Ang Pagtamod sang Biblia
Ano Gid ang Ginasiling sang Genesis?
ANG mga “sientific creationist” nagasiling nga suno sa tolon-an nga Genesis sang Biblia, ang uniberso gintuga sang Dios sang nagligad nga napulo ka libo ka tuig. Nagasiling man sila nga ang duta kag ang mga porma sang kabuhi sa sini gintuga sa anom ka literal nga 24-oras nga adlaw.
Sa pihak nga bahin, ang ebolusyonaryo nga panghunahuna nagatamod sa Genesis subong isa ka mito. Ginatudlo sini nga ang uniberso kag ang duta, upod ang tanan nga buhi nga butang sa sini, bunga sang natabuan nga proseso sang ebolusyon nga naglawig sing binilyon ka tuig.
Apang, madamo ang indi komportable sa sining duha ka teoriya. Ang mga bahin sang teoriya sang mga scientific creationist daw nagasumpakil sa sentido kumon kag batok man sa ebidensia nga makita naton sa bug-os nga kinaugali. Apang, ang ideya nga ang kabuhi sa tanan nga dalayawon nga pagkasibu sini isa lamang ka bunga sang bulag nga mga puwersa sang ebolusyon daw mabudlay batunon sang madamo. Amo lamang bala ining duha ka pagtamod ang mapilian?
Indi. May yara ikatlo nga pagtamod. Amo ini ang ginasiling gid sang tolon-an nga Genesis sang Biblia. Binagbinagon naton ining ikatlo nga pililian.
Ang Paathag sang Genesis
Ang nagabukas nga mga pulong sang Genesis nagasugid sa aton: “Sa ginsuguran gintuga sang Dios ang mga langit kag ang duta.” (Genesis 1:1) Nagasiling bala ining mga pulong sang Genesis nga natabo ini sang mga napulo ka libo ka tuig nga nagligad? Wala, wala ini nagahatag sing panahon. Busa “ang ginsuguran” mahimo nga binilyon ka tuig nga nagligad.
Apang, sugod gid “sa ginsuguran” ang Biblia nagabutang sing isa ka intelihente nga persona, ang Manunuga, nga nagakontrol sang pagpanuga. Bisan pa madamong sientipiko ang indi komportable sa sining ideya, nagahisanto ini sa mga konklusyon nga nahimo sang mga astronomo nga ang uniberso may ginsuguran, nga ini mahim-ong gid, kag nga ini ginagamhan sang pat-od nga kasuguan. Ang isa ka mahim-ong nga kahimusan nga napasad sa kasuguan magagikan lamang sa isa ka intelihente nga hunahuna. Bisan ginpaathag sa aton sang Siensya ang madamo sining kasuguan, ang Genesis lamang ang nagapakilala sa aton sa Manughatag sang kasuguan.
Nian ang kasaysayan sang Genesis nagapadayon sa pagbalay sang anom ka bantog nga “mga adlaw” sang pagpanuga. Apang, ining mga adlaw indi ang tion nga gintuga ang materyal sang duta kag sang uniberso. Natabo na ina “sa ginsuguran.” Ang anom ka adlaw sang pagpanuga, sa baylo, amo ang panahon nga sa tion sini ang una kag dimaabiabihon nga duta amat-amat nga ginhimo nga nagakabagay puy-an.
Literal bala nga 24-oras nga adlaw ang tagsatagsa sadtong anom ka adlaw? Indi amo sina ang ginasiling sang Genesis. Ang tinaga nga “adlaw” sa Hebreong hambal (ang hambal nga ginsulat ang Genesis) mahimo magkahulugan sing malawig nga panahon, mga linibo ka tuig. (Ipaanggid ang Salmo 90:4; Genesis 2:4.) Halimbawa, “ang ikapito nga adlaw” nga aton karon ginakabuhian nagalawig sing mga linibo ka tuig. (Genesis 2:2, 3) Busa, ang ebidensia nagapakita nga ang bug-os nga panahon sang anom ka adlaw dapat tamdon subong tignapulo ka libo ka tuig sa kalawigon.
“Suno sa Ila mga Sari”
Ang pagpaagisod sang anom ka panahon sang pagpanuga nagapakita sing pagpasunod sang tubig, duta, kapawa, atmospera, mga tanom, isda, mga pispis, mga sapat, kag sang ulihi sang mga tawo. (Genesis 1:3-27) Ining pagpasunod sang pagtuga nagahisanto sa pagpasunod nga natukiban sang mga sientipiko.
