Ang Manunuga Makahatag sing Dugang nga Katuyuan sa Imo Kabuhi

“Magdayaw sila sang ngalan ni Jehova; kay sia mismo nagsugo, kag gintuga sila.”—SALMO 148:5.

1, 2. (a) Anong pamangkot ang dapat naton binagbinagon? (b) Paano nadalahig ang pagpanuga sa pamangkot ni Isaias?

“WALA ka bala makahibalo?” Daw isa lamang ini ka nagatuytoy nga pamangkot, nga nagapahulag sa madamo sa pagsabat sing, ‘Makahibalo sing ano?’ Apang isa ini ka serioso nga pamangkot. Kag labi naton nga mahangpan ang sabat paagi sa pagtalupangod sa danyag sini—ang ika-40 nga kapitulo sang tulun-an sang Isaias sa Biblia. Ang dumaan nga Hebreo, nga si Isaias, ang nagsulat sini, gani ang pamangkot madugay na. Apang, ini man moderno gid, nga may kaangtanan sa katuyuan mismo sang imo kabuhi.

² Sanglit importante gid, ang pamangkot sa Isaias 40:28 dapat naton talupangdon sing serioso: “Wala ka bala makahibalo ukon wala ka bala makabati? Si Jehova, nga Manunuga sang mga ukbong sang duta, isa ka Dios tubtob sa tion nga walay latid.” Gani ang ‘paghibalo’ nagadalahig sa Manunuga sang duta, kag ginapakita mismo sang konteksto nga indi lamang ang duta ang nalakip. Sa nauna nga duha ka bersikulo si Isaias nagsulat tuhoy sa mga bituon: “Itangla ang inyo mga mata sa hitaas kag tan-awa. Sin-o bala ang nagtuga sini nga mga butang? Ini amo ang Isa nga nagapaguwa sang ila kasuldadusan sa isip . . . Bangod bugana sa dinamiko nga kusog, makusog man sia sa gahom, wala sing isa sa sini nga nakulang.”

3. Bisan pa madamo ang imo nahibaluan tuhoy sa Manunuga, ngaa luyag mo mahibaluan ang dugang pa?

³ Huo, ang pamangkot, “Wala ka bala makahibalo?” aktuwal nga tuhoy gid sa Manunuga sang aton uniberso. Ayhan personal ka nga kumbinsido nga si Jehova nga Dios amo “ang Manunuga sang mga ukbong sang duta.” Ayhan madamo ka sing nahibaluan tuhoy sa iya personalidad kag sa iya mga dalanon. Apang ano abi kon masugilanon mo ang isa ka lalaki ukon isa ka babayi nga nagaduhaduha nga may isa ka Manunuga kag wala gid makahibalo kon ano sia? Indi gid ikaw dapat makibot kon matabo ini bangod minilyon ang wala makakilala ukon nagapati sa Manunuga.—Salmo 14:1; 53:1.

4. (a) Ngaa ang pagbinagbinag sa Manunuga nagakaigo sa sini nga tion? (b) Ano nga mga sabat ang indi mahatag sang siensia?

⁴ Ang mga eskwelahan nagapatubas sing madamong maduhaduhaon nga mga tawo nga nagapaabot sa siensia subong amo ang makahatag (ukon makakita) sing mga sabat sa mga pamangkot tuhoy sa ginsuguran sang uniberso kag sang kabuhi. Sa The Origin of Life (ang orihinal nga Pranses nga titulo: Aux Origines de la Vie) ang mga awtor nga sanday Hagene kag Lenay nagasiling: “Ang ginsuguran sang kabuhi ginabaisan gihapon sa pamuno sang ikabeinte-uno nga siglo. Ini nga problema, nga tuman gid kabudlay malubad, nagakinahanglan sing mga imbestigasyon sa tanan nga patag, gikan sa kalaparon sang kahawaan tubtob sa tuman nga kadiutayon sang butang.” Apang, ang katapusan nga kapitulo, “The Question Remains Alive,” nagabaton: “Gin-usisa namon ang pila ka sientipiko nga mga sabat sa pamangkot, Paano nagluntad ang kabuhi sa duta? Apang ngaa nagluntad ang kabuhi? May katuyuan bala ang kabuhi? Indi masabat sang siensia ini nga mga pamangkot. Ginapangita lamang sini ang ‘paano’ sang mga butang. Ang ‘paano’ kag ‘ngaa’ duha ka magkatuhay gid nga pamangkot. . . . Nahanungod sa pamangkot nga ‘ngaa,’ dapat makita sang pilosopiya, relihion, kag—labaw sa tanan—sang kada isa sa aton ang sabat.”

