọ huhlọnnọ lẹ—ogán mayinukundomọ aihọn ylankan ehe tọn lẹ, he yin didohia to Biblu mẹ taidi “nukọntọ zinvlu aihọn he tọn lẹ, . . . nutogbẹ̀ gbigbọnọ lẹ to otẹn he tin to olọn lẹ mẹ.” (Efesunu lẹ 6:12; 1 Johanu 5:19) Omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to awhàngba zọnmii—ṣigba e ma yin po huhlọn yetọn titi po gba. Jehovah wẹ pipà lẹpo jẹhẹ, na ewọ wẹ nọ whlá yé bo nọ plọn yé dile e yin didọ to Psalm 18:30 mẹ do dọmọ: “Yè whlé ohó Jiwheyẹwhe tọn pọ́n; ewọ sọ wẹ awọ̀yinu hlan yé he dín fibẹtado to e mẹ lẹ.”
Mọwẹ, gbọn “ohó” klọwé etọn he tin to Owe-Wiwe mẹ gblamẹ, Jehovah nọ basi hihọ́na devizọnwatọ nugbonọ etọn lẹ ma nado yin awugblena to gbigbọ-liho. (Psalm 19:7-11; 119:93) Gando nuyọnẹn he tin to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ go, Sọlọmọni wlan dọmọ: “A gbẹ́ ẹ dai blo, e na whlẹn we: yiwanna ẹn, e nasọ yí we whlá. (Howhinwhẹn lẹ 4:6; Yẹwhehodọtọ 7:12) Nawẹ nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn nọ whlá mí sọn awugble mẹ gbọn? Lẹnnupọndo apajlẹ Islaeli hohowhenu tọn ji.
Akọta He Yin Hihọ́-Basina Gbọn Nuyọnẹn Jiwheyẹwhe Tọn Dali De
Osẹ́n Jehovah tọn basi hihọ́na Islaelivi lẹ bo deanana yé to adà gbẹzan tọn lẹpo mẹ. Di apajlẹ, osẹ́n he gando núdùdù, wiwejininọ, po omẹ kinklandovo po go lẹ whlẹn yé sọn azọ̀n susu he hù akọta devo lẹ sudo mẹ. Kiki to whenuena wánvú he nọ doazọ̀nmẹ lẹ wá yin ayidego to owhe kanweko 19tọ mẹ godo wẹ lẹnunnuyọnẹn jẹ sisẹpọ nujinọtedo Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn tọn ji. Osẹ́n he gando aigba tintindo, aigba fiflí, jona ahọ́ tọn, po akuẹ-yinyan po go lẹ hẹn ale wá na akọta Islaeli tọn na yé gọalọna gbẹtọ lẹ nado hẹn haṣinṣan dagbe go bo dín akuẹ to aliho dodo tọn mẹ. (Deutelonomi 7:12, 15; 15:4, 5) Osẹ́n Jehovah tọn tlẹ sọ gọalọ nado hẹn aigba Islaeli tọn tin to ninọmẹ dagbe mẹ! (Eksọdusi 23:10, 11) Gbedide he jẹagọdo sinsẹ̀n-bibasi lalo lẹ whlá akọta lọ to gbigbọ-liho, bo basi hihọ́na yé sọn kọgbidinamẹ aovi lẹ tọn, ovi lẹ yíyí do sanvọ́, po ylanwa susu devo lẹ po mẹ, bosọ whlẹn yé sọn nuyiwa mẹdèpo tọn he yin nado dẹ́ do odò hlan boṣiọ tata lẹ mẹ.—Eksọdusi 20:3-5; Psalm 115:4-8.
Kunnudenu dohia dọ “ohó” Jehovah tọn ma yin “onú ovọ́ de” na Islaeli gba; kakatimọ, e zẹẹmẹdo ogbẹ̀ po azán gaa po na mẹhe setonuna ẹn lẹpo. (Deutelonomi 32:47) Mọwẹ e te do to egbehe na mẹhe nọ hodo ohó nuyọnẹn tọn Jehovah tọn lẹ, dile etlẹ yindọ Klistiani lẹ ma tin to alẹnu Osẹ́n tọn glọ ba. (Galatianu lẹ 3:24, 25; Heblu lẹ 8:8) Na nugbo tọn, Klistiani lẹ tindo nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn voovo lẹ he nọ deanana yé bo nọ whlá yé kakati nido yin todohukanji osẹ́n tọn de.
