Nakita Ko ang Pagkawalay Pulos sang Inaway

Gin-asoy sang medic anay sang U.S. Army nga si Russell Dixon

MIL nuebe sientos kuwarentay kuwatro sadto sa isla sang Leyte sa Pilipinas. Didto kami sa kagulangan nga ginapangita ang kaaway—ang Hapones nga mga soldado nga nagapanago sa mga kahoy kag mga tanom-tanom. Isa ako ka 19-anyos nga med­i­cal corps­man kag masami nga ulihi sa linya, handa sa pagdalagan nga dala ang bendahe kag bulong sa tion sang inaway. Sini nga okasyon, ako ang nahauna sa linya, ang ginatawag nga ­point man. Ginanerbios ako samtang ginahulat namon ang mga tugalbong kag sorpresa nga mga pagsalakay. Nian, sa hinali, natabo ang isa ka butang nga daw indi mapatihan.

Ang isa ka Hapones nga opisyal nagtumbo mga pila ka yarda sa atubangan ko, nga nagakawaykaway sing maputi nga tela kag nagasinggit, “Indi ako pagtiroha! Indi ako pagtiroha! Taga-Chicago ako! Taga-Chicago ako!” Ang amon mga tudlo nga yara sa gatilyo ginanerbios gid amo kon ngaa mabudlay punggan ang reaksion. Ang soldado sa likod ko nagpalupok sing mga pila ka bala gikan sa iya riple—apang lapaw tanan. Kami nga nabilin nagpugong sang amon pagpalupok kay ang opisyal nagpadayon sa pagsinggit, “Taga-Chicago ako!”

Dalidali nga ginkuot niya ang pila ka retrato gikan sa iya bulsa samtang ginapaathag niya ang iya sugilanon sa maathag nga Amerikano nga Ingles. Nakibot ako. Yari kami sa tunga sang kagulangan, kag ginapakita sining Hapones nga kapitan ang mga retrato sang iya asawa kag kabataan sa Chicago. Matuod gid—sia isa ka Hapones-Amerikano!

“Indi Sila Mag-ampo”

Natabo nga sia gali naglakat halin sa Chicago agod duawon ang iya mga ginikanan sa Hapon sa wala pa gindeklarar ang inaway. Ginkuha sia sang Hapones nga armada, kag yari karon nagapakig-away sia batok sa Estados Unidos. Ginpamangkot namon sia, “May upod ka bala?” Gintudlo niya ang isa nga nagapanago sa mga tanom-tanom mga pila ka pie sa likod niya. Ginmandoan namon sia nga maghalin sa iya ginatindugan sa gilayon! Nagbutwa ang isa ka pamatan-on nga Hapones nga soldado nga halos katubotubo ko. “Kag diin ang nabilin?” “Didto.” Gintudlo sang kapitan ang kagulangan sa likod niya.

Nakigkontrata kami sa kapitan. “Dalhon namon ikaw nga bilanggo kon hayluhon mo ang nabilin sa imo mga tinawo sa pag-ampo. Kon indi, patyon namon ikaw!” siling sang amon sarhento. Ang sabat sang opisyal nagpalig-on sang amon nahibaluan: “Indi sila mag-ampo. Patyon nila kita kon hayluhon naton sila sa paghimo sina.”

Ginpilit namon sia nga pabalikon ang pamatan-on nga soldado upod sa iya mga tinawo. Sa sulod sang mga isa ka minuto, nakabati kami sing lupok. Nagtulok kami sa Hapones nga opisyal, kag sia nagsiling: “Ginpatay na nila sia.” Sa akon kaibuturan, naluoy ako sa sadtong pamatan-on nga soldado. Amo man sini ang akon ginbatyag sa madamo gid nga tion sang una kag sa madamo pa nga tion sa ulihi, ang balatyagon nga ang inaway wala gid sing pulos.

Samtang gindala sang pila sa amon tinawo ang opisyal sa amon kampo, kami nga nabilin nagpadayon sa banas. Subong med­ic, yara ako pirme sa likod agod nga handa ako sa pagbulong kon maigo ang bisan sin-o sa amon mga tinawo. Mga pila pa ka yarda ang kalayuon kag nakita namon ang nabilin sa kaaway. Sa tion sang malip-ot nga pag-engkwentrohanay, napatay sila tanan.

