Kapitulo Siete
Ang Pagpasag-uli sa Pagsimba kay Jehova
1. Ano ang ngalan sang duha sang nagapanguna nga mga dios sang Babilonia, kag ano ang gintagna tuhoy sa ila?
KON ang Israel mabihag sa Babilonia, pagalibutan sia sang butig nga pagsimba. Sang panahon ni Isaias, ang katawhan ni Jehova yadto pa sa ila kaugalingon nga pungsod, kag may templo sila kag mga saserdote. Apang, madamo sa dedikado nga pungsod sang Dios ang nahulog sa idolatriya. Gani, importante nga ihanda sila sing abanse agod indi sila mapunaw sa butig nga mga dios sang Babilonia ukon masulay sa pag-alagad sa ila. Busa, bilang matagnaon nga paghambal tuhoy sa duha sang nagapanguna nga dios sang Babilonia, si Isaias nagsiling: “Si Bel nagduko, si Nebo nagsiuktot; ang ila mga idolo nangin para sa maila nga mga sapat kag para sa mahagop nga mga sapat, ang ila mga karga, mga bagahe, isa ka lulan para sa mga sapat nga kapoy.” (Isaias 46:1) Si Bel amo ang nagapanguna nga idolo nga dios sa tunga sang mga Caldeanhon. Si Nebo ginasimba subong dios sang kaalam kag ihibalo. Ang pagtahod sang madamo sa sining duha ka dios makita sa katunayan nga ang ila ngalan nalakip sa pila sang personal nga mga ngalan sang mga Babilonianhon—Belsasar, Nabopolasar, Nabocodonosor, kag Nebusaradan, sa pagsambit sing pila lamang.
2. Paano ginpadaku ang pagkawalay mahimo sang mga dios sang Babilonia?
2 Si Isaias nagsiling nga si Bel “nagduko” kag si Nebo “nagsiuktot.” Ining butig nga mga dios paubson. Kon mag-abot ang paghukom ni Jehova batok sa Babilonia, indi mabuligan sining mga dios ang ila mga sumilimba. Indi gani nila maluwas ang ila kaugalingon! Si Bel kag si Nebo indi na pagkargahon bilang padungog sa ila sa mga prosesyon, subong sang sa tion sang piesta sang Adlaw sang Bag-ong Tuig sang mga Babilonianhon. Sa baylo, guyuron sila sang mga nagasimba sa ila kaangay sang ordinaryo nga bagahe. Ang pagdayaw kag pagyaub sa ila pagabuslan sang pagyubit kag pagtamay.
3. (a) Ano ang magapakibot sa mga Babilonianhon? (b) Ano ang matun-an karon gikan sa natabo sa mga dios sang Babilonia?
3 Makibot gid ang mga Babilonianhon kon mahibaluan nila nga ang ila ginapakabahandi nga mga idolo isa lamang ka lulan nga ginakarga sang mga sapat nga kapoy! Sa karon man, ang mga dios sang kalibutan—ang mga butang nga ginasaligan sang mga tawo kag ila ginapangabudlayan kag ginahalaran pa gani sang ila kabuhi—isa ka limbong. Ang manggad, mga hinganiban, mga kinalipay, mga manuggahom, dutang natawhan ukon mga simbulo sini, kag ang madamo nga iban pa nga mga butang nangin mga butang nga ginasimba. Ang pagkawalay pulos sining mga dios mabuyagyag sa gintalana nga tion ni Jehova.—Daniel 11:38; Mateo 6:24; Binuhatan 12:22; Filipos 3:19; Colosas 3:5; Bugna 13:14, 15.