Apang ang isa ka talalupangdon nga pinamulong makapila nga nagalutaw sa kasaysayan sa Genesis kapitulo 1. Halimbawa, tuhoy sa ikalima nga adlaw sang pagpanuga, ang Genesis 1:21 nagasugid sa aton: “Kag ang Dios nagtuga sing dalagkung mga gadya sa kadagatan kag sing tagsa ka tinuga nga buhi nga nagagiho, nga nagdagaya sa mga tubig suno sa ila mga sari.” Tuhoy sa ikan-om nga adlaw, ang bersikulo 24 mabasa: “Magpatubo ang duta sing buhi nga mga tinuga suno sa ila mga sari, kahayupan kag nagasaug nga mga butang kag kasapatan sang duta suno sa ila mga sari.”
Busa, mga sari sang mga sapat ang gintuga, indi indibiduwal nga mga espesyi. Apang ang nanuhaytuhay nga “mga sari” gintuga sing pain kag wala maghalin gikan sa isa kag isa. Sa sulod sang tagsa ka “sari,” mahimo nga may yara daku nga bariedad, subong makita naton sa “sari” sang kuring ukon sa “sari” sang ido ukon sa “sari” sang tawo. Apang ang genetiko nga mga butang nga gintanom sang Manunuga padayon nga magahupot sining “mga sari” nga napain gikan sa isa kag isa. Amo kon ngaa ang kuring kag ido indi makapaliwat kag magsugod sing lain nga porma sang kabuhi.
Matuod, nagasumpakil ini sa teoriya sang ebolusyon. Apang wala ini nagasumpakil sa maobserbahan nga mga kamatuoran. Samtang ang mga sapat nagapatubas sing daku nga bariedad sa sulod sang ila “sari,” wala sing bisan isa nga makapamatuod nga ang isa ka “sari” sang sapat nagpanganak ukon nagtuhaw padulong sa lain nga “sari.”
Apang ano ang masiling sa mga pagkaanggid sa porma nga nagaluntad sa ulot sang pila ka mga sari sang sapat? Halangpunon ini kon binagbinagon naton nga sila tanan bunga sang isa ka Manunuga kag nga sila gindesinyo gikan sa pareho nga mga materyalis sang duta agod magpuyo sa pareho nga palibot.
Dugang pa, ang Genesis nagahatag sing sabat sa problema nga indi malubad sang mga sientipiko: Sa diin maghalin ang kabuhi? Ginatinguhaan sang mga sientipiko nga sabton ining pamangkot paagi sa nanuhaytuhay nga mga teoriya, apang sa kamatuoran indi nila masabat. Kag ang malig-on nga kamatuoran nga makapila na nga napamatud-an sa mga laboratoryo sang mga sientipiko amo nga ang kabuhi nagagikan lamang sa nagaluntad na nga kabuhi, kag gikan sa amo man nga “sari” sang kabuhi.
Ang Genesis nagasugid man sa aton nga ang kabuhi mas tigulang sa uniberso kag nga ang tanan nga iban pa nga kabuhi sa langit kag sa duta naghalin sa orihinal nga Tuburan sang kabuhi, ang labing gamhanan nga Manunuga, nga nagasiling nga ang iya ngalan amo si Jehova. Ang siensya indi makahatag sing mas maayo nga paathag, nga nagahisanto sa tanan nga sientipiko nga kamatuoran nga maobserbahan naton.—Salmo 36:9; 83:18; Isaias 42:8; Bugna 4:11.
Ang Ginsuguran sang Tawo
Ang katapusan nga gintuga sa duta, suno sa Genesis, amo ang tawo: “Kag ginhimo ni Jehova nga Dios ang tawo gikan sa yab-ok sang duta kag ginhuypan ang iya ilong sing ginhawa sang kabuhi, kag ang tawo nangin buhi nga kalag.” (Genesis 2:7) Ginakabig man sang mga sientipiko ang tawo subong ulihi nag-abot kon ipaanggid sa iban nga mga porma sang kabuhi.
