Hodo Apajlẹ Yise Yetọn Tọn

E Yiavunlọna Sinsẹ̀n-Bibasi Wiwe Ṣeke

ELIJA to gbẹtọgun lọ lẹ pọ́n dile yé to Osó Kalmẹli tọn hẹ́. Dile etlẹ yindọ afọnnu fliflimẹ wẹ, ohẹ́n he blá omẹ ehelẹ sọawuhia to nukunta yetọn hezeheze. Akú he do na owhe atọ̀n daa lọ ko yinuwado yé ji taun.

Yẹwhegán Baali tọn 450 glòlò-jlatọ lẹ tin to yé mẹ, podọ yé tindo wangbẹna sinsinyẹn na Elija yẹwhegán Jehovah tọn. Ahọsi Jẹzebẹli ko hù devizọnwatọ Jehovah tọn susu, ṣigba dawe ehe gbẹ́ nọtegli sọta sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn. Ṣigba, dẹnsọ na? Vlavo yẹwhenọ enẹlẹ lẹndọ mẹdopo poun ma sọgan duto yemẹpo ji. (1 Ahọlu lẹ 18:3, 19, 20) Ahọlu Ahabi lọsu zọ̀n kẹkẹ whanpẹnọ etọn mẹ wá. Ewọ lọsu ma yiwanna Elija.

Yẹwhegán he tin edeṣo enẹ pannukọn azán vonọtaun de he e ma ko tindo numimọ etọn pọ́n to gbẹzan etọn mẹ. Dile Elija to ninọmẹ lọ pọ́n, nudindọn ayidego tọn de he aihọn ma ko mọ pọ́n na wá aimẹ to madẹnmẹ to dagbe po oylan po ṣẹnṣẹn. Etẹwẹ yin numọtolanmẹ etọn dile owùn kẹ̀n to azán enẹ gbè? Obu ma gọ̀n ma di ewọ lọsu na ‘gbẹtọ di míwlẹ nkọ wẹ’ ewọ yin. (Jakobu 5:17) Onú dopo họnwun: Po gbẹtọ mayisenọ he lẹdo e lẹ po gọna ahọlu atẹṣitọ yetọn, po yẹwhenọ hlọnhutọ enẹlẹ po, Elija tindo numọtolanmẹ ṣokẹdẹninọ tọn taun.—1 Ahọlu lẹ 18:22.

Ṣigba, etẹwẹ hẹn Islaeli biọ ninọmẹ sinsinyẹn ehe mẹ? Podọ etẹwẹ hiẹ sọgan plọn sọn kandai ehe mẹ to egbehe? Biblu na tuli mí nado nọ lẹnnupọndo devizọnwatọ he ze yede jo na Jiwheyẹwhe ehelẹ ji bo nọ ‘hodo apajlẹ yise yetọn tọn.’ (Heblu lẹ 13:7) Todin, gbadopọnna apajlẹ Elija tọn.

Nudindọn Ojlẹ Dindẹn Tọn de Sinyẹn Pete

Na owhe susu to gbẹwhenu Elija tọn, e mọdọ emi ma sọgan yí nudepope wà dile sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn he yin adà dagbe hugan otò etọn po omẹ etọn lẹ po tọn yin kọgbẹ́ e go bo yin afọtùn e ji. Mọwẹ, Islaeli ko tin to nudindọn de mẹ na ojlẹ dindẹn, yèdọ nudindọn de to sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke po lalo po ṣẹnṣẹn, to sinsẹ̀n-bibasi Jehovah Jiwheyẹwhe tọn po boṣiọ-sinsẹ̀n akọta he lẹdo Islaeli lẹ po ṣẹnṣẹn. Nudindọn enẹ ylan dogọ pete to azán Elija tọn gbè.

Ahọlu Ahabi ko wlealọ hẹ Jẹzebẹli, viyọnnu ahọlu Sidoni tọn. Gbemima Jẹzebẹli tọn wẹ nado hẹn sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn gbayipe to aigba Islaeli tọn ji bo sukúndona sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn. Po awubibọ po, Ahabi joawuna nuyiwadomẹji etọn. Ahabi gbá tẹmpli po agbà de po na Baali bo yin tọ́ntlọ́ngbọ́n na mẹhe nọ litaina yẹwhe kosi tọn ehe. E hẹn homẹgblena Jehovah sinsinyẹn.—1 Ahọlu lẹ 16:30-33.a