Apang may nahimo kami nga isa ka butang nga halos tumalagsahon gid—nabihag namon ang isa ka Hapones-Amerikano nga opisyal—isa sang pila lamang nga nabihag nga buhi. Apang nagalain ang buot ko sa pirme nga pagpatyanay.

Pirme ko ginapamangkot ang akon kaugalingon, ano ang akon ginahimo, nga anak sang taga-Oklahoma nga doktor, diri sa kagulangan sadto nga isla? Ang matuod amo, kon ginsunod ko lamang ang mga prinsipio sang akon amay, wala gid ako kuntani makadangat didto. Mahimo gid nga sa bilangguan ako nagtupa. ‘Paano ina natabo?’ mahimo ipamangkot mo.

Sang Malinong ang Tanan

Natawo ako sang 1925, ang ikap-at sa lima ka anak nga lalaki, kag ginpadaku sa malinong nga uma sang bagatnan-nakatundan sang Estados Unidos, sa gamay nga banwa nga gintawag Moore­land, Oklahoma. Ang amon mga ginikanan mahigugmaon sa paghidait nga mga Estudyante sang Biblia, nga nakilal-an sugod sang 1931 subong mga Saksi ni Jehova. Ginadala nila kami anay nga mga anak nila sa mga miting sa Biblia sing tayuyon, kag madumduman ko nga kon kaisa nagaupod ako sa akon amay sa pagpamalaybalay nga dala ang ponograpo, nga nagapanaksi sa amon mga kaingod. Nagpakigbahin man kami sa gintawag namon nga in­for­ma­tion ­marches sa palibot nga mga banwa, nga ginapahibalo ang mga pamulongpulong sa Biblia sa publiko. Apang may iban pa ako nga interes sa kabuhi.

Maluyagon ako sa hampang, labi na sa bas­ket­ball kag base­ball. Indi nga bansay gid ako, kundi subong isa ka kinaandan nga lalaki, nalipay ako sa sini. Ang resulta amo nga sang nagaedad ako sing 16, kag kaangay sang akon mga utod nga lalaki, nagpalayo ako gikan sa mga miting sang mga Saksi kag sa pagpakig-upod sa ila. Sadto nga tion, wala namon gin-apresyar ang espirituwal nga mga prinsipio. Ginsubuan gid sa sini ang akon mga ginikanan.

Ang mga Katunayan sang Inaway

Sang 1943, sa edad nga 18, ginkuha ako sa U.S. Army kag nangin GI (katapo sang puersa armada sang E.U.). Sanglit nag-untat ako sa pagpakig-upod sa mga Saksi, wala ako sing malig-on nga pagpati nahanungod sa Cristianong pagkaneutral, kag busa ginlikawan ko ang hulusayon nga magadul-ong sa pagkabilanggo. Sang ulihi, ginpadala ako sa Fort ­Bliss, El Paso, Tex­as, agod maghanas subong army med­ic. Tubtob karon wala ako sing ideya kon ngaa amo sadto ang napilian nila nga ipahanas sa akon. Ayhan may kaangtanan sa sini ang kamatuoran nga ang amay ko isa ka doktor.

Sa tapos sadtong medikal nga paghanas, ginpadala ako sa New Cal­e­do­nia, isa ka isla sa Bagatnan nga Pasipiko, isa ka re­place­ment de­pot para sa mga soldado sang E.U. Ang akon nahauna nga asaynment sa inaway amo ang sa yunit sang taga-Nueva York, ang 77th In­fan­try Division sa Guam. Yadtong estratehiko nga isla, halos sa tungatunga sang Australia kag Hapon, kontrolado sang mga Hapones. Nag-abot kami didto sang Hulyo 21, 1944, upod sa 3rd Ma­rine Division. Sa gilayon nagpakig-away kami. Nabaton ko sa gilayon ang akon nahauna nga eksperiensia sa matuod nga pagpakig-away.