Apang, ining kasulatan wala nagasumpakil sa pagpati sang kalabanan sang mga scientific creationist nga ang tawo may yara dimamalatyon nga kalag nga napain kag tuhay sa iya lawas. Ining kalag ginasiling nga nagaguwa sa lawas sa tapos sang kamatayon. Apang, ginapakita sang Genesis, subong man sang madamo pa nga bahin sang Kasulatan nga ang tawo wala sing kalag subong isa ka butang nga indi materyal nga nagapuyo sa sulod niya. Sa baylo, sia isa ka kalag. Sa kamatayon ang tawo nagauntat sa pagkabuhi, nga nagahulat sing pagkabanhaw. (Manugwali 9:5, 10; Juan 5:28, 29; Binuhatan 24:15; Bugna 20:12, 13) Ginapaangay sang Biblia ang kamatayon sa pagtulog nga gikan sa amo ang isa sarang mapukaw paagi sa pagkabanhaw.—Juan 11:11, 43, 44.
Ang ginpamulong sa Genesis 2:7 nagasumpakil man sa teoriya sang ebolusyon sa isa pa ka paagi. Maathag nga ginapakita sini nga ang tawo direkta nga gintuga sang Dios kag wala sia maghalin sa mga sapat.
Mapatihan bala ang ginpamulong sa Genesis? Ti, ang siensya wala makapatubas sing bisan anong pamatuod nga ang tawo naghalin sa sapat. Wala sing pamatuod nga ang tulad-amo nga mga tul-an nga nakutkutan sa Aprika kag sa iban nga duog mga katigulangan sang tawo. Sa pagkamatuod, kon buhi sila karon, mahimo gid nga ibutang sila sa mga zoo upod sa iban pa nga tulad-amo nga mga sapat. Ang bisan anong mga tul-an nga anggid sa tawo sa balayan sang tul-an kag sa kadakuon mahimo gid nga isa lamang ka sanga sang tawhanon nga pamilya.
Subong man, ang relasyon sang tawo sa “yab-ok sang duta,” nga ginsambit sa Genesis, indi masuay. Ang tanan nga kemikal nga nagahuman sa lawas sang tawo masapwan sa “yab-ok sang duta.” Sa kamatuoran, ang tawo nagasandig sa sining “yab-ok” para sa padayon nga pagluntad. Ginapabaskog niya kag ginapapagsik ang iya lawas paagi sa pagkaon nga nahuman sang mga sustansya nga masapwan sa “yab-ok sang duta,” nga ginproseso paagi sa mga tanom kag mga sapat nga iya ginakaon.
Mapintas—Ukon Anak Bala sang Dios?
Ang isa pa ka paglaragway sa pagtuga sa tawo masapwan sa Genesis 1:26. Didto ang Dios nagasiling: “Himuon ta ang tawo sa dagway naton, suno sa kaangay naton, kag pagahumon sila sa kaisdaan sang dagat kag sa kapispisan sang kahanginan kag sa kahayupan kag sa bug-os nga duta kag sa tagsa ka butang nga nagasaug sa duta.” (Genesis 1:26) Sanglit ang Biblia nagasiling sa aton nga ang Dios espiritu, ang prase nga “sa dagway naton” dapat hangpon nga nagakahulugan sing pagpanag-iya sing mga kinaiya sang Dios.
Ining pinamulong nagapaathag, sa isa ka paagi nga indi gid mapaathag sang ebolusyon, kon ngaa ang tawo tuhay gid sa mga sapat. Ang tawo lamang ang makakontrol sa mga sapat kag sa mga tanom sa palibot niya. Ang tawo lamang ang may moral nga sentido kag konsiensya. Ang tawo lamang ang may masangkad nga kahilwayan sa pagpili kag sing napauswag nga kinaalam. Ang tawo lamang ang may ikasarang sa paghangop sang pagluntad sang Dios kag may regalo sa paghambal nga ipakighambal sa Iya. Ang Journal of Semitic Studies nagasiling: “Ang hambal sang tawo isa ka sekreto; isa ini ka regalo sang Dios.”
