Kapitulo Disisiete
“Ang Babilonia Napukan Na!”
1, 2. (a) Ano ang kabug-usan nga tema sang Biblia, apang anong importante ikaduha nga tema ang nagalutaw sa Isaias? (b) Paano ginapasangkad sang Biblia ang tema tuhoy sa pagkapukan sang Babilonia?
ANG Biblia mahimo mapaanggid sa isa ka matahom nga piyesa sang musika nga may isa ka nagapangibabaw nga tono kag menor nga mga tono nga ginsal-ot agod magdugang sa pagkatuhay sang kabug-usan sini. Sa kaanggid nga paagi, ang Biblia may panguna nga tema—ang pagbindikar sa pagkasoberano ni Jehova paagi sa panguluhan sang Mesianikong Ginharian. May yara man ini iban pa importante kag ginasulitsulit nga mga tema. Ang isa sini amo ang pagkapukan sang Babilonia.
2 Ginapresentar ina nga tema sa Isaias kapitulo 13 kag 14. Ginasulit ini sa kapitulo 21 kag liwat naman sa kapitulo 44 kag 45. Pagligad sang isa ka siglo, ginpasangkad ni Jeremias ini gihapon nga tema, kag gintapos ini sang tulun-an sang Bugna paagi sa isa ka makahalawhaw nga konklusion. (Jeremias 51:60-64; Bugna 18:1–19:4) Ang tagsa ka serioso nga estudyante sang Biblia dapat mangin interesado sa sining importante ikaduha nga tema sang Pulong sang Dios. Ang Isaias kapitulo 21 nagabulig sa sining bahin, kay nagahatag ini sing makawiwili nga mga detalye nahanungod sa gintagna nga pagkapukan sinang daku nga kagamhanan sa kalibutan. Sa ulihi, makita naton nga ang Isaias kapitulo 21 nagapadaku sing isa pa ka importante nga tema sang Biblia—isa nga magabulig sa aton sa pagtulutimbang sang aton pagbantay subong mga Cristiano karon.
“Isa ka Makahalanguyos nga Palanan-awon”
3. Ngaa gintawag ang Babilonia nga “kahanayakan sang dagat,” kag ano ang ginapatimaan sina nga tig-ulo tuhoy sa iya palaabuton?
3 Ang Isaias kapitulo 21 nagabukas nga may patimaan: “Ang pahayag batok sa kahanayakan sang dagat: Subong sang unos sa bagatnan nga nagaagi, nagahalin ini gikan sa kahanayakan, gikan sa makakulugmat nga duta.” (Isaias 21:1) Ang Suba Eufrates nagaagi sa tunga sang Babilonia, kag ang katunga sang Babilonia sa sidlangan nayon ginautlan sang duha ka daku nga suba Eufrates kag Tigris. Malayulayo ini gikan sa aktuwal nga dagat. Ti, ngaa gintawag ini nga “kahanayakan sang dagat”? Bangod ang rehiyon sang Babilonia pirme anay nagabaha kada tuig, sa amo may malapad, daw katunggan nga “dagat.” Apang, ginkontrol sang mga Babilonianhon ining tubigon nga kahanayakan paagi sa paghimo sing isa ka masibod nga sistema sang mga dike, artipisyal nga mga alagyan sang tubig, kag mga kanal. Malantipon nga gingamit nila ining katubigan subong bahin sang depensa sang siudad. Apang, wala gihapon sing binuhatan sang tawo nga magaluwas sa Babilonia gikan sa paghukom sang Dios. Sang una isa sia ka kahanayakan—mangin kahanayakan sia liwat. May kapahamakan nga nagapadulong sa iya, subong sang isa ka mabaskog nga bagyo nga nagawaswas kon kaisa sa Israel gikan sa makahaladlok nga kahanayakan sa bagatnan.—Ipaanggid ang Zacarias 9:14.
4. Paano ang palanan-awon sa Bugna tuhoy sa “Babilonia nga Daku” nagalakip sa mga elemento sang ‘mga tubig’ kag “kahanayakan,” kag ano ang kahulugan sang ‘mga tubig’?