4. Sa anong kahulugan nga ang mga dios sang Babilonia ‘nagasiuktot’ kag ‘nagaduko’?
4 Sa dugang pa nga pagpadaku sa bug-os nga kapaslawan sang mga dios sang Babilonia, ang tagna nagpadayon: “Sila magasiuktot; sila tanan magaduko; indi gid nila mapalagyo ang lulan, kundi magakadto sa pagkabihag ang ila kalag.” (Isaias 46:2) Ang mga dios sang Babilonia daw ‘nagasiuktot’ kag ‘nagaduko’ nga daw napilasan bangod sang pagpakig-away ukon nagahuyohuyo bangod sang kagulangon. Indi gani nila mapamag-an ang lulan ukon mapalagyo ang makaluluoy nga mga sapat nga nagakarga sa ila. Gani, dapat bala ang nakigkatipan nga katawhan ni Jehova, bisan pa mga bihag sa Babilonia, magpadungog sa ila? Indi! Sa kaanggid nga paagi, ang hinaplas nga mga alagad ni Jehova, bisan pa sang mga bihag sila sa espirituwal, wala magpadungog sa butig nga mga dios sang “Babilonia nga Daku,” nga wala makapugong sang iya pagkapukan sang 1919 kag indi makaluwas sa iya gikan sa kalamidad nga mahanabo sa iya sa tion sang “dakung kapipit-an.”—Bugna 18:2, 21; Mateo 24:21.
5. Paano ang mga Cristiano karon nagalikaw sa pagsulit sa mga sayop sang mga nagasimba sa idolo nga mga Babilonianhon?
5 Ang matuod nga mga Cristiano karon wala nagayaub sa bisan ano nga sahi sang mga idolo. (1 Juan 5:21) Ang mga krusipiho, mga rosarito, kag mga imahen sang mga santo wala nagapadali sang pagpalapit sa Manunuga. Indi sila makapatunga para sa aton. Sang nahauna nga siglo, gintudlo ni Jesus sa iya mga disipulo ang nagakaigo nga paagi sa pagsimba sa Dios sang magsiling sia: “Ako amo ang dalan kag ang kamatuoran kag ang kabuhi. Wala sing makakadto sa Amay kundi paagi sa akon. Kon magpangayo kamo sing bisan ano sa akon ngalan, himuon ko ini.”—Juan 14:6, 14.
“Gindala Gikan sa Taguangkan”
6. Paano si Jehova tuhay sa mga dios sang mga pungsod?
6 Sa tapos mabuyagyag ang pagkawalay pulos sang pagsimba sa idolo nga mga dios sang Babilonia, nagsiling si Jehova sa iya katawhan: “Pamati sa akon, O panimalay sang Jacob, kag tanan kamo nga nabilin sa panimalay sang Israel, kamo nga mga ginkuha ko gikan sa tiyan, ang mga gindala gikan sa taguangkan.” (Isaias 46:3) Daw ano ang pagkatuhay ni Jehova kag sang mga larawan nga tinigban sang Babilonia! Ang mga dios sang Babilonia wala sing mahimo para sa ila mga sumilimba. Agod makalakat sila, dapat sila kargahon sang sapat nga ginagamit sa pagdala sang mga lulan. Sa pagpatuhay, si Jehova ang nagadala sa iya katawhan. Ginbuligan niya sila “gikan sa taguangkan,” kutob sang tion nga nahuman ang pungsod. Ang makalilipay nga mga nagligad nga gindala sila ni Jehova dapat magpalig-on sa mga Judiyo nga likawan ang pagsimba sa idolo kag ipahamtang ang ila pagsalig sa iya subong ila Amay kag Abyan.
7. Paano ang mapinalanggaon nga pag-atipan ni Jehova sa iya mga sumilimba nagalabaw sa pag-atipan sang tawhanon nga mga ginikanan sa ila mga anak?