Pagpangita sing mga Sabat kag Katuyuan

5. Ano nga sahi sang mga tawo ang ilabi na nga mahimo makabenepisyo gikan sa paghibalo sing dugang pa tuhoy sa Manunuga?

⁵ Huo, luyag naton mahangpan kon ngaa nagaluntad ang kabuhi​—⁠kag ilabi na kon ngaa yari kita diri. Dugang pa, dapat kita mangin interesado sa mga tawo nga wala pa makapamat-od nga may yara isa ka Manunuga kag diutay gid lang ang nahibaluan tuhoy sa iya mga dalanon. Ukon hunahunaa ang mga tawo nga ang ila namat-an nga pagpati sa Dios tuhay gid sa ginasiling sang Biblia. Binilyon ang nagdaku sa Sidlangan ukon sa iban nga mga duog diin ang kalabanan nga tawo wala nagapati sa isa ka personal nga Dios, sa isa ka matuod nga persona nga may makagalanyat nga personalidad. Para sa ila ang tinaga nga “dios” nagapahangop lamang sing isa ka dimaathagan nga puwersa ukon dimahangpan nga ginhalinan. ‘Indi nila kilala ang Manunuga’ ukon ang iya mga dalanon. Kon sila, ukon ang minilyon nga may kaanggid nga mga pagtamod, makumbinsi nga ang Manunuga nagaluntad, daku gid nga benepisyo ang ila matigayon, lakip na ang paglaum nga walay katapusan! Matigayon man nila ang butang nga tumalagsahon gid—ang matuod nga kahulugan, ang matuod nga katuyuan kag ang malinong nga hunahuna, sa kabuhi.

6. Paano ang kabuhi sang madamo karon kaanggid sa naagihan ni Paul ­Gauguin kag sa isa sang iya mga ginpinta?

⁶ Sa pag-ilustrar: Sang 1891, ang Pranses nga pintor nga si Paul Gauguin nagkadto sa French Polynesia sa pagpangita sing makaalayaw nga kabuhi, sa isa ka tulad-paraiso nga lugar. Apang ang iya mapatuyangon nga pagkabuhi sang nagligad naghatag sa iya sing balatian kag sa iban pa. Sang mabatyagan niya nga malapit na sia mapatay, nagpinta sia sing laragway sa isa ka daku nga kanbas nga sa sini daw ‘ginpatpat niya ang kabuhi subong isa ka daku nga misteryo.’ Nahibaluan mo bala kon ano ang ginhingalan ni Gauguin sa sadto nga painting? “Diin Kita Maghalin? Ano Kita? Diin Kita Pakadto?” Mahimo nga nabatian mo na ang iban nga nagapamangkot sing subong sini. Madamo ang nagapamangkot sini. Apang kon indi sila makakita sing makaalayaw nga mga sabat—indi makakita sing matuod nga katuyuan sa kabuhi—diin sila makadto? Mahimo sila maghinakop nga ang ila kabuhi halos pareho lamang sa kabuhi sang mga sapat.​—⁠2 Pedro 2:12.a

7, 8. Ngaa ang mga pag-usisa sang siensia indi bastante?

⁷ Busa mahangpan mo kon ngaa ang isa nga kaangay sang propesor sang pisika nga si Freeman Dyson nagsulat: “Pareho kami sing panghunahuna sang madamong respetado nga mga tawo kon ipamangkot ko liwat ang mga ginpamangkot anay ni Job. Ngaa nagaantos kita? Ngaa wala gid sing hustisya ang kalibutan? Ano ang katuyuan sang kasakit kag trahedya?” (Job 3:20, 21; 10:2,18; 21:7) Subong sang nasambit na, madamo nga tawo ang nagadangop sa siensia para sa mga sabat sa baylo nga sa Dios. Ginapauswag sang mga biologo, mga oceanographer, kag sang iban pa ang aton ihibalo tuhoy sa aton globo kag sa kabuhi sa sini. Nagapanalawsaw sa lain nga direksion, ang mga astronomo kag pisiko nagatuon sing dugang pa tuhoy sa aton solar nga sistema, sa mga bituon, kag bisan gani sa malayo nga mga galaksiya. (Ipaanggid ang Genesis 11:6.) Anong rasonable nga mga konklusion ang ginatudlo sina nga mga katunayan?