Akọta He Yin Hihọ́-Basina Gbọn Nunọwhinnusẹ́n lẹ Dali De
Osẹ́n lẹ sọgan yọn-na-yizan jẹ obá de mẹ bo nọ̀ aimẹ na ojlẹ gli de poun. Ṣigba, nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ nọ saba tindo yọn-na-yizan tẹgbẹ tọn he gbloada taun, na yé yin nugbo dodonu tọn lẹ wutu. Di apajlẹ, lẹnnupọndo nunọwhinnusẹ́n he tin to Jakobu 3:17 mẹ ji, he apadewhe etọn dọmọ: “Nuyọnẹn he sọn aga whẹ́ wẹ wé, whenẹnu wẹ e yin jijọho.” Nawẹ nugbo dodonu tọn enẹ sọgan yin awọ̀yinu de na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ gbọn to egbehe?
Nado wé zẹẹmẹdo nado gbọṣi madodiho mẹ to walọyizan-liho. Enẹwutu, mẹhe nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n wiwe-yinyin lẹ ma nọ dapana fẹnnuwiwa poun gba, ṣigba nuhe nọ planmẹ jẹ e kọ̀n lẹ lọsu ga, ehe bẹ nuhe nọ fọ́n numọtolanmẹ zanhẹmẹ tọn dote lẹ po yẹdide fẹnnuwiwa tọn lẹ po hẹn. (Matiu 5:28) Mọdopolọ, to họntọnmẹninọ whenu, sunnu po yọnnu po he hodo nunọwhinnusẹ́n Jakobu 3:17 tọn lẹ nọ dapana kọndopọ pẹkipẹki he sọgan zọ́n bọ yé ma na penugo nado dava yedelẹ ba. Na yé nọ yin anadena gbọn nunọwhinnusẹ́n dali wutu, yé ma nọ yin kiklọ sọn wiwe-yinyin mẹ, vlavo gbọn linlẹn dali dọ dile e na dẹnsọ bọ yé ma gbà osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn tlọlọ, walọyizan yetọn yin alọkẹyi to Jehovah dè. Yé yọnẹn dọ Jehovah nọ ‘mọ nuhe tin to ahun mẹ’ bo nọ yinuwa sọgbe hẹ enẹ. (1 Samuẹli 16:7; 2 Otannugbo lẹ 16:9) Omẹ nuyọnẹntọ mọnkọtọn lẹ nọ whlá agbasa yetọn sọn asamẹzọ̀n susugege he gbayipe to egbehe lẹ si bo nọ gbọṣi ninọmẹ dagbe mẹ to apọ̀nmẹ podọ to numọtolanmẹ-liho.
Nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn sọ yin “jijọho,” wẹ Jakobu 3:17 dọ. Mí yọnẹn dọ Satani nọ tẹnpọn nado klan mí sọn Jehovah go gbọn gbigbọ danuwiwa tọn didó do ahun mítọn mẹ dali. Delẹ to nuhe e nọ yizan lẹ mẹ wẹ owe, sinimoto, húnhiho, po aihundida ọdinatẹẹ tọn he ma sọgbe lẹ po—ehe delẹ to yé mẹ nọ whàn aihundatọ lẹ nado vọ́ ninọmẹ ylankan danuwiwa po mẹhuhu po tọn he yé mọ lẹ basi! (Psalm 11:5) Sẹ́nhẹngba danuwiwa tọn he fọ́n bo to jijideji dohia dọ Satani to kọdetọn dagbe tindo. Gando sẹ́nhẹngba mọnkọtọn go, linlinwe Australie tọn The Sydney Morning Herald wlan nuhe Robert Ressler dọ to owhe delẹ die wayi. Ressler dọ dọ mẹhutọ he emi kanhose to gblagbla owhe 1970 tọn mẹ lẹ yin nuyiwadeji gbọn yẹdide fẹnnuwiwa tọn he “ma tlẹ ylan sọ egbehe tọn lẹ” dali. Enẹwutu, Ressler tindo “pọndohlan awubla tọn gando sọgodo go—yèdọ owhe kanweko yọyọ he mẹ sọha hlọnhutọ he nọ hù mẹsusu lẹ tọn na sudeji te taun.”