7 Mapinalanggaon pa nga nagsiling si Jehova sa iya katawhan: “Bisan tubtob sa katigulangon sang isa ako amo gihapon inang Isa; kag tubtob sa pagkaubanon sang isa padayon ako nga magapas-an. Magapanghikot gid ako, agod ako makadala kag agod ako makapas-an kag makahatag sang pagpalagyo.” (Isaias 46:4) Ang pag-atipan ni Jehova sa iya katawhan nagalabaw sa pag-atipan sang labing matinatapon nga tawhanon nga ginikanan. Samtang nagadaku ang kabataan, mahimo nga nagabuhin ang salabton nga ginabatyag sang mga ginikanan para sa ila. Kon magtigulang ang mga ginikanan, masami nga ginaatipan sila sang kabataan. Indi gid subong sina kay Jehova. Wala gid sia nagauntat sa pag-atipan sa iya tawhanon nga mga anak—bisan pa tigulang na sila. Ang mga sumilimba sang Dios karon nagasalig kag nagahigugma sa ila Manunuga kag nagabatyag sing daku nga kaumpawan sa sining mga pulong sang tagna ni Isaias. Indi sila dapat mabalaka sa ila nabilin nga mga adlaw ukon mga tuig sa sining sistema sang mga butang. Nanaad si Jehova nga ‘pas-anon’ niya ang mga tigulang na, kag hatagan sila sing kinahanglanon nga kusog agod makabatas kag makapabilin nga matutom. Dalhon niya sila, palig-unon, kag hatagan sing paagi sa pagpalagyo.—Hebreo 6:10.
Mag-andam sa Modernong-Adlaw nga mga Idolo
8. Anong indi mapasaylo nga sala ang ginhimo sang pila ka kasimanwa ni Isaias?
8 Handurawa ang kapaslawan nga nagahulat sa mga Babilonianhon nga nagasalig sa mga idolo, nga mapamatud-an nga wala gid sing pulos! Dapat bala magpati ang Israel nga ining mga dios mapaanggid kay Jehova? Sa pagkamatuod indi. Nagakaigo gid nga si Jehova namangkot: “Kay sin-o ninyo ako ipaangay ukon ipatupong ukon ipaanggid agod mangin kaangay kami sa isa kag isa?” (Isaias 46:5) Indi gid mapasaylo ang pila sang mga kasimanwa ni Isaias nga nagliso sa pagsimba sa apa, walay kabuhi, kag wala mahimo nga mga estatwa! Para sa isa ka pungsod nga nakakilala kay Jehova, binuang gid ang pagsandig sa walay kabuhi, indi makapangapin nga mga imahen nga ginhimo sang mga kamot sang tawo.
9. Ilaragway ang binuang nga pangatarungan sang pila ka sumilimba sa idolo.
9 Binagbinaga ang binuang nga pangatarungan sang mga sumilimba sa idolo. Ang tagna nagpadayon: “May mga nagapatuyang sa pagbubo sing bulawan gikan sa puyo, kag paagi sa balabag sang timbangan ginatimbang nila ang pilak. Nagasuhol sila sang isa ka platero, kag ginahimo niya ini nga isa ka dios. Nagahapa sila, huo, nagayaub sila.” (Isaias 46:6) Sa pagdumdom nga ang isa ka malahalon nga idolo mas makaluwas sangsa isa nga human sa kahoy, handa ang mga sumilimba nga gastuhan sing daku ang paghimo sa ila dios. Apang, bisan ano pa ang himuon ukon bisan ano pa ka mahal ang mga materyales, ang walay kabuhi nga idolo isa gihapon ka walay kabuhi nga idolo.
10. Paano ginlaragway ang pagkawalay pulos gid sang pagsimba sa idolo?
10 Sa dugang pa nga pagpadaku sa kabuangan sang pagsimba sa idolo, ang tagna nagpadayon: “Ginapas-an nila ini, ginadala nila ini kag ginabutang sa iya duog agod makatindog ini. Gikan sa ginatindugan sini wala ini nagahalin. Ang isa nagatuaw pa gani sa sini, apang wala ini nagasabat; gikan sa kalisdanan sang isa wala ini nagaluwas sa iya.” (Isaias 46:7) Daw ano nga kabuangan nga magpangamuyo sa isa ka imahen nga indi makabati ukon makahulag! Husto gid ang paglaragway sang salmista sa pagkawalay pulos sining mga butang nga ginasimba: “Ang ila mga idolo mga pilak kag bulawan, ang binuhatan sang mga kamot sang dutan-on nga tawo. May baba sila, apang indi sila makahambal; may mga mata sila, apang indi sila makakita; may mga dulunggan sila, apang indi sila makabati. May ilong sila, apang indi sila makapanimaho. May mga kamot sila, apang indi sila makauyat. May mga tiil sila, apang indi sila makalakat; indi makatingog ang ila tutunlan. Ang mga nagahimo sa ila mangin kaangay sa ila, tanan sila nga nagasalig sa ila.”—Salmo 115:4-8.