⁸ Ang iban nga sientipiko nagahambal tuhoy sa “hunahuna” sang Dios ukon sa “sinulat sang kamot” nga ginapakita sa uniberso. Apang mahimo bala nga ginadula sini ang panguna nga punto? Ang magasin nga Science nagsiling: “Kon magsiling ang mga manugpanalawsaw nga ginapakita sang kosmolohiya ang ‘hunahuna’ ukon ‘sinulat sang kamot’ sang Dios, ang balaan nga ginapatuhuyan nila mahimo nga amo ang kubos ka importante nga bahin sang uniberso—ang pisikal nga pagkahuman sini.” Sa katunayan, ang pisiko kag dumalaug sing Nobel nga si Steven Weinberg nagsulat: “Samtang nagadugang ang aton paghangop sa uniberso, daw nagadugang man nga wala ini sing kahulugan.”

9. Ano nga ebidensia ang makabulig sa aton kag sa iban nga mahibaluan ang tuhoy sa Manunuga?

⁹ Apang, ayhan isa ikaw sa minilyon nga nagtuon sing serioso sini nga butang kag nakahangop nga ang matuod nga kahulugan sa kabuhi may kaangtanan sa pagkilala sa Manunuga. Dumduma ang ginsulat ni apostol Pablo: “Ang mga tawo indi makasiling nga wala sila sing nahibaluan tuhoy sa Dios. Kutob sa pamuno sang kalibutan, makita sang mga tawo kon ano ang Dios paagi sa mga butang nga Iya ginhimo. Nagapakita ini sang Iya gahom nga walay katubtuban. Nagapakita ini nga Sia Dios.” (Roma 1:​20, Holy Bible, New Life Version) Huo, may mga katunayan nahanungod sa aton kalibutan kag nahanungod sa aton nga makabulig sa mga tawo nga makilala ang Manunuga kag masapwan ang kahulugan may kaangtanan sa iya. Binagbinaga ang tatlo ka bahin sini: ang uniberso sa palibot naton, ang ginhalinan sang kabuhi, kag ang ikasarang sang aton hunahuna.

Mga Rason sa Pagpati

10. Ngaa dapat naton binagbinagon ang “ginsuguran”? (Genesis 1:​1; Salmo 111:10)

¹⁰ Paano nagluntad ang aton uniberso? Mahimo nga nahibaluan mo gikan sa mga report nahanungod sa mga pagteleskopyo sa kahawaan kag sa mga pag-usisa nga narealisar sang kalabanan nga sientipiko nga ang aton uniberso wala gali anay nagaluntad. May ginsuguran ini, kag padayon ini nga nagasangkad. Ano ang ginapahangop sini? Pamatii ang astronomo nga si Sir Bernard Lovell: “Kon sang isa ka tion sang nagligad, ang Uniberso daw isa lamang ka butang nga tuman ka diutay kag tuman kabug-at, dapat kita mamangkot kon ano ang yara antes sini . . . Dapat naton atubangon ang problema kon ano ang Ginsuguran.”

11. (a) Daw ano ka daku ang uniberso? (b) Ano ang ginapahangop sang pagkasibu sa uniberso?

¹¹ Ang pagkahuman sang uniberso, lakip ang aton duta, nagapakita sing tumalagsahon gid nga pagkasibu. Halimbawa, ang duha ka talalupangdon nga kinaiya sang aton adlaw kag sang iban pa nga mga bituon amo ang sibu kag wala nagabulubag-o nga pagpanghikot sini. Ang karon nga pagbulubanta sa kadamuon sang galaksiya sa kitaon nga uniberso nagadalagan halin sa 50 bilyones (50,000,000,000) tubtob sa 125 bilyones. Kag ang aton galaksiya nga ­Milky ­Way may binilyon ka bituon sa sini. Binagbinaga karon: Nahibaluan naton nga ang makina sang awto nagakinahanglan sing importante kaayo nga proporsion sang gatong kag hangin. Kon may awto ka, mahimo ka magkuha sing isa ka hanas nga mekaniko sa pagpasibu sang andar sang makina sini, agod ang imo awto magadalagan sing mas suwabe, sing mas maayo. Kon ina nga pagpasibu kinahanglanon sa isa lamang ka makina, ano pa ayhan, halimbawa, sa aton “nagasiga” sing walay untat nga adlaw? Sing maathag, ang importante nga mga puwersa nga nadalahig sibu nga nakondisyon agod magluntad ang kabuhi sa duta. Natabuan lamang bala ini? Si Job sang dumaan nga tion ginpamangkot anay: “Ikaw bala ang naghatag sang pagsulundan sang mga langit, ukon ginhimo mo bala ang kasuguan sang kinaugali sa duta?” (Job 38:33, The New English Bible) Wala sing tawo ang nakahimo sini. Gani sin-o ang ginhalinan sini nga pagkasibu?​—⁠Salmo 19:1.