Etẹwẹ hẹn sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn ylan sọmọ? E klọ Islaeli, bo hẹn mẹsusu buali sọn Jiwheyẹwhe nugbo lọ godo. E sọ yin sinsẹ̀n he gblezọn bo gọ́ na kanyinylan. E bẹ ayọdide sunnu po yọnnu po tọn to tẹmpli mẹ, hùnwhẹ zanhẹmẹ tọn lẹ, po ovi lẹ yíyí do sanvọ́ po hẹn. Taidi kọdetọn de, Jehovah do Elija hlan Ahabi dè nado dọna ẹn dọ akú na do kakajẹ whenue yẹwhegán Jiwheyẹwhe tọn lá vivọnu etọn. (1 Ahọlu lẹ 17:1) Owhe susu juwayi whẹpo Elija wá Ahabi dè bo biọ to e si nado bẹ gbẹtọ lẹ po yẹwhegán Baali tọn lẹ po pli to Osó Kalmẹli ji.

Ṣigba, etẹwẹ mí sọgan plọn sọn nudindọn ehe mẹ to egbehe? Mẹdelẹ sọgan lẹndọ kandai sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn ma yọ́n-na-yizan to egbehe to whenuena e yindọ mí ma nọ mọ tẹmpli po agbà Baali tọn lẹ po to lẹdo mítọn mẹ. Ṣigba, kandai ehe ma yin nujijọ whenuho tọn de poun gba. (Lomunu lẹ 15:4) Hogbe lọ “Baali” zẹẹmẹdo “núnọ” kavi “ogán.” Jehovah biọ to omẹ etọn lẹ si nado de ewọ taidi “baali” kavi asu yetọn. (Isaia 54:5) Be hiẹ ma yigbe dọ gbẹtọ lẹ gbẹ́ nọ sẹ̀n ogán voovo lẹ kakati nido yin Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ lọ ya? Na nugbo tọn, vlavo gbẹtọ lẹ yí gbẹzan yetọn lẹpo do doafọna akuẹ, agbasazọ́n, ayidedai, awuvivi zanhẹmẹ tọn, kavi depope to yẹwhe madosọha he nọ yin sinsẹ̀n-basina lẹ mẹ kakati nido yin Jehovah, yé de ogán de na yede. (Matiu 6:24; Lomunu lẹ 6:16) Enẹwutu, mí sọgan dọ dọ jẹ obá de mẹ, nuhe nọ do sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn hia hugan lẹ gbayipe to egbehe. Nudindọn he wá aimẹ to hohowhenu to Jehovah po Baali po ṣẹnṣẹn enẹ sọgan gọalọna mí nado basi nudide nuyọnẹn tọn gando mẹhe mí na sẹ̀n go.

‘Linlẹn Awe Go Titẹdo’—Gbọnna?

Islaeli blebu—sọn agbàdo tọ̀sisa Kiṣọni tọn to odò jẹ Ohù Daho (Ohù Méditerranée) he tin to yakẹ yì jẹ osó Lẹbanọni tọn he tin to agewaji pete—sọgan yin mimọ po awubibọ po sọn aga fiofio Osó Kalmẹli tọn ji.b Ṣigba dile owhè zẹ̀ to azán ayidego tọn ehe ji, ninọmẹ otò lọ tọn dózin. Aigba dojó he Jehovah na ovi Ablaham tọn lẹ to ojlẹ de mẹ wayi ko ṣá. Todin, owhè ṣádada ko whè aigba lọ gbanun-gbanun, bo yin hinhẹngble gbọn omẹ Jiwheyẹwhe tọn he ko gblezọn lẹ dali! Dile omẹ enẹlẹ pli dopọ, Elija dọnsẹpọ yé bo dọmọ: ‘Nawẹ mìwlẹ na tẹdo linlẹn voovo awe go dẹn sọle? Eyin OKLUNỌ wẹ Jiwheyẹwhe nugbo lọ, mì hodo e: ṣigba e sọ yin Baali wẹ, be mì bo to hihodo e.’—1 Ahọlu lẹ 18:21.

Etẹ dọ wẹ Elija te to whenuena e dọ dọ Islaelivi lẹ ‘tẹdo linlẹn voovo awe go?’ Na nugbo tọn, omẹ ehelẹ ma yọnẹn dọ yé dona basi nudide to sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn po Baali tọn po ṣẹnṣẹn. Yé lẹndọ yé sọgan sẹ̀n awe lẹ dopọ—dọ yé sọgan vẹ̀ Baali po oyẹsu he yé nọ yí tasinsinyẹn do fọ̀ lẹ po ṣogan bo nasọ to nukundagbe Jehovah Jiwheyẹwhe tọn dín to ojlẹ dopolọ mẹ. Vlavo yé lẹndọ Baali na dona jinukun po kanlinpa yetọn lẹ po, bọ “OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn” na basi hihọ́na yé to awhàn whenu. (1 Samuẹli 17:45) Yé wọn nugbo dodonu tọn de—dehe mẹsusu sọ nọ wọn to egbehe—dọ Jehovah ma nọ má sinsẹ̀n-bibasi etọn hẹ yẹwhe devo lẹ. E nọ biọ bosọ jẹna mẹdezejo petepete. E ma nọ kẹalọyi sinsẹ̀n-bibasi he yin ṣiṣakadopọ hẹ wunmẹ sinsẹ̀n-bibasi tọn devo lẹ, podọ ehe tlẹ sọ nọ hẹn homẹgble e!—Eksọdusi 20:5.