4 Natun-an naton sa Kapitulo 14 sini nga libro nga ang dumaan nga Babilonia may moderno nga katumbas—ang “Babilonia nga Daku,” ang bug-os kalibutan nga emperyo sang butig nga relihion. Sa Bugna, ang Babilonia nga Daku ginalaragway man may kaangtanan sa “kahanayakan” kag ‘mga tubig.’ Si apostol Juan gindala sa kahanayakan agod ipakita sa iya ang Babilonia nga Daku. Ginsugiran sia nga “nagapungko [sia] sa ibabaw sang madamo nga tubig” nga nagalaragway sa “katawhan kag mga kadam-an kag mga pungsod kag mga hambal.” (Bugna 17:1-3, 5, 15) Ang butig nga relihion masami nga nagapabilin bangod sang pagsakdag sang kadam-an, apang ini nga ‘mga tubig’ indi magaamlig sa iya sa katapusan. Kaangay sang iya dumaan nga katumbas, maalimunaw sia nga wala sing bisan ano, ginpatumbayaan, kag nahapay.
5. Paano nakilala ang Babilonia subong “maluibon” kag “manuglaglag”?
5 Sang panahon ni Isaias ang Babilonia indi pa ang nagapangibabaw nga kagamhanan sa kalibutan, apang nakita na nga daan ni Jehova nga kon mag-abot ang iya tion, magaabuso sia sa iya gahom. Si Isaias nagpadayon: “May isa ka makahalanguyos nga palanan-awon nga ginsugid sa akon: Ang maluib nangin maluibon, kag ang manuglaglag nagapanglaglag.” (Isaias 21:2a) Ang Babilonia magalaglag gid kag magaluib sa mga pungsod nga iya maagaw, lakip ang Juda. Atihon sang mga Babilonianhon ang Jerusalem, kawatan ang templo sini, kag bihagon ang katawhan sini padulong sa Babilonia. Didto, ining walay mahimo nga mga bihag luiban, yagutaon tungod sang ila pagtuluuhan, kag indi paghatagan sing paglaum nga makabalik sa ila dutang natawhan.—2 Cronica 36:17-21; Salmo 137:1-4.
6. (a) Ano nga panghayhay ang pauntaton ni Jehova? (b) Ano nga mga pungsod ang gintagna nga magasalakay sa Babilonia, kag paano ini natuman?
6 Huo, takus gid ang Babilonia sa sining “makahalanguyos nga palanan-awon,” nga magakahulugan sing mabudlay nga mga tion para sa iya. Si Isaias nagpadayon: “Taklad ka, O Elam! Magkibon ka, O Media! Ang tanan nga panghayhay tungod sa iya ginpauntat ko.” (Isaias 21:2b) Ang mga ginpigos sining maluibon nga emperyo makatigayon sing kaumpawan. Sa katapusan, matapos na ang ila panghayhay! (Salmo 79:11, 12) Sa anong paagi magaabot ining kaumpawan? Duha ka pungsod ang ginhingadlan ni Isaias nga magasalakay sa Babilonia: ang Elam kag ang Media. Duha ka siglo sa ulihi pa, sa 539 B.C.E., pangunahan ni Ciro nga taga-Persia ang natingob nga puwersa sang mga Persianhon kag mga Medianhon batok sa Babilonia. Tuhoy sa Elam, agawon sang mga hari sang Persia ang bahin sini nga pungsod antes sang 539 B.C.E.a Sa amo, ang hangaway sang Persia magalakip sa mga Elamnon.
7. Paano naapektuhan si Isaias sang iya palanan-awon, nga nagakahulugan sing ano?
7 Talupangda kon paano ginlaragway ni Isaias ang epekto sa iya sining palanan-awon: “Amo kon ngaa ang akon mga balikawang nagbatyag sing daku nga kasakit. Ginhugakom ako sang pagpalangurog, kaangay sang pagpalangurog sang isa ka babayi nga nagapanganak. Ginlibugan ako amo kon ngaa indi ako makabati; natublag ako amo kon ngaa indi ako makakita. Ang akon tagipusuon naglagawlagaw; ang pagpalangurog nagpakugmat sa akon. Ang kasisidmon nga akon ginkawilihan nagpakurog sa akon.” (Isaias 21:3, 4) Daw maluyagon ang manalagna sa kasisidmon, isa ka matahom nga tion sa pagpamalandong sing hipos. Apang gindula sang pag-abot sang gab-i ang katahom sini, kag ang dala sa baylo amo ang kahadlok lamang, kasakit, kag pagkurog. Nagpalangurog sia kaangay sang isa ka babayi nga ginasakitan, kag ang iya tagipusuon “naglagawlagaw.” Ini nga dinalan ginbadbad sang isa ka iskolar nga “ang akon tagipusuon nagapitik sing mabaskog,” upod ang paathag nga ang ekspresyon nagapatuhoy sa “madasig kag indi palareho nga pitik sang pulso.” Ngaa may subong sini nga kahuol? Maathag nga ang ginbatyag ni Isaias matagnaon. Sa gab-i sang Oktubre 5/6, 539 B.C.E., maeksperiensiahan sang mga Babilonianhon ang kaanggid nga kakugmat.