Ang akon talalupangdon nga impresyon sa Guam amo ang ulan, tubtob-tuhod nga lunang, kag kinagubot. Nian nag-abot ang akon eksperiensia sa dalagku nga mga artileriya kag mga kanyon. Sa primero mabatian ang “whoomf” sang pusil nga ginatiro, ginasundan sang makapalangligbos nga pagpito sang bala sa hangin. Ginatan-aw ko kon tubtob diin nagatupa ang bala. Ang matuod gid—kaangay sang kalabanan nga GI, hinadlukan ako sa madamo nga okasyon. Nangamuyo ako sa Dios kag binuang nga nakigkontrata sa iya. Kon luwason niya ako diri, magaalagad ako sa iya! Huo, nadumduman ko lamang ang Dios sang ang kabuhi ko yara sa katalagman!

Nahadlok ako labi na kon gab-i. Dapat ka magkutkot para sa imo kaugalingon sing trinsera nga mga 0.5 metro tubtob sa 0.6 metro ang kadalumon, kon indi mabato ang duta. Ang ideya amo nga dapat ka magtulog didto (kuntani!) nga indi makita sang kaaway ukon sang imo mga kaupod. Importante ini, kay ang pagsulundan kon gab-i amo: ‘Kon may maghulag, patya ina. Mamangkot na lang pagkatapos.’ Gani ginpat-od ko gid nga indi ako makita, bisan pa nagkahulugan ini, subong amo pirme ang nagakatabo, nga magtulog ako sa ulan kag sa lunang.

Ano ang duna nga ginabatyag namon sa tion sang madugo nga pag-inaway? Mapasalig ko kamo nga sa masami indi ang “Dios kag ang pungsod.” Kaangay sang madamo gid nga pamatan-on nga lalaki, nakita ko ang mga kabuhi nga ginkutol sang riple, flame­thrower, kanyon kag sang mga bala sang artileriya, sang hikog nga mga pag-atake, kag sang mga bayoneta. Wala madugay narealisar ko kon daw ano ka walay pulos ini tanan. Ginbatyag ko nga nasiod ako sa isa ka wala sing paglaum nga kahimtangan nga wala sing dalan paguwa. Ang akon una nga tulumuron, kaangay sang kalabanan, amo nga maluwas.

Sa sina nga bahin, ang amon paagi tuhay sa paagi sang mga Hapones. Gindoktrinahan sila kag ginakabig nila nga isa ka kadungganan nga mapatay para sa himaya sang emperador sang Hapon. Amo kon ngaa nakapadala sila sing kamikaze (manughikog) nga mga eroplano batok sa mga barko sang navy kag mga barko nga ginasakyan sang mga soldado. Kag sa duta, ang ila manughikog nga mga soldado nagakamang sa amon mga trinsera nga may bomba sa bag sa likod nila kag palukpan kami pati ang ila kaugalingon. Ginlimbungan gid sila sang nagagahom nga kadalagkuan nga ginagamit ang dimatuod nga mga ideya sang relihion!

Apang umpisa lamang ang Guam. Pagkatapos sang tion sang rehabilitasyon sa isla sang Manus, sa nakatundan sang Papua New Guin­ea, ginpadala kami sa amon masunod nga patag-awayan, sa Leyte sa Pilipinas.

“Mapatay Na Bala Ako?”

Ang estorya tuhoy sa mga inaway, sang napilasan kag napatay amo gihapon diri. Masako ako sa pagkamang sa lunang, agod bulngon ang mga napilasan. Sa madamo nga okasyon, nagahigda ako sa tupad sang isa ka soldado sa lunang, nga ginahigtan ang ubos sang pilas kag ginatakpan sing bendahe ang pilas antes ko sila guyuron sa duog nga mas wala sing peligro. Sa masami ginagisi ko ang pako ukon delargo kag maabtik nga nagaindyeksion sing mor­phine sul­fate agod patyon ang pagsakit sang pilas. Ginapamangkot ako sang iban, “Daw ano ka grabe, Dok? Mapatay na bala ako? Indi ako pagbiyai diri!” Kon kaisa kadamo gid sa ila nga ang lamang nga mahimo ko amo nga pakalmahon sila kag sugiran nga balikan namon sila. Ang matuod sa madamo nga kaso atrasado na sang magbalik kami. Napatay na sila. Amo sina ang pagkawalay pulos sang inaway.