12. Ngaa indi dimakatarunganon nga binagbinagon ang gamhanan nga Intelihensia sa likod sang pagpanuga?

¹² Mahimo bala nga naghalin ini sa isa ka butang ukon sa Isa nga indi makita sang tawhanon nga mga mata? Binagbinaga ini nga pamangkot sa kapawa sang moderno nga siensia. Ginabaton na karon sang kalabanan nga mga astronomo nga may yara makusog kaayo nga mga butang sa kalangitan​—ang mga black hole. Ining mga black hole indi makita, apang kumbinsido ang mga eksperto nga ini nagaluntad. Sing kaanggid, ang Biblia nagasugid nga sa lain nga duog may yara gamhanan nga mga tinuga nga indi makita​—ang espiritu nga mga tinuga. Kon ining gamhanan, dimakita nga mga persona nagaluntad, indi bala mapatihan nga ang pagkasibu nga ginapakita sa bug-os nga uniberso naghalin sa isa ka gamhanan nga Intelihensia?​—Nehemias 9:6.

13, 14. (a) Ano ang aktuwal nga ginpamatud-an sang siensia nahanungod sa ginsuguran sang kabuhi? (b) Ano ang ginatudlo sang pagluntad sang kabuhi sa duta?

¹³ Ang isa pa ka ebidensia nga makabulig sa mga tawo nga kilalahon ang Manunuga nagahilabot sa ginhalinan sang kabuhi. Sugod sang panahon sang mga eksperimento ni ­Louis ­Pasteur, ginbaton nga ang kabuhi wala maghalin sa wala sing kabuhi nga mga butang. Kon amo paano nagsugod ang kabuhi sa duta? Sang katuigan 1950, ang mga sientipiko nagtinguha nga pamatud-an nga ang kabuhi sa duta mahimo nga amat-amat nga nagtuhaw sa isa ka sahi sang dagat sa ginsuguran sang tion nga ang atmospera pirme anay ginakilatan. Apang, ginapakita sang ebidensia sang ulihi nga indi mahimo nga magtuhaw ang kabuhi sa duta sa sini nga paagi bangod wala gid magluntad ang subong sini nga sahi sang atmospera. Busa, ang iban nga mga sientipiko nagapangita sing indi masinaypanon nga paathag. Apang nawasi man bala nila ang pinakaimportante nga punto?

¹⁴ Sa tapos matun-an ang uniberso kag ang kabuhi sa sini sa sulod sang mga dekada, ang Britaniko nga sientipiko nga si Sir Fred Hoyle nagkomento: “Sa baylo nga batunon ang diutay kaayo nga posibilidad nga ang kabuhi nagtuhaw paagi sa wala ginhungod nga puwersa sang kinaugali, daw mas maayo patihan nga ang ginsuguran sang kabuhi isa ka hungod nga buhat sang isa nga may kaalam.” Huo, samtang nagadugang ang aton ihibalo nahanungod sa mga kalatingalahan sang kabuhi, dugang pa nga nagaathag nga naghalin ini sa isa ka intelihente nga Ginhalinan.—Job 33:4; Salmo 8:3, 4; 36:9; Binuhatan 17:28.

15. Ngaa masiling nga tumalagsahon ka?

¹⁵ Gani ang una nga rason nagahilabot sa uniberso, kag ang ikaduha, sa ginhalinan sang kabuhi sa duta. Talupangda ang ikatlo—ang aton pagkatumalagsahon. Sa madamo nga paagi ang tanan nga tawo tumalagsahon, gani nagakahulugan ina nga ikaw man tumalagsahon. Paano? Ayhan nakabati ka na nga ang utok ginapaanggid sa isa ka maayo gid nga kompyuter. Apang, ginapakita sang mga natukiban karon nga ini nga pagpaanggid indi gid nagakaigo. Ang isa ka sientipiko sa Massachusetts Institute of Technology nagsiling: “Ang mga kompyuter karon indi gani makatupong sa isa ka 4-anyos nga bata sa ila ikasarang sa pagtan-aw, sa paghambal, sa paghulag, ukon sa paggamit sing sentido kumon. . . . Ginabulubanta nga ang ikasarang sa pagproseso sing impormasyon sang pinakamaayo pa gani nga superkompyuter katumbas lamang sa sistema sa nerbio sang isa ka taklong—isa lamang ka diutay nga bahin sang ikasarang sang superkompyuter nga yara sa sulod sang [imo] bagol.”