8. Subong sang gintagna, ano ang ginhimo sang mga Babilonianhon, bisan pa ang ila mga kaaway yara sa guwa sang mga pader?
8 Sa pagkulap sang kadulom sadtong makahalanguyos nga gab-i, wala gid magsulod sa pensar sang mga Babilonianhon ang kakugmat. Mga duha ka siglo sa wala pa, si Isaias nagtagna: “Areglaha ang lamesa, areglaha ang mga pulungkuan, magkaon, mag-inom!” (Isaias 21:5a) Huo, nagpapiesta ang matinaastaason nga si Hari Belsasar. Gin-areglar ang mga pulungkuan para sa iya isa ka libo ka halangdon, kag para man sa madamo nga mga asawa kag mga kerida. (Daniel 5:1, 2) Nahibal-an sang mga nagakinasadya nga may mga soldado sa guwa sang mga pader, apang nagpati sila nga ang ila siudad indi masulod. Daw imposible nga maagaw ini bangod sang iya daku kaayo nga mga pader kag madalom nga kanal; indi mapatihan nga maagaw ini bangod sang iya madamo nga dios. Gani “magkaon, mag-inom!” Nahubog si Belsasar, kag mahimo nga indi lang sia. Ang hubog nga kahimtangan sang mataas nga mga opisyal ginapahangop sang butang nga dapat pa sila pukawon, subong sang matagnaon nga ginapakita sang masunod nga mga pulong ni Isaias.
9. Ngaa nangin kinahanglanon nga ‘haplason ang taming’?
9 “Tindog, kamo nga mga prinsipe, haplasa ang taming.” (Isaias 21:5b) Sa hinali lang, natapos ang sinalusalo. Dapat magbugtaw ang mga prinsipe! Ang tigulang na nga si manalagna Daniel ginpakadto sa danyag, kag nakita niya kon paano gindala ni Jehova ang Babilonianhon nga si Hari Belsasar sa isa ka kahimtangan nga may kakugmat kaanggid sa ginlaragway ni Isaias. Nagkinagula ang mga halangdon sang hari sang mabulwang sang nagtingob nga mga puwersa sang mga Medianhon, mga Persianhon, kag mga Elamnon ang mga depensa sang siudad. Ang Babilonia madasig nga napukan! Apang, ano ang kahulugan sang ‘haplason ang taming’? Ang hari sang isa ka pungsod ginapatuhuyan kon kaisa sang Biblia nga taming sang pungsod bangod sia ang manugdepensa kag manug-amlig sini.b (Salmo 89:18) Gani mahimo gid nga ginatagna sini nga bersikulo sa Isaias ang pagkinahanglan sing bag-o nga hari. Ngaa? Bangod si Belsasar ginpatay sadto “mismo nga gab-i.” Sa amo, kinahanglan nga ‘maghaplas sing taming,’ ukon magtangdo sing isa ka bag-o nga hari.—Daniel 5:1-9, 30.
10. Ano nga kaumpawan ang matigayon sang mga sumilimba ni Jehova gikan sa katumanan sang tagna ni Isaias nahanungod sa maluib?
10 Ang tanan nga nagahigugma sa matuod nga pagsimba makatigayon sing kaumpawan gikan sa sining kasaysayan. Ang modernong-adlaw nga Babilonia, ang Babilonia nga Daku, maluibon man kag manuglaglag subong sang iya dumaan nga katumbas. Tubtob karon ang relihioso nga mga lider nagahimbon agod ang mga Saksi ni Jehova dumilian, hingabuton, ukon buhisan sing di-nagakaigo. Apang subong ginapahanumdom sa aton sini nga tagna, makita ni Jehova ini tanan nga pagkamaluibon, kag indi sia magtugot nga indi ini masilutan. Laglagon niya ang tanan nga relihion nga nagatiglawas sa iya sing di-nagakaigo kag nagapamintas sa iya katawhan. (Bugna 18:8) Posible bala ina nga butang? Agod mapalig-on ang aton pagtuo, tan-awon lamang naton kon paano ang iya mga paandam nahanungod sa pagkapukan sang dumaan nga Babilonia kag sang iya modernong-adlaw nga katumbas natuman na.
“Napukan Na Sia!”