‘Magtipon Sing Kaisog’
11. Ano ang magabulig sa mga nagakimpangkimpang sa ‘pagtipon sing kaisog’?
11 Sa tapos mapakita ang pagkawalay pulos sang pagsimba sa idolo, naghatag karon si Jehova sa iya katawhan sing mga rason kon ngaa dapat sila mag-alagad sa iya: “Dumduma ini, agod makatipon kamo sing kaisog. Ibutang ninyo ini sa tagipusuon, kamo nga mga malinapason. Dumduma ang nahauna nga mga butang sang madugay na nga tion, nga ako ang Dios kag wala na sing iban pa nga Dios, ni may sin-o man nga kaangay sa akon.” (Isaias 46:8, 9) Dapat dumdumon sang mga nagakimpangkimpang sa ulot sang matuod nga pagsimba kag sang idolatriya ang maragtas. Dapat nila tandaan ang mga butang nga ginhimo ni Jehova. Magabulig ini sa ila sa pagtipon sing kaisog kag himuon ang husto nga butang. Magabulig ini sa ila nga simbahon liwat si Jehova.
12, 13. Ano ang pagpakig-away sang mga Cristiano, kag paano sila magadaug?
12 Ini nga pagpalig-on kinahanglanon gihapon karon. Kaangay sang mga Israelinhon, ang sinsero nga mga Cristiano dapat magpakig-away batok sa mga pagsulay kag sa ila mismo mga di-kahimpitan. (Roma 7:21-24) Dugang pa, may espirituwal nga pagpakig-away sila batok sa di-makita apang tuman ka gamhanan nga kaaway. Si apostol Pablo nagsiling: “Nagapakig-away kita, indi batok sa dugo kag unod, kundi batok sa mga panguluhan, batok sa mga awtoridad, batok sa mga manuggahom sang kalibutan sining kadudulman, batok sa malaut nga mga espiritu sa langitnon nga mga duog.”—Efeso 6:12.
13 Himuon ni Satanas kag sang iya mga demonyo ang tanan nga butang agod patalikuron ang mga Cristiano gikan sa matuod nga pagsimba. Agod magdaug sa pagpakig-away, dapat sundon sang mga Cristiano ang laygay ni Jehova kag magtipon sing kaisog. Paano? Si apostol Pablo nagpaathag: “Isuklob ang kompleto nga hinganib gikan sa Dios agod makatindog kamo sing malig-on batok sa mga padugi sang Yawa.” Wala ginapadala ni Jehova ang iya mga alagad sa patag-awayan nga indi nakahanda. Ang ila espirituwal nga hinganiban nagalakip sang ‘daku nga taming sang pagtuo, nga ginagamit [nila] sa pagpalong sa tanan nga nagadabadaba nga baslay sang isa nga malauton.’ (Efeso 6:11, 16) Malinapason ang mga Israelinhon bangod wala nila ginsapak ang espirituwal nga mga aman ni Jehova para sa ila. Kon ginpamalandungan nila ang gamhanan nga mga buhat nga makapila nga ginhimo ni Jehova para sa ila, wala gid kuntani sila magliso sa makangilil-ad nga pagsimba sa idolo. Kabay nga manuto kita gikan sa ila halimbawa kag mangin determinado nga indi magkimpangkimpang sa aton pagpakig-away sa paghimo sang kon ano ang husto.—1 Corinto 10:11.