Ang amon masunod nga asaynment sa inaway amo ang gamay nga isla sang Ii-shima, sa baybayon sang Okinawa, nga ginakontrol sadto sang mga Hapones. May isa ako ka abyan nga nakaupod ko sa pila ka inaway. Pirme gid sia nagahalong, wala nagahimo sing dikinahanglanon nga mga tsansa ukon nagahimo sing bisan anong binuang nga butang sa patag-awayan. Kaangay sa amon tanan, luyag niya maluwas. Isa ka adlaw, sa katapusan nga pagpangita sa nabilin nga mga kaaway sa Ii-shima, nagahapa ang pila sa amon agod amligan ang amon kaugalingon gikan sa pagluthang sang kaaway. Mga pila ka pie ang antad niya gikan sa atubangan ko, sang sa hinali ang isa sang amon ma­chine gun sa tangke naghabyog sa tuo, nagpalupok sing madamo nga lupok kag napatay sia kag ang tatlo pa sang iban nga GI nga didto sa sadto nga duog.

Sa isa pa ka okasyon ginpabarakan kami sang amon kaugalingon nga mga eroplano, kag napatay ang pila sang amon mga soldado. Sayop sang tawo kag dugang pa nga pagkawalay pulos.

Sa sini gihapon nga isla, si Ernie Pyle, isa ka bantog nga koresponsal sa inaway, napatay sang Abril 1945 sang bala sang snip­er. Sang isa ka okasyon, nagsulat sia sing sentimiento nga gin-ugyunan ko: “Indi ko mahangpan kon paano ang isa nga naluwas sa inaway mangin mapintas liwat sa bisan ano.” Sing dimakalilipay, baliskad ang ginapamatud-an sang eksperiensia. Ang kapintas sang tawo nagapadayon.

Ginpuntariya sang Kanyon

Ang amon masunod nga hilimuon amo ang pagtabok sa tubig nga nagapain sa amon gikan sa Okinawa. Ang mga Hapones nagakutkot sa duta, nagapanago sa mga lungib kag sa liwat mabudlay makaguwa.

Sang isa ka adlaw nagapungko ako sa ibabaw sang isa ka daku nga bato sa pukatod, nga nagatan-aw sang inaway sa isa ka nalupyakan sa unhan nakon. Sa hinali, nabatian ko ang tunog sang kanyon sang mga Hapones. Sa pila ka segundo lamang, nagtupa ang bala mga pila ka yarda sa atubangan ko. Indi ko mahangpan kon paano ang isa ka bala mag-apok malapit sa akon. Sa liwat, isa pa ka bala ang ginpalupok kag nagtupa ini sa likod ko nayon! Sa hinali nahangpan ko nga siguro ginapuntariya ako sang kaaway. Madasig ako nga nanaug kag nanago sa likod sang daku nga bato. Ang ikatlo nga bala gindirekta sa lugar nga akon ginhalinan! Isa yadto sang mga eksperiensia nga diutayan lang ako mapatay.

Ang inaway para sa Okinawa nagdugay sing tatlo ka bulan. Ang isa ka libro sang maragtas nagreport: “Ang Okinawa amo ang pinakadaku nga gingastohan sa Sentral nga Pasipiko. Mga tunga sa milyon ka tawo ang nadalahig sa pagpakig-away kag nagbili ini sa mga Amerikano sing 49,000 ka biktima nga sa sini 12,500 ang napatay. Kapin sa 110,000 ka Hapones ang napatay sa isla.” Sa dimagkubos 122,000 ka soldado ang napatay, kag linibolibo ka sibilyan, bangod lamang sa halos indi kilala nga isla nga mga 2,300 kilometro kuwadrado!

Sa tapos sadto nga kampanya, ginpadala kami sa Pilipinas para sa rehabilitasyon kag paghanda para sa pagsalakay sa Hapon. Sini nga tion, nalipay gid ako. May mga tal-us nga ginpadala sa amon dibisyon kag lakip sa sini amo ang akon manghod, nga si Roger. Apang, wala sia makakadto sa inaway. Sang Agosto 6, 1945, ang nahauna nga bomba atomika ginhulog sa siudad sang Hiroshima sa Hapon. Tatlo ka adlaw sang ulihi ang ikaduha nga bomba ginhulog sa Nagasaki. Amo yadto ang katapusan sang inaway.

Ang Kamatayon nga Nagpahunahuna sa Akon

Ang akon utod kag ako gin-asayn sa nagakontrol nga puersa sa Sap­poro, Hapon. Wala madugay sa tapos sadto ginpaguwa ako sa armada, apang ang akon utod nagpabilin sa Hapon sing isa pa ka tuig. Nagpauli ako kag gin-abiabi ako sang akon pamilya.

