Binagbinaga ang Ebidensia

NAGKADTO ka sa isa ka isla nga wala sing tawo. Samtang nagalakat ka sa baybayon, nakita mo nga may nasulat nga “John 1800” sa daku nga bato. Bangod wala sing nagaistar sa sini nga isla, masiling ka bala nga nahimo ini nga marka bangod sa dapya sang hangin kag hampak sang balod? Siempre indi! Masiling ka gid nga may nagsulat sini. Ngaa? Bangod ang maathag nga mga letra kag numero, bisan pa sa lain nga lenguahe, imposible nga natabuan lang. Isa pa, ini nga marka nagahatag sing impormasyon, nga nagapakita nga may kaalam ang nagsulat sini.

Kada adlaw, makakuha kita sing mga impormasyon sa lainlain nga porma sini, pareho sang Braille ukon letra sang alpabeto, diagram, nota, tinaga nga ginahambal, senyas, signal sang radyo, kag program sa kompyuter nga nagagamit sing mga numero nga sero kag uno (binary code). Makakuha kita sing impormasyon paagi sa kapawa, radio wave, papel kag tinta, kag iban pa. Diin man sa sini, nahibaluan sang mga tawo nga ining mapuslanon nga impormasyon naghalin sa isa nga may kaalam. Pero indi sila magpati nga ang mga impormasyon sa sulod sang selula may maalam nga ginhalinan. Suno sa mga ebolusyonista, natabuan lang ini. Pero husto bala sila? Binagbinaga ang pamatuod.

Ang Masibod Bala nga Impormasyon Nagtuhaw Lang?

Ara sa nucleus sang halos tanan nga buhi nga selula sa imo lawas ang dalayawon nga code nga ginatawag deoxyribonucleic acid, ukon DNA. Nagaangot ini sa duha ka raya sang mga molekula nga daw hagdanan nga nagalubag kon tan-awon. Ang imo DNA pareho sang resipe, ukon program sa kompyuter nga nagadikta sa pagporma, pagdaku, pagkay-o, kag pagbuad sang tuman kadamo nga selula nga nagahuman sa imo lawas. Ang panguna nga bahin sang DNA amo ang nucleotide. Ang mga bahin sini ginatawag nga A, C, G, kag T, depende sa chemical base nga unod sini.a Pareho sang mga letra sa alpabeto, mahimo ipares ining apat ka kemikal sa lainlain nga paagi para makahimo sing mga instruksion nga nagasugo sa selula nga magdamo kag sa iban pa nga proseso sa sulod sini.

Ang tanan nga impormasyon nga ara sa imo DNA ginatawag nga genome. May mga kombinasyon sang letra sa imo DNA, nga ikaw lang ang may ara sini. Ara sa DNA ang mga butang nga napanubli mo, pareho sang kolor sang imo mata kag panit, korte sang imo ilong, kag iban pa. Buot silingon, mahimo mapaanggid ang imo genome sa daku nga librarya sang mga resipe para sa kada bahin sang imo lawas, kag ang resulta sini, ikaw.

Daw ano kadaku ini nga “librarya”? Mga halos tatlo ka bilyon ini ka “mga letra,” ukon mga nucleotide (bases). Kon isulat ini sa papel, mapuno sini ang 200 ka libro sang 1,000 ka pahina nga directory sang telepono, suno sa Human Genome Project.

Nagapahanumdom ini sa aton sa narekord nga pangamuyo nga mga 3,000 ka tuig na ang nagligad. Mabasa ini sa Biblia sa Salmo 139:16: “Nakita mo ako sang wala pa ako mabun-ag. Ang mga inadlaw nga gintuga para sa akon nalista tanan sa imo libro.” (HPV) Siempre pa, ang manunulat sini indi sientipiko, pero sa simple nga paagi husto ang iya paglaragway sa wala tupong nga kaalam kag gahom sang Dios. Indi gid ini pareho sa mga sinulatan sang una nga puro lang sugidsugid kag disparatis!

Sin-o ang Nag-obra Sini nga “Librarya”?

Kon nagapati kita nga ginsulat sang isa nga may kaalam ang “John 1800” sa daku nga bato, indi bala dapat man kita magpati nga may maalam nga naghimo sang masibod kag mapuslanon nga impormasyon sa DNA? Kay man, ang impormasyon, impormasyon gid bisan diin mo man ini makita. Nagsiling ang sientipiko nga si Donald E. Johnson nga ang mga kasuguan sang kemistri kag pisika indi makahimo sining masibod nga impormasyon ukon sing sistema nga makaproseso sini nga impormasyon. Kag rasonable lang nga kon mas komplikado ang impormasyon, mas maalam ang nagsulat sini. Masulat sang isa ka bata ang “John 1800.” Pero kinahanglan sing labaw sa tawo nga kaalam para masulat ang impormasyon sang kabuhi. Isa pa, “kon mas nagadamo ang imo ihibalo sa kabuhi, mas makita mo kon daw ano ini kasibod,” siling sang dyurnal nga Nature.

Base sa eksperiensia sang tawo, indi gid rasonable kon hambalon naton nga natabuan lang ang tuman kadamo nga impormasyon sa DNA.b Kon magpati ka nga natabuan lang ini, ang imo pagpati wala gid sing basihan.