11. (a) Ano ang salabton sang isa ka manugbantay, kag sin-o ang nangin aktibo subong manugbantay karon? (b) Ano ang ginasimbulo sang kangga para sa inaway nga may mga asno kag may mga kamelyo?
11 Naghambal karon si Jehova sa manalagna. Si Isaias nagsugid: “Kay amo ini ang ginsiling ni Jehova sa akon: ‘Lakat ka, magbutang ka sing bantay agod isugid niya kon ano ang iya nakita.’” (Isaias 21:6) Ining mga pulong nagapresentar sing isa pa ka importante nga tema sining kapitulo—ang bantay, ukon manugbantay. Interesante ini sa tanan nga matuod nga mga Cristiano karon, kay ginpalig-on ni Jesus ang iya mga sumulunod nga “magpadayon [sila] sa pagbantay.” “Ang matutom kag mainandamon nga ulipon” wala gid mag-untat sa pagsugid sang kon ano ang makita sini nahanungod sa pagkalapit sang adlaw sang paghukom sang Dios kag sa mga katalagman sa sining malaut nga kalibutan. (Mateo 24:42, 45-47) Ano ang nakita sang manugbantay sa palanan-awon ni Isaias? “Nakakita sia sing isa ka kangga para sa inaway nga may isa ka pares sang mga kabayo para sa inaway, isa ka kangga para sa inaway nga may mga asno, isa ka kangga para sa inaway nga may mga kamelyo. Kag nagpamati sia sing maayo, nga may daku gid nga pagtalupangod.” (Isaias 21:7) Ining tig-isa lamang nga mga kangga sa inaway mahimo gid nga nagasimbulo sa mga kubay sang mga kangga nga naplastar sa pagpakig-away kag nagasulong nga subong kadasig sa mga kabayo nga hanas sa pagpakig-away. Ang kangga sa inaway sang mga asno kag sang mga kamelyo nagakaigo nga nagarepresentar sa duha ka kagamhanan, ang Media kag ang Persia, nga magatingob sa paghimo sining pagsalakay. Dugang pa, ginapamatud-an sang maragtas nga gingamit sang Persianhon nga hangaway ang mga asno kag mga kamelyo sa pagpakig-away.
12. Ang manugbantay sa palanan-awon ni Isaias nagapakita sing anong mga kinaiya, kag sin-o ang nagakinahanglan sining mga kinaiya karon?
12 Gani, napilitan ang manugbantay sa pagbalita. “Nagsinggit sia subong sang leon: ‘Sa ibabaw sang lalantawan, O Jehova, nagatindog ako sing dalayon sa adlaw, kag sa akon ginabantayan yara ako sa tanan nga gab-i. Kag yari karon, may nagapakari nga isa ka kangga sa inaway sang mga lalaki, nga may isa ka pares sang mga kabayo para sa inaway!’” (Isaias 21:8, 9a) Ang manugbantay sa palanan-awon maisugon nga nagasinggit, “subong sang leon.” Kinahanglan ang kaisog agod isinggit ang isa ka mahukmanon nga mensahe batok sa daku gid nga pungsod subong sang Babilonia. Isa pa ka butang ang kinahanglan man—ang pagbatas. Ang manugbantay nagapabilin sa iya puwesto sa adlaw kag gab-i, wala gid nagapatuyutuyo. Sing kaanggid, ang manugbantay nga klase sa sining katapusan nga mga adlaw nagakinahanglan sing kaisog kag pagbatas. (Bugna 14:12) Kinahanglan sang tanan nga matuod nga Cristiano ini nga mga kinaiya.
13, 14. (a) Ano ang nadangatan sang dumaan nga Babilonia, kag sa anong kahulugan nabuka ang iya mga idolo? (b) Paano kag san-o napukan sa kaanggid nga paagi ang Babilonia nga Daku?
13 Ang manugbantay sa palanan-awon ni Isaias nakakita sing isa ka kangga sa inaway nga nagasulong. Ano ang balita? “Nagsugod sia sa paghambal kag sa pagsiling: ‘Napukan na sia! Ang Babilonia napukan na, kag ang tanan nga larawan nga tinigban sang iya mga dios ginbuka na niya sa duta!’” (Isaias 21:9b) Daw ano ka makakulunyag nga balita! Sa katapusan, ining maluibon nga manuglaglag sa katawhan sang Dios napukan na!c Apang, sa anong kahulugan ang mga larawan nga tinigban kag mga idolo sang Babilonia nabuka? Magamartsa bala ang Medo-Persianhon nga mga soldado sa mga templo sang Babilonia kag pangbuk-on ang madamo nga mga idolo didto? Indi, indi na ini kinahanglan. Ang idolo nga mga dios sang Babilonia mabuka bangod ginabuyagyag sila subong walay gahom sa pag-amlig sa siudad. Kag mapukan ang Babilonia sa tion nga indi na sia makapadayon sa pagpigos sa katawhan sang Dios.