Na nugbo tọn, osun vude poun to zinjẹgbonu linlin enẹ tọn godo, dawe de yí osò do hù ovi 16 po mẹplọntọ yetọn po to wehọmẹ yọpọvu lẹ tọn de to Dunblane, Ecosse, bosọ hù ede to godo mẹ. To osun he bọdego mẹ, danuwatọ devo desòdo gbẹtọ 32 bo sukún yetọn dó to tòpẹvi abọẹabọẹ Tasmanie tọn mẹ to Port Arthur, Australie. To owhe agọe tọn lẹ mẹ nuyiwa mẹhusudo tọn susu he jọ to wehọmẹ États-Unis tọn lẹ hẹn Amelikanu lẹ jọsi sọmọ bọ yé kanse dọ, Etẹwutu wẹ? To juin 2001, yinkọ Japon tọn tin to tọ́ntlọ́ngbọ́n to linlinwe lẹpo mẹ to whenuena dawe he ma to ganji de biọ wehọmẹ de bo sọ́hi yọpọvu ohọ̀ atọ̀n po ohọ̀ ẹnẹ-mẹvi 8 po kakajẹ kúdonu bosọ gbleawuna omẹ 15 devo lẹ. Nugbo wẹ dọ whẹwhinwhẹ́n he to godo na kanyinylan mọnkọtọn lẹ doglẹ, ṣigba mẹsusu wẹ nọ pọ́n danuwiwa he linlinnamẹnu lẹ nọ dohia taidi dopo to asisa lọ lẹ mẹ. Linlinwekantọ Australie tọn Phillip Adams wlan dọmọ: “Eyin ajọ́jijla nukunwhiwhe dopo tọn sọgan hẹn nusisà jideji to aliho jiawu mẹ, ayihaawe ma tin dọ sinimoto ganhiho awe tọn he mẹ akuẹ livi susu lẹ yin vivà do na diọ jijọ gbẹtọ lẹ tọn.” E jẹna ayidego dọ to owhé danuwatọ Port Arthur tọn lọ tọn gbè, ponọ lẹ ṣinyọ́nalọ video danuwiwa po fẹnnuwiwa tọn 2 000 po ji.
Mẹhe tẹdo nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn go lẹ nọ whlá ayiha po ahun yetọn po sọn wunmẹ ayidedai he nọ fọ́n ojlo danuwiwa tọn dote lẹpo mẹ. Enẹ wẹ zọ́n bọ yé ma nọ na dotẹnmẹ “gbigbọ aihọn tọn” nado yinuwado nulẹnpọn po nujlomẹ yetọn lẹ po ji. Kakatimọ, yé yin ‘pinplọn gbọn gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn dali’ bo nọ dovivẹnu nado yiwanna sinsẹ́n etọn, he mẹ jijọho tin te. (1 Kọlintinu lẹ 2:12, 13; Galatianu lẹ 5:22, 23) Yé nọ wà ehe gbọn Biblu pinplọn to gbesisọmẹ, dẹ̀hiho, po ayihamẹlẹnpọn mẹjlọdote tọn po dali. Yé sọ nọ dapana họntọnjiji hẹ mẹhe tindo ayilinlẹn danuwiwa tọn lẹ, bo nọ de nado dogbẹ́ hẹ mẹhe tindo ojlo vẹkuvẹku na aihọn yọyọ jijọhonọ Jehovah tọn taidi yelọsu lẹ. (Psalm 1:1-3; Howhinwhẹn lẹ 16:29) Mọwẹ, lehe nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn nọ basi hihọ́ namẹ do sọ!
Dike “Ohó” Jehovah Tọn Ni Họ́ Ahun Towe
To whenuena Jesu yin whiwhlepọn to zungbo mẹ, e yihodọ sọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ to aliho dagbe mẹ nado jẹagọdo Satani. (Luku 4:1-13) Nalete, e ma dọnnu hẹ Lẹgba nado do mẹhe yọnnuin hugan hia poun gba. Gbọn Owe-wiwe yiyizan nado yiavunlọna ede dali, Jesu dọho sọn ahun mẹ wá, podọ enẹ wẹ zọ́n bọ ayiha wintinwintin Lẹgba tọn, he ko tindo kọdetọn dagbe sọmọ to Edẹni mẹ, gboawupo to whẹho Jesu tọn mẹ. Vivẹnudido Satani tọn nado klọ mílọsu lẹ na gboawupo eyin mí yí ohó Jehovah tọn lẹ do gọ́ ahun mítọn. Onú titengbe hugan he mí sọgan wà niyẹn, na “[ahun] mẹ wẹ asisa ogbẹ̀ tọn sọn.”—Howhinwhẹn lẹ 4:23.
