Ang Pagpangita sing Kahilwayan sa Senegal
MALAPIT sa baybayon sang Dakar, ang modernong kapital sang Senegal, nahamtang ang diutay nga Gorée Island. Makita diri ang masakit nga handumanan sang madulom nga bahin sang maragtas—ang balay sang mga ulipon nga ginpatindog sang 1776.
Isa ini sa madamong mga balay nga sa diin ang 150 tubtob 200 ka ulipon nag-istar anay sa mahigko nga kahimtangan sing tubtob sa tatlo ka bulan antes dal-on sa malayo nga mga lugar. Ang mga pamilya ginbulag, ang mga katapo wala na magkitaay liwat; ang amay mahimo ipadala sa Louisiana sa Aminhan nga Amerika, ang iloy sa Brazil ukon Cuba, kag ang mga kabataan sa Haiti, Guyana, ukon Martinique. Daw ano ka daku nga dipagtahod sa tawhanon nga kahilwayan! Makusog man ini nga handumanan nga ang kahilwayan isa ka hamili nga pribilehiyo nga wala ginatigayon sang madamong tawo.
Nahibaluan ko ini gikan sa brosyur para sa mga turista nga ginbasa ko sa eroplano pakadto sa Senegal, ang nakatundan katama nga pungsod sa nagaulbo nga duta sang Katundan nga Aprika. Ang wala sing kahoy nga rehiyon sang Senegal nahamtang sa ulot sang mga desyerto sa aminhan kag sidlangan kag sang madabong nga kagulangan sa bagatnan. Makita ninyo diri ang mataas kag malawig sing kabuhi nga baobab nga kahoy, kag ang dikinaandan nga bunga sini nga ginatawag nga tinapay sang amo, gikan sini ang krema sang tartar ginhimo. Ginatawag man ini nga duta sang mga amo kag maduagon nga mga pispis kag mga minuro sang pugo nga nagapamugad sa mga kapahuan.
Naghilayhilay ako kag nagpamensar nahanungod sa akon madugay na ginahulat nga pagduaw sa sining gawang pakadto sa Katundan nga Aprika. Karon, ang Senegal, upod sang pito ka milyon ka pumuluyo sini gikan sa madamong lainlain nga etnikong ginhalinan, nagaagom sing bug-os nga kahilwayan. Apang mahimo bala nga ang isa ka tawo hilway sa pisikal, apang naulipon gihapon sa mga buhat kag mga disparatis nga nagakuha sa iya sang matuod nga kahilwayan? Malangkagon nga ginpaabot ko ang makigkita sa akon espirituwal nga mga kauturan kag mahibaluan ang pag-uswag, sa sinang bahin sang kalibutan, sang kamatuoran nga nagahilway sa tawo.—Juan 8:32.
‘Luyag ni Jehova nga Matigayon Ninyo Ining Tinukod’
Ang una sa akon kaladtuan amo ang pagduaw sa sanga talatapan sang Watch Tower kag balay sang mga misyonero sa Dakar. Pag-abot namon sa moderno nga tinukod sa malinong nga uma, natalupangdan ko ang daku nga J sa atubang. Ang akon una nga pamangkot sa paglibot sa sanga talatapan amo kon ano ang buot silingon sang letra nga J.
“Makawiwili gid ini,” paathag sang naglibot sa akon. “Sang nagpangita kami sang mas daku nga pasilidad sang sanga sang 1985, ginduaw namon ining tinukod, nga ginatukod pa lang sadto anay. Apang nagbatyag kami nga tuman ini ka daku para sa amon mga kinahanglanon. Sang nabatian sang tag-iya nga mga Saksi ni Jehova kami, luyag gid niya nga paarkilahan sa amon ang tinukod, kay nahibaluan niya ang tuhoy sa aton pagkabunayag. ‘Napat-od ko nga luyag sang inyo Dios, si Jehova, nga matigayon ninyo ining tinukod,’ siling niya. ‘Ti, tan-awa! May daku pa ini nga J sa atubang! Sang ginbutang ko ini didto, abi ko magakahulugan ini para sa akon ngalan nga si John, apang karon napat-od ko nga para gali ini sa ngalan sang Dios, si Jehova!’ Nalipay kami nga mangin yari diri sa sining matahom nga tinukod sa nagligad nga lima ka tuig.”