14 Kamusta naman ang Babilonia nga Daku? Paagi sa pagpahito sang pagpigos sa katawhan sang Dios sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, nagmadinalag-on sia nga mabihag sila sa sulod sang isa ka tion. Halos napadulog ang ila pagbantala nga hilikuton. Ang presidente kag ang iban pa nga prominente nga mga opisyal sang Watch Tower Society ginbilanggo sa sayop nga mga panumbungon. Apang makatilingala nga pagbaliskad sang kahimtangan ang natabo sang 1919. Ang mga opisyal ginpaguwa sa bilangguan, ang ulong-talatapan ginbuksan liwat, kag ang pagbantala nga hilikuton ginsugdan liwat. Sa amo, napukan ang Babilonia nga Daku bangod wala na sia sing gahom sa katawhan sang Dios.d Sa Bugna, ining pagkapukan makaduha nga ginpahibalo sang isa ka anghel nga ginagamit ang mga pulong sang pahibalo sa Isaias 21:9.—Bugna 14:8; 18:2.
15, 16. Sa anong kahulugan ang katawhan ni Isaias “mga lininas,” kag ano ang matun-an naton gikan sa panimuot ni Isaias sa ila?
15 Ginhinakpan ni Isaias ining matagnaon nga mensahe nga may kaluoy sa iya mga kasimanwa. Sia nagsiling: “O akon mga lininas kag ang anak sang akon linasan, ang akon nabatian gikan kay Jehova sang mga kasuldadusan, nga Dios sang Israel, ginsugid ko sa inyo.” (Isaias 21:10) Sa Biblia, ang paglinas masami nga nagasimbulo sa pagdisiplina kag pagpadalisay sa katawhan sang Dios. Ang nakigkatipan nga katawhan sang Dios mangin ‘mga anak sang linasan,’ diin ang trigo ginapain gikan sa upa, kag ang mabilin lamang amo ang pino, maayo nga mga uyas. Wala ginakakunyagan ni Isaias ining pagdisiplina. Sa baylo, naluoy sia sa sining palaabuton pa nga ‘mga anak sang linasan,’ ang iban sa ila magahinguyang sang ila bug-os nga kabuhi subong mga bihag sa iban nga pungsod.
16 Mahimo ini mangin mapuslanon nga pahanumdom para sa aton tanan. Sa Cristianong kongregasyon karon, ang iban mahimo mahuyog nga madulaan sing kaluoy sa mga nagahimo sing sala. Kag sa masami ang mga ginadisiplina mahimo nga mahuyog sa paghinakit. Apang, kon pirme naton tandaan nga ginadisiplina ni Jehova ang iya katawhan agod padalisayon sila, indi naton pagpakadiutayon ang disiplina kag ang mga mapainubuson nga nagabaton sini ukon pamatukan ini kon ihatag ini sa aton. Batunon naton ang diosnon nga disiplina subong ekspresyon sang gugma sang Dios.—Hebreo 12:6.
Pagpamangkot sa Manugbantay
17. Ngaa ang Edom nagakaigo nga gintawag nga “Duma”?
17 Ang ikaduha nga matagnaon nga mensahe sang Isaias kapitulo 21 nagapadaku sa manugbantay. Nagasugod ini sing subong sini: “Ang pahayag batok sa Duma: May nagatawag sa akon gikan sa Seir: ‘Manugbantay, kamusta ang gab-i? Manugbantay, kamusta ang gab-i?’” (Isaias 21:11) Diin ining Duma? Mahimo gid nga sang panahon sang Biblia may pila ka banwa nga amo sina ang ngalan, apang wala sing bisan isa sa ila ang ginapatuhuyan diri. Ang Duma indi masapwan sa Seir, nga isa pa ka ngalan sang Edom. Apang, ang “Duma” nagakahulugan sing “Paghipos.” Gani daw subong bala nga, subong sang natabo sa nagligad nga pahayag, ang rehiyon ginahatagan sing ngalan nga nagapahangop sang kon ano ang mangin palaabuton sini. Ang Edom, nga isa ka madugay na nga matimaluson nga kaaway sang katawhan sang Dios, magahipos sa ulihi—ang paghipos sa kamatayon. Apang, antes ina matabo, ang iban malangkagon nga magapamangkot nahanungod sa palaabuton.