Humọ, mí dona to ahun mítọn họ́ zọnmii, bo ma jogbe gbede. To whenuena Satani gboawupo to zungbo mẹ, e ma doalọtena whlepọn hinhẹnwa Jesu ji gba. (Luku 4:13) Mọwẹ e na zindonukọn hẹ mílọsu lẹ do, bo na tẹ́n ayiha wintinwintin voovo lẹ pọ́n nado sọgan hẹn tenọgli mítọn gble. (Osọhia 12:17) Enẹwutu, mì gbọ mí ni hodo apajlẹ Jesu tọn gbọn awuwiwlena owanyi sisosiso na Ohó Jiwheyẹwhe tọn dali, bo nọ hodẹ̀ magbọjẹ nado biọ gbigbọ wiwe po nuyọnẹn po. (1 Tẹsalonikanu lẹ 5:17; Heblu lẹ 5:7) Jehovah dopagbe na mẹhe dín fibẹtado to ewọ mẹ lẹpo dọ awugble gbigbọmẹ tọn depope ma na plá yé.—Psalm 91:1-10; Howhinwhẹn lẹ 1:33.
Ohó Jiwheyẹwhe Tọn Nọ Whlá Agun Lọ
Satani ma sọgan glọnalina “gbẹtọ susugege” he yin didọdai lọ nado lùn nukunbibia daho lọ tọ́n gba. (Osọhia 7:9, 14) Etomọṣo, e gbẹ́ to kanván po zingidi po nado hẹn Klistiani lẹ gblezọn na e whè gbau delẹ to yé mẹ nido hẹn nukundagbe Jehovah tọn bu. Ayiha wintinwintin enẹ wazọ́n ganji to Islaeli hohowhenu tọn mẹ bo dekọtọn do okú gbẹtọ 24 000 tọn mẹ to bẹbẹnu Aigba Pagbe tọn. (Osọha lẹ 25:1-9) Na nugbo tọn, Klistiani he ṣinuwa bo do lẹnvọjọ nujọnu tọn hia lẹ nọ mọ alọgọ owanyi tọn yí nado sọgan gọ̀ jẹ gángán to gbigbọ-liho. Ṣigba ylandonọ he ma lẹnvọjọ lẹ, taidi Zimli hohowhenu tọn, nọ ze dagbemẹninọ mẹdevo lẹ tọn do owù mẹ to walọyizan-liho podọ to gbigbọ-liho. (Osọha lẹ 25:14) Taidi awhànfuntọ he to titoji he ze awọ̀yinu yetọn dlan lẹ, e ma yin yedelẹ kẹdẹ wẹ yé nọ zedo owù mẹ gba, ṣigba gbẹdohẹmẹtọ yetọn lẹ ga.
Abajọ, Biblu degbè dọmọ: “Mì ma [dona] dogbẹ́, eyin mẹhe yè ylọ mẹmẹsunnu de yin galọtọ, kavi nukunkẹnnọ, kavi boṣiọ-sẹ̀ntọ, kavi nutlọtọ, kavi ahànnumunọ, kavi alọslonamẹtọ; mì dùnú hẹ omẹ mọnkọtọn lala blo. . . . Mì de omẹ ylankan lọ sẹ sọn mìde ṣẹnṣẹn.” (1 Kọlintinu lẹ 5:11, 13) Be hiẹ ma yigbe dọ “ohó” nuyọnẹn tọn ehe nọ gọalọ nado whlá wiwejininọ agun Klistiani tọn to walọyizan-liho podọ to gbigbọ-liho ya?