Didto sa Oklahoma, ginpadayon ko ang akon gin-untatan kag nag-eskwela liwat sa kolehiyo, nga sa diin nagkuha ako sing pre­med­i­cal nga kurso sing apat ka tuig kag isa ka tuig sang post­grad­uate work. Sa sulod sini nga tion, nakilala ko ang isa ka matahom nga lin-ay, isa ka estudyante gikan sa Oklahoma, si Nancy Wood. Sa sulod sang 18 ka bulan nagpakasal kami. Maunungon sia sa akon sa nagligad nga 40 ka tuig.

Sa gihapon wala ako sing dugang nga interes sa relihion sang akon mga ginikanan, nga amo ang mga Saksi ni Jehova. Masako gid ako sa akon mga intereses. Nian, natabo ang isa ka trahedya sang 1950.

Ang akon amay, nga sadto 66 anyos kag aktibo gihapon subong doktor, napatay sa atake sa tagipusuon. Masakit gid yadto nga butang para sa amon iloy. Nakibot kami tanan sa iya pagkapatay. Kami nga lima ka anak nga lalaki nadulaan sing amay kag sing maayo nga abyan. Sa pagkamatuod, nagtambong kami tanan sa pamulongpulong sa lubong nga ginhatag sang isa sa mga Saksi ni Jehova gikan sa kaiping nga banwa. Yadto nga pamulongpulong may dayon nga mga epekto sa amon tanan.

Ginpakita sang humalambal gikan sa Biblia nga si Dad banhawon kon ang duta mapasag-uli na sa isa ka malinong nga paraiso nga kahimtangan. Bangod sini, nadumduman ko ang akon mga naton-an sang mga tuig nga nagligad. Sa sulod sang malip-ot nga tion, ang mga Saksi nagatuon sing Biblia upod kay Nancy kag sa akon. Sa akon dugang nga pagtuon, narealisar ko sing dugang ang daku nga kagamo sa kalibutan kag kon daw ano ka walay pulos ang inaway—yadtong tanan nga kabuhi ginsakripisyo agod sakdagon ang makagod nga mga ambisyon sang politikal nga mga manuggahom kag ginpabay-an sang klero sang tagsa ka pungsod.

Kon ang mga Tawo Magapuyo sa Malinong nga mga Puluy-an

Narealisar ko man nga ang mga hitabo kutob sang 1914 isa ka maathag nga katumanan sang tagna ni Jesus tuhoy sa tion sang katapusan. Ang tanan nga iya ginsambit nagakatabo sa sulod sang isa ka kaliwatan. Busa, sa dili madugay ang inaway sang Dios nga Armagedon, isa ka matarong nga inaway nga magadula sang tanan nga malaut sa duta, mahanabo kag magauna sa ipasag-uli nga duta sa idalom sang mahidaiton nga paggahom sang Ginharian nga pangulohan sang Dios.—Bugna 11:18; 21:1-4.

Si Nancy kag ako ginbawtismuhan sang 1950. Sa baylo nga padayunon ang amon pagtuon sa kolehiyo, ginhimos namon ang amon pangabuhi kag nagsulod sa bug-os tion nga ministeryo sang 1956. Sa nagligad nga mga tinuig, nakabantala kami sa madamo nga bahin sang Estados Unidos sa paglakbay nga ministeryo nga sa diin nakaalagad ako subong manugtatap sang sirkito kag sang distrito. Sa kapin sa walo ka tuig, nagtudlo man ako sa King­dom Min­is­try ­School para sa mga gulang sang kongregasyon kag sa Pio­neer ­School para sa bug-os tion nga mga ministro. Sa nagligad nga siam ka tuig, nakaalagad kami sa bug-os kalibutan nga ulong-talatapan sang mga Saksi ni Jehova sa Brook­lyn, Nueva York.

[Retrato ni Russell Dixon sa pahina 17]

[Laragway sa pahina 18]

Upod sa akon asawa sa atubangan sang ulong-talatapan sang mga Saksi ni Jehova nga sa diin nagatrabaho kami

[Ginkuhaan sang Laragway sa pahina 19]

Retrato sang U. S. Army