18. Paano ang pahayag, “Ang aga magaabot, kag ang gab-i man,” natuman sa dumaan nga Edom?
18 Sang tion nga ginasulat ang Isaias, ang Edom yara sa banas sang gamhanan nga hangaway sang Asiria. Ang iban sa Edom nalangkag sa paghibalo kon san-o matapos para sa ila ang gab-i sang pagpigos. Ang sabat? “Ang manugbantay nagsiling: ‘Ang aga magaabot, kag ang gab-i man.’” (Isaias 21:12a) Ang mga hitabo wala nagapatimaan sing maayo para sa Edom. Ang kapawa sang kaagahon magasanaaw sa gintaipan, apang indi ini magadugay, daw handurawan lamang. Ang gab-i—ang isa pa ka madulom nga panahon sang pagpigos—magasunod gilayon pagligad sang kaagahon. Daw ano ka nagakaigo nga laragway sang palaabuton sang Edom! Ang pagpigos sang mga Asirianhon matapos, apang magabulos ang Babilonia sa Asiria subong kagamhanan sa kalibutan kag laglagon niya ang Edom. (Jeremias 25:17, 21; 27:2-8) Suliton ini nga matabo. Ang pagpigos sang Babilonia pagasundan sang Persia kag dayon sang pagpigos sang Gresya. Nian ang malip-ot nga ‘kaagahon’ magaluntad sa panahon sang Roma, kon ang mga Herodes—nga mga Edomnon—magagahom sa Jerusalem. Apang ina nga ‘kaagahon’ indi magadugay. Sa katapusan, ang Edom magadulhog sing permanente sa paghipos, maalimunaw sa maragtas. Ang ngalan nga Duma nagakaigo nga magalaragway sa iya sa katapusan.
19. Sang magsiling ang manugbantay, “Kon mamangkot kamo, pamangkot kamo. Kari kamo liwat!” ano mahimo ang iya buot silingon?
19 Ang manugbantay naghinakop sang iya malip-ot nga mensahe paagi sa mga pulong: “Kon mamangkot kamo, pamangkot kamo. Kari kamo liwat!” (Isaias 21:12b) Ang ekspresyon nga “Kari kamo liwat!” mahimo nga nagapatuhoy sa walay katapusan nga pagbuslanay sang ‘mga gab-i’ sa palaabuton sang Edom. Ukon bangod ang ekspresyon mahimo man badbaron nga “balik kamo,” mahimo nagapanugda ang manalagna nga ang bisan sin-o nga Edomnon nga luyag maglikaw sa kalaglagan sang pungsod dapat maghinulsol kag ‘magbalik’ kay Jehova. Kon diin man sini, nagapangagda ang manugbantay para sa dugang pa nga mga pamangkot.
20. Ngaa ang pahayag nga narekord sa Isaias 21:11, 12 importante sa katawhan ni Jehova karon?
20 Ining malip-ot nga pahayag may daku nga kahulugan sa katawhan ni Jehova sa modernong mga tion.e Nahangpan naton nga ang katawhan nakalab-ot na sa madulom nga kagab-ihon sang espirituwal nga pagkabulag kag pagkanahamulag gikan sa Dios nga magadul-ong sa kalaglagan sining sistema sang mga butang. (Roma 13:12; 2 Corinto 4:4) Sa sining kagab-ihon, ang mga sanaaw sang paglaum nga ang katawhan makapaluntad sing paghidait kag kalig-unan kasubong lamang sang malimbungon nga kapawa sang pamanagbanag nga pagasundan lamang sang mas madulom nga mga panahon. Ang matuod nga pamanagbanag nagahilapit—ang pamanagbanag sang Isa ka Libo ka Tuig nga Paghari ni Cristo sa sining duta. Apang tubtob nagaluntad ang kagab-ihon, dapat naton sundon ang pagpanguna sang manugbantay nga klase paagi sa pagpabilin nga alisto sa espirituwal kag maisugon nga ginapahibalo ang pagkalapit sang katapusan sining malaut nga sistema sang mga butang.—1 Tesalonica 5:6.
Nag-abot ang Kagab-ihon sa Desyerto nga Kapatagan
21. (a) Anong doble nga pagpakahulugan sa mga tinaga ang mahimo ginhungod sa dinalan nga “ang pahayag batok sa desyerto nga kapatagan”? (b) Ano ang mga katay sang mga tawo sang Dedan?