Nian luyag ko mahibaluan kon paano ang pagbantala nga hilikuton nagsugod sa Senegal.
“Ang nagahilway nga mga tubig sang kamatuoran ginpakilala anay sa Senegal sang maaga sang katuigan 1950 sang isa ka Saksi ni Jehova nga nagkari diri halin sa Pransya sa isa ka kontrata sa trabaho. Sang 1965 ang sanga talatapan ginbuksan sa Dakar sa pag-atipan sa hilikuton sang nagahambal sing Pranses nga mga pungsod sang Senegal, Mali, kag Mauritania, kag sang nagahambal man sing Ingles nga pungsod sang Gambia. Kutob sang 1986 ginaatipan namon ang hilikuton para man sa Guinea-Bissau, diin Portugues ang hambal.”
Nakahibalo nga kapin sa 90 porsiento sang pumuluyo diri ang indi mga Cristiano, namangkot ako kon anong pag-uswag ang nahimo. “Matuod nga madamong tawo sa sining mga pungsod ang indi pamilyar sa Biblia,” siling sang naglibot sa akon, “apang ang hilikuton nagauswag sing dalayon. Sang Enero 1991 nalipay kami nga makita ang 596 ka manugbantala sang Ginharian. Nagapakita ina nga ang lokal nga mga kauturan kag mga misyonero nagapangabudlay gid sing lakas.”
“Nahangpan ko nga madamong misyonero ang nagaalagad diri,” siling ko.
“Huo, mga 60 ang natangdo sa lainlain nga mga teritoryo nga ginaatipan namon, kag naghalin sila sa 13 ka pungsod. Nagapangabudlay sila sing lakas kag nakabulig sing daku sa pagpasad sing maayo sang hilikuton. Ini nga espiritu ginapakita sang lokal nga mga kauturan sa ila gugma kag kakugi para sa kamatuoran. Walay sapayan sang mga problema subong sang pagkawalay palamugnan kag kapigaduhon, madamong kauturan ang nagahinguyang sing 15 ka oras kag kapin pa sa pag-alagad sa latagon kada bulan. Ginalauman namon nga makilala mo ang iban sining mapisan nga mga manugpangabudlay sa pagduaw mo.”
Ginapaabot ko ina.
Sa Latagon Kaupod sang mga Misyonero
Si Margaret (20 ka tuig sa misyonero nga pag-alagad antes sia napatay sining karon lang) nagboluntaryo sa pag-upod sa akon sa iya teritoryo sa sentro sang siudad. Nagsakay kami sa car rapide agod matilawan ang lokal nga pagkabuhi. Sa katunayan, isa ini ka diutay nga bus nga pirme nagadulog. May 25 ini ka pasahero, kag kon tanan sila maniwang, makita ko nga komportable gid ang paglakbay. Ang duha ka babayi nga tupad ko sa bangko indi maniwang, apang ginbaton ko ang kahimtangan nga nagayuhum.
“Sa akon teritoryo sa banwa, makita mo ang madamong makawiwili nga mga butang,” paathag ni Margaret sang nakalab-ot kami sa amon kaladtuan. “Nakita mo bala inang maduagon nga mga sandalyas?” pamangkot niya, nagatudlo sa mga tiendahan sa bangketa. “Human ini sa ginlugom nga panit sang karnero kag kanding.” Ginpalapitan namon ang mga nagahimo sang sandalyas, kag si Margaret nagsugod sang iya presentasyon sa ila sa ila hambal, ang Wolof. Namati sila sing maayo kag nawili sila sa mga laragway nanday Adan kag Eva sa maduagon nga brosyur.