16. Ano ang ginatudlo sang imo ikasarang sa paghambal?

¹⁶ Ang lenguahe isa sang imo mga ikasarang bangod sang imo utok. Bisan pa ang iban nga mga tawo makahibalo maghambal sing duha, tatlo, ukon sing kapin pa nga mga lenguahe, ang ikasarang sa paghambal sing bisan isa lamang nagahimo sa aton nga tumalagsahon. (Isaias 36:11; Binuhatan 21:37-40) Sanday Propesor R.S. kag D.H. Fouts namangkot: “Ang tawo lamang bala . . . ang may ikasarang sa pagkomunikar paagi sa hambal? . . . Ang tanan nga ginatawag nga higher animals makahibalo magkomunikar paagi sa . . . pagkumpas, pagpanimhot, pagtaghol, pag-uwang kag paghuni, kag pagsaot pa gani sang mga buyog. Apang, luwas sa tawo, ang mga sapat wala sing lenguahe nga may gramatika. Kag ang mga sapat, nga mahimo talalupangdon gid, indi makahibalo magdrowing. Ang masarangan lamang sang kalabanan nga mga sapat amo ang magkuriskuris.” Sa pagkamatuod, ang mga tawo lamang ang makagamit sang utok sa paghambal sing isa ka lenguahe kag sa pagdrowing sing maathag nga mga laragway.—Ipaanggid ang Isaias 8:1; 30:8; Lucas 1:3.

17. Ano ang sadsaran nga kinatuhayan sa ulot sang pagtulok sa espeho sang sapat kag sang paghimo sini sang tawo?

¹⁷ Dugang pa, may ihibalo ikaw tuhoy sa imo kaugalingon; kilala mo ang imo kaugalingon. (Hulubaton 14:10) Nakakita ka na bala sang pispis, ido, ukon kuring nga nagatulok sa isa ka espeho kag pagkatapos ginatusik, ginanguruban, ukon ginasaruso ang kaugalingon nga laragway? Ang pagdumdom sini nakakita sia sing lain nga sapat, nga wala makilala ang ila kaugalingon. Sa kabaliskaran, kon magtulok ka sa espeho, nahibaluan mo nga ikaw ina. (Santiago 1:23, 24) Mahimo ginahimutaran mo ang imo dagway ukon nagapalibog kon ano ang mangin hitsura mo pagligad sang pila ka tuig. Ang mga sapat wala nagahimo sina. Huo, ang imo utok nagahimo sa imo nga tumalagsahon. Kay sin-o ini kadayawan? Paano nagluntad ang imo utok, kon indi bangod sa Dios?

18. Anong mga ikasarang sa hunahuna ang nagahimo sa imo nga tuhay sa mga sapat?

¹⁸ Ang imo utok nagatugot sa imo sa pag-apresyar sang taliambong kag musika subong man sa paghibalo kon ano ang maayo kag malain. (Exodo 15:​20; Hukom 11:34; 1 Hari 6:1, 29-35; Mateo 11:16, 17) Ngaa ikaw lang kag indi ang mga sapat? Ginagamit nila ang ila utok sa pag-atipan lamang sa ila pangunang mga kinahanglanon—pagpangita sing pagkaon, pagpangita sing paris, ukon paghimo sing pugad. Mga tawo lamang ang nagahunahuna sang palaabuton. Ang iban nagapalibog pa gani kon ano ang mangin epekto sang ila mga buhat sa palibot ukon sa ila mga kaliwat sa palaabuton. Ngaa? Ang Manugwali 3:11 nagasiling tuhoy sa mga tawo: “Bisan ang tion nga walay latid ginbutang [sang Manunuga] sa ila tagipusuon.” Huo, ang imo ikasarang sa pagbinagbinag sa kahulugan sang tion nga walay latid ukon sa paghunahuna sang kabuhi nga walay katapusan pinasahi.

Tuguti ang Manunuga sa Paghatag sing Dugang nga Katuyuan

19. Anong tatlo-ka-bahin nga pangatarungan ang mahimo nimo gamiton sa pagbulig sa iban nga hunahunaon ang tuhoy sa Manunuga?