21 Ang katapusan nga pahayag sang Isaias kapitulo 21 ginapatuhoy batok sa “desyerto nga kapatagan.” Nagsugod ini: “Ang pahayag batok sa desyerto nga kapatagan: Sa kagulangan sa desyerto nga kapatagan magapaligad kamo sang gab-i, O kamo nga mga katay sang mga tawo sang Dedan.” (Isaias 21:13) Ang desyerto nga kapatagan nga ginapatuhuyan mahimo gid nga amo ang Arabia, kay ang pahayag ginapatuhoy sa pila ka Arabe nga mga tribo. Ang tinaga para sa “desyerto nga kapatagan” ginabadbad kon kaisa nga “gab-i,” ang kaanggid gid nga tinaga sa Hebreo. Ang iban nagasiling nga isa ini ka doble nga pagpakahulugan sa mga tinaga, nga subong bala ang madulom nga gab-i—isa ka tion sang kagamo—buot na mag-abot sa sining rehiyon. Ang pahayag nagbukas paagi sa isa ka danyag sa kagab-ihon nga nagapakita sang mga katay sang mga tawo sang Dedan, isa ka prominente nga tribo sa mga Arabe. Ini nga mga katay nagaagi sa mga ruta sang mga negosyante halin sa isa ka tubigon nga bahin sang desyerto padulong sa masunod naman, nga nagadala sing mga rekado, mga perlas, kag iban pa nga mga bahandi. Apang makita naton diri nga napilitan sila nga biyaan ang ila pirme ginaagihan nga mga alagyan agod manago sa kagab-ihon. Ngaa?
22, 23. (a) Anong mabug-at nga lulan ang buot na mag-abot sa Arabe nga mga tribo, kag ano ang epekto sa ila? (b) Daw ano na lang kalapit maabot ining kapahamakan, kag sa kay sin-o mga kamot?
22 Si Isaias nagpaathag: “Sa pagsugat sa ginauhaw magdala kamo sing tubig. O kamo nga mga pumuluyo sa duta sang Tema, sugataa ninyo ang nagapalagyo nga may dala nga tinapay para sa iya. Kay tungod sa mga espada nalagyo sila, tungod sa nagabot nga espada, kag tungod sa nabingat nga pana kag tungod sa pagkasandukot sang inaway.” (Isaias 21:14, 15) Huo, ang mabug-at nga lulan sang inaway magaabot sa sining Arabe nga mga tribo. Ang Tema, nga nahamtang sa isa sang pinakatubigon nga bahin sang rehiyon, napilitan sa pagdala sing tubig kag tinapay sa makaluluoy nga mga tawo nga nalagyo gikan sa inaway. San-o magaabot ini nga kabudlayan?
23 Si Isaias nagpadayon: “Amo ini ang ginsiling ni Jehova sa akon: ‘Sa sulod sang isa pa ka tuig, suno sa mga tuig sang sinuhulan nga mamumugon, ang bug-os nga himaya sang Kedar mawala gid. Kag ang mga nabilin sa kadamuon sang mga manugpana, ang gamhanan nga mga lalaki sa mga anak ni Kedar, magadiutay, kay si Jehova mismo, nga Dios sang Israel, ang nagpamulong sini.’” (Isaias 21:16, 17) Ang Kedar isa ka prominente gid nga tribo amo kon ngaa kon kaisa ginagamit ini sa pagsimbulo sa bug-os nga Arabia. Namat-od si Jehova nga ang mga manugpana kag ang gamhanan nga mga lalaki sini nga tribo magadiutay. San-o? “Sa sulod sang isa pa ka tuig,” isa ka tuig na lang, subong nga ang isa ka ginasuhulan nga mamumugon nagatrabaho nga indi magsobra sa kadamuon sang oras nga ginabayaran sia. Indi mapat-od kon paano ini tanan natuman sing sibu gid. Duha ka manuggahom sang Asiria—si Sargon II kag si Senaquerib—ang nagapangangkon nga amo ang nagsakop sa Arabia. Mahimo nga ginlaglag sang isa sa ila ining bugalon nga mga tribo sang mga Arabe, subong sang gintagna.