Sang ulihi nagpalapit sa amon ang mga manuglibud, nga kilala diri subong bana-bana nga mga lalaki, nagatanyag sang nanuhaytuhay nga mga baligya. Ang iban may mga silhig; ang iban nagtanyag sing mga panapton, mga kandado, bulong, kahita, kahil, kag buhi nga pispis. Luyag sang isa nga magbakal ako sing kora, daw gitara nga human sa pihak nga kalabasa, nga may lipak para sa liog sang gitara; ginatokar ini sang duha ka kamot. Natalupangdan ko nga sa likod sini may diutay nga imahen sang isa ka maskara nga human sa panit, sungay sang kanding, kag diutay nga “maayong suwerte” nga mga pakinhason. Ginpaathag namon sa iya nga indi kami makabakal sang butang nga ginpunihan sang mga tanda nga may labot sa pagkababaylan ukon dicristiano nga mga rito. Sa amon kakibot, ang bana-bana nga tawo nag-ugyon, nagsiling nga Muslim sia. Gintago niya ang kora sa likod sang iya malaba nga panapton, ukon boubou, kag namati sing maayo samtang ginatanyag ni Margaret ang brosyur, sa Arabe. Nalipay gid sia sa bagay nga nagkuha sia sing brosyur kag ginbasa niya ini gilayon. Sa tapos makapasalamat sa amon, naglakat sia nga dala ang brosyur kag ang wala mabaligya nga kora. Napat-od namon nga tun-an niya ang brosyur sa balay.
Sang ulihi, nasugilanon ko si John, nga isa ka misyonero man sa kapin na sa 20 ka tuig.
“Ang mga tawo diri tuman ka mainabyanon, kag masugilanon mo ang halos tanan nga masugata mo,” sugid ni John sa akon. “Ang popular nga panamyaw nga ‘assalam alaikum’ nagakahulugan sing ‘ang paghidait mangin sa imo,’ kag ang kalabanan nga mga tawo mahidaiton. Amo ini ang pungsod sang teranga, ukon pagkamaabiabihon, kag ginapakita ini paagi sa kalulo, pagkamainabyanon, kag pagkamalipayon.” Nahangpan ko karon kon ngaa madamong lamharon nga mga Saksi sa luwas ang sarang makabiya sang ila pamilya kag mga abyan sa pag-alagad sa sining misyonero nga latagon.
Ginhilway sa Pagsulod sa Bug-os Tion nga Ministeryo
Ang misyonero nga espiritu may daku nga impluensia sa lokal nga mga Saksi. Makita ini labi na bangod ang lapnag nga pagkawalay palamugnan nagahimo sang pagsulod sa bug-os tion nga pagpayunir nga isa gid ka hangkat. Si Marcel kag si Lucien, nga ginhilway gikan sa madamong makahalalit nga mga batasan paagi sa pagtuon sang kamatuoran sang Biblia, nagpaathag:
“Luyag namon ipakita ang amon apresasyon paagi sa pagpayunir. Apang mabudlay makakita sing part-time nga trabaho. Gintilawan namon ang pagpanghardin, apang indi ini praktikal. Ang pagpanglaba nagakuha sang amon daku nga tion. Karon nagaluto kami sing tinapay, kag may suki kami nga mga tiangge, kag maayo ini.” Sing maathag nagakinahanglan sa ila sing daku nga pagtuo kag kaalam sa pagpangita sing mga paagi, upod ang hanuot nga panikasog, apang nagapamatuod ini nga posible nga makasulod sa bug-os tion nga pag-alagad bisan pa mabudlay ang pangabuhi.
Sang ang mga Saksi ni Jehova nagsugod sa pagtuon sing Biblia kay Michel, nagaeskwela sia sa isa ka unibersidad sa Dakar. “Napung-aw ako sa imoral nga espiritu sang madamong mga estudyante, kag gintublag ako sang makalilibog nga mga pamangkot,” asoy niya. “Ngaa ang tawo naulipon sa sinang malain nga mga buhat kag kahimtangan? Ang Biblia naghatag sa akon sing sabat. Daw ginkuha sa akon abaga ang mabug-at nga lulan. Bisan pa namilit ang akon mga ginikanan nga padayunon ko ang akon pagtuon, nag-auxiliary payunir ako kag nian nagregular payunir sa nabilin nga tion nga nagaeskwela ako sa unibersidad. Nasapwan ko nga ang pagpaambit sang maayong balita sa iban subong isa ka payunir, indi ang pagtinguha sing isa ka karera sa sistema nga pagadulaon sa dili madugay, nagadala sa akon sing labing daku nga kalipay.” Si Michel isa na karon ka espesyal payunir sa Mbour.