To vogbingbọn mlẹnmlẹn mẹ, susu ṣọṣi Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ gọna atẹṣitọ lẹ nọ pọ́n adà Biblu tọn enẹlẹ taidi nuhe ko dohó bo jẹagọdo pọndohlan he gbayipe to egbehe gando walọyizan go. Gbọnmọ dali, yé nọ suwhẹna ylando sinsinyẹn wunmẹ lẹpo, etlẹ yin to sinsẹ̀ngán lẹ ṣẹnṣẹn. (2 Timoti 4:3, 4) Ṣigba, doayi e go dọ to Howhinwhẹn lẹ 30:5, he sọ dlẹnalọdo “ohó” Jehovah tọn taidi sagba kavi awọ̀yinu de godo, gbedide de bọdego to wefọ 6 mẹ dọmọ: “Hiẹ de dogọ ohó [Jiwheyẹwhe tọn] blo, na e nikaa wọhẹ we, e bo nasọ yí we na lalonọ.” Mọwẹ, lalonọ gbigbọmẹ tọn wẹ mẹhe nọ diọ nuhe Biblu dọ lẹ yin nugbonugbo—yèdọ lalonọ ylankan hugan he mẹde sọgan mọ! (Matiu 15:6-9) Enẹwutu, mì gbọ mí ni yí ahun lẹpo do dopẹ́ dọ mí tin to titobasinanu de mẹ he nọ do sisi sisosiso hia hlan Ohó Jiwheyẹwhe tọn.
Yinyin Hihọ́-Basina Gbọn “Owán Vivi” de Dali
Na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ tẹdo Biblu go bo nọ lá owẹ̀n homẹmiọnnamẹ tọn etọn na mẹdevo lẹ wutu, yé nọ de “owán vivi” nuwhẹ́nwan nkọtọn de jẹgbonu to gbẹzan yetọn mẹ he nọ hẹn awuvivi wá na Jehovah. Ṣigba na mawadodonọ lẹ, “owán okú tọn” wẹ mẹhe to owẹ̀n enẹ lá lẹ nọ de jẹgbonu. Mọwẹ, to yẹhiadonu-liho nugopipe wánsise mẹylankan lẹ tọn ko yin tasọdona gbọn aihọn ylankan Satani tọn dali sọmọ bọ eyin yé mọ mẹhe to “owán vivi Klisti tọn” de jẹgbonu lẹ, awú ma nọ vò yé bọ yé tlẹ nọ diọnukunsọ yé. To alọ devo mẹ, mẹhe to wẹndagbe lọ hẹn gbayipe po zohunhun po lẹ nọ lẹzun “owán vivi Klisti tọn . . . to yé he yè whlẹngán lẹ mẹ.” (2 Kọlintinu lẹ 2:14-16) Yẹnuwiwa po lalo sinsẹ̀n tọn he gbayipe to sinsẹ̀n lalo mẹ lẹ po nọ saba hiọawu na ahunjijlọnọ enẹlẹ. Nuhe zọ́n niyẹn bọ eyin mí hùn Ohó Jiwheyẹwhe tọn bo lá owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn na yé, yé nọ yin dindọn wá Klisti dè bo nọ jlo nado plọn nususu dogọ.—Johanu 6:44.
Enẹwutu, eyin mẹdelẹ ma kẹalọyi owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn, ma gbọjọ blo. Kakatimọ, pọ́n “owán vivi Klisti tọn” hlan taidi hihọ́ gbigbọmẹ tọn he nọ yàn mẹhe sọgan gbleawunamẹ lẹ dolá sọn lẹdo gbigbọmẹ tọn he mẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tin te mẹ, bo nọ dọ̀n ahun dagbenọ lẹ dogo to ojlẹ dopolọ mẹ.—Isaia 35:8, 9.
Na awhànfuntọ Glẹki tọn lẹ sẹbọdo yedelẹ go pẹkipẹki to Marathon bo yí huhlọn yetọn lẹpo do hẹn awọ̀yinu yetọn lẹ go gbanun-gbanun wutu, yé gbawhàn mahopọnna dọ kẹntọ yetọn lẹ sẹhundaga. Mọdopolọ, Kunnudetọ nugbonọ Jehovah tọn lẹ yin hinhẹn deji dọ yé na gbawhàn mlẹnmlẹn to awhàn gbigbọmẹ tọn yetọn mẹ, na enẹ wẹ “ogú” yetọn. (Isaia 54:17) Enẹwutu, mì gbọ dopodopo mítọn ni to fibẹtado dín to Jehovah mẹ zọnmii gbọn ‘hinhẹn ohó ogbẹ̀ tọn go gligli’ dali.—Filippinu lẹ 2:16.
[Yẹdide to weda 31]
‘Nuyọnẹn he sọn aga wé, whenẹnu wẹ e yin jijọho’