24. Paano naton mapat-od nga ang tagna ni Isaias batok sa Arabia natuman?
24 Apang, mapat-od naton nga ining tagna natuman sing sibu gid. Wala sing bisan ano nga makapakita sini sing mas mabaskog pa sa nagahingapos nga mga pulong sang pahayag: “Si Jehova mismo, nga Dios sang Israel, ang nagpamulong sini.” Para sa katawhan sang panahon ni Isaias, daw imposible matabo nga ang Babilonia mangibabaw sa Asiria kag pagkatapos mapukan gikan sa gahom sa tion sang patuyang nga pagkinasadya sa isa lamang ka gab-i. Daw indi man mapatihan nga ang gamhanan nga Edom magadangat sa katapusan sa isa ka tulad-kamatayon nga paghipos ukon nga ang gab-i sang kabudlayan kag kakulang sing kinahanglanon nga mga butang sang kabuhi magaabot sa manggaran nga mga tribo sang Arabia. Apang nagsiling si Jehova nga mahanabo ini, kag gani natabo ini. Sa karon, ginasugiran kita ni Jehova nga ang bug-os kalibutan nga emperyo sang butig nga relihion malaglag. Indi ini isa ka posibilidad lamang; isa ini ka kapat-uran. Si Jehova mismo ang nagpamulong sini!
25. Paano naton mailog ang huwaran sang manugbantay?
25 Gani, ilugon naton ang manugbantay. Magpabilin kita nga nagabantay, nga subong bala nagapuwesto sa isa ka mataas nga lalantawan, nga ginapalagaw ang panulok sa gintaipan sa pagpangita sing bisan ano nga palatandaan sang nagahilapit nga katalagman. Magpakig-upod kita sing suod sa matutom nga manugbantay nga klase, ang nabilin nga hinaplas nga mga Cristiano sa duta karon. Magbuylog kita sa ila sa maisugon nga pagsinggit sang aton makita—ang daku nga ebidensia nga si Cristo nagagahom na sa langit; nga sa indi madugay tapuson niya ang malawig, madulom nga kagab-ihon sang pagkanahamulag sang katawhan gikan sa Dios; kag pagkatapos sina paluntaron niya ang matuod nga pamanagbanag, ang Isa ka Libo ka Tuig nga Paghari sa paraiso nga duta!
[Mga nota]
a Si Hari Ciro sang Persia gintawag kon kaisa nga “Hari sang Ansan”—ang Ansan subong isa ka rehiyon ukon siudad sa Elam. Ang mga Israelinhon sang panahon ni Isaias—sang ikawalo nga siglo B.C.E.—mahimo nga wala makahibalo sa Persia, apang nahibaluan nila ang Elam. Mahimo nga amo sini kon ngaa ginagamit diri ni Isaias ang ngalan nga Elam sa baylo sang Persia.
b Madamo nga komentarista sa Biblia ang nagahunahuna nga ang mga pulong nga “haplasa ang taming” nagapatuhoy sa dumaan nga buhat sang militar nga haplasan sing lana ang panit nga mga taming antes makig-away agod magdalhay ang bisan ano nga makaigo sa sini. Bisan pa posible ini nga pagpatpat, dapat talupangdon nga sang gab-i nga napukan ang siudad, halos wala na sing tion ang mga Babilonianhon nga makabato pa, labi na sa paghanda para sa pagpakig-away paagi sa paghaplas sing lana sa ila mga taming!
c Ang tagna ni Isaias nahanungod sa pagkapukan sang Babilonia tuman ka sibu sa bagay nga ang iban nga kritiko sa Biblia naghaumhaum nga ini pat-od nga ginsulat sa tapos ini matabo. Apang subong sang ginsiling sang Hebreo nga iskolar nga si F. Delitzsch, indi kinahanglan ina nga haumhaum kon batunon naton nga ang isa ka manalagna mahimo nga gin-inspirar agod itagna ang mga hitabo mga ginatos ka tuig sa wala pa.
d Tan-awa ang Revelation—Its Grand Climax at Hand!, pahina 164-9.
e Sa sulod sang una nga 59 ka tuig nga pagbalhag sini, gingamit sang magasin nga Watchtower ang Isaias 21:11 sa panghapin sini. Ini nga teksto amo man ang tema sang sermon nga katapusan nga ginsulat ni Charles T. Russell, ang una nga presidente sang Watch Tower Society. (Tan-awa ang ilustrasyon sa nauna nga pahina.)
[Retrato sa pahina 219]
“Magkaon, mag-inom!”
[Retrato sa pahina 220]
Ang manugbantay ‘nagsinggit subong sang leon’
[Retrato sa pahina 222]
“Nagatindog ako sing dalayon sa adlaw, kag . . . sa tanan nga gab-i”