Enẹwutu, Islaelivi enẹlẹ ‘tẹdo linlẹn awe go’ taidi dawe de he to tintẹnpọn nado gbọn ali voovo awe ji to ojlẹ dopolọ mẹ. Mẹsusu nọ ṣì nudopolọ wà to egbehe, bo nọ na dotẹnmẹ “baali” devo lẹ nado lìn biọ gbẹzan yetọn mẹ bosọ nọ gbẹkọ sinsẹ̀n-bibasi Jiwheyẹwhe tọn go! Tudohomẹnamẹ họnwun Elija tọn ma nado tẹdo linlẹn awe go sọgan gọalọna mí nado vọ́ dogbapọnna yanwle mítọn lẹ po sinsẹ̀n-bibasi mítọn po.

Mẹtẹnpọn Ayidego Tọn De

Todin, Elija ze mẹtẹnpọn de donukọnna Baali-sẹ̀ntọ lẹ. Mẹtẹnpọn lọ bọawu taun. Yẹwhenọ Baali tọn lẹ dona wleawuna agbà de bo tẹ́ avọ́nunina de do e ji; enẹgodo, yé dona hodẹ̀ na yẹwhe yetọn nado yí miyọ́n do fiọ ẹ. Elija lọsu na wà nudopolọ. E dọmọ: “Jiwheyẹwhe he siọ gbọn miyọ́n dali, gbọ ewọ ni yin Jiwheyẹwhe [nugbo lọ].” Elija yọ́n Jiwheyẹwhe he yin nugbo lọ ganji. Yise etọn sinyẹn sọmọ bọ e ma whleawu nado dikena yẹwhegán Baali tọn lẹ ni hodẹ̀ na yẹwhe yetọn jẹnukọn. E na yé dotẹnmẹ hundote lẹpo bo jo yé do whẹ́ nado de oyìnsú he yé nado sanvọ́ bo hodẹ̀ hlan Baali jẹnukọn.c—1 Ahọlu lẹ 18:24, 25.

Azọ́njiawu lẹ ma nọ yin wiwà to egbehe ba. Etomọṣo, Jehovah ma ko diọ. Mí sọgan tindo jide to ewọ mẹ dile Elija wà do. Di dohia, to whenuena mẹdevo lẹ jẹagọdo nuhe Biblu plọnmẹ lẹ, mí ma dona dibu nado na dotẹnmẹ yé nado dọ linlẹn yetọn. Taidi Elija, mí sọgan ganjẹ Jiwheyẹwhe nugbo lọ go nado didẹ whẹho lọ. Nado wà ehe, kakati nado ganjẹ mídelẹ go, mí dona ganjẹ Ohó gbọdo etọn he yin awuwlena “na anademẹ” go.—2 Timoti 3:16.

Todin, yẹwhegán Baali tọn lẹ wleawu nado sanvọ́ bo dawhá ylọ yẹwhe yetọn. ‘Baali E, siọ mí!’ wẹ yé dawhá dọ pludopludo. Yé zindonukọn to ehe didọ mẹ dile ojlẹ lẹ to yìyì. “Ṣigba ogbè de ma tin to finẹ, mọ mẹdepope ma siọ,” wẹ Biblu dọ. To whenuena e jẹ whèmẹ, Elija jẹ yé vlẹ ji po hogbe mẹṣanko tọn lẹ po dọ alọ Baali tọn dona ko ján gbau nado siọ yé, dọ e yì afọdaitẹn, kavi dọ e to amlọndọ bọ mẹde dona fọ́n ẹn. “Mì dawhá gángán,” wẹ Elija dọna ahànglankúntọ enẹlẹ. E họnwun dọ, e mọ ovọ́ mẹ na sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn ehe bosọ jlo dọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ni mọdọ nuvọ́ wẹ e yin nugbonugbo.—1 Ahọlu lẹ 18:26, 27.