Ginatinguhaan gid sang mga ebolusyonista nga pamatud-an nga wala sing Dios, pero may mga konklusion sila nga napamatud-an sang ulihi nga sala. Halimbawa, ginasiling sang iban nga “basura” ang mga 98 porsiento sang aton genome. Pareho kuno ini sang librarya sang mga resipe nga ang binilyon ka tinaga indi maintiendihan.

“Basura” Gid Man Bala?

Madugay na nga nagapati ang mga biologo nga ang DNA isa ka resipe para sa paghimo lang sing protina. Pero, sining karon lang nasapwan nga halos duha lang ka porsiento sang genome ang may impormasyon sa paghimo sing protina. Ano ang ginahimo sang 98 porsiento sang DNA? Ining misteryoso nga DNA “ginkabig dayon nga basura,” siling ni John S. Mattick, propesor sang Molecular Biology sa University of Queensland sa Brisbane, Australia.

Ang sientipiko nga nag-imbento sang termino nga “basura” nga DNA amo ang ebolusyonista nga si Susumu Ohno. Sa iya sinulatan nga “So Much ‘Junk’ DNA in Our Genome,” nagsiling sia nga ang punta sang DNA “indi na mapuslan pagkatapos sang ebolusyon. Ang duta puno sing nagkalabilin nga mga tul-an sang sapat; gani katingalahan bala nga ang aton genome puno man sing indi mapuslan nga mga gene?”

Paano ang pagpati sa “basura” nga DNA nakaapektar sa pagtuon parte sa gene? Ang molecular biologist nga si Wojciech Makalowski nagsiling nga ini nga ideya “nagpugong sa mga researcher nga tun-an ang wala sing impormasyon [basura] nga DNA.” Pero, may pila ka sientipiko nga “bisan pa yagutaon, gintun-an nila ang ideya nga wala ginbaton sang kalabanan. Bangod sa ila, nagbag-o ang pagtamod sa basura nga DNA . . . sang pagsugod sang dekada 1990.” Nagsiling pa sia nga ang ginakabig sang mga biologo nga basura, ginatawag na nila subong nga “bahandi.”

Para kay Mattick, ang teoriya sang basura nga DNA isa ka halimbawa sang kinabatasan sang siensia nga “punggan ang dugang nga pagpangusisa sang mga kamatuoran.” “Bangod wala nila ini gin-usisa sing maayo,” siling niya, “mahimo nga amo ini ang pinakadaku nga sala nila sa kasaysayan sang molecular biology.” Maathag nga ang kamatuoran sa siensia dapat nabase sa ebidensia, indi sa ginapatihan sang kalabanan. Kon amo sini, ano ang ginapakita sang ebidensia parte sa ginahimo sang “basura” nga DNA?

Ano ang Ginahimo sang “Basura”?

Ang pabrika sang salakyan nagagamit sing mga makina sa paghimo sing mga piyesa sini. Mapaanggid naton ang mga piyesa sa mga protina sa sulod sang selula. Sa pabrika, may mga kagamitan, sistema, kag mga nagakontrol para maasembol sing pasunod ang mga bahin sang salakyan. Amo man sini ang nagakatabo sa sulod sang selula. Kag suno sa mga researcher, amo sini ang ginahimo sang “basura” nga DNA. Ang kalabanan sini nagaunod sing resipe para sa grupo sang masibod nga mga molekula nga ginatawag RNA (ribonucleic acid), nga may daku nga papel sa pagdamo, pagtubo, kag pagpanghikot sang selula.c “Ang kamatuoran nga ara ining mga nagakontrol,” siling sang biologo nga si Joshua Plotkin sa Nature nga magasin, “nagapakita nga ang aton paghangop sa pinakasimple nga mga butang . . . tama pa kanabaw.”

Ang isa ka maayo nga pabrika nagakinahanglan sing epektibo nga sistema sa komunikasyon. Amo man sini sa selula. Ang cell biologist sa University of Toronto sa Ontario nga si Tony Pawson nagpaathag: “Ang pagpasa sing impormasyon sa sulod sang mga selula indi lang simple, kundi naorganisar ini paagi sa sistema sang komunikasyon,” gani ini nga proseso “mas masibod” sangsa ginahunahuna sang una. Amo nga ang genetiko sa Princeton University nagsiling, “madamo pa nga mga proseso kag mga butang nga nagakatabo sa sulod kag sa gua sang selula ang indi gihapon mahangpan.”

Ang kada bag-o nga madiskobrehan parte sa selula nagapakita nga may mas mataas nga awtoridad kag kaalam sa likod sini. Gani, ngaa madamo gihapon ang nagapati nga ang kabuhi kag ang masibod nga sistema sa impormasyon nga natukiban nagluntad paagi sa ebolusyon?

[Mga Nota]

[Kahon sa pahina 5]

DAW ANO KALABA ANG IMO DNA?

Kon untayon ang DNA nga ara sa isa ka selula sang imo lawas, magalaba ini sing mga duha ka metros. Kon sugpunon mo ang mga DNA sang mga trinilyon ka selula sang bilog mo nga lawas, ginabulubanta nga ang kalabaon sini halos 670 ka beses nga pagbalikbalik halin sa duta pakadto sa adlaw. Kon lakbayon mo ini sa kadasigon sang kasanag, magalawig ini sing mga 185 ka oras.