Pologamiya Kontra sa Cristianong Monogamiya
Ang lokal nga mga kustombre wala pirme nahisanto sa Cristianong mga prinsipio, kag nagahatag ini sing pinasahi nga mga hangkat. Si Alioune, ang nagadumala nga manugtatap sa isa sang anum ka kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova sa siudad sang Dakar kag sang kaingod nga mga lugar sini, nagsugid: “Sang nabatian ko primero ang nagahilway nga kamatuoran, duha ang akon asawa. Subong isa ka Muslim, gintugot sang akon relihion ang madamo pa. Ang akon amay may apat, kag kalabanan sang akon mga abyan may madamo. Ginabaton ini sa Aprika.” Apang ano ang epekto sini nga dalanon sang pagkabuhi?
“Ang sobra sa isa ka asawa nagatuga sing madamong mga problema,” siling ni Alioune, “labi na kon nahanungod sa mga kabataan. Napulo ang akon bata sa akon una nga asawa kag duha sa akon ikaduha. Sa sinang mga pamilya, ang amay masunson nga isa ka dumuluong sa iya mga kabataan, gani indi sila makabenepisyo gikan sa iya bulig kag disiplina. Apang, ang poligamiya wala man mag-amlig sa akon gikan sa panglahi. Sa baylo, ang pagpugong sa kaugalingon, ang bunga sang espiritu sang Dios, ang nakahimo sina.” Gani, ano ang ginhimo ni Alioune?
“Ginpapauli ko ang akon ikaduha nga asawa sa balay sang iya mga ginikanan,” padayon niya, “kag mataktika nga ginpaathag sa iya nga wala ako sing nakita nga malain sa iya, kundi nga suno ini sa mga pagsulundan sang Dios. Naghimo ako sing pinasahi nga mga kahimusan sa pag-atipan sa akon tanan nga mga kabataan sa materyal kag sa espirituwal, kag nagapasalamat ako nga nagaalagad man sila kay Jehova. Sa siam nga mga manugbantala, lima ang bawtismado, duha sa ila mga espesyal payunir, kag tatlo mga regular kag auxiliary payunir. Ang kamatuoran tunay nga naghilway sa akon gikan sa madamong mga problema may kaangtanan sa pagpadaku sa mga kabataan.”
Pagsimba sa Anting-anting Kontra Matuod nga Pagsimba
Masunod sa akon kaladtuan amo ang pagduaw sa Casamance nga rehiyon sa bagatnan. Daku gid ang akon pagdayaw sa kon daw ano ka lab-as kag berde ang tanan nga butang. Natubigan sing maayo sang daku nga Suba sang Casamance sing mga 300 kilometros, nagapatubas ini sing bugana nga humay, mais, kag mani. Napugtakpugtak sa uma amo ang matipulon, duha sing panalgan nga payag, nga may nipa nga atop sa dagway sang imbudo sa pagkolekta sang tubig sang ulan para sa tig-ilinit. Ang kapital, Ziguinchor, nahamtang sa malapad nga kanipaan. Nalipay ako nga makita ang isa ka mapisan nga kongregasyon sang katawhan ni Jehova diri.
Si Dominic, isa ka misyonero nga nagapangabudlay sa sulod kag palibot sang Ziguinchor, nagsugid sa akon nga ang pagbantala nga hilikuton sa sining lugar nagauswag sing maayo. “Sang nagligad nga napulo ka tuig,” siling niya, “may yara lamang 18 ka manugbantala sa Ziguinchor Congregation. Karon may yara 80. Agod matatap ining daku nga pag-uswag, nagpatindog kami sing isa ka matahom nga bag-ong Kingdom Hall, nagagamit sang pula nga lunang nga makita sa tuo sang lugar sang tilipunan. Ang proyekto isa gid ka daku nga panaksi sa komunidad. Maayo ang komento sadtong mga nakakita sa mga tawo halin sa madamong lainlain nga mga tribo nga nagapangabudlay sing mahidaiton. Sa ulihi nga sirkito nga asambleya, ang kataason nga tumalambong 206, kag 4 ang nabawtismuhan.”