Taidi kọdetọn de, apàpà devo sọ́ yẹwhenọ Baali tọn lẹ bọ “yé sọ dawhá gángán, bosọ yí awhànnọhí lẹ po owhán lẹ po do to awugblena yede di walọ yetọn, kaka ohùn do to kinkọ̀n tọ́n to yé go.” Ṣigba osin bà do pápá nẹgbé poun wẹ ehe lẹpo yin! “Ogbè de ma tin, mẹdepope ma siọ, mọ mẹdepope ma hòpọn.” (1 Ahọlu lẹ 18:28, 29) Na nugbo tọn, nude ma yin Baali. Oklọ-nu tata de poun wẹ Satani wleawuna nado hẹn gbẹtọ lẹ buali sọn Jehovah dè. Todin kẹdẹdile e yin do wayi, ogán devo depope dide gbọnvona Jehovah nọ dekọtọn do flumẹjijẹ mẹ, etlẹ yin winyan ga.—Psalm 25:3; 115:4-8.

Gblọndo Mẹtẹnpọn lọ Tọn

To whenuena e jẹ whèlẹkọ, ogàn Elija tọn hò. E vọ́ agbà Jehovah tọn he na ko yin hihọliai gbọn kẹntọ sinsẹ̀n-bibasi nugbo lọ tọn lẹ dali jlado. E yí zannu 12 zan, vlavo nado flinnu mẹsusu to akọta whẹndo-10 Islaeli tọn mẹ dọ yé gbẹ́ tin to dandannu glọ nado yìn Osẹ́n Mose tọn he yin nina whẹndo 12 lọ to pọmẹ. Enẹgodo, e wleawuna avọ́sinsan lọ bo hẹn agbà lọ pete yọ̀n po osin po, vlavo osin he na ko yin didà sọn Ohù Méditerranée he to yakẹ lọ mẹ. E tlẹ sọ kùndò lẹdo agbà lọ bo hẹn osin gọ́ odò lọ lọsu ga. E sú ali dotẹnmẹ he e hundote na yẹwhegán Baali tọn lẹ pete do Jehovah nado do obá he mẹ jidide etọn to Jiwheyẹwhe etọn mẹ yiaga jẹ hia.—1 Ahọlu lẹ 18:30-35.

To whenuena nulẹpo ko sọgbe, Elija hodẹ̀. Po hogbe he bọawu taun lẹ po, odẹ̀ lọ do nuhe yin nujọnu hugan na Elija lẹ hia hezeheze. Jẹnukọn whẹ́, e jlo dọ mẹlẹpo ni yọnẹn dọ Jehovah, e ma yin Baali ehe, wẹ “Jiwheyẹwhe to Islaeli mẹ.” Awetọ, e jlo dọ mẹlẹpo ni yọnẹn dọ azọngban devizọnwatọ Jehovah tọn wẹ ewọ to yiyiwà; gigo po yẹyi lẹpo po yin Jiwheyẹwhe tọn. Podọ to godo mẹ, e dohia dọ ewọ gbẹ́ to omẹ etọn lẹ tọn hòpọn, na e tindo ojlo vẹkuvẹku dọ Jehovah ni “vọ́ ayiha yetọn lẹ́ gọ̀ do godo.” (1 Ahọlu lẹ 18:36, 37) Mahopọnna nugbajẹmẹji he yé hẹnwa yede ji lẹpo na yise matindo yetọn wutu, Elija gbẹ́ yiwanna yé. To odẹ̀ he mí nọ hò na Jiwheyẹwhe lẹ mẹ, be mí sọgan do mẹtọnhopọn dopolọ hia na yinkọ Jiwheyẹwhe tọn, bo do whiwhẹ po awuvẹmẹ po hia mẹdevo he tindo nuhudo alọgọ tọn lẹ ya?

Whẹpo Elija do hodẹ̀, gbẹtọgun he tin to finẹ lẹ sọgan ko tindo ayihaawe eyin Jehovah lọsu ma na wá hẹn yé jẹflumẹ dile Baali ko wà do. Ṣigba to odẹ̀ lọ godo, whenu ma tin nado tindo ayihaawe. Kandai lọ dọmọ: “Whenẹnu wẹ miyọ́n OKLUNỌ tọn flẹ, bo fiọ avọ́nunina mimẹ̀ lọ, po nake lọ po, po zannu lẹ po, po kọ́gudu lọ po, bosọ didọ osin he tin to avúndo lọ mẹ.” (1 Ahọlu lẹ 18:38) Gblọndo ayidego tọn nankọ die! Podọ nawẹ gbẹtọ lẹ yinuwa gbọn?