Ginalaragway sang mga ebolusyonista ang unang mga tawo subong sapatsapaton kag mapintas. Wala sing duhaduha, daku nga kapintas ang ginhimo sang pila sang nauna nga mga katapo sang kaliwatan sang tawo. Apang ang modernong tawo nangin tama man kapintas, subong ginapamatud-an sang sien milyones nga ginpatay sa mga inaway sining siglo. Tubtob sa karon gid, nagagawi sia sing mapintas! Walay sapayan, ginapakita sang Biblia nga ang moral kag intelektuwal nga ikasarang sang tawo indi kubos sa iya sang modernong tawo. (Ipaanggid ang Genesis 4:20-22; 5:22; 6:9.) Wala ini nagasumpakil sa maobserbahan nga mga kamatuoran. Binagbinaga, halimbawa, ang mga laragway nga ginpintura sang ginatawag nga sa wala pa ang maragtas nga mga tawo nga nasapwan sa mga dingding sang Lascaux Cave sa Pransya. Ang pagkasensitibo kag artistiko nga ikasarang sa sadtong mga laragway ginadayaw gid bisan sa karon.
Ang Matuod nga Importansia sang Genesis
Sa amo, ang una nga mga kapitulo sang Genesis nagahatag sing laragway sang ginsuguran sang mga butang. Apang, ang Genesis indi isa ka detalyado nga libro sang siensya, ukon gintuyo nga mangin amo sini. Ang impormasyon nga ginaunod sini may mas daku nga katuyuan.
Halimbawa, ginapakita sini nga ang kalipay sang tawo nasandig sa iya padayon nga pagkooperar sa mga katuyuan sang iya Manunuga. Apang sang magdumili ang tawo sa pagkilala sining obligasyon kag nagrebelde batok sa mga kahimusan sang Dios, nadula niya ang iya orihinal nga kalipay kag madasig nga nagpaidalom padulong sa sala kag kamatayon kag sa kapintas nga makita naton sa gihapon.—Genesis 3:1-18; Deuteronomio 32:4, 5.
Apang, ang unang mga kapitulo sang Genesis nagapakita nga sa tapos gid sang pagrebelde sang tawo, naghimo ang Dios sang una nga tikang sang iya malawig-sing-tion nga katuyuan sa pagpasag-uli sang tawo sa iya orihinal nga kalipay. Magaabot ang “binhi” sa pagbaliskad sang malain nga mga epekto sang sala sang tawo. (Genesis 3:15) Kon mangin sin-o inang Binhi amo ang nagapangibabaw nga tema sang nabilin nga daku nga bahin sang Biblia. Kag sa tapos marekord nga ang Binhi nagkari gid sang ulihi sa persona sang Mesias nga si Jesus, ang Biblia nagpadayon sa paglaragway kon paano ang mga kahimusan nga ginhimo sang Dios, nga nasentro kay Jesus, magabaliskad sa ulihi sang makapasubo nga dalanon nga ginpili sang mga tawo. Ginalaragway man sini kon paano ang bug-os nga duta himuon nga paraiso nga napuy-an sang himpit nga mga tawo, isa ka paraiso nga sa diin ang inaway, kasingki, krimen, kasubo, kag bisan ang balatian kag kamatayon indi na gid liwat magsalot sa pamilya sang tawo.—Salmo 46:9; Bugna 21:4, 5.
Huo, ang Genesis indi lamang isa ka sugilanon sang pagpanuga. Ginabutang sini ang entablado para sa bug-os nga maragtas sang katawhan—nagligad, karon, kag sa palaabuton. Daku nga bahin sang maragtas, kag sang kabuhi mismo, ang indi mahangpan kon dulaon naton yadtong importante nga unang mga tikang. Sa pagkamatuod, ginabutang naton sa katalagman ang aton palaabuton kon sikwayon naton ang ginasiling gid sang Genesis.—1 Juan 2:15-17.
[Kapsion sa pahina 24]
Ang kasaysayan sang Genesis tuhoy sa pagpanuga wala nagasumpakil sa maobserbahan nga mga kamatuoran
[Kapsion sa pahina 25]
Ang mga kamatuoran nagapalig-on sa kasaysayan sang Genesis nga ang buhi nga mga butang gintuga “suno sa ila mga sari”
[Kapsion sa pahina 27]
Kon wala ang rekord sang Biblia, indi naton mapaathag ang maragtas sang tawo ukon ang katuyuan sang kabuhi
[Laragway sa pahina 26]
Ginapakita sang Biblia nga ang bug-os nga duta himuon nga isa ka paraiso