Madamong tawo sa sining bahin sang Senegal ang nagasunod gihapon sa pagpati sang ila mga katigulangan nga may nagaluntad nga espiritu nga nagabulag sa lawas, pagsimba sa mga anting-anting bisan pa nagaangkon nga mga Cristiano ukon mga Muslim. Namati ako sing maukod sa sugilanon nga ginsugid ni Victor, isa ka gulang sa Ziguinchor Congregation.
“Natawo ako sa isa ka dakung pamilya nga nagasimba sa anting-anting sa Guinea. Sang nabun-ag ako, gindedikar ako sang akon amay sa isa ka espiritu, ukon demonyo. Agod makuha ang kahamuot sini, pirme ko ginabutang sa idalom sang katre ang isa ka maitom nga maleta, nagahimo sing diutay nga altar, kag nagahalad sing dugo sa sungay nga nagarepresentar sa nagaamlig sa akon nga demonyo. Bisan pa nangin Katoliko ako, naulipon gihapon ako sa mga demonyo. Sang nagsaylo ako sa Senegal, ang mga Saksi ni Jehova nagsugod sa pagtuon sang Biblia upod sa akon. Natun-an namon sang akon asawa nga indi kami makapadayon sa ‘pagsalo sa latok ni Jehova kag sa latok sang mga demonyo.’ (1 Corinto 10:21) Apang sang nag-untat ako sa paghimo sing mga halad, ang mga demonyo nagsugod sa pagsalakay sa akon. Nahadlok ako sa paghaboy sang maitom nga maleta upod ang yawan-on nga mga pagkabutang sa sini bangod may kilala ako nga tawo nga nagbuang sang ginhimo niya ina.” Makasulubo gid ang kahimtangan ni Victor!
“Sang ulihi ang mga pulong sang Roma 8:31, 38, 39 naghatag sa amon sing kinahanglanon nga kusog sa pagdula sang tanan nga butang nga may labot sa pagsimba sa anting-anting. Karon nga ginbutang namon ang amon pagsalig kay Jehova, nahilway na gid kami. Ang akon bilog nga panimalay may makalilipay nga paglaum sang kabuhi nga walay katapusan sa dutan-on nga paraiso, diin ang tanan nga katawhan mangin hilway sa impluensia sang malaut nga mga demonyo.”
Sa katapusan, tion na para ako maglakat. Samtang ginahimos ko ang akon mga bag, ginbinagbinag ko ang akon dimalipatan nga pagduaw sa Senegal. Makapabakud gid sing pagtuo para sa akon nga makilala kag masugilanon ang madamong tawo nga nahilway sa pagkaulipon sang abuso sang droga, imoralidad, kag disparatis kag nagaagom na karon sing matuod nga kahilwayan. Walay sapayan sang mabudlay nga pangabuhi, nakasapo sila sing kalipay kag pagkakontento sa pag-alagad kay Jehova, nga naghatag sa ila sing pat-od nga paglaum sang kabuhi nga walay katapusan sa paraiso nga duta. Nagapasalamat gid kami sa iya nga nagpaposible nga mabantala ang maayong balita indi lamang sa Senegal kundi sa bug-os man nga kalibutan sa “tuig sang maayong kabubut-on ni Jehova”! (Isaias 61:1, 2)—Gin-amot.
[Mapa sa pahina 8]
(Para sa kabug-usan sang teksto, tan-awa ang publikasyon)
St. Louis
Louga
SENEGAL
Thiès
Dakar
Kaolack
GAMBIA
Banjul
Georgetown
Tambacounda
Rufisque
ATLANTIC OCEAN
[Mga Laragway sa pahina 9]
Ang nagahilway nga tubig sang kamatuoran ginaambitan sing hilway sa mga minuro
Ang puluy-an misyonero kag sanga talatapan sang mga Saksi ni Jehova sa Dakar, Senegal
[Laragway sa pahina 10]
Sa baybayon, man, ang mga tawo sa Senegal nagapamati sang Cristianong mensahe