14. Ano nga ikasarang ang ginapatalupangod ni Jehova agod ipakita nga sia lamang ang matuod nga Dios?
14 Si Jehova amo “ang Isa nga nagapahayag sang katapusan kutob sa ginsuguran, kag sang mga butang nga wala pa mahimo kutob sang madugay na nga tion; ang Isa nga nagasiling, ‘Ang akon tinutuyo magapadayon, kag ang tanan nga ginakahamut-an ko himuon ko.’ ” (Isaias 46:10) Sin-o pa nga dios ang makaanggid kay Jehova sa sining bahin? Ang ikasarang sa pagtagna sang palaabuton isa ka talalupangdon nga pamatuod sang pagka-Dios sang Manunuga. Apang, nagadalahig ini sing kapin pa sa ikasarang sa pagpanan-aw sang palaabuton agod masigurado nga matuman ang mga butang nga gintagna. Ang ginpamulong nga “ang akon tinutuyo magapadayon” nagapadaku nga ang malig-on nga katuyuan sang Dios indi magbaylo. Sanglit ang gahom ni Jehova wala sing latid, wala sing butang sa uniberso ang makapugong sa iya sa pagtuman sang iya kabubut-on. (Daniel 4:35) Busa, mapat-od naton nga ang bisan ano nga mga tagna nga matuman pa magamatuod gid sa gintalana nga tion sang Dios.—Isaias 55:11.
15. Anong talalupangdon nga halimbawa sang ikasarang ni Jehova sa pagtagna sang palaabuton ang ginapatalupangod sa aton?
15 Nian ginpatalupangod sa aton sang tagna ni Isaias ang talalupangdon nga halimbawa sang ikasarang ni Jehova sa pagtagna sang palaabuton nga mga hitabo kag pagkatapos pahanabuon ang katumanan sang iya mga pulong: “Ang Isa nga nagatawag sang pispis nga mananagit gikan sa ginabutlakan sang adlaw, sang lalaki nga magahimo sang akon buko gikan sa duta nga malayo. Ginpamulong ko ini; pahanabuon ko man ini. Ginhuman ko ini, himuon ko man ini.” (Isaias 46:11) Subong “ang Isa nga nagapahayag sang katapusan kutob sa ginsuguran,” dihunon ni Jehova nga Dios ang mga nagakatabo sa tawo agod tumanon ang iya katuyuan. Tawgon niya si Ciro, “gikan sa ginabutlakan sang adlaw,” ukon Persia sa sidlangan, diin mahamtang ang paborito nga kapital ni Ciro, ang Pasargadae. Si Ciro mangin subong sang “pispis nga mananagit,” nga sa hinali kag wala ginapaabot magadagit sa Babilonia.
16. Paano ginapalig-on ni Jehova ang kapat-uran sang iya tagna tuhoy sa Babilonia?
16 Ang kapat-uran sang gintagna ni Jehova tuhoy sa Babilonia ginapalig-on sang mga pulong, “ginpamulong ko ini; pahanabuon ko man ini.” Samtang ang di-himpit nga tawo madali manaad sing padasudaso, ang Manunuga wala gid nagakapaslawi sa pagtuman sang iya pulong. Bangod si Jehova amo ang Dios “nga indi makabutig,” mapat-od naton nga kon ‘ginhuman [niya] ini, himuon man [niya] ini.’—Tito 1:2.
Walay Pagtuo nga mga Tagipusuon
17, 18. Sin-o ang malaragway subong ‘mga gamhanan sa tagipusuon’ (a) sang dumaan nga mga tion? (b) sa karon?
17 Sa liwat, ginliso ni Jehova sing matagnaon ang iya igtalupangod sa mga Babilonianhon, nga nagasiling: “Pamati sa akon, kamo nga gamhanan sa tagipusuon, kamo nga malayo sa pagkamatarong.” (Isaias 46:12) Ang ekspresyon nga ‘mga gamhanan sa tagipusuon,’ nagalaragway sa mga tawo nga batinggilan kag determinado sa ila pagpamatok sa kabubut-on sang Dios. Indi gid maduhaduhaan nga ang mga Babilonianhon malayo sa Dios. Ang ila dumot kay Jehova kag sa iya katawhan nagpahulag sa ila nga laglagon ang Jerusalem kag ang templo sini kag bihagon ang mga pumuluyo sini.