¹⁹ Tatlo lamang ka butang ang nabinagbinag naton: ang pagkasibu nga makita sa daku nga uniberso, ang ginhalinan sang kabuhi sa duta, kag ang indi mapanghiwala nga pagkatumalagsahon sang utok sang tawo, lakip ang nanuhaytuhay nga mga ikasarang sini. Ano ang ginatudlo sining tatlo ka butang? Yari ang isa ka sahi sang pangatarungan nga magamit mo sa pagbulig sa iban nga makahimo sing konklusion. Una, mahimo ka mamangkot: May ginsuguran bala ang uniberso? Ang kalabanan magaugyon nga may yara. Dayon mamangkot: May nagpahanabo bala ukon wala sadto nga ginsuguran? Ang kalabanan nga mga tawo magabaton nga ang ginsuguran sang uniberso ginpahanabo. Nagadul-ong ini sa hingapusan nga pamangkot: Ginpahanabo bala ang ginsuguran sang isa ka butang nga dayon ukon sang Isa nga dayon? Paagi sa sining maathag kag makatarunganon nga pagpresentar sa hulusayon, madamo ang matuytuyan sa paghinakop: May isa gid ka Manunuga! Bangod sina, ang katuyuan sa kabuhi indi bala posible?

20, 21. Ngaa ang pagkilala sa Manunuga kinahanglanon agod may kahulugan ang aton kabuhi?

²⁰ Ang aton bug-os nga pagluntad, lakip ang aton paghangop sa moralidad kag ang moralidad mismo dapat nga naangot sa Manunuga. Si Dr. Rollo May nagsulat anay: “Ang lamang nagakaigo nga balayan para sa moralidad amo ang pasad sa ultimo nga kahulugan sa kabuhi.” Diin ina masapwan? Sia nagpadayon: “Ang ultimo nga balayan amo ang kinaugali sang Dios. Ang mga prinsipio sang Dios amo ang mga prinsipio nga amo ang sadsaran sang kabuhi kutob sa ginsuguran sang pagpanuga tubtob sa katapusan.”

²¹ Mahangpan naton sing maayo, kon amo, kon ngaa nagpakita ang salmista sing pagpaubos kag kaalam sang nakitluoy sia sa Manunuga: “Ipahibalo sa akon ang imo mga dalanon, O Jehova; tudlui ako sang imo mga banas. Palakta ako sa imo kamatuoran kag tudlui ako, kay ikaw amo ang akon Dios sang kaluwasan.” (Salmo 25:4, 5) Sang makilala niya sing dugang pa ang Manunuga, ang kabuhi sang salmista pat-od gid nga may labi pa nga kahulugan, katuyuan, kag direksion. Matabo man ini sa kada isa sa aton.​—Exodo 33:13.

22. Ano ang nadalahig sa paghibalo sang mga dalanon sang Manunuga?

²² Ang paghibalo sang “mga dalanon” sang Manunuga nagalakip sang paghibalo sing dugang pa kon ano sia, lunsay ang iya personalidad kag ang iya mga dalanon. Apang sanglit ang Manunuga indi makita kag gamhanan sing makahalawhaw, paano naton sia makilala sing dugang pa? Binagbinagon ini sang masunod nga artikulo.

[Footnote]

Paano Mo Sabton?

◻ Ngaa indi lamang ang pagkuha sing sientipiko nga impormasyon tuhoy sa aton uniberso ang himuon naton?

◻ Sa pagbulig sa iban nga hunahunaon ang tuhoy sa Manunuga, ano ang mahimo nimo ipakita?

◻ Ngaa ang pagkilala sa Manunuga importante gid agod matigayon ang makaalayaw nga katuyuan sa kabuhi?

[Diagram/Laragway sa pahina 18]

(Para sa kabug-usan sang teksto, tan-awa ang publikasyon)

Ano Ang Imo Konklusion?

Ang Aton Uniberso

↓ ↓

Wala sing May

Ginsuguran Ginsuguran

↓ ↓

Wala ginpahanabo May Nagpahanabo

↓ ↓

Paagi sa Isa ka BUTANG Paagi sa ISA

nga Dayon nga Dayon

[Laragway sa pahina 15]

Ang kalaparon kag pagkasibu nga makita sa uniberso nagdul-ong sa madamo nga hunahunaon ang tuhoy sa Manunuga

[Kapsion]

Pahina 15 kag 18: Jeff Hester (Arizona State University) kag NASA