Yemẹpo dawhá jẹgbonu dọmọ: “OKLUNỌ lọ, ewọ wẹ Jiwheyẹwhe, OKLUNỌ lọ, ewọ wẹ Jiwheyẹwhe.” (1 Ahọlu lẹ 18:39) Nugbo lọ họnwun na yé to godo mẹ. Etomọṣo, yé ma ko do yise depope hia gba. Nado dọ hójọhó, gbeyiyi dọ Jehovah wẹ Jiwheyẹwhe nugbo lọ to miyọ́n he flẹ sọn olọn mimọ taidi kọdetọn odẹ̀ de tọn godo ma yin dohia ayidego yise tọn de gba. Enẹwutu, Elija biọ dọ yé ni do yise yetọn hia dogọ. E biọ to yé si nado wà nuhe yé dona ko wà to owhe susu die jẹnukọn—enẹ wẹ nado setonuna Osẹ́n Jehovah tọn. Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn dọ dọ yẹwhegán lalo po boṣiọ-sẹ̀ntọ lẹ po dona yin hùhù. (Deutelonomi 13:5-9) Yẹwhenọ Baali tọn ehelẹ yin kẹntọ Jehovah Jiwheyẹwhe tọn he magbe nado yinuwa sọta lẹndai etọn lẹ sọn ojlo mẹ wá. Be yé jẹna lẹblanu ya? Eyọn, lẹblanu tẹwẹ yin didohia ovi homẹvọnọ enẹ lẹpo he yé yí do sanvọ́ gbẹ̀te hlan Baali? (Howhinwhẹn lẹ 21:13; Jẹlemia 19:5) Lala, omẹ enẹlẹ ma jẹna lẹblanu depope ba. Enẹwutu, Elija degbè dọ yé ni yin hùhù podọ yé sọ yin hùhù nugbo.—1 Ahọlu lẹ 18:40.

Homọdọdonugotọ egbezangbe tọn delẹ mọhodọdo kọdetọn mẹtẹnpọn Osó Kalmẹli tọn lọ tọn go. Mẹdelẹ sọgan hanú dọ sinsẹ̀nnọ hẹngogonọ lẹ na yí ehe zan nado suwhẹna danuwiwa yetọn nado jẹagọdo sinsẹ̀n devo lẹ. Podọ e blawu dọ, sinsẹ̀nnọ danuwatọ zohunhun agọ̀nọ lẹ sù taun to egbehe. Ṣigba, Elija ma yin zohunhun agọ̀nọ gba. E to nuyiwa do ota Jehovah tọn mẹ gbọn Baali-sẹ̀ntọ lẹ hùhù to aliho dodo tọn mẹ dali. Humọ, Klistiani nugbo lẹ yọnẹn dọ yé ma sọgan wà nuhe Elija wà pẹpẹ gbọn ohí yíyí do hù mẹylankan lẹ dali gba. To whenuena Mẹssia lọ wá godo, nujinọtedo he devi Jesu tọn lẹpo dona hodo yin mimọ to nuhe Klisti dọna Pita lẹ mẹ dọmọ: “Yí ohí towe do otẹn etọn mẹ; na mẹhe ze ohí lẹpo wẹ na dọ̀n po ohí po.” (Matiu 26:52) Jehovah na yí Ovi etọn zan nado hẹn whẹdida dodo Etọn ṣẹ to sọgodo.

Nuhe yin bibiọ to Klistiani nugbo de si wẹ nado nọ yí yise zan to gbẹzan etọn mẹ. (Johanu 3:16) Aliho dopo nado wàmọ wẹ nado hodo apajlẹ sunnu nugbonọ lẹ tọn taidi Elija. E sẹ̀n Jehovah po ahun lẹpo po bosọ na tuli mẹdevo lẹ nado wà nudopolọ. E yí adọgbigbo do do sinsẹ̀n he Satani nọ yizan nado dọ̀n gbẹtọ lẹ sọn Jehovah godo hia nado yin lalo. Podọ e dejido Jehovah go nado didẹ whẹho lẹ kakati nado ganjẹ nugopipe po nujlomẹ etọn lẹ po go. Na nugbo tọn, Elija yiavunlọna sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke. Na dopodopo mítọn ni hodo apajlẹ yise etọn tọn!

[Nudọnamẹ odò tọn lẹ]

[Blurb on page 20]

Ogán devo depope dide gbọnvona Jehovah nọ dekọtọn do flumẹjijẹ mẹ

[Yẹdide to weda 21]

‘OKLUNỌ lọ, ewọ wẹ Jiwheyẹwhe nugbo!’