18 Sa karon ang mga may maduhaduhaon kag di-matinuuhon nga mga tagipusuon matig-a nga nagapangindi sa pagpamati sa mensahe sang Ginharian, nga ginabantala sa bug-os napuy-an nga duta. (Mateo 24:14) Indi nila luyag nga kilalahon si Jehova subong ang nagakadapat nga Soberano. (Salmo 83:18; Bugna 4:11) Bangod ang ila tagipusuon “malayo sa pagkamatarong,” ginapamatukan nila ang iya kabubut-on. (2 Timoteo 3:1-5) Kaangay sang mga Babilonianhon, nagapangindi sila nga mamati kay Jehova.
Ang Pagluwas Sang Dios Indi Magpalantang
19. Sa anong paagi si Jehova magahimo sing isa ka buhat sang pagkamatarong para sa Israel?
19 Ang nagatakop nga mga pulong sang Isaias kapitulo 46 nagapadaku sang mga bahin sang personalidad ni Jehova: “Ginpapalapit ko ang akon pagkamatarong. Indi ini malayo, kag indi magpalantang ang akon pagluwas. Kag ihatag ko sa Sion ang kaluwasan, sa Israel ang akon katahom.” (Isaias 46:13) Ang paghilway sang Dios sa Israel mangin isa ka buhat sang pagkamatarong. Indi sia magtugot nga magpabilin nga bihag ang iya katawhan. Ang pagluwas sa Sion magaabot sa nagakaigo nga tion, “indi [ini] magpalantang.” Sa tapos mahilway gikan sa pagkabihag, ang mga Israelinhon mangin talan-awon para sa mga pungsod sa palibot. Ang pagluwas ni Jehova sa iya pungsod mangin isa ka pamatuod nga may gahom sia sa pagluwas. Ang pagkawalay pulos sang mga dios nga si Bel kag si Nebo sang Babilonia mabuyagyag sa tanan kag mabalahuba ang ila pagkawalay gahom.—1 Hari 18:39, 40.
20. Paano mapat-od sang mga Cristiano nga ang ‘pagluwas [ni Jehova] indi magpalantang’?
20 Sang 1919, ginpahanabo ni Jehova ang kahilwayan sang iya katawhan gikan sa espirituwal nga pagkabihag. Wala sia maulihi. Yadto nga hitabo, kag ang mga natabo man sa dumaan nga mga tion sang mapukan ang Babilonia kay Ciro, nagapalig-on sa aton karon. Nanaad si Jehova nga laglagon niya ining malaut nga sistema sang mga butang, lakip ang butig nga pagsimba sini. (Bugna 19:1, 2, 17-21) Ginatamod ang mga butang gikan sa tawhanon nga pagtamod, mahimo ginabatyag sang pila ka Cristiano nga ang ila kaluwasan napalantang. Apang, ang pagpailob ni Jehova tubtob sa iya gintalana nga tion sa pagtuman sina nga saad isa gid ka buhat sang pagkamatarong. Kay man, ‘indi luyag [ni Jehova] nga ang bisan sin-o malaglag kundi luyag niya nga ang tanan makadangat sa paghinulsol.’ (2 Pedro 3:9) Busa, saligi ninyo, nga subong sang panahon sang dumaan nga Israel, ang ‘kaluwasan indi magpalantang.’ Sa pagkamatuod, samtang ang adlaw sang kaluwasan labi pa nga nagahilapit, si Jehova mahigugmaon nga nagapangagda gihapon: “Pangitaa ninyo si Jehova samtang nga makita pa sia. Tawga ninyo sia samtang nga malapit pa sia. Magbiya ang malauton nga tawo sang iya dalanon, kag ang mahaliton nga tawo sang iya mga panghunahuna; kag magbalik sia kay Jehova, nga magakaluoy sa iya, kag sa aton Dios, kay sia magapatawad sing bugana.”—Isaias 55:6, 7.
[Piktyur sa pahina 94]
Ang mga dios sang Babilonia wala mag-amlig sa iya gikan sa kalaglagan
[Piktyur sa pahina 98]
Ang mga Cristiano karon dapat mag-andam sa modernong-adlaw nga mga idolo
[Mga retrato sa pahina 101]
Magtipon sing kaisog sa paghimo sang kon ano ang husto